Μυροφόρες: οἱ πρῶτοι Ἀπόστολοι

Ετικέτες

ἀπόστολοι, ἀνασταση, Χριστός, γυναίκες, κενός τάφος, μυροφόρες

Χριστός Ἀνέστη!

Εἶναι πραγματικά ἐντυπωσιακός ὁ τρόπος πού ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση κατανόησε καί κατανοεῖ τήν ἔννοια τῆς μαρτυρίας καί πῶς τήν ἐνσωματώνει στή διδασκαλία καί στήν κατήχηση. Ἔχοντας μία πρωτόγνωρη δυναμική λειτουργεῖ ὡς φίλτρο τό ὁποῖο ἀπορρίπτει κάθε τι μή σημαντικό καί ἀναγκαῖο καί προβάλλει, διατηρεῖ καί ἀξιοποιεῖ τά ἀναγκαῖα στοιχεῖα πρός ὄφελος τῶν πιστῶν καί τῆς πνευματικῆς τους πορείας.

Ἐφέτος (2022) ἡ Κυριακή τῶν Μυροφόρων συνέπεσε μέ τήν ἑορτή τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου (8 Μαΐου). Γι᾿ αὐτόν τόν λόγο κατά τή Θεία Λειτουργία ἀναγνώσθηκε ὡς ἀποστολικό ἀνάγνωσμα ἡ ἀρχή τῆς Α΄ Καθολικῆς Ἐπιστολῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου (στίχοι 1-7), ἀντί γιά τό ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς τῶν Μυροφόρων πού εἶναι τό Πράξεων 6:1-7, τό ὁποῖο ἀναφέρεται στήν ἐκλογή τῶν ἑπτά διακόνων. Στό ἀπόσπασμα τῆς ἐπιστολῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου πού ἀναγνώσθηκε κυριαρχεῖ ἕνα στοιχεῖο, τό ὁποῖο θεωροῦμε ὅτι εἶναι τό βασικό χαρακτηριστικό καί τῆς εὐαγγελικῆς διηγήσεως (Εὐαγγέλιο εὐαγγελιστοῦ Μάρκου στίχοι 15:43-16:8) γιά τήν ἐπίσκεψη τῶν Μυροφόρων στό Μνῆμα τοῦ Κυρίου. Καί τά δύο κείμενα ἑστιάζουν στή σπουδαιότητα καί στήν ἰδιαίτερη ἀξία τῆς ἄμεσης μαρτυρίας τους τήν ὁποία καταθέτουν στήν Ἐκκλησία, καί μέσῳ αὐτῆς στό σύνολο τῶν ἀνθρώπων, γιά τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.

Θυμᾶμαι πέρσυ, ὅταν λόγῳ τῶν περιορισμῶν στήν κυκλοφορία, ἡ παννυχίδα τῆς Ἀναστάσεως ἑορτάσθηκε νωρίστερα πολλοί, ἐσφαλμένα, εἶπαν ὅτι ἡ ὥρα τῆς Ἀναστάσεως εἶναι ἡ δωδεκάτη νυκτερινή. Φυσικά, αὐτό εἶναι λάθος! Δέν γνωρίζουμε τήν ἀκριβῆ ὥρα πού ἔγινε ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Μάλιστα, ὅταν ὁλόκληρη ἡ ζωή τοῦ Κυρίου, ἰδιαιτέρως δέ τά χρόνια τῆς δημόσιας δράσεώς του ἦταν ἐνώπιον ὅλων, ἀγαπώντων καί μισούντων, Ἰουδαίων καί Ρωμαίων, μαθητῶν καί κατηγόρων, ὅταν ἡ προδοσία, ἡ σύλληψη, ἡ δίκη, ἡ σταύρωση καί ἡ ἀποκαθήλωση ἔγιναν δημοσίως, ὅταν ἀκόμη καί τόν Τάφο Του φρουροῦσαν ἄνθρωποι αὐτῶν πού τόν καταδίκασαν μοιάζει περίεργο νά μήν ἔχουμε ἄμεση μαρτυρία τῆς Ἀναστάσεως. Ἔτσι ὅμως εἶναι τά πράγματα…

Κι ἐδῶ ἔρχεται ἡ ἐμπειρία τῶν Ἀποστόλων (ὅλων: Μαθητῶν καί Μυροφόρων), τήν ὁποία γνωρίζουμε, ζοῦμε καλύτερα, μέσα στήν Ἐκκλησία. Δέν εἶδαν τή στιγμή τῆς Ἀναστάσεως, ἀλλά εἶναι μάρτυρες τῶν συνεπειῶν της. Καί μάλιστα, ἔχουν ἀπόλυτη συνείδηση τοῦ πράγματος καί τό δηλώνουν εὐθαρσῶς πρός πάντες: αὐτή εἶναι ἡ συνεισφορά τους στήν παγκόσμια ἱστορία.

Δέν εἶναι τά κείμενά τους, δέν εἶναι τά θαυμαστά σημεῖα πού ἔπραξαν, δέν εἶναι ἡ ἀγάπη τους, δέν εἶναι οἱ κόποι τους γιά τή διάδοση τοῦ Εὐαγγελίου, δέν εἶναι τό μαρτύριό τους. Ὅλα αὐτά ἔχουν νόημα μόνο ἐάν τά προσεγγίσουμε μέ ἀφορμή καί ἀφετηρία τήν Ἀνάσταση. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, πού εἶχε ἀφιερώσει τή ζωή του σέ ὅλα τά παραπάνω τό λέει μέ τή μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια: «Εἰ δέ Χριστός οὐκ ἐγήγερται, κενόν ἄρα τό κήρυγμα ἡμῶν, κενή δέ καί ἡ πίστις ὑμῶν» (Α΄ Κορ. 15:17). Τό θεμέλιο καί ἡ προοπτική τῆς πίστεώς μας εἶναι ἡ Ἀνάσταση καί μόνον ἡ Ἀνάσταση.

Καί σέ αὐτό τό σημεῖο συγκλίνουν τά δύο σημερινά ἀναγνώσματα. Στό μέν ἀποστολικό ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης ξεκαθαρίζει καί δηλώνει μέ κάθε σαφήνεια ὅτι αὐτό πού αὐτός καί οἱ λοιποί κήρυκες μεταφέρουν στό ἀκροατήριό τους εἶναι ἡ ἐμπειρία τους ἀπό τόν Ἀναστημένο Χριστό. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τίς Μυροφόρες, οἱ ὁποῖες δέν εἶδαν τή στιγμή τῆς Ἀναστάσεως, ἀλλά ἀπέκτησαν ὡς αὐτόπτες καί αὐτήκοοι μάρτυρες τήν πείρα της. Ὁ μεγάλος λίθος τοῦ μνημείου εἶχε μετακινηθεῖ. Ἄγγελος καθόταν στά δεξιά φορώντας λευκή στολή. Τούς μίλησε καί τούς ὑπέδειξε νά ἐξετάσουν τόν χῶρο, τούς ἔδειξε πρός τό σημεῖο πού οἱ ἴδιες εἶχαν ἀποθέσει πρό ἡμερῶν τό νεκρό σῶμα τοῦ διδασκάλου ὅπου, πλέον, δέν ὑπῆρχε τίποτα…

Οἱ ἐκπλήξεις δέν σταμάτησαν ἐκεῖ. Ὁ ἄγγελος συνέχισε λέγοντας ὅτι πρέπει νά ἐνημερώσουν τούς μαθητές ὅτι θά βρεθοῦν μέ τόν δάσκαλό τους στή Γαλιλαία, ὅπου θά συναντηθοῦν, ὅπως ἀκριβῶς τούς εἶχε πεῖ.

Ἡ ροή τῶν γεγονότων, ἀπό τή σύλληψη καί μετά, συμπληρώνεται ἀπολύτως ὁμαλά ἀπό τήν ἐμπειρία τοῦ κυριακάτικου πρωινοῦ: γνώριζαν τί εἶχε συμβεῖ, τόν εἶχαν κατεβάσει ἀπό τόν Σταυρό, τόν εἶχαν κηδεύσει, τόν εἶχαν κλάψει καί ξαναπήγαιναν στό μνῆμα γιά τά περαιτέρω. Φθάνοντας ὅμως ἀντίκρυσαν μία ἀνατροπή. Μᾶλλον, τή μεγαλύτερη ἀνατροπή τῆς ἱστορίας. Αὐτή τήν ἀνατροπή δέν τήν ἔμαθαν συζητώντας μέ κάποιον γνωστό τους, δέν τήν πληροφορήθηκαν ἀπό κάποιο κείμενο, δέν τήν γνώρισαν ὡς λαϊκό θρῦλο, ὡς λαϊκή παράδοση. Τήν ἀντίκρυσαν μέ τά μάτια τους, τήν ἄκουσαν (ἀπό τό στόμα τοῦ ἀγγέλου) μέ τά αὐτιά τους κι αὐτό μετέφεραν στούς μαθητές καί σέ ὅλους ἐμᾶς.

Ἔτσι, ἡ βάση τῆς πίστεώς μας, ἡ καρδιά τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως, ἡ ὑπόσταση τῆς Ἐκκλησίας ἑδράζεται στή μαρτυρία τῶν Μυροφόρων, ἔχει ὡς ἀφετηρία τήν ἐμπειρία τους.

Γι᾿ αὐτό, ἀμέσως μετά ἀπό τή μαρτυρία τοῦ Ἀποστόλου Θωμᾶ, ἀκολουθεῖ λειτουργικά (μία Κυριακή μετά), ἀλλά προηγεῖται θεολογικά (ὁ Ἀπόστολος Θωμᾶς δέν καλεῖται νά ἐνημερώσει κάποιους) ἡ μαρτυρία τῶν Μυροφόρων γυναικῶν, πού ὄχι χωρίς λόγο, ἀλλά μέ πλήρη ἐπίγνωση καλοῦνται καί εἶναι Ἀπόστολοι τῶν Ἀποστόλων. Νομίζω ὅτι σήμερα δέν εἴμαστε σέ θέση νά κατανοήσουμε τήν πρωτοφανῆ ἔκπληξη τῶν μαθητῶν καί τοῦ Πέτρου, ὅταν δέχθηκαν ὁδηγίες γιά συνάντησή τους μέ τόν διδάσκαλό τους μέσῳ μίας ὁμάδας γυναικῶν, σέ μία ἐποχή πού ἡ θέση τῆς γυναίκας ἦταν δραματικά ὑποβαθμισμένη, ἡ γυναῖκα δέν εἶχε νομική ὑπόσταση καί ἡ μαρτυρία της δέν ἐθεωρεῖτο ἀξιόπιστη οὔτε κἄν στά δικαστήρια…

Ἀπό τήν πρώτη αὐτή ὁδηγία ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ὁ χριστιανισμός θά ἔφερνε τά πάνω κάτω στόν κόσμο μας καί θά στόχευε ἰδιαιτέρως στήν ἀλλαγή πολλῶν τραγικά ἐσφαλμένων ἀντιλήψεων καί δεδομένων. Βέβαια, αὐτή ἡ πρωτόγνωρη δυναμική, σπανίως ἀξιοποιήθηκε μέ ἀποτέλεσμα νά διαιωνίζονται καταστάσεις καί ἀντιλήψεις, πού νομίζουμε ὅτι συνάδουν μέ τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας (παλαιότερα πολύ περισσότερο) ἐνῶ στήν πραγματικότητα δέν ἔχουν καμία σχέση μέ αὐτή, ἀλλά ἀλλοιώνουν καί διαστρέφουν τό μήνυμα καί τήν οὐσία τῆς Ἀναστάσεως.

Τά βάσανα Πάντων τῶν Ἁγίων κι ἐμεῖς ἀπέναντι στήν πανδημία

Ετικέτες

Ἀπόστολος Παῦλος, Ἅγιοι Πάντες, ἐγωισμός, Covid-19, πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή, πανδημία, Χριστός, μαρτύριο

Τήν Κυριακή μετά τήν Πεντηκοστή ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τήν μνήμη τῶν Ἁγίων Πάντων. Ἡ μεγάλη αὐτή ἑορτή, συνδέεται μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα (γι᾿ αὐτό ἡ ἑορτή τοποθετεῖται ἀμέσως μετά τήν Πεντηκοστή) καί ἀρχικά ἀναφερόταν ἀποκλειστικά στούς ἀνά τήν Οἰκουμένη μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας, ἐνῶ ἀργότερα ἡ ἑορτή ἐπεκτάθηκε σέ ὅλους τούς Ἁγίους.

Ἀκόμη καί σήμερα, ὅμως, τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς ἑορτῆς, πού προέρχεται ἀπό τήν πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου (Ἑβραίους 11:33-12:2), ἀναφέρεται σχεδόν ἀποκλειστικά στούς μάρτυρες καί σέ ὅσα πέρασαν γιά τήν πίστη τους στόν Ἀληθινό Θεό. Βέβαια, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅταν γράφει τήν Ἐπιστολή του, στά μέσα τοῦ 1^ου μετά Χριστόν αἰῶνα, δέν εἶχαν ἀναδειχθεῖ τά ἑκατομμύρια τῶν μαρτύρων πού ἀναδεικνύονται μέχρι καί σήμερα. Προφανῶς, ὅμως, εἶχε ὑπ᾿ ὄψιν του ἀρκετούς, ἀφ᾿ ἑνός ἐπειδή περιγράφει τόσους διαφορετικούς τρόπους μαρτυρίου καί τόσους τόπους πνευματικῶν ἀγώνων καί ἀφ᾿ ἑτέρου ἐπειδή ἀναφέρεται σέ «τοσοῦτον περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων» (Ἑβραίους 12:1). Οἱ ἱερές μορφές στίς ὁποῖες ἀναφέρεται προέρχονται κυρίως ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη καί τή θρησκευτική παράδοση τοῦ ἰουδαϊκοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος διεφύλασσε τήν κληρονομιά του ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ, καί τήν ὁποία ὁ Ἀπόστολος Παῦλος κατεῖχε σέ μεγάλο βάθος καί ἀξιοζήλευτη ἔκταση.

Αὐτή τήν ἐκτενή ἀνάφορά στούς μάρτυρες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί μέσῳ αὐτῶν στήν ἔννοια τοῦ μαρτυρίου, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καίρια παράμετρο τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς, ἡ Ἐκκλησία τήν κατεννόησε ἀπό τήν πρώτη κιόλας στιγμή, ὡς ἀναφορά στούς δικούς της μάρτυρες καί τήν ἐνέταξε στήν παράδοσή της καί τή χρησιμοποίησε στή διδασκαλία της. Ἡ στάση αὐτή δείχνει ξεκάθαρα ὅτι, ἄν καί ὅταν ἐγράφη ἡ πρός Ἑβραίους εἴχαμε ἤδη τούς πρώτους διωγμούς, τοπικούς, ὅπως αὐτός πού ξεκίνησε ἀπό τόν λιθοβολισμό τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἐνάντια στούς Ἀποστόλους, ὅπως παρουσιάζονται στήν Καινή Διαθήκη, καί τούς πρώτους διωγμούς ἀπό τή ρωμαϊκή διοίκηση, π.χ. τοῦ Νέρωνος, ἡ Ἐκκλησία δέν εἶχε καμία ἀμφιβολία ὅτι τό πέρασμά της ἀπό τόν κόσμο θά εἶναι μαρτυρικό καί ἐπώδυνο· ὅπως καί ἔγινε τελικά!

Κυριάρχη ἦταν, εἶναι καί θά εἶναι στήν Ἐκκλησία μας ἡ παρουσία τῶν μαρτύρων. Κυρίαρχη στήν Ἁγία Γραφή, κυρίαρχη στήν παράδοση κάθε τοπικῆς Ἐκκλησίας, κυρίαρχη στά ὀνόματά μας, κυρίαρχη στούς ναούς μας, κυρίαρχη στούς βίους καί στά συναξάρια τῶν Ἁγίων. Ἀκόμη καί ὅσοι πού ἐτελειώθησαν εἰρηνικά, πάντοτε στή ζωή τους ἔφεραν τά στίγματα τοῦ μαρτυρίου καί πέρασαν πάμπολλες ταλαιπωρίες πού θά ἔκαναν ἀνθρώπους μέ λιγότερη πίστη νά λυγίσουν.

Ἡ Εἰκόνα τῶν Ἁγίων Πάντων. Βρίσκεται στόν ὁμώνυμο Ἱερό Ναό στό Παραδείσι τῆς Κῶ. Ἔργο τῆς Ἀλίκης Σωτηράκη (2012).

Μέ ἀφορμή αὐτή τή στέρεη θεολογικά βάση τῆς Ἐκκλησίας πῶς φθάσαμε σήμερα νά ὑποστηρίζουμε ὅτι ὁ Θεός θά μᾶς προστατεύσει καί δέν θά ἀσθενήσουμε ἀπό τή μάστιγα τῶν ἡμερῶν μας, τήν ἀσθένεια πού σαρώνει ὁλόκληρες κοινωνίες καί γονατίζει λαούς; Πῶς φθάσαμε νά ὑποστηρίζουμε ὅτι μέσα στόν Ἱερό Ναό δέν θά κολλήσουμε; Πῶς νομίζουμε ὅτι μέσα στόν Ναό ὑπάρχει ἕνα μαγικό πέπλο πού μᾶς προστατεύει; Μέσα στούς Ἱερούς Ναούς δέν ἀρρωσταίνουν οἱ πιστοί; Δέν ζαλίστηκε κάποιος, δέν αἰσθάνθηκε ἄσχημα λόγῳ ἀσθένειας, δέν ἔπεσε, παραδείγματος χάριν, καί ἔσπασε κάποιο μέλος τοῦ σώματός του; Γιατί μᾶς ἀρέσει νά λέμε ψέματα στούς ἑαυτούς μας;

Αὐτό τό σκεπτικό θά μποροῦσε ἴσως νά αἰτιολογηθεῖ κατά τήν περίοδο πρίν ἀπό τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ. Θά μποροῦσε νά ὑποστηριχθεῖ στόν ἀρχαῖο Ἰσραήλ ἴσως, ὅπου ὁ Ναός τῶν Ἱεροσολύμων (ὁ μοναδικός πού ἔπιτρεπόταν νά ὑπάρχει σύμφωνα μέ τήν πίστη τους) ἐθεωρεῖτο τόπος κατοικίας τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ναός τοῦ Θεοῦ ἦταν καί τόπος κατοικίας Του. Κατοικοῦσε στά Ἅγια τῶν Ἁγίων, ἐπάνω στήν χρυσή πλάκα (Καπορέθ) πού κάλυπτε τήν κιβωτό τῆς Διαθήκης, ἀνάμεσα στά δύο χρυσά Χερουβείμ. Γι᾿ αὐτό, ὡς ἔνδειξη μεγάλου σεβασμοῦ κατά τήν περίοδο πού λειτουργοῦσε ὁ Ναός στά Ἅγια τῶν Ἁγίων δέν εἰσερχόταν κανένας, παρά μόνο ὁ Ἰουδαῖος Ἀρχιερέας μία φορά τόν χρόνο (τήν Ἡμέρα τοῦ Ἐξιλασμοῦ) καί μάλιστα κρατώντας τό αἷμα ἀπό τή θυσία ζώου πού εἶχε προηγηθεῖ. Μέ αὐτό τό αἷμα ράντιζε τόν χῶρο καί ἔτσι τόν ἐξάγνιζε γιά ὁλόκληρο τό ἔτος (πολύ ὄμορφα περιγράφει τά Ἅγια τῶν Ἁγίων καί τήν εἴσοδο τοῦ Ἀρχιερέα σέ αὐτά ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν περικοπή Ἑβραίους 9:1-7).

Ἐμεῖς ὅμως πού ζοῦμε στήν ἐλευθερία τῆς Ἐκκλησίας μετά τήν κάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν κόσμο καί τόν φωτισμό μας ἀπό αὐτό, καί γνωρίζουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι «πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν» δέν δικαιολογούμαστε νά περιορίζουμε τήν ἁγιότητα ἤ τήν καθαρότητα πού προσφέρει ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ σέ ἕναν τόπο, ἐν προκειμένῳ στόν Ἱερό Ναό. Ὁ Ἱερός Ναός, ὅπως καί κάθε ἄλλος τόπος, ἁγιάζεται ἀπό τήν «Ἐκκλησία τῶν πιστῶν», δηλαδή τή σύναξη τῶν πιστῶν σέ αὐτόν καί τά τελούμενα μυστήρια. Γι᾿ αὐτό πολύ ἁπλᾶ καί ὡραία τά μυστήρια μποροῦν νά τελοῦνται σέ κάθε κατάλληλα προετοιμασμένο χῶρο, σέ σπίτια, σέ στρατόπεδα, σέ σχολεῖα, σέ κατασκηνώσεις, σέ φυλακές κ.λπ. Μποροῦν δίχως πρόβλημα νά τελοῦνται σέ χώρους ὅπου μαζί μέ τούς πιστούς εἶναι καί τά ζῶα τους (ὅπως π.χ. συμβαίνει στήν ἱεραποστολή) ἤ σέ ναούς ἄλλων δογμάτων, ὅπως γίνεται σέ πάμπολλα μέρη τοῦ κόσμου, δίχως κανείς νά ἀμφισβητήσει τή δυνατότητα αὐτή. Βέβαια, θά μοῦ πεῖτε ὅτι κάποιοι ἴσως πιστεύουν ὅτι σέ ἕναν ρωμαιοκαθολικό ἤ προτεσταντικό ναό ὁ ἰός ἤ μιά ὁποιαδήποτε ἀσθένεια κολλάει ὅταν τόν χρησιμοποιοῦν οἱ ἀλλόδοξοι (π.χ. μέχρι τίς 10.00 π.μ.) καί δέν κολλάει ὅταν τόν χρησιμοποιοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι (π.χ. μετά τίς 10.00 π.μ. μέχρι τίς 12.00)… Κάτι τέτοιο ὅμως γελοιοποιεῖ καί ἀδικεῖ τήν πίστη μας, ἡ ὁποία, παρά τά προβλήματα καί τούς διωγμούς, πάντοτε μιλοῦσε μέ σεβασμό σέ κάθε ἄνθρωπο καί μεγάλη σοβαρότητα.

Ἀπορία ἔχω: κανείς ἀπό ὅσους πιστούς ἐκκλησιάζονται τακτικά σέ ὁλόκληρη τή ζωή τους δέν ἀρρώστησε ποτέ ἐπειδή ὁ διπλανός ἦταν ἄρρωστος ἔβηχε ἤ φτερνιζόταν ἤ ὁτιδήποτε ἄλλο; Γιατί τόσα χρόνια δέν ἀσχολούμασταν μέ τέτοιου εἴδους θέματα καί τώρα τό κάνουμε;

Ἄραγε δέν πέθανε ποτέ κανείς μέσα σέ κάποιον Ναό; Γνωρίζουμε ὅτι δέν ἰσχύει κάτι τέτοιο! Πρό ὀλίγου καιροῦ ἐκοιμήθη Ἀρχιερέας κατά τή Θεία Λειτουργία. Σέ πολλές περιπτώσεις πιστοί μαρτύρησαν ἀπό ἐχθρούς μέσα στόν Ναό ὅπου εἶχαν καταφύγει γιά νά σωθοῦν. Πιστοί πέθαναν μέσα σέ Ναό ἀπό σεισμό καί, φυσικά, καί ἀπό ἄλλες αἰτίες.

Ποιός ὁ σκοπός μας ὅταν πηγαίνουμε στόν Ναό; Νά ἐξασφαλίσουμε ὅτι δέν θά μᾶς βρεῖ κακό; Ἐφέτος πού γιά μῆνες ἐκκλησιαζόμασταν ἔξω ἀπό τόν Ναό, στό προαύλιό του ἤ ἀκόμη καί στό πεζοδρόμιο μπροστά του κινδυνεύαμε, ἐνῶ αὐτοί πού προλάβαιναν καί ἔμπαιναν μέσα ἦταν ἐξασφαλισμένοι; Καί πόσο «ἐξασφαλισμένος» πρέπει νά αἰσθάνομαι ἐγώ, «ὁ καλός χριστιανός», πού ἔμπαινα στόν Ναό ἀφήνοντας ἀπ᾿ ἔξω ὅσους, γιά διάφορους λόγους, δέν κατάφεραν νά φθάσουν πιό νωρίς ἀπό ἐμένα;

Γιά ἐμᾶς, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μεγάλο ὄφελος ἀπό τήν ἀσθένεια εἶναι αὐτοῦ τοῦ εἴδους τά διλήμματα καί τά προβλήματα πού, ἐδῶ πού τά λέμε, ποτέ δέν εἶχαμε σκεφθεῖ, καθώς ὅλα αὐτά (καί πολλά ἄλλα) τά θεωρούσαμε δεδομένα καί αὐτονόητα.

Τά πράγματα ὅμως δέν εἶναι ὅπως φαίνονται ἤ ὅπως θέλουμε νά τά βλέπουμε!

Ἡ Χάρη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἀδιαμφισβήτητη, ἀλλά δέν συνδέεται τόσο μέ ἕναν τόπο ὅσο μέ ἕναν τρόπο. Τό νά μπαίνω στόν Ἱερό Ναό κατά τήν ὥρα τῆς Συνάξεως χωρίς νά τηρῶ τά μέτρα προστασίας δέν δείχνει πόσο μεγάλη πίστη ἔχω, ὅπως κάποιοι μέ ἔμαθαν νά νομίζω, ἀλλά πόσο ἀδιαφορῶ γιά τόν ἀδελφό μου, γιά τόν διπλανό μου, γιά τόν πλησίον μου. Ὅταν, καί ἔχει συμβεῖ σέ πάμπολλες περιπτώσεις, ἐπιμένοντας στόν ἐγωισμό μου ἀδιαφορῶ γιά κάθε ἔννοια ἐκκλησιαστικῆς τάξεως (π.χ. γιά τίς ὑποδείξεις τοῦ Ἱερέα ἤ τοῦ Ἐπισκόπου) καί δημιουργῶ προβλήματα στήν Ἐκκλησία τοῦ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ, μή σεβόμενος κανέναν, εἶναι τόσο δύσκολο νά καταλάβω ὅτι θέτω ἑαυτόν ἐκτός Ἐκκλησίας;

Τόσο πολύ ἔχουμε ἀφαιρέσει τήν ἔννοια τοῦ μαρτυρίου ἀπό τή ζωή μας, πού θεωροῦμε δεδομένο ὅτι ὁ Θεός ἔχει ὑποχρέωση νά μᾶς προστατεύσει κατά τίς ἐπιθυμίες μας…

Καί βέβαια, κανείς δέν ὑποστηρίζει ὅτι πρέπει νά ἐπιδιώκουμε τό μαρτύριο ἤ τίς δυσκολίες στή ζωή. Κάθε ἄλλο! Ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν πρώτη στιγμή καταδίκασε ἀνάλογες πρακτικές καί τίς ἔθεσε ἐκτός τοῦ τρόπου λειτουργίας της. Τό πρόβλημα ὅμως καί ἡ δυσκολία εἶναι στοιχεῖο τοῦ κόσμου μας. Κανένας χῶρος δέν εἶναι ἀποστειρωμένος ἀπέναντι π.χ. στό κακό ἤ στήν ἁμαρτία. Ὑπάρχει ἄνθρωπος μέ στοιχειώδη ἐκκλησιαστική συνείδηση πού νά ὑποστηρίξει ὅτι μέσα στόν Ναό δέν ὑφίσταται ἡ δυνατότητα νά ἁμαρτήσουμε;

Γι᾿ αὐτό τό καλύτερο πού ἔχουμε νά κάνουμε εἶναι νά προσευχόμαστε νά μᾶς ἐνισχύει καί νά μᾶς στηρίζει ὁ Θεός νά μένουμε σταθεροί στήν πίστη μας καί νά μήν χάνουμε τήν ἐμπιστοσύνη μας σέ Αὐτόν! Ἔπειτα, νά προσέχουμε τό κατ᾿ ἄνθρωπον νά μήν ἐκπειράζουμε τόν Θεό (δηλαδή νά μήν Τόν προκαλοῦμε μέ τήν ἀλαζονική καί ἀστόχαστη συμπεριφορά μας) καί νά εὐχόμαστε, ὅταν ἔρθει ἡ δοκιμασία, ἡ κάθε εἴδους δοκιμασία, νά μήν ἀπελπιστοῦμε καί νά συνεχίσουμε νά προσβλέπουμε στό ἔλεος καί στήν ἀγάπη Του.

Χρόνια πολλά!

Πεντηκοστή: «πάντες ὁμοῦ ἐπί τό αὐτό»

Ετικέτες

Ἐνότητα, Covid-19, Πράξεις Αποστόλων, Πεντηκοστή, Χριστός

Τό δεύτερο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου Πράξεις Ἀποστολῶν ἀναφέρεται σχεδόν ἀποκλειστικά στήν παρουσίαση τοῦ καθοριστικοῦ γιά τή ζωή καί τήν πορεία τῆς Ἐκκλησίας γεγονότος τῆς Πεντηκοστῆς καί ὅσων ἀκολούθησαν τήν ἐπιφοίτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στόν κόσμο.

Ἀπό τά πάμπολλα σημεῖα τοῦ κειμένου πού μποροῦμε νά σχολιάσουμε θά ἐπικεντρωθοῦμε στήν πρώτη φράση τοῦ κεφαλαίου:

«Καί ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς ἦσαν πάντες ὁμοῦ ἐπί τό αὐτό» (Πράξεων 2:1).

Ἡ ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς ἑορταζόταν ἀπό τούς Ἑβραίους ἑπτά ἑβδομάδες μετά τό Πάσχα καί σέ αὐτή τιμοῦσαν τήν παράδοση τοῦ Νόμου ἀπό τόν Θεό στόν Προφήτη Μωυσῆ καί, κατ᾿ ἐπέκταση, στόν λαό Του. Ἡ ἡμέρα αὐτή ἦταν πολύ σημαντική διότι ἔτσι ὁλοκληρωνόταν αὐτό πού ξεκίνησε μέ τήν Ἔξοδο ἀπό τήν Αἴγυπτο (ἑορτή τοῦ Πάσχα). Πλέον, ὁ Ἰσραήλ εἶχε δικό του Νόμο, ἰδιαίτερο, καί σύμφωνα μέ τή ἐντολή τοῦ Θεοῦ θά πορευόταν στήν ἱστορία ἀκολουθώντας τίς ἐπιταγές του. Γιά τόν λόγο αὐτό, Ἰουδαῖοι καί προσήλυτοι ἀπό ὁλόκληρη τήν Οἰκουμένη, ἔσπευδαν στήν Ἰερουσαλήμ γιά νά συμμετάσχουν στή μεγάλη ἑορτή. Τίς ἡμέρες τῆς Πεντηκοστῆς, ὅπως καί τίς ἡμέρες τοῦ Πάσχα, ὁ πληθυσμός τῆς Ἁγίας Πόλεως πενταπλασιαζόταν καί ἀπό 30.000 περίπου ἔφτανε τίς 180.000.

Χαρακτηριστική τοῦ τρόπου ἑορτασμοῦ καί ἐνδεικτική τῆς σημασίας πού ἀπέδιδαν οἱ Ἰουδαῖοι στήν ἑορτή εἶναι ἡ ἐπιθυμία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, κατά τό ἔτος 57 μ.Χ., νά φθάσει στήν πόλη γιά νά ἑορτάσει μαζί μέ τήν ἐκεῖ Ἐκκλησία. Μάλιστα, στήν προσπάθειά του αὐτή πέρασε ἀπό τήν Κῶ (Πράξεων 21:1) καί κήρυξε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Βέβαια, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος δέν βιαζόταν γιά νά ἑορτάσει τή Νομοδοσία μαζί μέ τούς συντοπίτες του, ἀλλά γιά νά συμμετάσχει στή χαρά τῆς Ἐκκλησίας γιά τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἔγινε πενήντα ἡμέρες μετά τήν Ἀνάσταση.

Ὅπως γνωρίζουμε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος δέν ἦταν παρών στό συγκλονιστικό γεγονός τῆς Πεντηκοστῆς καί τῆς ἐπιφοιτήσεως, ἀλλά εἶχε ἀνάλογη ἐμπειρία ἔξω ἀπό τή Δαμασκό ὅταν εἶδε τό ὅραμα πού ἄλλαξε τή ζωή του καί τόν ἔκανε μέλος τῆς Ἐκκλησίας (Πράξεων 9:1-19). Παρά ταῦτα, ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας συστέλλοντας τόν χρόνο, καί φθάνοντας στήν οὐσία τῶν πραγμάτων, στήν εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς τόν παρουσιάζει παρόντα, καί μάλιστα, τόν τοποθετεῖ ἀπέναντι στόν Ἀπόστολο Πέτρο, τόν Πρωτοκορυφαῖο Ἀπόστολο.

Γιά νά προχωρήσει ἡ Ἐκκλησία σέ αὐτή τήν προσθήκη στήν Εἰκόνα, μέ μή ρεαλιστικό, ἀλλά ἄκρως θεολογικό τρόπο, ἀντιλαμβανόμαστε πόση σημασία δίνει στήν ἔννοια τῆς παρουσίας του, καί, κατ᾿ ἐπέκταση, τῆς παρουσίας μας, στό γεγονός τῆς Πεντηκοστῆς καί, φυσικά, στήν Ἐκκλησία.

Αὐτή ἡ παράμετρος ὑπογραμμίζεται ἀπό τήν εἰσαγωγική φράση τῶν Πράξεων στήν περιγραφή τοῦ γεγονότος τῆς Πεντηκοστῆς:

«Ἦσαν πάντες ὁμοῦ ἐπί τό αὐτό» γράφει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς θέλοντας νά δηλώσει τόν ἰδιαίτερο, μοναδικό χαρακτῆρα τοῦ περιστατικοῦ, τό ὁποῖο, ἄν τό διαβάσουμε θεολογικά, περιλαμβάνει καί ἐμᾶς τούς πιστούς, τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας πού ζοῦμε σήμερα, ἀλλά καί κάθε ἄνθρωπο, καθώς εἴμαστε πλασμένοι κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ, καί ἡ σωτηρία εἶναι μία ὑπόθεση πού ἀγγίζει ὅλους, ἀκόμη κι ἄν δέν ἔχουν ἀκούσει ποτέ γιά τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Μέ τό ἴδιο μοτίβο κλείνει τό δεύτερο κεφάλαιο τῶν Πράξεων λέγοντας ὅτι μετά τήν Πεντηκοστή, ἡ πρώτη Ἐκκλησία ἐν σώματι προσκαρτεροῦσε «τῇ διδαχῇ τῶν ἀποστόλων καί τῇ κοινωνίᾳ, τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου καί ταῖς προσευχαίς» (Πράξεων 2:42) καί «πάντες οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπί τό αὐτό» (Πράξεων 2:44). Ἡ πρώτη Ἐκκλησία, ἀπό τίς πρῶτες στιγμές της ζοῦσε ὡς Ἐκκλησία. Μέ μελέτη, κήρυγμα, προσευχή καί, πάνω ἀπ᾿ ὅλα, συμμετοχή στό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, καθώς αὐτό ἀποτελοῦσε καί ἀποτελεῖ τήν καρδία τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί τό ἐπίκεντρο τῆς μυστηριακῆς ζωῆς. Ὅσοι εἶχαν πιστεύσει «ἦσαν ἐπί τό αὐτό», δηλαδή ἦταν μαζί καί, ὅπως συνεχίζει τό κείμενο «εἶχον ἅπαντα κοινά» (Πράξεων 2:44).

Τό κυρίαρχο χαρακτηριστικό τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, ὅπως τό διαβάζουμε στίς Πράξεις, τό συναντᾶμε στά κείμενα τῶν Πατέρων καί τό ζοῦμε ἀκόμη καί σήμερα εἶναι ἡ Ἑνότητα, ἡ ὁποία, δέν ἦταν ἁπλός λόγος, ἀλλά ἐκφραζόταν σαφέστατα στή συνείδηση ὅτι γιά νά εἶναι κάποιος μέλος τῆς Ἐκκλησίας καί νά λογίζεται ὡς τέτοιο ὀφείλει νά συμμετέχει στήν κοινή ζωή.

Πρέπει νά ἀναφέρουμε, μάλιστα, ὅτι ἡ Ἑνότητα καί αὐτή ἡ συνειδητοποίηση τούς προφύλασσε ὅταν, ἐλλείψει ἄλλου κατάλληλου τόπου προσευχῆς, ἀνέβαιναν στό ἱερό, δηλαδή στόν Ναό τοῦ Θεοῦ, πού εἶχε οἰκοδομήσει ὁ Ἡρώδης καί προσεύχονταν ἐκεῖ μαζί μέ τούς Ἰουδαίους, δίχως νά φοβηθοῦν μήπως ἀλλοιωθεῖ ἡ πίστη τους καί προδώσουν μέ τή στάση τους τόν Χριστό. Κι αὐτό συνέβαινε διότι, ὅπως, κατ᾿ ἐπανάληψη, τονίζουν οἱ Πράξεις τό ἔκαναν «ὁμοθυμαδόν», δηλαδή ὅλοι μαζί (Πράξεων 1:14, 2:46, 4:24, 5:12, 15:25) ὡς ἕνα Σῶμα, μία διαφορετική ὀντότητα μέ Ἑνότητα καί ξεχωριστή ἰδιοπροσωπία, ἡ ὁποία εἶχε ἀφετηρία τόν ἴδιο τόν Χριστό!

Ὁ Χριστός, τό κέντρο τῆς πίστεως τῶν χριστιανῶν, κατά τή δημόσια παρουσία Του προσέφερε στούς ἀκροατές του λόγο ἀληθείας καί ζωῆς. Δέν δίστασε νά τονίσει ὅτι ὁ Ἴδιος εἶναι ἡ Ἀλήθεια καί, παρά τίς ἔντονες ἀντιδράσεις πού εἶναι διάσπαρτες στά Εὐαγγέλια, νά ὑπογραμμίσει πώς αὐτοί πού προηγοῦνται στόν δρόμο γιά τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι αὐτοί πού ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, καί τότε καί τώρα, θεωροῦμε ἁμαρτωλούς καί τούς παραγκωνίζουμε ἤ τούς θεωροῦμε παρακατιανούς…

Ἀπό τήν ἔναρξη τῆς πανδημίας καί ἔπειτα ἀκούσθηκαν πολλά (δέν ἀναφέρομαι σέ ὅσους ἄσκησαν πολεμική ἐνάντια στήν Ἐκκλησία καί στά Μυστήριά της) ἀπό ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι θέλουν νά λέγονται εὐσεβεῖς καί πιστοί. Ἀπό ἀνθρώπους πού θεώρησαν ὅτι ἡ ἀνυπακοή καί ἡ προβολή προσωπικῶν, μή σύμφωνων μέ τήν Ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου, ἀπόψεων θά τούς ἀνεδείκνυε σέ ὁμολογητές καί πρότυπα εὐσεβείας καί πίστεως.

Πολλά θά μποροῦσε νά ἀναφέρει κάποιος ὡς κίνητρά τους, ἀλλά θά θέλαμε νά ἀναφερθοῦμε στή θλιβερή καί ἐπιζήμια πνευματικά κατάσταση τῆς ἀνυπακοῆς στήν Ἐκκλησία.

Νόμισαν, φαίνεται, ὅτι ἀρνούμενοι τίς ἀποφάσεις Συνόδων, τῶν Ἐπισκόπων τους, τῶν Ἐφημερίων τῶν Ἐνοριῶν τους, σήκωναν στούς ὤμους τους τό βάρος τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως κάποτε ἔπραξαν οἱ Ἅγιοι, π.χ. ὁ Μέγας Ἀθανάσιος…

Δέν εἶναι ὅμως ἡ Ἐκκλησία ἡ Κιβωτός τῆς Σωτηρίας; Δέν σωζόμαστε μέσα στούς κόλπους της; Δέν ἀγωνιζόμαστε νά μήν χωριστοῦμε ἀπό αὐτή; Δέν ὀφείλουμε νά βάζουμε τόν Ἀδελφό μας ἐπάνω ἀπό τή δική μας ἐπιθυμία, ὅπως σέ κάθε εὐκαιρία τονίζει μέ σύνεση καί φιλάδελφο πνεῦμα ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Κῶ καί τῆς Νισύρου, Μητροπολίτης Ναθαναήλ; Ὑπάρχει, παραδείγματος χάριν, κάποιος πού δέν τόν ἐνοχλεῖ ἡ μάσκα; Ὅλους μᾶς ἐνοχλεῖ ἀλλά κάνουμε ὑπομονή καί ὑπακοή ὡς μέλη τῆς Ἐκκλησίας!

Ἀκόμη κι ἄν ὑποθέσουμε ὅτι κάποιος ἐκπειράζοντας τόν Θεό θεωρεῖ πώς ζεῖ σέ καταστάσεις φωτισμοῦ καί νομίζει πώς ἡ ἀσθένεια τοῦ Covid-19 ἤ, ἐδῶ πού τά λέμε ὁποιαδήποτε ἀσθένεια, δέν τόν νοιάζει καί εἶναι ἕτοιμος νά τήν ἀντιμετωπίσει δέν ἐκπίπτει αὐτομάτως ἀπό τήν «ὑψηλή» πνευματικότητα πού ἀποδίδει μέ ἐγωιστικό τρόπο στόν ἑαυτό του ἐάν ἀδιαφορεῖ γιά τόν πλησίον του, ὁ ὁποῖος δέν θέλει νά κολλήσει;

Μέ ποιά λογική νομίζουμε ὅτι ἀκολουθοῦμε τόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου ὅταν κάνουμε τό θέλημά μας καί ἀδιαφοροῦμε παντελῶς γιά τήν ἀνάγκη, τήν ἀδυναμία ἔστω τοῦ Ἀδελφοῦ μας;

Ποιά βαρύτατη πνευματική εὐθύνη φορτωνόμαστε ὅταν ἀδιαφορώντας γιά τόν διπλανό μας, τόν μολύνουμε μέ κάποια ἀσθένεια καί τή στιγμή τῆς δυσκολίας, τοῦ πόνου, ἐκεῖνος χάσει τήν πίστη του ἐξαιτίας μας;

Λησμονοῦμε τί εἶπε ὁ Χριστός γι᾿ αὐτόν πού θά σκανδαλίσει ἕνα ἀπό τά παιδιά καί, κατ᾿ ἐπέκταση, τόν Ἀδελφό του; Ἄς ἀναζητήσουμε τήν ἀπάντηση στά χωρία Ματθαίου 18:6, Μάρκου 9:42 καί Λουκᾶ 15:20.

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τύπος καί εἰκόνα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά μποῦμε κάνοντας ἀγαθά ἔργα καί συγκεντρώνοντας πράξεις εὐσεβείας. Τό κριτήριο γιά τή σωτηρία παραμένει πάντοτε ὁ πλησίον. Τουλάχιστόν αὐτό ἔθεσε ὡς κριτήριο ὁ Χριστός! Ἡ ἁμαρτία εἶναι πάντοτε κοινωνικό γεγονός. Πάντοτε στρέφεται πρός τόν συνάνθρωπο καί τόν Θεό. Ἀντιστοίχως καί ἡ μετάνοια εἶναι γεγονός πού χαροποιεῖ ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία. Δέν εἶναι ἡ ἠθικοποίηση τῆς ζωῆς μας.

Πῶς συνδυάζονται τά μηνύματα τῆς κορυφαίας ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς μέ τήν ἀδιαφορία πρός τόν Ἀδελφό μας;

Γιατί χάσαμε τήν ἀνάγκη τοῦ ὁμοθυμαδόν πού κυριαρχοῦσε στήν Ἐκκλησία ἤδη ἀπό τήν πρώτη στιγμή της;

Πῶς εἶναι δυνατό νά μήν νοιαζόμαστε γιά τόν Ἀδελφό μας καί νά νομίζουμε ὅτι ἀσπαζόμενοι μία Εἰκόνα, παραδείγματος χάριν, χωρίς μάσκα τηροῦμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ;

Οἱ Ἀπόστολοι φωτίσθηκαν ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα ὅλοι μαζί! Σέ αὐτή τήν μοναδική στιγμή ἡ Ἐκκλησία μας βάζει καί τόν ἀπόντα Ἀπόστολο Παῦλο. Αὐτό δείχνει ὅτι ἡ θεολογική ὁμογνωμία καί ἡ ἐκκλησιαστική ἀγάπη ἔχει μεγαλύτερη βαρύτητα ἀπό τήν χωροχρονική ἀπουσία.

Ἡ Πεντηκοστή μᾶς διδάσκει τήν Ἑνότητα ἁπλά καί λιτά, ἀλλά ταυτόχρονα συγκλονιστικά καί καθοριστικά γιά τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί τή σωτηρία τῶν μελῶν της. Ἡ Ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου ἑστιάζει στή σημασία τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον καί ὁ Χριστός μέ τούς λόγους καί τά ἔργα του μᾶς καθοδηγεῖ ὥστε μέσα ἀπό τήν ὑπακοή στήν Ἐκκλησία νά μπορέσουμε νά βροῦμε τόν δρόμο πού ἀναζητᾶμε! Εὐθύνη μας νά τό πράξουμε!

Χρόνια πολλά!

Γιά τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος τῆς Ἀναστάσεως

Ετικέτες

Ἀνάσταση, Παννυχίς Ἀναστάσεως, Σταύρωση, Χριστός

Γιά δεύτερη χρονιά ἐφέτος ὁλόκληρος ὁ Κόσμος μας, τό δῶρο πού μᾶς προσέφερε ἡ Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ζεῖ δύσκολες στιγμές ἐξαιτίας τῆς φοβερῆς ἀσθένειας πού σαρώνει τήν ὑφήλιο προκαλώντας ἑκατομμύρια νεκρούς καί δεκάδες ἑκατομμύρια ἀσθενεῖς.

Αὐτά τά δεδομένα, τά ὁποῖα συνεχῶς ἀλλάζουν μέ ταχύτατο ρυθμό, προκάλεσαν ἀσύλληπτη ἀναστάτωση στόν κόσμο μας. Ἀναστάτωση πού μπορεῖ νά συγκριθεῖ μόνο μέ τίς φοβερότερες πανδημίες τοῦ παρελθόντος. Φυσικά, ἀπό αὐτήν τήν ἀναστάτωση δέν ἦταν δυνατόν νά ἐξαιρεθεῖ –καί δέν συνέβη κάτι τέτοιο– ἡ λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας.

Τό Πάσχα τοῦ 2020 οἱ Ἱεροί Ναοί ἦταν κλειστοί· ἐφέτος τό Πάσχα τοῦ 2021 ἀνοικτοί. Ἀντιμετωπίζουμε ὅμως, ἄλλα –ὡς μή ἔδει– προβλήματα. Ἀποφασίστηκε ἡ ἐπίσπευση ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος, ἀλλοῦ κατά δύο, ἀλλοῦ κατά τρεῖς ὧρες καί αὐτό ἔγινε τό θέμα τῶν ἡμερῶν, ἐνῶ δέν θά ἔπρεπε. Πέρα ἀπό κάθε συζήτηση, κι ἄν θέλουμε νά ἀκολουθοῦμε τή λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας τό κυρίαρχο λατρευτικό θέμα κάθε ἡμέρας ξεχωριστά, εἴτε πρόκειται γιά τή Μεγάλη Ἑβδομάδα εἴτε γιά ὁποιαδήποτε ἄλλη ἑορτή τοῦ ἔτους, μᾶς τό δίνει τό Μηνολόγιο καί τό σχετικό Ὑπόμνημα τοῦ Τριωδίου ἤ τοῦ Πεντηκοσταρίου, ἄς μήν τά παραβλέπουμε καί ἄς μήν ἀναλωνόμαστε σέ ἐπουσιώδη πρακτικά ζητήματα.

Πολλοί, κληρικοί, Ἀρχιερεῖς καί Ἱερεῖς, λαϊκοί –μεταξύ αὐτῶν καί ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων– ἐκφράστηκαν ἀρνητικά γιά τή μετάθεση αυτή, ὡς ἐάν ἀπό τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος κρίνεται ἡ πίστη μας ἤ ἀλλοιώνεται ἡ τάξη τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς πρός τό λειτουργικό μέρος τῆς συζητήσεως δέν μπορῶ, λόγῳ περιορισμένης γνώσεως τοῦ θέματος, νά πῶ πολλά, ἄν καί πολλές τοποθετήσεις λειτουργιολόγων καταδεικνύουν τό ἀνυπόστατο τοῦ φόβου κάποιων γιά «ἀλλοίωση» τῆς λειτουργικῆς μας παραδόσεως καί τῆς σχετικῆς τάξεως, ἀλλά θά ἤθελα νά ἐκθέσω κάποιες σκέψεις μέ ἀφετηρία τίς Εὐαγγελικές διηγήσεις γιά τό Πάθος καί τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος.

Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τά Εὐαγγέλια ὁ Χριστός παρέδωσε τό πνεῦμα ἐπάνω στόν σταυρό στίς τρεῖς τό ἀπόγευμα (ἐνάτη ὥρα κατά τό σύστημα χρονολογήσεως πού ἀκολουθοῦσαν ἐκείνη τήν ἐποχή). Αὐτές τίς ἡμέρες διάβασα κάτι πού ὁμολογουμένως δέν εἶχα ξανακούσει: γράφτηκε καί ὑποστηρίχθηκε μέ σθένος ὅτι ὁ Χριστός παρέμεινε στόν Ἅδη τριάντα τρεῖς ὧρες, ὅσα καί τά χρόνια τῆς ἐπιγείου ζωῆς του, καί κατά συνέπεια θά πρέπει νά ἀναστηθεῖ τά μεσάνυκτα τοῦ Σαββάτου στίς 12.00. Ἐάν τό ἄγγελμα τῆς Ἀναστάσεως κηρυχθεῖ λίγο νωρίτερα ἤ (ὑποθέτω) λίγο ἀργότερα θά ὑπάρχει πρόβλημα…

Πολλά εἶναι τά προβλήματα πού δημιουργεῖ αὐτή ἡ θέση. Οὔτε στά Εὐαγγέλια οὔτε στήν ὑμνογραφία τῆς Ἐκκλησίας ἀναφέρεται ὅτι τά χρόνια τοῦ ἐπιγείου βίου τοῦ Κυρίου ἦταν τριάντα τρία. Πρόκειται γιά παράδοση, νομίζω ἀρκετά κατοπινή, ἡ ὁποία δέν προσφέρει τό παραμικρό στήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά ὁδηγηθεῖ στή σωτηρία· τό ἀντίθετο μάλιστα! Φρονῶ, ὅτι ἴσως καί νά ἀποπροσανατολίζει ἀφοῦ τό οὐσιῶδες δέν εἶναι πόσα χρόνια ἔζησε στή γῆ μας ὁ Χριστός, ἀλλά ἡ σωτηρία πού μᾶς προσέφερε μέ τή θυσία Του ἐπάνω στόν Σταυρό. Ἡ μοναδική σχετική ἀναφορά προέρχεται ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ καί ἀναφέρει ὅτι ὅταν ξεκίνησε τό δημόσιο ἔργο τοῦ Κυρίου ἦταν περίπου τριάντα ἐτῶν (Λουκᾶ 3:23). Σέ αὐτή τήν ἀναφορά προστίθενται τά περίπου τρία ἔτη τῆς δημόσιας δράσεώς Του καί ὁδηγούμαστε στήν ἡλικία τῶν τριάντα τριῶν ἐτῶν. Φυσικά, αὐτό πού μᾶς λέει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς εἶναι ὅτι ὁ Χριστός ἦταν γύρω στά τριάντα, δηλαδή θά μποροῦσε νά εἶναι μεταξύ 28 καί 32 ἐτῶν.

Ἡ παράδοση ὅτι ἔμεινε τριάντα τρεῖς ὧρες στόν κάτω κόσμο προφανῶς σχετίζεται μέ τήν παράδοση γιά τήν ἡλικία του καί πηγάζει ἀπό αὐτήν. Πάντως, ὅπως ἤδη σημείωσα δέν τήν ἔχω ἀκούσει ἄλλη φορά οὔτε, βεβαίως, ὑπάρχει σχετική ἀναφορά στά Εὐαγγέλια ἤ στήν ὑμνογραφία.

Τά Εὐαγγέλια δέν ἀναφέρονται στήν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως ἡ ὁποία παραμένει κεκρυμμένη καί, προφανῶς χωρίς οὐσία γιά τήν ὑπόθεση τῆς σωτηρίας μας, ἀλλά ἑστιάζουν στό γεγονός τῆς Ἀναστάσεως καθ᾿ ἑαυτό. Ἀκόμη καί οἱ ἀναφορές στήν ἄφιξη τῶν Μυροφόρων καί τῶν Μαθητῶν στό κενό μνημεῖο μᾶς δίνουν διαφορετικές μεταξύ τους χρονικές σημάνσεις ἐπικεντρώνοντας τήν προσοχή καί πάλι στό γεγονός ὅτι πῆγαν στόν Τάφο καί ὄχι στήν ὥρα πού πῆγαν. Τό μόνο σίγουρο εἶναι ὅτι ἔφτασαν σέ χρονικό διάστημα πού κυμαίνεται, σύμφωνα μέ τίς διηγήσεις, ἀπό τό βαθύ σκοτάδι (πρίν τήν ἀνατολή τοῦ ἡλίου) μέχρι μετά τήν ἀνατολή.

Τά Εὐαγγέλια ἀναφέρονται στήν ὥρα πού ἄφησε τήν τελευταία του πνοή ὁ Χριστός ὡς ἑξῆς:

Ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος: «περὶ δὲ τὴν ἐνάτην ὥραν ἀνεβόησεν ὁ Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ λέγων […]» (27:46)

Ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος: «καὶ τῇ ἐνάτῃ ὥρᾳ ἐβόησεν ὁ Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ […]» (15:34)

Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς: «Καὶ ἦν ἤδη ὡσεὶ ὥρα ἕκτη καὶ σκότος ἐγένετο ἐφ᾽ ὅλην τὴν γῆν ἕως ὥρας ἐνάτης» (23:44)

Σκοπός τῶν Εὐαγγελιστῶν δέν ἦταν ὁ ἀκριβής χρονικός προσδιορισμός τῆς στιγμῆς πού πέθανε ὁ Χριστός, ἀλλά ἡ ἔνταξη τοῦ συγκλονιστικοῦ γεγονότος μέσα στό χρονικό πλαίσιο τῆς ἡμέρας τῆς σταυρώσεως. Δίχως ἀμφιβολία, ὡς ὥρα θανάτου τοῦ Ἰησοῦ δεχόμαστε τήν ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας, ἀλλά ὄχι μέ τήν ἀκρίβεια τοῦ ρολογιοῦ στήν ὁποία εἴμαστε συνηθισμένοι σήμερα· αὐτό πού ἐνδιαφέρει τούς Εὐαγγελιστές εἶναι νά πιστοποιήσουν μέ ἀκρίβεια τό γεγονός.

Τό τότε σύστημα μετρήσεως τοῦ χρόνου, πού χρησιμοποιήθηκε καί κατά τή βυζαντινή ἐποχή, εἶχε σταθερά διαστήματα καί ὄχι σταθερές χρονικές στιγμές. Δηλαδή ἡ πρώτη ὥρα ξεκινοῦσε με τήν ἀνατολή τοῦ ἡλίου καί προφανῶς ἄλλαζε ἀνάλογα μέ τήν ἐποχή καί τόν τόπο πού γινόταν ἡ μέτρηση τοῦ χρόνου. Οἱ διαφορές αὐτές γιά τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα μποροῦν νά διαφέρουν σχεδόν κατά μία ὥρα. Παραδείγματος χάριν, τό 2010 πού τό Πάσχα ἔπεσε στίς 4 Ἀπριλίου ἡ ἀνατολή τοῦ ἡλίου στήν Ἀθήνα ἔγινε στίς 7:06 καί ἡ δύση στίς 19:50. Ἐκείνη ἡ ἡμέρα εἶχε διάρκεια 12 ὧρες καί 43 λεπτά. Συνεπῶς κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά εἶχε διάρκεια περίπου 64 λεπτά, ἐνῶ οἱ ὧρες τῆς νυκτός θά ἦταν περίπου 56 λεπτά καθεμία.

Τό 2021 πού τό Πάσχα εἶναι στίς 2 Μαΐου ἡ ἀνατολή τοῦ ἡλίου στήν Ἀθήνα γίνεται στίς 6:28 καί ἡ δύση στίς 20:16. Ἡ ἡμέρα ἔχει διάρκεια 13 ὧρες καί 47 λεπτά. Κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά ἔχει διάρκεια περίπου 69 λεπτά καί ἡ ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας (ὑπῆρχαν 12 ὧρες τῆς ἡμέρας καί 12 ὧρες τῆς νύκτας) θά ξεκινοῦσε (γιά τήν Ἀθήνα) γύρω στίς 15:40 καί θά ἔληγε γύρω στίς 16:40. Σέ ἀνάλογο παράδειγμα γιά τό Ἰσραήλ, στίς 2 Μαΐου 2021 ἔχουμε ἀνατολή στίς 5:54, δύση στίς 19:22, διάρκεια ἡμέρας 13:28 καί κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά εἶχε διάρκεια περίπου 67 λεπτά. Συνεπῶς, ἡ ἐνάτη ὥρα ξεκινᾶ στίς 14:50 καί λήγει στίς 15:50 (14:48-15:48 γιά τοῦ Πάσχα τοῦ 2010).

Ἀπό τά παραπάνω καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ σχέση τοῦ ἄνθρώπου τῆς ἀρχαιότητας μέ τόν χρόνο εἶχε ἄλλη μορφή: προσδιόριζαν μέ χρονικά διαστήματα καί ὄχι μέ χρονικές στιγμές. Ἡ ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας ξεκινοῦσε τή στιγμή πού ἔληγε ἡ ὀγδόη καί τελείωνε τή στιγμή πού ξεκινοῦσε ἡ δεκάτη. Τήν ἄνοιξη εἶχε διάρκεια μεγαλύτερη τῶν 60 λεπτῶν καί στήν ἐποχή μας θά διαρκοῦσε ἀπό τίς 14:50 μέχρι τίς 15:40 περίπου. Στό σημεῖο αὐτό ὀφείλουμε νά σημειώσουμε ὅτι ἐνάτη ὥρα καλοῦνταν συχνά καί τό τρίωρο πού ξεκινοῦσε ἀπό τήν ἐνάτη καί ὁλοκληρωνόταν μέ τήν δωδεκάτη ὥρα τῆς ἡμέρας (3:00 μέ 6:00 μ.μ.). Χρονικά ἦταν ἀντίστοιχο μέ τήν τετάρτη φυλακή τῆς νυκτός (3:00 μέ 6:00 π.μ.).

Ἄν σέ αὐτό συνυπολογίσουμε τό ὅτι οἱ Εὐαγγελιστές δέν εἶχαν τή δυνατότητα τῆς ἀκριβοῦς μετρήσεως τοῦ χρόνου ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι δέν μποροῦμε νά ὁρίσουμε ὡς ὥρα θανάτου τοῦ Κυρίου τίς 15:00, ἀλλά μόνο νά ποῦμε ὅτι ἔγινε ἀρκετά μετά τό μεσημέρι καί ἀρκετά πρίν τή δύση τοῦ ἡλίου. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι πέθανε στίς τρεῖς (15:00) μετά τό μεσημέρι μόνο ἐνδεικτικά, γιά νά ἔχουμε μία σταθερή βάση γιά νά ἀναφερόμαστε στό γεγονός.

Καί βέβαια κάθε προσπάθεια νά συνδεθεῖ ἡ ὥρα αὐτή μέ τήν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως (πολύ περισσότερο μέ τίς 33 ὧρες πρίν ἀπό τή δωδεκάτη νυκτερινή τοῦ Σαββάτου) μᾶς ὁδηγεῖ σέ ἐπικίνδυνες στρεβλώσεις τῆς πραγματικότητας. Ἡ μοναδική ἀναφορά εἶναι ὅτι ἀνέστη τριήμερος, δηλαδή ὅτι ἡ Ἀνάσταση ἔγινε κάποια στιγμή μέσα στήν τρίτη ἡμέρα ἀπό τή σταύρωση (πρώτη τό ὑπόλοιπο τμῆμα τῆς Παρασκευῆς, δεύτερη ὁλόκληρο τό Σάββατο καί τρίτη ἕνα μέρος τῆς Κυριακῆς). Πουθενά δέν γίνεται ἀναφορά σέ ὧρες.

Ὅσοι συνδυάζουν ὥρα θανάτου τοῦ Χριστοῦ καί ὥρα τελετῆς Ἀναστάσεως διαπράττουν ἕνα ἀκόμη σοβαρό (παιδαριῶδες θά ἔλεγα) γιά τά θεολογικά δεδομένα σφάλμα: συνδυάζουν χρονικά δεδομένα τῶν Εὐαγγελίων, πού βασίζονται σέ συγκεκριμένο σύστημα μετρήσεως τοῦ χρόνου, μέ τόν λειτουργικό χρόνο ὁ ὁποῖος ἔχει τή δική του ἀντίληψη γιά τήν ἔννοια τοῦ χρόνου, καθώς μᾶς εἰσάγει σέ μία καινή στάση ἀπέναντι στόν χρόνο. Γι᾿ αὐτό, θά πρέπει νά δοῦμε ἄν θά ἀκολουθήσουμε

τά δεδομένα τῶν Εὐαγγελίων: θάνατος περίπου τρεῖς μέ τέσσερεις τό μεσημέρι τῆς Παρασκευῆς καί Ἀνάσταση κάποια χρονικά ἀπροσδιόριστη στιγμή τῆς Κυριακῆς (προφανῶς τή νύκτα)

ἤ

τά δεδομένα τῆς τάξεως τῶν Ἀκολουθιῶν, οἱ ὁποῖες ἔχουν τόν δικό τους τρόπο ροῆς καί παρακολουθήσεως τοῦ χρόνου: ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου ἀναφέρεται γιά πρώτη φορά στό Ἕβδομο Εὐαγγέλιο (στό χωρίο Ματθαίου 27:50) τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς. Ἡ Ἀκολουθία διαβάζεται τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Πέμπτης, ἀλλά ἡ κανονική της θέση θά ἦταν νωρίς τό πρωί τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς. Ἡ Ἀνάσταση κηρύσσεται σέ κανονικές συνθῆκες στίς 12.00 τό βράδυ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ὅταν λειτουργικά εἶναι ἤδη Κυριακή τοῦ Πάσχα (ἔχει ξεκινήσει μέ τόν Ἑσπερινό, ὅπως κάθε ἡμέρα). Καί σέ αυτή τήν περίπτωση οἱ ὧρες δέν εἶναι τριάντα τρεῖς… Ἄν μάλιστα ὑπολογίσουμε ἀπό τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Πέμπτης τότε οἱ ὧρες εἶναι περίπου πενήντα δύο…

Ὅσο γιά τό ἄν τελοῦνται δύο λειτουργίες σέ μία ἡμέρα νομίζω ὅτι καί πάλι πρέπει νά δοῦμε πῶς κατανοοῦμε τόν χρόνο: κοσμικά ἤ λειτουργικά; Λειτουργικά, πάντοτε τελοῦνται δύο θεῖες Λειτουργίες τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα: τοῦ Μεγάλου Βασιλείου μέ τόν Ἑσπερινό, τό πρωί τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, καί τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου τό βράδυ τῆς Ἀναστάσεως μετά τήν Παννυχίδα.

Τελικά τί ἀκολουθοῦμε· τόν λειτουργικό ἤ τόν κοσμικό χρόνο;

Γιατί ὅλη αὐτή ἡ αναστάτωση γιά ἕνα ζήτημα πού δέν ἔχει καμία οὐσία, οὔτε εἶναι θέμα πίστεως, ἀλλά μόνο τάξεως, ὅπως πολλοί ἐπεσήμαναν;

Γιατί ἐφευρίσκουμε ἀφορμές γιά νά σκανδαλίζουμε ἑαυτούς καί ἀλλήλους;

Γιατί μᾶς ἀρέσει νά κινούμαστε ὅπως οἱ Φαρισαῖοι τῶν Εὐαγγελίων πού ἔβλεπαν τή Χάρη τοῦ Θεοῦ νά σκορπίζεται στόν κόσμο μπροστά τους καί αὐτοί γκρίνιαζαν γιά τήν τήρηση τῆς ἀργίας τοῦ Σαββάτου καί κατηγοροῦσαν τόν Χριστό ὅτι τήν καταλύει;

Εἶναι δυνατόν νά λέμε ὅτι ἐφέτος θά γιορτάσουμε τό Πάσχα Σάββατο; Ἀπό τά πρῶτα πράγματα πού μαθαίνει κανείς γιά τή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱ ἔννοιες τοῦ λειτουργικοῦ χώρου καί χρόνου. Ὅσοι διαμαρτύρονται δέν γνωρίζουν ὅτι ὁ λειτουργικός χρόνος κυριαρχεῖ ἐπάνω στόν χρόνο τῶν ρολογιῶν μας;

Δέν παραξενεύτηκαν πού καί τήν Μεγάλη Πέμπτη καί τήν Μεγάλη Παρασκευή λέμε «Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου…»; Ἤ μήπως ἦρθε ἡ στιγμή πού θά δοῦμε διαμάχες σχετικά μέ τό πότε ὁρίζεται χρονικά τό «Σήμερον κρεμᾶται»…

Στή συζήτηση γιά τήν τήρηση τῆς ἀργίας του Σαββάτου ὁ Χριστός ἀντέταξε τήν ἑξῆς ἐρώτηση: ἔγινε ὁ ἄνθρωπος γιά τό Σάββατο ἤ τό Σάββατο γιά τόν ἄνθρωπο; Ἡ ἀπάντηση εἶναι προφανής: τό Σάββατο θεσπίστηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά ἐξυπηρετεῖ τίς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου καί μποροῦμε νά τό χειριζόμαστε μέ αὐτό τό σκεπτικό. Ὅπως φαίνεται, ὅμως, αὐτό δέν εἶναι προφανές γιά ὅλους… Μᾶλλον ἦλθε καί πάλι ἡ στιγμή πού κάποιοι, γιά μία ἀκόμη φορά, ἐπιχειροῦν νά διορθώσουν τόν Χριστό στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί νά ὑποστηρίξουν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔγινε γιά νά τηρεῖ τό Σάββατο καί ὄχι τό ἀντίθετο …

Καλή Ἀνάσταση!

Ὑστερόγραφη σημείωση: Στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα ἐκ τῶν ὑστέρων νά ὑπογραμμίσω τήν αὐξημένη ποιμαντική μέριμνα καί τήν πατρική φροντίδα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ, ὁ ὁποῖος γιά νά ἀναπαύσει ἀκόμη καί ὅσους πιθανῶς θά ἐνοχλοῦνταν ἐπειδή τελέστηκαν δύο Θεῖες Λειτουργίες σέ μία ἡμερολογιακή ἡμέρα, φρόντισε νά γίνει ὁ καθαγιασμός τῶν Τιμίων Δώρων καί ἡ μετάληψη τῶν πιστῶν λίγο μετά τή δωδεκάτη νυκτερινή τοῦ Σαββάτου. Μέ αὐτή τή σώφρονα ποιμαντική στάση μᾶς ἔδειξε πόσο προσεκτικοί πρέπει να εἴμαστε στίς κρίσεις μας καί ὅτι ἡ Ἐκκλησία μέ τή σοφία της μπορεῖ νά ἀντιμετωπίσει μέ πνευματικό τρόπο κάθε πρόβλημα καί κάθε δυσκολία.

Χριστός Ἀνέστη!

Χριστούγεννα: «τό πλήρωμα τοῦ χρόνου»

Ετικέτες

χρόνος, Εκκλησία, Ιστορία, Ιστορία της Σωτηρίας, Καινή Διαθήκη, Παλαιά Διαθήκη, Χριστός, λειτουργικός χρόνος

Πρός τό τέλος κάθε ἡμερολογιακοῦ ἔτους ἡ σκέψη μας στρέφεται στήν ἔννοια τῆς ροῆς τοῦ χρόνου καί στήν ἐπίδρασή της, ἤ ὀρθότερα στή λειτουργία της, στή ζωή μας. Πράγματι, πρόκειται γιά ἔννοια πού ἀπασχόλησε, ἤδη ἀπό τήν ἀρχαιότητα, μέ διάφορους τρόπους, τόν ἄνθρωπο, κυρίως βέβαια, σέ σχέση μέ τόν θάνατο, τή γήρανση καί τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἐπί τῆς γῆς βίου του.

Ἡ Δημιουργία τοῦ κόσμου ἀπό τόν Χριστό

Μέ τή βιβλική, ἰδιαιτέρως μέ τήν καινοδιαθηκική, παράδοση εἰσάγεται ἡ ἔννοια τοῦ πληρώματος τοῦ χρόνου (τῆς πληρώσεώς του), ἡ ὁποία, κατά παράδοξο τρόπο, λειτουργεῖ καί στίς τρεῖς διαστάσεις τοῦ χρόνου: ὡς παρελθόν/ἱστορία, π.χ. ἡ Ἐνσάρκωση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὡς παρόν, ἡ δυνατότητα πού ἔχουμε νά ζοῦμε ὡς ἑνιαία πραγματικότητα τόν χρόνο μέσα στή λειτουργική παράδοση καί τή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, καί ὡς μέλλον, ὑπό τήν ἔννοια τῆς ὁλοκληρώσεως αὐτοῦ πού ἤδη ζοῦμε, στά ἔσχατα.

Αὐτός ὁ τρόπος ἀντιμετωπίσεως τοῦ χρόνου ἀπό τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι παράδοξος καθώς, σέ ἀντίθεση μέ τή ρεαλιστική ἐμπειρική στάση ἀπέναντι στό φαινόμενο χρόνος, ἐπιμένει νά τόν βλέπει ἑνιαία καί ὄχι διασπασμένα. Γιά νά κατανοήσουμε τήν ἔννοια χρόνος πρέπει νά ἔχουμε στόν νοῦ μας ὅτι καί αὐτή εἶναι κομμάτι τῆς δημιουργίας καί συνεπῶς συμπεριφέρεται ἀναλόγως: ἑνιαία πρίν τήν πτώση· σέ διάσπαση μετά ἀπό αὐτή. Καί αὐτή τή διάσπαση θεραπεύει ὁ λειτουργικός χρόνος τῆς λατρείας, ὅπως τόν ζοῦμε στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ Παναγία στό κέντρο τῆς ἀπεικονίσεως τῆς Ρίζας τοῦ Ἰεσσαί (ὁ Ἰεσσαί ἦταν ὁ Πατέρας τοῦ βασιλιᾶ καί προφήτη Δαβίδ καί ὁ Χριστός εἶναι, ὡς ἄνθρωπος, ἀπόγονός του)

Πῶς λειτουργοῦν αὐτές οἱ ἔννοιες ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας; Ὡς ἀπάντηση θά ἀναφέρουμε μόνο τήν ἀρχαιοελληνική ἀντίληψη, πού ἀντιλαμβανόταν τόν χρόνο ὡς ἀέναη κυκλικότητα, καί τήν ἰουδαϊκή, ἡ ὁποία, προσέβλεπε στή μελλοντική ἔλευση τοῦ Μεσσία, πού θά ἄλλαζε τήν ἱστορία τοῦ κόσμου καί ἰδιαιτέρως τοῦ Ἰσραήλ. Ἡ στάση αὐτή τοῦ ἰουδαϊσμοῦ, ἀναγκαστικά, μποροῦμε νά ποῦμε, ὁδήγησε στήν υἱοθέτηση μιᾶς εὐθύγραμμης πορείας πρός τό μέλλον, ἡ ὁποία στρεφόταν διαρκῶς πρός τά ἔσχατα, χωρίς, ὅμως, νά ἐντοπίζονται στοιχεῖα ἐκπλήρωσης ἤ ὁλοκλήρωσής της.

Ὁ χρόνος γιά τήν Ἐκκλησία λειτουργεῖ ἐντελῶς διαφορετικά. Ὁ Μεσσίας δέν εἶναι προσδοκώμενος, ἀλλά ἔχει πλέον εἰσέλθει στήν ἱστορία, ἡ ὁποία ὑπ᾿ αὐτή τήν ἔννοια γίνεται Ἱστορία τῆς Σωτηρίας. Ὁ Χριστός δέν γεννήθηκε ἁπλῶς κάπου, κάποτε, ἀλλά μέ τήν εἴσοδό του στήν ἱστορία μετατοπίζει τό κέντρο της, τό κέντρο βάρους τῶν γεγονότων, ἀπό τό ἐπαναλαμβανόμενο, ἐν εἴδει βρόγχου, παρελθόν (ἀρχαιοελληνική ἀντίληψη) ἤ τό προσδοκώμενο, ὁλοένα ἀπομακρυνόμενο ὅμως, μέλλον (ἰουδαϊκή ἀντίληψη) στό πρόσωπό του καί γίνεται Αὐτός τό κέντρο τῆς ἱστορίας.

Τά ἔσχατα εἶναι παρόντα πλέον, δέν εἶναι μελλοντική κατάσταση, ἀλλά οὔτε καί ἀπολύτως ἐκπληρωθεῖσα. Στήν παράδοσή μας ὁμιλοῦμε γιά ἀρραβῶνα καί γιά πρόγευση, συνδυάζοντας τό «νῦν» τοῦ παρόντος μέ τό «ἀεί» τοῦ μέλλοντος (καί ὄχι μόνο) αἰῶνος, τά ὁποῖα πλέον λειτουργοῦν ὡς ἕνα διαρκές παρόν, τό ὁποῖο ζοῦμε συμμετέχοντας στή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας καί ζώντας τή θαυμαστή λειτουργική ἑνότητα τοῦ χρόνου, ὁ ὁποῖος ἑνιαῖος ἐκτείνεται διαστελλόμενος καί στίς τρεῖς διαστάσεις.

Βέβαια, πολύ συχνά διαπιστώνουμε ὅτι μέλη τῆς Ἐκκλησίας, κληρικοί, μοναχοί, λαϊκοί θεολόγοι κ.λπ., ἀσχολοῦνται ἐμμονικά μέ τόν χρόνο τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου, προσπαθοῦν νά τόν προσδιορίσουν, νά μάθουν πότε θά γίνει καί ἐρευνοῦν τό μυστήριο τῶν ἐσχάτων μέ ἄκρως φιλοπερίεργη διάθεση, ἡ ὁποία στρέφει -ὅπως δέν θά ἔπρεπε καί δίχως νά τό συνειδητοποιοῦμε- σέ ἕναν ἰδιότυπο ἰουδαϊκό τρόπο σκέψεως: ἀντί νά ἀπολαμβάνουμε τό γεγονός τῆς Σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί τή θριαμβευτική, ἐν ἀπολύτῳ ταπεινώσει, εἴσοδό Του στήν ἱστορία, μεριμνοῦμε καί ἀναλωνόμαστε γιά τό πότε τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του…

Ἀποδίδοντας στήν Παλαιά Διαθήκη τόν σεβασμό καί τήν προσοχή πού τῆς ὀφείλεται θά ἰσορροπήσουμε τό παρελθόν, τό παρόν καί τό μέλλον μέσα στό πλαίσιο τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης καί τοῦ φωτισμοῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως τόν ζεῖ ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν Πεντηκοστή.

Ἡ Παλαιά Διαθήκη προφητεύει, προτυπώνει καί προετοιμάζει ὅλα ὅσα θά συμβοῦν στό μέλλον (γιά τήν ἐποχή πού γράφτηκε), ὅλα ὅσα συνέβησαν μέ τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀναμενόμενου Μεσσία (παρελθόν γιά τήν Ἐκκλησία).

Εἶναι πραγματικά ἐξοργιστικό καί ἀκατανόητο γιά τόν τρόπο σκέψεως καί ὑπάρξεως τῆς Ἐκκλησίας νά ὑπάρχουν φωνές πού στρέφονται ἐνάντια στήν Παλαιά Διαθήκη, ἤ ἀκόμη πού ζητοῦν τόν ἐξοβελισμό της ἀπό τήν Ἁγία Γραφή.

Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι κατά τίς πρῶτες δεκαετίες τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὅταν ἀρχικά δέν ὑπήρχαν καί ἀργότερα, τούς πρώτους αἰῶνες, δέν εἶχαν ἀκόμη συγκροτηθεῖ σέ σῶμα τά κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἡ Ἐκκλησία χρησιμοποιοῦσε, ἀδιάκοπα, τά κείμενα τῆς Παλαιᾶς. Αὐτό δέν εἶναι τυχαῖο οὔτε ἀνεξήγητο οὔτε, φυσικά, λάθος. Ἡ Παλαιά Διαθήκη μιλοῦσε γι᾿ αὐτά πού ἡ Ἐκκλησία, ἀπό τίς πρῶτες ἤδη ἡμέρες ζοῦσε καί ἀπολάμβανε. Προφήτευε αὐτά πού ἐπί τῶν ἡμερῶν τῆς Ἐκκλησίας εἶχαν πραγματοποιηθεῖ, πού τά ἔβλεπαν μέ τά μάτια τους οἱ πιστοί, πού τά ψηλαφοῦσαν μέ τά χέρια τους.

Ὁ Χριστός διδάσκει

Μέ αὐτόν τόν τρόπο κατανοεῖ ἡ Ἐκκλησία τά παλαιοδιαθηκικά κείμενα, καί ὄχι ὡς μία ἠθική διδασκαλία, ἤ ὡς παράδειγμα πρός μίμηση (ἤ πρός ἀποφυγή ὅπως ὑποστηρίζουν κάποιοι). Τό παράδειγμα πρός μίμηση ἦταν, εἶναι καί θά παραμείνει πάντοτε ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἡ Παλαιά Διαθήκη μᾶς μεταφέρει αὐτή τήν ἀντίληψη μέ τόν τρόπο καί τή γλῶσσα τῆς ἐποχῆς πού γράφεται κάθε κείμενό της, καί μέσα στίς ἱστορικές συνθῆκες καί τά κοινωνικά καί πολιτικά δεδομένα πού τότε κυριαρχοῦσαν. Ἄν εἴχαμε τή δυνατότητα νά ἀφαιρέσουμε ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα πού συνθέτουν τά βιβλία της θά βλέπαμε ὅτι στήν καρδιά τους, ὡς σταθερό πλέγμα καί ἀσφαλής βάση, ὑπάρχει ἡ προσδοκία τοῦ Μεσσία, τό Σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ Ἀνθρώπου καί τοῦ Κόσμου.

Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ μοναδική ἀναφορά πού ἔχουμε μέ τόν Χριστό νά διδάσκει σέ συναγωγή, καί μάλιστα στόν τόπο του, στό χωριό στό ὁποῖο εἶχε ἀνατραφεῖ, τή Ναζαρέτ, τόν παρουσιάζει, ὅπως καταγράφεται ἀπό τόν εὐαγγελιστή Λουκᾶ, νά ἀνοίγει τό βιβλίο τοῦ προφήτη Ἠσαΐα, νά διαβάζει «πνεῦμα Κυρίου ἐπ᾿ ἐμέ οὗ εἴνεκεν ἔχρισέν με εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς, ἀπέσταλκέν με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καί τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κηρύξαι ἐνιαυτόν Κυρίου δεκτόν» (Λουκᾶ κεφ. 4, στίχοι 16-30 χρησιμοποιεῖ τό Ἠσαΐου κεφ. 61, στίχοι 1-2), νά κλείνει τό βιβλίο καί νά τό δίνει στόν ὑπηρέτη τῆς συναγωγῆς, νά κάθεται στή θέση του καί μέ μεγάλη ἁπλότητα, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπό τήν εὐαγγελική ἀναφορά, νά ἀρχίσει νά λέγει «πρός αὐτούς ὅτι σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφή αὕτη ἐν τοῖς ὠσίν ὑμῶν» (Λουκᾶ κεφ. 4, στίχος 21).

Ὁ Χριστός διδάσκει

Αὐτή ἡ ἐντυπωσιακή σκηνή βοηθᾶ νά ἐντοπίσουμε τό κέντρο τοῦ βάρους καί τήν οὐσία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: προαναγγέλει καί μᾶς προετοιμάζει γιά τήν ἐποχή τοῦ Κυρίου κατά τήν ὁποία πολλά θά ἀλλάξουν. Καί μποροῦμε νά σημειώσουμε ὅτι αὐτό τό κείμενο συμπληρώνεται τέλεια μέ τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς ἡμέρας τῶν Χριστουγέννων ἀπό τήν πρός Γαλάτας ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, στό ὁποῖο περιγράφεται τί συνέβη «ὅτε δέ ἦλθεν τό πλήρωμα τοῦ χρόνου» (Γαλάτας κεφ. 4, στίχοι 4-7, ἐδῶ ἡ ἀρχή τῆς περικοπῆς).

Αὐτό τό πλήρωμα, τήν ὁλοκλήρωση καί ἐκπλήρωση, τοῦ χρόνου ζοῦμε στήν Ἐκκλησία· καί τά πρῶτα χρόνια καί σήμερα καί στό μέλλον. Γι᾿ αὐτό εἶναι τελείως περιττή κάθε συζήτηση γιά τόν χρόνο τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καί γι᾿ αὐτό δέν ἀπαντοῦσε ἐπί τῆς οὐσίας ὁ Χριστός σέ κάθε σχετική ἐρώτηση τῶν μαθητῶν, γι᾿ αὐτό οἱ διάφορες προσπάθειες ὑπολογισμοῦ τῆς ἡμερομηνίας αὐτῆς πού ἔγιναν κατά τό παρελθόν καί συνεχίζουν νά γίνονται δέν ἔχουν καμία σχέση μέ τήν Ἐκκλησία καί τήν παράδοσή της, ἀλλά κινοῦνται σέ χώρους ἀλλότριους καί ἐπικίνδυνους γιά τήν πνευματική πορεία τῶν πιστῶν.

Τό φιλοπερίεργο πνεῦμα καί ἡ ἄκρατη ἐπιθυμία νά γνωρίζουμε τά μέλλοντα μᾶς στεροῦν τή χαρά νά ζοῦμε ὡς υἱοί τοῦ Θεοῦ («ὅτι δέ ἔστε υἱοί» γράφει στήν πρός Γαλάτας ὁ Ἀπ. Παῦλος, κεφ. 4, στ. 6) πρός χάριν τῶν ὁποίων μέ ἀγάπη μεγάλη καί συγκατάβαση πολλή «ἐξαπέστειλεν ὁ Θεός τό Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ» (Γαλ. κεφ. 4, στ. 6) γιά νά μᾶς σώσει καί νά μᾶς ὁδηγήσει στήν τρυφή τοῦ Παραδείσου.

Μεγάλη Ἑβδομάδα: μιά προκλητική πρόσκληση

Ετικέτες

Ανάσταση, Ανάσταση του Λαζάρου, Μυστικός Δείπνος, Μέγα Σάββατο, Μεγάλη Δευτέρα, Μεγάλη Εβδομάδα, Μεγάλη Πέμπτη, Πάσχα, Σταύρωση, Χριστός, μετάνοια

Τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου λήγει ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί ἀμέσως, μέ τόν Ἑσπερινό τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων, ξεκινᾶ ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα πού καί αὐτή ὁλοκληρώνεται μέ τόν Ὄρθρο τοῦ Μεγάλου Σαββάτου!

Πραγματικά Μεγάλη, ὄχι φυσικά σέ διάρκεια, ἀλλά σέ σπουδαιότητα γιά τή ζωή κάθε πιστοῦ, καθώς βάζει τή σφραγίδα της στή συμπόρευσή του μαζί μέ τόν Χριστό πρός τό Πάθος μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά ἀκολουθήσει καί ἡ δική του, τοῦ καθενός μας, ἡ Ἀνάσταση. Οἱ καθημερινές ἀκολουθίες στόν βασικό τους κορμό εἶναι ἴδιες μέ τίς ἄλλες ἡμέρες (δηλαδή ὑπάρχει Ἑσπερινός, Ὄρθρος, Ὥρες, Ἀπόδειπνο καί Προηγιασμένη ἤ κανονική Θεία Λειτουργία) καί χαρακτηρίζονται ἀπό βαθειά κατάνυξη, ὑψηλῆς θεολογικῆς καί ποιητικῆς ἀξίας κείμενα, ἔντονη συμμετοχή τῶν πιστῶν, πολύωρη παραμονή στούς ναούς καί σέ ὅλες κυριαρχεῖ ἡ πορεία πρός τό Πάθος, τόν Θάνατο καί, ἐν τέλει, τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.

Ὁ κορμός τῶν κειμένων προέρχεται ἀπό τήν Καινή Διαθήκη, ὑπάρχουν πάμπολλες βιβλικές ἀναφορές, καί εὔκολα διαπιστώνουμε ὅτι ἐπιχειρεῖται μία σαφής σύνδεση Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης μεταξύ τους, ὅπως, ἴσως, ποτέ ἄλλοτε μέσα στό λειτουργικό ἔτος, καθώς κυριαρχοῦν οἱ Ψαλμοί, οἱ Προφητεῖες γιά τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση, καί τά κείμενα ἀπό τήν Πεντάτευχο. Ἐξάλλου οἱ βιβλικές ἀναφορές ἀποτελοῦν τήν ἀφορμή καί τήν ἀφετηρία γιά τά περισσότερα τροπάρια πού συνθέτουν τίς κατανυκτικότατες ἀκολουθίες καί μᾶς παρουσιάζουν ὁλόγλυφο, μέ γλαφυρό καί συνάμα λιτό τρόπο, τά πολλά καί ἰδιαιτέρως σημαντικά μηνύματα τῶν ἡμερῶν. Καί ἐξηγοῦμαι, αὐτό πού λέμε «μηνύματα» στήν ἐκκλησιαστική γλῶσσα σέ καμία περίπτωση δέν εἶναι κάποιες ἰδέες, κάποια θεωρία, μερικές σκέψεις διατυπωμένες σέ πεζό ἤ ποιητικό λόγο στό χαρτί. Πάντοτε, εἶναι καρπός τῆς ἐμπειρίας πού εἶχαν οἱ δημιουργοί τους ἀπό τή σχέση τους μέ τόν Σαρκωμένο Λόγο, δηλαδή τόν Χριστό.

Πολύ ἁπλά, μεταφέρουν σέ ἐμᾶς αὐτό πού ἤδη ζοῦσαν ὡς ἐμπειρία. Αὐτόν πού τούς ἄλλαξε τή ζωή. Αὐτόν πού εἶδαν μέ τά μάτια τους καί ἔζησαν πλάι Του. Αὐτόν πού θρήνησαν ἐσταυρωμένο καί ψηλάφισαν ἀναστημένο. Κι ὅλα αὐτά πού μᾶς μεταφέρουν τά ζοῦσαν ἔντονα, ζωντανά, μέ πίστη καί ἁπλότητα, στήν καθημερινότητά τους. Ὄχι σάν μιά ἔξυπνη ἰδέα ἤ ὡς μία θεωρία πού θά ἄλλαζε τόν κόσμο καί τή ζωή τους.

Αὐτό τό καταλαβαίνουμε ἀπό τά γεγονότα καί τά παραδείγματα πού προβάλλονται κατά τή διάρκεια τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας.

Ἤδη ἀπό τήν Κυριακή τῶν Βαΐων ἔχουμε τή θριαμβευτική Εἴσοδο τοῦ Χριστοῦ στήν Ἰερουσαλήμ, ἕνα γεγονός πού συγκλονίζει ὁλόκληρη τήν πόλη (τότε εἶχε 25.000-30.000 κατοίκους, ἀλλά τίς ἡμέρες τοῦ Πάσχα ὁ πληθυσμός ξεπερνοῦσε τίς 150.000) καί δέν περνᾶ ἀπαρατήρητο. Μάλιστα, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι εἶναι θριαμβευτική ὄχι, φυσικά, γιατί τό προκαλεῖ ὁ Χριστός, ἀλλά διότι ἡ, ὑπό τύπον θριάμβου, ὑποδοχή ἐκφράζει τήν εἰκόνα πού εἶχε ὁ λαός γι᾿ Αὐτόν. Ἡ ὑποδοχή εἶναι αὐθόρμητη καί στηρίζεται στήν ἐμπειρία τῶν Ἰουδαίων γιά τόν Χριστό! Τό ὡραῖο, πρέπει νά ὁμολογήσουμε, εἶναι ὅτι ὀρθῶς ὑποδέχονται μέ κλάδους φοινίκων καί δοξάζουν τόν Χριστό, καθώς ὅπως θά διαπιστώσουν σέ λίγο εἶναι ὁ νικητής τοῦ θανάτου, ἀλλά ὅταν τό κάνουν δέν τό γνωρίζουν ἀκόμη. Τόν δοξάζουν γιά τούς λάθος λόγους, ἐκτός ἴσως ἀπό κάποιους πού μετά καί τήν ἔγερση τοῦ Λαζάρου ἀρχίζουν νά ἀντιλαμβάνονται ὅτι κάτι διαφορετικό συμβαίνει …

Ὁ Χριστός συνεχίζει νά τούς «πλουτίζει» μέ ἔντονες ἐμπειρίες καί νά προκαλεῖ τό, ἐφησυχασμένο ὡς συνήθως, κοινό αἴσθημα. Μέ τό εὐαγγέλιο τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Τρίτης ξεκαθαρίζει τή στάση του ἀπέναντι στούς εὐσεβεῖς τῆς ἐποχῆς, Φαρισαίους (κυρίως) καί Σαδδουκαίους, καί δηλώνει ὅτι ἦρθε ὁ καιρός πού θά παραμεριστεῖ αὐτό πού γίνεται γιά νά φαίνεται, ἤ γιά νά τηρηθοῦν κάποιοι κανόνες, καί θά δώσει τή θέση του στό οὐσιῶδες, αὐτό πού ἀλλάζει τή ζωή μας καί τή στάση μας πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον.

Τό ἴδιο διαπιστώνουμε καί ἐάν μελετήσουμε τήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Τετάρτης, ὅπου ὡς πρότυπο γιά τή ζωή μας προβάλεται μία πόρνη, ἡ ὁποία, βεβαίως, δέν ἐπέμεινε στό σφάλμα της, ἀλλά συνειδητοποίησε τή μοναξιά στήν ὁποία τήν ὁδηγοῦσε καί μετανόησε. Ἴσως σήμερα, πού πολλές ἀντιλήψεις ἔχουν ἀλλάξει, δέν κατανοοῦμε τί ἀκριβῶς ἔλεγε στούς συγχρόνους Του ὁ Χριστός καί πόσο κόντρα πήγαινε σέ κάθε παγιωμένη ἀντίληψη γιά τήν ἠθική καί τήν κοινωνική εὐπρέπεια. Ἐμεῖς εἴμαστε ἐξοικειωμένοι, κατά κάποιον τρόπο, μέ τήν ἔννοια τῆς μετάνοιας, καί γι᾿ αὐτό μποροῦμε νά ἀξιολογήσουμε θετικά τή μετάνοια τῆς ἁμαρτωλῆς. Τότε, ὅμως, ἡ μετάνοια δέν ἀρκοῦσε, ἀπαιτοῦνταν καί μία σειρά πράξεις, ἕνα τελετουργικό καθάρσεως, γιά νά μπορέσει νά ἀγγίξει μία πόρνη ἕναν εὐσεβῆ Ἰουδαῖο. Ὁ Χριστός παραμερίζει τά πάντα ἐκτός ἀπό τή μετάνοια! Δέν νοιάζεται γιά τύπους καί κανόνες. Τά σαρώνει ὅλα ἡ διαπίστωσή Του ὅτι ἡ γυναίκα «ἀγάπησε πολύ!»

Ἀνάλογη ἡ στάση Του κατά τόν Μυστικό Δεῖπνο. Κρατᾶ ὡς βάση τοῦ ἑορτασμοῦ μέ τούς μαθητές Του τό παραδοσιακό ἰουδαϊκό πασχάλιο δεῖπνο, ἀλλά τό μεταμορφώνει μετατρέποντάς το σέ Δεῖπνο μύησης τῶν μαθητῶν στό Μυστήριο τῆς ἐπερχομένης Βασιλείας. Πρῶτα πλένει τά πόδια τῶν μαθητῶν! Ἀπαράδεκτο ἀπό κάθε ἄποψη γιά τήν ἀντίληψη τῆς ἐποχῆς. Ὁ δάσκαλος ἦταν σεβαστός καί ἤξερε νά κρατᾶ τή θέση του, ὅπως λέμε. Ὁ Χριστός κάνει ἀκριβῶς τό ἀντίθετο. Στό πασχάλιο δεῖπνο κυριαρχοῦσε ὁ τελετουργικά σφαγμένος και ἑτοιμασμένος ἀμνός. Ἀντιθέτως, καί πάλι, ὁ Χριστός δέν ἀρκεῖται νά προσφέρει στούς μαθητές ἀρνί καί τά ἄλλα πασχαλινά ἐδέσματα, ὅπως θά περίμεναν. Κάνει τό ἀδιανόητο νά δώσει στούς μαθητές Του νά φᾶνε τόν Ἴδιο τόν Ἑαυτό του. Μποροῦμε ἄραγε νά νιώσουμε πόσο περίεργα ἀκούστηκαν τότε τά λόγια πού τούς εἶπε ἐκεῖνο τό βράδυ;

Τό ἴδιο καί στή Σταύρωση. Μόλις ἀνεβαίνει ὁ Χριστός στόν Σταυρό καταλαβαίνουμε πόσο ἀπογοήτευσε τούς ζηλωτές Ἰουδαίους τῆς ἐποχῆς. Αὐτούς πού τόν ὑποδέχθηκαν μετά βαΐων καί κλάδων. Συνέτριψε τά ὄνειρά τους. Ἡ θριαμβευτική εἴσοδος στήν Ἰερουσαλήμ παραπέμπει εὐθέως σέ παλιότερες ἔνδοξες στιγμές τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως π.χ. τήν εἴσοδο στήν πόλη τοῦ βασιλέα Σαούλ μέ τόν νεαρό, ἀλλά ἤδη ἔνδοξο, Δαβίδ καί, φυσικά, ἀργότερα τοῦ Δαβίδ, ὡς δοξασμένου βασιλιᾶ πλέον. Τά πράγματα στήν περίπτωση τοῦ Χριστοῦ ἐξελίσσονται ἐντελῶς διαφορετικά. Ἡ ἐξέλιξη μοιάζει νά χλευάζει αὐτούς πού τόν περίμεναν ὡς ἔνδοξο ἀπελευθερωτή. Ἡ κατάληξη, λίγες ἡμέρες μετά, εἶναι διαμετρικά ἀντίθετη μέ τίς προσδοκίες τους. Ἀντί γιά δοξασμένη πορεία ἔρχεται ἡ σύλληψη, ἡ διαπόμπευση, ὁ σταυρός καί ὁ θάνατος.

Καί πάλι ὅμως ἡ συνέχεια εἶναι προκλητική. Καί πάλι εἶναι ἡ ἀντίθετη ἀπό αὐτή πού οἱ πολλοί Ἰουδαῖοι περίμεναν: τόν θάνατο συνήθως τόν ἀκολουθεῖ ἡ σήψη καί ἡ λήθη. Ὄχι ὅμως στήν περίπτωση τοῦ Χριστοῦ: τόν θάνατό Του τόν ἀκολούθησε ἡ Ἀνάσταση καί μάλιστα μέ συντριπτική νίκη ἐπάνω στόν Διάβολο, τόν κλειδοκράτορα τοῦ Ἅδη.

Ὅταν λοιπόν ὁ Χριστός προκαλεῖ καί συντρίβει μέ τίς πράξεις του τή λογική μας, στήν πραγματικότητα μᾶς ἀπελευθερώνει ἀπό τίς δεσμεύσεις καί τούς περιορισμούς πού οἱ ἴδιοι θέτουμε. Διευρύνει τά ὅριά της. Εἶναι σάν νά μᾶς διδάσκει μία ἐξίσωση μέ ἕναν ἄγνωστο καί δύο τιμές πού ταιριάζουν καί οἱ δύο καί τήν ἐπιλύουν σωστά.

Τόν θάνατο τόν ἀκολουθεῖ ὁ θάνατος, μέχρι πού ὁ Χριστός μᾶς δίνει τή δυνατότητα νά τόν ἀκολουθήσει καί ἡ Ζωή! Γι᾿ αὐτό ἡ προσέγγισή μας πρός Αὐτόν καί τό Μυστήριο τῆς Ἀναστάσεως δέν μπορεῖ νά ἔχει ἄλλη βάση στήριξης παρά μόνο τήν πίστη καί ἀφετηρία τήν ἐμπειρία τῆς ζωῆς μαζί Του. Κι αὐτή ἡ ἐμπειρία δέν ἀποκτᾶται παρά μόνο μέ τή συμμετοχή μας στό Σῶμα τοῦ Ἀναστάντος, στό Ποτήριο τῆς Ζωῆς, στή Θεία Κοινωνία! Τελικά, ὅλα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν πρόσληψη –ἤ ὄχι– αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας τῶν Ἀποστόλων καί τῆς Ἐκκλησίας. Μόνο ἐάν καταφέρουμε νά κάνουμε τήν ἐμπειρία τοῦ Ἀναστημένου Χριστοῦ κομμάτι τῆς καθημερινότητάς μας θά σωθοῦμε. Αὐτό ἐξάλλου ἔκανε καί κάνει ἡ Ἐκκλησία, παρά τίς ἀδυναμίες τῶν μελῶν της, καί ἐπί δύο χιλιάδες χρόνια συνεχίζει νά μᾶς φωτίζει, νά μᾶς μεταμορφώνει, νά μᾶς ἀνακαινίζει καί, ἐν τέλει, νά μᾶς ἁγιάζει!

Καλή Ἀνάσταση!

Νηστεία: τί ἀκριβῶς ἐπιδιώκουμε μέ αὐτή;

Ετικέτες

Παπαχαρτοφύλης, Χριστός, νηστεία

Προσφάτως διαβάσαμε στό διαδίκτυο κείμενο τοῦ κ. Νικολάου Παπαχαρτοφύλη, φιλολόγου καθηγητοῦ, μέ τίτλο «Ἐκ τοῦ στόματος τῶν νηστευόντων εἰς τόν ἀφεδρῶνα», στό ὁποῖο ἀσχολεῖται μέ τό θέμα τῆς νηστείας. Παρά τήν θετική, πιθανολογῶ, πρόθεσή του, δυστυχῶς προχωρᾶ σέ ἀπευκταῖες γενικεύσεις καί συνδέσεις καί ἐν τέλει, φρονῶ ὅτι, καταλήγει σέ ἀσαφές συμπέρασμα πού δέν βοηθᾶ τόν ἀναγνώστη νά σχηματίσει ἄποψη σχετικά μέ τό νόημα τῆς νηστείας.

Τό κείμενο ξεκινᾶ μέ τήν ὀρθή παραδοχή ὅτι ἡ νηστεία ὡς πρακτική ὑπάρχει ἀπό τήν ἀρχαιότητα καί συναντᾶται σέ πολλές θρησκεῖες. Πράγματι, σέ πολλές θρησκεῖες ἦταν πρόσφορο μέσο καθαρμοῦ καί ἐξαγνισμοῦ. Γιά τήν ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική παράδοση, ὅμως, δέν ἰσχύει κάτι τέτοιο. Ἡ νηστεία δέν εἶναι μία ἀφηρημένη, θεωρητική, πρακτική. Δέν σχετίζεται μέ τήν κάθαρση, τόν ἐξαγνισμό, τήν ἀποτοξίνωση ἤ ὅ,τι ἄλλο συναφές μπορεῖ ἀκούσουμε ἤ νά διαβάσουμε. Εἶναι ἕνας τρόπος νά νιώσουμε τόν πλησίον πού στερεῖται, νά παλέψουμε μέ τόν ἑαυτό μας, νά ἀντιπαρατεθοῦμε μέ τίς ἀδυναμίες μας καί, ἐν τέλει, νά μετανοήσουμε. Μόνο ἐάν πεινάσουμε θά καταλάβουμε αὐτόν πού πεινᾶ. Μόνο ἐάν στερηθοῦμε θά ἀντιληφθοῦμε τί σημαίνει ἡ στέρηση.

Τό πλαίσιο τῆς νηστείας διαγράφει πολύ ὄμορφα ἡ εὐαγγελική περικοπή πού διαβάζεται στούς ναούς μας τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς (Ματθαίου 6:14-21). Σέ αὐτή, ἡ νηστεία δέν προσεγγίζεται ὡς ἕνα ἀτομικό κατόρθωμα πού μπορεῖ νά πετύχει ὁ πιό ἱκανός, ὁ πιό εὐφυής ἤ ὁ πιό ἰσχυρός, ἀλλά εἶναι ἕνας ἀγῶνας πού γιά νά πετύχει πρέπει νά προσεγγίζεται σέ σχέση μέ τόν ἕτερο. Γιά νά ἔχει νόημα ἡ νηστεία, ὅπως διδάσκει ὁ Χριστός στήν περικοπή αὐτή, πρέπει νά γίνεται μέ ταπείνωση, προσοχή καί διάκριση, ὥστε νά μήν προκαλεῖ τόν διπλανό μας, νά μήν λειτουργεῖ ὡς μία πράξη αὐτοεπιβεβαίωσης καί αὐτοθαυμασμοῦ. Δέν ἔχει ὡς σκοπό νά πετύχουμε τόν ἔπαινο τῶν ἄλλων, ἀλλά εἶναι μία ἄριστη εὐκαιρία νά ἐξετάσουμε τόν ἐαυτό μας καί νά δοῦμε ποῦ βρισκόμαστε. Ἡ νηστεία δέν γίνεται γιά νά μᾶς τιμήσουν οἱ ἄλλοι, ἀλλά γιά νά ἐπιτελέσουμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο εἶναι νά μετανοήσουμε γιά τίς ἁμαρτίες μας, οἱ ὁποῖες σταθερά μᾶς ἀπομονώνουν ἀπό τήν κοινωνία μέ τόν συνάνθρωπο καί μᾶς στεροῦν τή χαρά τῆς ἐπικοινωνίας καί τῆς προσφορᾶς ἀγάπης.

Στό ἴδιο μῆκος κύματος κινεῖται καί τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς ἴδιας ἡμέρας, στό ὁποῖο ἡ νηστεία συσχετίζεται μέ τήν πίστη (πρός Ρωμαίους ἐπιστολή 13:11-14:4). Ὁ ἀπ. Παῦλος δηλώνει ξεκάθαρα ὅτι ὅποιος ἔχει σταθερή πίστη μπορεῖ νά παρακάμπτει τούς περιορισμούς τῆς νηστείας. Κι ἀμέσως, γιά νά μή θεωρηθεῖ ἡ νηστεία μιά τυπική θρησκευτική ὑποχρέωση, συμπληρώνει ὅτι αὐτός πού ἔχει προοδεύσει πνευματικά, δέν πρέπει νά ἐξαντλεῖ μέ τή στάση του αὐτόν, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀδύναμη πίστη καί ὀφείλει –ἀπέναντι στόν ἑαυτό του– νά νηστεύει. Καί ἀμέσως προτρέπει αὐτούς πού νηστεύουν νά μήν ἀσχολοῦνται μέ τί πράττουν ὅσοι δέν νηστεύουν, ἀλλά μέ τίς ἁμαρτίες τους. Δέν εἶναι δουλειά τῶν μέν νά ἀσχολοῦνται μέ τούς δέ, λέγει ὁ ἀπ. Παῦλος. Ὁ καθένας ἄς κοιτᾶ τίς ἀδυναμίες του καί ἄς μήν παρεκλίνει ἀπό τόν στόχο του, πού εἶναι, πάντοτε, ἕνας καί μοναδικός: νά ξαναγυρίσει στόν Παράδεισο. Συνεχίζοντας, στρέφει τήν προσοχή μας στήν κατάκριση καί μετ᾿ ἐπιτάσεως μᾶς προτρέπει νά τήν ἀποφεύγουμε.

Ἡ διαφορά ἀνάμεσα στή χριστιανική νηστεία καί στή νηστεία ὅπως τήν παρουσιάζουν τά ἀρχαιοελληνικά ἀποσπάσματα πού παραθέτει ὁ κ. Παπαχαρτοφύλης εἶναι σαφής καί εὐδιάκριτη. Στό πρῶτο ἐπί παραδείγματι ἀναφέρεται στή συνήθεια τῶν μάντεων τῆς Δωδώνης νά ἀσκοῦνται μέ χαμαικοιτία καί ἀποφυγή πλυσίματος τῶν ποδῶν. Ἡ ἰδιαιτερότητα τοῦ κειμένου εἶναι ὅτι αὐτό τό κάνουν, ὄχι ὡς ἄσκηση, ὡς ἀγῶνα ἐνάντια στά πάθη τους, ἀλλά γιά νά λατρεύσουν καί νά ἐξευμενίσουν τόν Δία. Στό σημεῖο αὐτό βρίσκεται ἡ διαφορά μέ τή χριστιανική παράδοση: ὁ Τριαδικός Θεός δέ ζητᾶ τέτοιου εἴδους λατρεία.

Τό ἑπόμενο ἀπόσπασμα προέρχεται ἀπό τό ἔργο Ἱππόλυτος τοῦ Εὐριπίδη. Παραθέτω τή μετάφραση τῶν στίχων 952-956 ὅπως τήν ἔκανε ὁ Κ. Βάρναλης:

«Κόμπαζε τώρα καί περίπαιζέ μας,
πώς τάχα τρῶς ἀναίματη θροφή
καί μέ μπροστάρη τόν Ὀρφέα βακχεύεις,
πιστεύοντας τά φούμαρα, ὅσα γράφουν
παλιοφυλλάδες.»

(http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=23&text_id=124).

Τό κείμενο αὐτό μᾶς ὁδηγεῖ σέ παρόμοια συμπεράσματα μέ τό προηγούμενο: ἡ ἀποχή τῆς τροφῆς ἔχει ἐντελῶς διαφορετική ἀφετηρία ἀπό αὐτή τοῦ χριστιανισμοῦ. Ἡ ἀποχή ἀπό κρέατα γίνεται γιά νά ξεγελάσει τούς θεούς, γιά νά «φανεῖ τοῖς θεοῖς καί τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων» καί ὄχι τό ἀκριβῶς ἀντίθετο, ὅπως διδάσκει ὁ Χριστός.

Στό ἀπόσπασμα ἀπό τά Χρυσά Ἔπη τῶν Πυθαγορείων ὑποθέτω ὅτι θέλει νά σχολιάσει ὅτι τονίζουν ὅτι συνεχῶς πρέπει νά ἐλέγχουν τόν ἑαυτό τους καί νά μήν ἐπαναπαύονται στήν ἐπιφανειακή προσήλωση στόν τύπο, ὄπως πιθανολογῶ, θεωρεῖ ὁ κ. Παπαχαρτοφύλης. Στήν πραγματικότητα, ἐάν συμβαίνει κάτι τέτοιο σέ κάποιον πιστό πού νηστεύει, δηλαδή, ἐάν ἐπαναπαύεται μόνο στήν ἄσκηση τῆς νηστείας, εἶναι ὁλοκάθαρα σέ λάθος δρόμο. Κι αὐτό διαπιστώνεται ἀπό τή διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, τῶν Πατέρων καί, ἐν γένει, τῆς Ἐκκλησίας. Καί νομίζω ὄτι δέν εὐθύνεται ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία Του γιά τίς δικές μας παραχαράξεις τοῦ λόγου Του καί τίς ἐκτροπές στό θέμα τῆς νηστείας, ἐν προκειμένῳ.

Ἐνδιαφέρον ἔχει τό ἀπόσπασμα ἀπό τόν πρ. Ἠσαΐα πού παραθέτει, καθώς καί σέ αὐτό σαφέστατα ἡ νηστεία συνδέεται μέ τόν πλησίον, τήν καταπολέμηση τῆς ἀδικίας, τή στήριξη τῶν καταρρακωμένων ἀνθρώπων, τήν ἐνίσχυση τῶν πασχόντων καί τή φροντίδα πρός τόν ἐμπερίστατο. Μάλιστα, αὐτό τό ἀπόσπασμα μᾶς θυμίζει τήν παραβολή τῆς Κρίσεως (Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω) στήν ὁποία ὁ Χριστός δηλώνει ξεκάθαρα ὅτι θά σωθεῖ αὐτός πού ἐνισχύει, ταΐζει, ποτίζει, βοηθᾶ καί ἐπισκέπτεται ὅποιον ἔχει ἀνάγκη σάν νά ἦταν αὐτός ὁ Ἴδιος.

Ἡ νηστεία, ὅπως σημειώνεται στό ἀπόσπασμα ἀπό τόν προφήτη Ἠσαΐα, δέν γίνεται γιά τόν Θεό, γιά νά ἱκανοποιηθεῖ ἡ ματαιοδοξία Του, ὅπως συχνά πίστευαν στήν ἀρχαιότητα ὅτι ἀπαιτοῦνταν. Σέ παρόμοια συμπεράσματα μᾶς ὁδηγοῦν καί τά ἄλλα παραδείγματα ἀπό τή χριστιανική παράδοση πού παραθέτει ὁ κ. Παπαχαρτοφύλης: ἡ νηστεία εἶναι μία πνευματική δυνατότητα πού ἔχουμε γιά νά πολεμήσουμε τήν ἁμαρτία ὄχι τῶν ἄλλων (κάτι πού εἶναι εὔκολο), ἀλλά τή δική μας.

Γι᾿ αυτό οἱ Πατέρες καί οἱ ἐκκλησιαστικοί συγραφεῖς πού ἀναφέρονται στή νηστεία τήν προβάλλουν ὡς ἕνα γενικότερο ἀγῶνα τοῦ πιστοῦ γιά νά ἀντιμετωπίσει τίς ἀδυναμίες του. Ἡ νηστεία ξεκινᾶ ἀπό τήν ἀποχή κάποιων ἐδεσμάτων καί κάποιων τροφῶν καί ἐπεκτείνεται ὥστε νά περιλάβει κάθε ἐκδήλωση τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου πού ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον. Εἶναι χαρακτηριστική ἡ εὐχή τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου πού ἀποδίδεται στόν ἅγιο Ἐφραίμ τόν Σῦρο καί στήν ὁποία ὁ πιστός ζητᾶ ἀπό τόν Θεό νά μήν τοῦ δώσει «πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας καί ἀργολογίας», καθώς ὅλες αὐτές οἱ καταστάσεις τόν ἐμποδίζουν νά ἀγαπήσει δίχως προϋποθέσεις τόν ἀδελφό του. Ἀντιθέτως ζητᾶ ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα νά λάβει «πνεῦμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης» διότι αὐτές οἱ ἀρετές θά ἀλλάξουν τή σχέση του μέ τό πλησίον καί θά τήν θέσουν σέ νέα, πνευματική, ἐκκλησιαστική, ὀρθότερα, βάση.

Βέβαια, καί μέ αὐτό θά κλείσουμε, θά ἦταν οὐτοπικό νά εὐελπιστεῖ κάποιος ὅτι ὅλοι οἱ πιστοί θά νηστεύσουν ἤ ὅτι ὅλοι ὅσοι νηστεύουν θά τό κάνουν μέ αὐτές τίς παραμέτρους. Αὐτό ἐντάσσεται στήν προσπάθεια πού κάνει καθένας. Τό ὅτι ὑπάρχει ὑποκρισία ἤ ἀστοχίες ἐκ μέρους τῶν πιστῶν δέν πρέπει νά μᾶς ὁδηγήσει στό συμπέρασμα ὅτι οἱ πιστοί εἶναι ὑποκριτές ἤ, πολύ περισσότερο, ὅτι ἡ θρησκευτικότητα, γενικῶς, εἶναι ἐπίπλαστη καί ὑποκριτική. Ὁ ἀγῶνας μέ τίς ἀδυναμίες καί τά πάθη δέν εἶναι εὔκολος. Εἶναι σκληρός, πολυμέτωπος, συνεχής καί ἀπαιτεῖ ὅλες τίς δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου. Γι᾿ αὐτό, κατά τή διάρκειά του ἔχουμε σαφέστατη συνείδηση ὅτι δέν πορευόμαστε σέ αὐτόν μόνοι μας, ἀλλά μέ συμπαραστάτη καί βοηθό μας τόν Χριστό, ὁ ὁποῖος μᾶς ἔδειξε αὐτόν τόν δρόμο. Γι᾿ αὐτό τόν ἐπικαλούμαστε συνεχῶς, ἐλπίζουμε σέ αὐτόν καί δέν ἀπογοητευόμαστε ἀπό τίς ἀποτυχίες καί τίς ἀστοχίες μας. Ὅταν μᾶς στηρίζει ὁ Κύριος τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καί ζητᾶμε τή βοήθειά Του, εἶναι σίγουρο ὅτι ἀργά ἤ γρήγορα θά βροῦμε τόν δρόμο πρός τή σωτηρία καί τήν αἰώνια ζωή!

Καλή Σαρακοστή!

Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (2ο μέρος) Πόσο ἄλλαξε ἡ καθημερινότητα ἀπό τότε …

Ετικέτες

πυρκαγιές στην αρχαιότητα, Αποστολική Εποχή, Αντιόχεια, Εκκλησία, Ρώμη, Χριστός, απ. Παύλος, εργασία, εκπαίδευση, μετακινήσεις στην αρχαιότητα

Ἡ καθημερινότητα ἦταν ἐντελῶς διαφορετική ἀπό τή δική μας κατά τήν ἀποστολική ἐποχή! Μία ἐπιλεκτική, δειγματοληπτική θά λέγαμε, ἀναφορά πού ἐπιχειρῶ σέ κάποιους τομεῖς μᾶς δίνει μία ἀμυδρή ἀλλά ρεαλιστική εἰκόνα.

Ἡ δεύτερη ἀνάρτηση γιά τήν ἀποστολική ἐποχή. Τήν πρώτη πού ἦταν εἰσαγωγική μπορεῖτε νά τήν δεῖτε ἐδῶ.

Μέ ἀφορμή τίς καλοκαιρινές φονικές πυρκαγιές στήν πατρίδα μας κάνω μία σύντομη ἀναφορά στό φαινόμενο αὐτό στή Ρώμη:

Ἡ ἐκπαίδευση. Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι δέν γνώριζαν οὔτε ἀνάγνωση. Γι᾿ αὐτό ἡ ἐκκλησιαστική διδαχή γινόταν κυρίως μέ τόν λόγο τῶν Ἀποστόλων καί τῶν ἄλλων κηρύκων. Ἐκπαίδευση δεχόταν σχεδόν ἀποκλειστικά τά ἀγόρια. Τά κορίτσια ἔμεναν στό σπίτι καί ἐκπαιδεύονταν στό νά γίνουν νοικοκυρές, ἄν καί κατά τήν ἑλληνιστική ἐποχή παρατηρεῖται μία γενικότερη ἔφεση πρός τά γράμματα καί τή γνώση (π.χ. πολλές φιλοσοφικές σχολές, ἀποκέντρωση γνώσης, ἀνάδειξη περιφερειακῶν πόλεων ὅπως ἡ Ρόδος, ἡ Ταρσός, ἡ Ἀλεξάνδρεια) καί φαίνεται ὅτι σιγά σιγά ἀρχίζουν νά μορφώνονται σέ μεγαλύτερους ἀριθμούς. Ἡ ἐκπαίδευση ἐκτυλισσόταν σέ δύο φάσεις: θά λέγαμε στό δημοτικό, περίπου ἀπό τά ἑπτά μέχρι τά δεκατέσσερα (τά παιδιά μάθαιναν τά βασικά: γραφή, ἀνάγνωση καί ἀριθμητική) καί στό ἑπόμενο ἐπίπεδο, κάτι σάν τό γυμνάσιο-λύκειο, ἀπό τά δεκαπέντε μέχρι τά δεκοκτώ (τά παιδιά ἐμβάθυναν σέ ὅσα εἶχαν μάθει καί προσέθεταν γνώσεις σέ τομεῖς ὅπως ἡ μουσική, ἡ ρητορική, ἡ ἀστρονομία, ἡ γεωμετρία, ἡ διαλεκτική). Ἄνθρωποι, ὅπως ὁ ἀπ. Παῦλος, παράλληλα μέ τήν ἰουδαϊκή θρησκευτική ἐκπαίδευση (π.χ. στήν Τορά, τόν Νόμο) καί μάλιστα σέ μία πόλη ὅπως ἡ Ταρσός διδάσκονταν καί τήν θύραθεν σοφία. Ἀπό κείμενά του καί ἄλλες καινοδιαθηκικές ἀναφορές διαπιστώνουμε ὅτι κατεῖχε στοιχεῖα φιλοσοφίας (π.χ. ἐπικούρειας καί στωικῆς), τήν ἑλληνική γλῶσσα καί κινοῦνταν μέ ἄνεση σέ κάθε ἑλληνιστικό περιβάλλον: στή συναγωγή, ἐνώπιον βασιλέων, Ἀνθυπάτων, τῶν Ἀθηναίων βουλευτῶν, πιθανότατα ἐνώπιον τοῦ Καίσαρα, σέ δικαστήρια, ἀνάμεσα σέ ἁπλούς ἀνθρώπους, σέ φυλακές καί ἐδώλια.

Τά βιβλία. Τά βιβλία ἦταν τόσο ἀκριβά καί σπάνια πού ἦταν ἔξω ἀπό τήν καθημερινή ζωή τῶν ἀνθρώπων καί ἔπαιζαν πολύ μικρό ρόλο στή μόρφωσή καί τήν καλλιέργειά τους. Ἡ δημιουργία ἑνός βιβλίου ὅπως ἡ Ἁγία Γραφή (ὑλικά, προετοιμασία ὑλικῶν, ἀντιγραφή, δέσιμο καί διακόσμηση) κόστιζε σέ σημερινές τιμές πολλές δεκάδες (ἀκριβέστερα ἑκατοντάδες) χιλιάδες εὐρώ. Ἕνα μικρό ἁπλό βιβλίο κόστιζε περίπου ὅσο κοστίζει σήμερα ἕνα μεσαίας κατηγορίας αὐτοκίνητο (10.000-15.000 €). Γι᾿ αὐτό στόν ἰουδαϊσμό, πού μᾶς ἐνδιαφέρει ἐν προκειμένῳ, κυριαρχοῦσε τό σύστημα μέ τό ὁποῖο μορφώθηκε καί ὁ ἀπ. Παῦλος «παρὰ τοὺς πόδας Γαμαλιήλ» (Πρ. 22:3): ὁ δάσκαλος, πού καθόταν σέ ἕνα σκαμνί, ἔλεγε δυνατά ἕνα χωρίο καί οἱ, γύρω του συγκεντρωμένοι καί κοντά στά πόδια του καθισμένοι, μαθητές τό ἐπαναλάμβαναν ἐν χορῷ μέχρι νά τό μάθουν. Μέ ἀντίστοιχο τρόπο μάθαιναν καί τήν ἑρμηνεία του ἀπό τά διάφορα ραββινικά ὑπομνήματα πού ὑπῆρχαν.

Σελίδα ἀπό τόν περίφημο Σιναϊτικό Κώδικα (4ος μ.Χ. αἰ.) πού περιέχει τήν Ἁγία Γραφή καί εἶναι γραμμένος σέ περγαμηνή.

 

 

Σελίδα ἀπό τά Στοιχεῖα τοῦ Εὐκλείδη γραμμένη ἐπάνω σέ πάπυρο

 

Οἱ μετακινήσεις. Εἶναι σχεδόν ἀδύνατο νά κατανοήσουμε σήμερα τί σήμαινε τότε νά φύγει ὁ ἀπ. Παῦλος διωγμένος, π.χ. ἀπό τή Θεσσαλονίκη γιά νά πάει στή Βέροια. Σήμερα γιά νά διανύσει κάποιος αὐτά τά 72 περίπου χιλιόμετρα χρειάζονται γύρω στά 50 λεπτά. Μπορεῖ δηλαδή εὔκολα νά πάει κάποιος ἀπό τή Θεσσαλονίκη στή Βέροια γιά καφέ ἤ γιά νά ἐκκλησιαστεῖ καί τό ἴδιο πρωινό νά ἐπιστρέψει. Τότε ἀκόμη καί στήν περίοδο τῶν μετακινήσεων (ἀπό τά μέσα τῆς Ἀνοίξεως μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου) ἔπρεπε νά διαθέσει τρεῖς μέ τέσσερις ἡμέρες γιά νά πάει, νά μείνει ἐκεῖ μέχρι νά τελειώσει τίς δουλειές του καί ἔπειτα νά ἀναλάβει τό ταξίδι τῆς ἐπιστροφῆς. Ἀπαιτοῦνταν δηλαδή τουλάχιστον δέκα ἡμέρες. Πέραν τοῦ ἀπαιτούμενου χρόνου ὁ ταξιδιώτης ἀντιμετώπιζε πλῆθος κινδύνων ἀπό τίς καιρικές συνθῆκες, τά ἄγρια ζῶα (π.χ. στά βουνά καί στά ὑψίπεδα τῆς Κιλικίας), ἀπό ληστές, ἔπρεπε νά μεταφέρει τρόφιμα, νά κουβαλᾶ τά ἐργαλεῖα καί τά ροῦχα του, καθώς τά ταξίδια συνήθως διαρκοῦσαν χρόνια, νά ἀσφαλίσει τά χρήματά του, νά ἔχει τή δυνατότητα νά ἐργάζεται γιατί φυσικά κατά τήν ἔναρξη τοῦ ταξιδιοῦ δέν μποροῦσε νά ἔχει μαζί του ἀρκετά χρήματα γιά νά ζήσει αὐτός καί οἱ συνδοιπόροι του δύο ἤ τρία χρόνια κ.ἄ.

 

Ὁδός ἀπό τήν Πομπηία

 

 

Ρωμαϊκή ὁδός στήν Ταρσό τῆς Κιλικίας

 

 

Ρωμαϊκή ὁδός στήν περιοχή τῆς Καβάλας

 

 

Τά στρώματα τῶν ρωμαϊκῶν δρόμων

 

Ἡ ἐπικοινωνία. Ζοῦμε στήν ἐποχή τῆς εὔκολης ἐπικοινωνίας. Εἶναι σχεδόν ἀδύνατο νά καταλάβουμε ὅτι γιά νά μεταφερθεῖ μία εἴδηση ἀπό τή Ρώμη στήν Ἱερουσαλήμ, μέ τό ταχύτερο μέσο τῆς ἐποχῆς, τό Αὐτοκρατορικό στρατιωτικό ταχυδρομεῖο πού στάθμευε σέ συγκεκριμένους σταθμούς μέ τά καλύτερα ἄλογα καί ἄλλες διευκολύνσεις, ἀπαιτοῦνταν δύο ἤ καί περισσότεροι μῆνες. Κλάσματα τοῦ δευτερολέπτου ἀνέξοδα καί εὔκολα, ἀπό τό γραφεῖο μας, ἕνα ἠλεκτρονικό μήνυμα σήμερα· μῆνες μέ τεράστιο κόστος, κινδύνους καί κόπο ἕνα γραπτό ἤ προφορικό μήνυμα τότε. Ἀντιλαμβάνεται καθένας γιά τί διαφορές μιλᾶμε …

Ἡ ἐργασία-οἰκονομία. Ἐντελῶς διαφορετικές ἦταν καί οἱ συνθῆκες ἐργασίας. Ὁ ἀπ. Παῦλος, ὅπως κάθε σωστός παραδοσιακός Φαρισαῖος, πέρα ἀπό τή θρησκευτική ἐκπαίδευση πού ἔλαβε στή γενέθλια πόλη, Ταρσό, καί στήν Ἰερουσαλήμ, ὅπου πολλοί Ἰουδαῖοι πήγαιναν γιά περαιτέρω σπουδές στόν ἰουδαϊσμό, εἶχε διδαχθεῖ καί μία τέχνη. Ὁ ἀπ. Παῦλος ἦταν σκηνοποιός. Μέ αὐτόν τόν τρόπο ἐξασφάλιζε τά πρός τό ζῆν καί δέν ἐπιβάρυνε κανένα. Χάρη σέ αὐτή τή συνήθεια τοῦ ἰουδαϊσμοῦ κατέστη δυνατό νά ζεῖ ἐπί χρόνια χωρίς ἄλλους πόρους, νά μετακινεῖται συνεχῶς καί νά ἀντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις (π.χ. διωγμούς, φυλακίσεις). Ὅταν μετακινοῦνταν ἔπρεπε νά κουβαλᾶ τά ἐργαλεῖα πού χρειαζόταν γιά νά ἀσκεῖ τό ἐπάγγελμά του. Αὐτό ἦταν ἕνα χαρακτηριστικό τῆς ἐργασίας τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, καθώς τά ἐργαλεῖα γενικότερα ἦταν πολύ ἀκριβά καί σπάνια καί συνήθως κληρονομοῦνταν ἀπό γενιά σέ γενιά. Ἄλλα χαρακτηριστικά τῆς ἐποχῆς ἦταν ἡ κυριαρχία τῆς ἐργασίας τῶν δούλων καί ἡ ἀπουσία μηχανῶν (σέ μεγάλη τουλάχιστον ἔκταση) πού ἔκαναν τήν ἐργασία δυσκολότερη καί τήν τιμή τῶν προϊόντων ὑψηλότερη. Τά ἀγροτικά ἐπαγγέλματα κυριαρχοῦσαν στίς πόλεις τῆς Αὐτοκρατορίας. Μεγάλο πλοῦτο καί, κατ᾿ ἐπέκταση, δύναμη συγκέντρωναν, ἰδιαίτερα ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Αὐγούστου καί ἔπειτα, οἱ ἔμποροι, οἱ ὁποῖοι ὠφελήθηκαν πολύ ἀπό τήν ἐπικράτηση τῆς Ρωμαϊκῆς Εἰρήνης (Pax Romana). Μέ τήν πάροδο τῶν ἐτῶν ἡ παραδοσιακή ρωμαϊκή ἀριστοκρατία, πού στήριζε τή δύναμή της στίς τεράστιες ἐκτάσεις γῆς πού κατεῖχε καί καλλιεργοῦσαν δοῦλοι, ἔχασε μέρος τῆς ἐπιρροῆς της πρός ὄφελος τῶν πλουσίων ἐμπόρων, πλοιοκτητῶν, κατόχων μεγάλων ἐργαστηρίων πού συγκέντρωναν πλοῦτο καί στηριγμένοι σέ αὐτόν ἀναδεικνύονταν στή δημόσια ζωή. Σιγά σιγά, μέ διαφόρους τρόπους, ἄρχισαν νά εἰσέρχονται στή Σύγκλητο καί νά δημιουργοῦν μία νέα μορφή ἀριστοκρατίας, πού μπορεῖ νά ἦταν ἀπεχθής γιά τούς παραδοσιακούς Ρωμαίους ἀριστοκράτες, ἀλλά ἀποτελοῦσε μία ὑπαρκτή πραγματικότητα. Ἀνάλογες συνθῆκες καί οἰκονομικά δεδομένα ἐπικρατοῦσαν καί στίς ἐπαρχίες τῆς Αὐτοκρατορίας: παντοῦ ὑπῆρχε ἡ παλαιά ἀριστοκρατία καί ἡ ἀνερχόμενη ὁμάδα τῶν πλουσίων, πού τά μέλη της δέν ἦταν παράδοξο νά προέρχονται ἀκόμη καί ἀπό τίς τάξεις πρώην δούλων πού κατάφεραν νά ἐξαγοράσουν τήν ἐλευθερία τους. Ὁ Χριστιανισμός ἦταν πολύ δημοφιλής ἀνάμεσα στίς ἀνερχόμενες ὁμάδες, ἐνῶ ταυτόχρονα προκαλοῦσε τό ἐνδιαφέρον καί τῆς παραδοσιακῆς ἀριστοκρατίας, ἀλλά καί τῶν κατωτέρων στρωμάτων καί φυσικά τῆς πολυπληθέστερης τάξης, τῶν δούλων. Τό ἀκροατήριο τῶν ἱεραποστόλων ἀποτελοῦσε κυρίως ἡ μεσαία τάξη.

Οἱ πυρκαγιές. Οἱ πόλεις τῆς περιόδου ὡς κύρια διαφορά μέ τίς σημερινές εἶχαν τήν πολύ μεγάλη πυκνότητα πληθυσμοῦ. Ρώμη, Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου καί Ἀντιόχεια τῆς Συρίας ἦταν οἱ τρεῖς μεγαλύτερες πόλεις τοῦ ἑλληνορωμαϊκοῦ κόσμου. Μέ κάθε ἐπιφύλαξη, καθώς ἡ ἐκτίμηση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν κατοίκων εἶναι πολύ δύσκολη, θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι εἶχαν πληθυσμό 1.000.000, 600.000 καί 400.000 ἀντίστοιχα. Ἡ ζωή σέ αὐτές ἦταν δύσκολη, οἱ συνθῆκες καθαριότητας ἄθλιες καί ἡ ἀποχέτευση ἀνύπαρκτη, ἴσως ἐκτός ἀπό τή Ρώμη πού εἶχε τόν Μεγάλο Ὑπόνομο (Cloaca Maxima) πού χυνόταν στόν Τίβερη καί κατέληγε στή Μεσόγειο. Στήν Ἀντιόχεια οἱ μεγάλες καί φονικές καταστροφές ἦταν πολύ συχνές, καθώς ἡ πόλη ἦταν κτισμένη ἐπάνω σέ σεισμογενές ρήγμα. Στή Ρώμη τό μεγαλύτερο πρόβλημα ἦταν οἱ πυρκαγιές. Τά περισσότερα σπίτια ἦταν ξύλινα καί ἡ πυκνή δόμηση ἔκανε τή μετάδοση τῆς φωτιᾶς ἀπό τό ἕνα στό ἄλλο εὐκολώτατη καί τήν ἐξάπλωσή της ταχύτατη. Ἐκτός ἀπό τίς ἐπαύλεις καί τίς πλούσιες συνοικίες, τά σπίτια ἦταν κτισμένα σέ νησίδες (insulae, οἰκοδομικά τετράγωνα) καί πολυόροφα. Σέ κάποιες περιπτώσεις εἶχαν μικρά μονόχωρα καταστήματα στό ἰσόγειο. Οἱ πιό πλούσιοι ἀπό τούς ἐνοίκους, σέ ἀντίθεση μέ σήμερα, κατοικοῦσαν στούς κάτω ὀρόφους, καθώς αὐτοί ἦταν πετρόκτιστοι καί κάλυπταν περισσότερα τετραγωνικά. Ὅσο πιό ψηλά ἦταν ἕνα διαμέρισμα τόσο μικρότερο ἦταν (τό κτήριο εἶχε ἐλαφρῶς πυραμιδωτή μορφή διότι ὁ κάθε ὄροφος στηριζόταν στή μεγαλύτερη ἐπιφάνεια τοῦ προηγουμένου) καί λόγῳ τοῦ ξύλου ἅρπαζαν ἀμέσως φωτιά μέ ἀποτέλεσμα νά μήν προλαβαίνουν οἱ κάτοικοι νά διαφύγουν. Ἡ προστασία ἀπό τίς πυρκαγιές καί ἡ σχετική κρατική μέριμνα ἦταν ὑποτυπώδεις. Καθήκοντα πυροσβεστῶν εἶχαν κρατικοί δοῦλοι, οἱ ὁποῖοι γιά νά ἀντιμετωπίσουν τήν ἐξάπλωση τῆς φωτιᾶς προσπαθοῦσαν, κυρίως, νά γκρεμίσουν κάποια κτήρια ὥστε οἱ φλόγες νά μήν βρίσκουν τροφή καί τελικά νά ἐξασθενήσουν. Γι᾿ αὐτό καί στήν τρομερή πυρκαγιά τῆς Ρώμης (18 Ἰουλίου 64 μ.Χ.), ἀνεξάρτητα ἀπό τήν εὐθύνη τοῦ Νέρωνα, ἡ καταστροφή ἦταν τρομακτική κατακαίοντας τό μεγαλύτερο μέρος τῆς πόλης.

 

Σωζόμενο τμῆμα ρωμαϊκῆς insula

 

 

Ὁ κεντρικός ὑπόνομος τῆς Ρώμης

 

Σέ αὐτούς τούς τομεῖς θά μπορούσαμε νά προσθέσουμε καί πολλούς ἄλλους ὅπως ἡ τέχνη, ἡ κοινωνική ζωή, οἱ θρησκευτικές ἀντιλήψεις, οἱ μυστηριακές θρησκεῖες, τά ἤθη καί τά ἔθιμα, ἡ στράτευση, ἡ θέση τῆς γυναίκας κ.ἄ. πού μορφοποιοῦν μπροστά στά μάτια μας τόν κόσμο τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς, ἕναν κόσμο πολύ διαφορετικό ἀπό τόν σύγχρονο, ὁ ὁποῖος εἶχε ὄμορφες στιγμές ἀλλά καί φοβερά προβλήματα (π.χ. ὕδρευση, σίτιση).

Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (1ο μέρος) Λίγες σκέψεις γιά εἰσαγωγή…

Ετικέτες

Αποστολική Εποχή, Εκκλησία, Χριστός, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, ζωή στην αποστολικη εποχή

Μεγάλο προσόν τοῦ ἱστορικοῦ καί τοῦ ἀρχαιολόγου εἶναι νά μπορέσει μέ τό ἔργο του, πέρα ἀπό τήν ἀκρίβεια, νά ἀποδώσει ὅσο πιό παραστατικά καί ἐγγύτερα στήν πραγματικότητα εἶναι δυνατό τίς συνθῆκες ζωῆς, μόρφωσης, ἐκπαίδευσης, ἐργασίας κ.λπ. κάθε ἐποχῆς ὥστε ὁ ἀναγνώστης νά μπορέσει νά τήν κατανοήσει σέ βάθος καί νά προχωρήσει σέ πιό οὐσιαστική ματιά στήν καθημερινότητα τῶν ἀνθρώπων, νά τήν ἑρμηνεύσει αὐθεντικότερα καί πιό ρεαλιστικά, ὅποια καί ἐάν εἶναι αὐτή, νά ἀντιληφθεῖ τίς σχέσεις, τίς ἀντιπαλότητες, τίς ἀδυναμίες, τίς δεσμεύσεις, τίς τάσεις καί τούς περιορισμούς καί πολλά ἄλλα ἀπαραίτητα καί καθοριστικά στοιχεῖα.

Μερικά παραδείγματα ἴσως μᾶς βοηθήσουν νά καταλάβουμε τί ἐννοῶ.

Διαβάζοντας τήν περικοπή τοῦ διαλόγου τοῦ Χριστοῦ μέ τή γυναῖκα ἀπό τή Σαμάρεια (Ἰω. 4:5-42) δίχως νά ἔχουμε ὑπ᾿ ὄψιν μας κανένα ἀπό τά στοιχεῖα πού ἀπαραιτήτως τήν συνοδεύουν ἑρμηνευτικά (καί ὄχι μόνο σέ ἐπιστημονικό, ἀλλά κυρίως σέ κηρυκτικό, διδακτικό καί κατηχητικό ἐπίπεδο) πόσα ἀπό αὐτά πού θά διαβάσουμε θά τά κατανοήσουμε στό ὀρθό τους πλαίσιο; Θά ἀντιληφθοῦμε ἄραγε τό μεγαλεῖο τῶν λόγων τοῦ Κυρίου; Ἄν π.χ. δέν γνωρίζουμε τήν προσδοκία τῶν Ἰουδαίων γιά τόν Μεσσία θά νιώσουμε τόν συγκλονισμό τῆς Σαμαρείτιδας ὅταν ἄκουσε τά λόγια «Ἐγώ εἰμι, ὁ λαλών σοι» (Ἰω. 4:26);

 

Ὁ Χριστός συνομιλεῖ μέ τή γυναῖκα ἀπό τή Σαμάρεια καί τῆς ἀποκαλύπτει ὅτι εἶναι ὁ Μεσσίας (ἀπό κατακόμβη)

 

Ὅταν διαβάσουμε τήν περικοπή κατά τήν ὁποία περιγράφεται ἡ ἀποτροπή τοῦ λιθοβολισμοῦ τῆς μοιχαλίδας (Ἰω. 8:3-11) χωρίς νά γνωρίζουμε τόν Νόμο, τήν ἑρμηνεία του ἀπό τούς Γραμματεῖς καί τούς Φαρισαίους, τήν ἔννοια τοῦ λιθοβολισμοῦ στόν ἰουδαϊσμό, τήν ἔννοια τῆς ἁμαρτίας κ.λπ. θά καταλάβουμε τί ἐννοοῦσε ὁ Κύριος μέ τά λόγια «Ὁ ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος ἐπ᾿ αὐτήν βαλέτω λίθον» (Ἰω. 8:7) ἤ θά νομίσουμε ὅτι ὁ Χριστός τούς προέτρεψε νά τήν λιθοβολήσουν;

Ἀπομονώνοντας τό περιστατικό τοῦ «γογγυσμοῦ» (Πρ. 6:1), χωρίς νά γνωρίζουμε τό πλαίσιο ζωῆς, τήν ἁγιότητα πού ἐπικρατοῦσε ἀνάμεσα στούς πιστούς, τήν ἀγάπη πού ἔδειχναν ὁ ἕνας γιά τόν ἄλλο, τίς σχέσεις ἑλληνιστῶν καί μή Ἰουδαίων, τήν περιφρόνηση πού οἱ Ἰουδαῖοι ἔνιωθαν γιά τούς προσηλύτους κ.λπ. θά νομίσουμε ὅτι ἡ ἀποστολική Ἐκκλησία ἦταν μιά παρέα ἀνθρώπων πού καυγάδιζαν γύρω ἀπό μερικά τραπέζια γιά τό ποιός θά φάει περισσότερο καί ὅτι ὁ ἕνας στεροῦσε τό φαγητό ἀπό τόν ἄλλο … Αὐτή εἶναι, ὅμως, ἡ ἀλήθεια;

 

«Ἀγάπη», κοινό χριστιανικό γεῦμα στό ὁποῖο οἱ πιστοί ἔτρωγαν ὅλοι μαζί ἀπό ὅσα πρόσφεραν οἱ ἴδιοι (ἀπό κατακόμβη)

 

Ἔχοντας στόν νοῦ μας τήν περικοπή πού περιγράφει τή διαφωνία τῶν δύο κορυφαίων ἀποστόλων, τοῦ ἀπ. Πέτρου καί τοῦ ἀπ. Παύλου, στήν Ἀντιόχεια (Γαλ. 2:11-14) τί θα σκεφτοῦμε γιά τίς μεταξύ τους σχέσεις; Ἄν ἐξετάσουμε τό γιατί τό ἔκαναν, τί εἶχε προηγηθεῖ στήν Ἀποστολική Σύνοδο, τί ἐπεδίωκαν τά ὄργανα τοῦ ἰουδαϊσμοῦ κ.ἄ. δέν θά εἴμαστε ὀρθότεροι στήν κρίση μας;

Μέ αὐτό τό σκεπτικό σέ μιά σειρά ἀναρτήσεων θά προσπαθήσω —εἶναι ἀλήθεια ἐντελῶς ἀποσπασματικά— νά παρουσιάσω κάποια στοιχεῖα ἀπό τή ζωή κατά τήν ἀποστολική ἐποχή, μήπως κατανοήσουμε πληρέστερα τόν τρόπο ζωῆς καί δράσης τῶν Ἀποστόλων, ἀλλά καί τῶν πρώτων Χριστιανῶν.

Ἡ πρώτη ἀνάρτηση θά εἶναι εἰσαγωγική καί σέ αὐτή θά παρουσιάσω μερικές γενικές σκέψεις. Στή δεύτερη πρόκειται νά ἀναφερθῶ σύντομα σέ γενικές διαφορές τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς ἀπό τή δική μας. Στήν τρίτη θά παρουσιάσω μερικές βασικές διαφορές ἀνάμεσα στήν ἀποστολική καί στή σύγχρονη Ἐκκλησία, οἱ ὁποῖες συνήθως οὔτε μᾶς περνοῦν ἀπό τό νοῦ ὅταν, γιά παράδειγμα, διαβάζουμε τήν Καινή Διαθήκη. Στήν τέταρτη σκέπτομαι νά ἀναφερθῶ σέ διάφορα θέματα πού προέκυπταν στήν πρώτη Ἐκκλησία καί στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο οἱ πιστοί τά ἀντιμετώπιζαν.

* * *

Ἄς ξεκινήσουμε, λοιπόν, μέ μερικές εἰσαγωγικές σκέψεις.

Ἡ εἰκόνα πού οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς ἔχουμε σχηματίσει γιά τή ζωή καί τήν ἱστορική πορεία τῆς Ἐκκλησίας κατά τά πρῶτα ἀποστολικά χρόνια εἶναι ὅτι ἐπρόκειτο γιά μία ὁμάδα ἀνθρώπων πού ζοῦσαν εἰδυλλιακή ζωή, μέ ἀκλόνητη πίστη, δίχως προβλήματα στήν καθημερινότητά τους, πέρα ἀπό αὐτά πού τούς προκαλοῦσαν οἱ διῶκτες τους.

Ἡ εἰκόνα αὐτή, πού σέ μεγάλο βαθμό ἔχει δημιουργηθεῖ ἀπό τήν ἐπιρροή ἐπάνω μας τῆς τέχνης —λογοτεχνίας καί κινηματογράφου κυρίως— ἄν καί ἀναμφίβολα ἔχει πολλά σημαντικά στοιχεῖα ἀλήθειας καί ἀπεικονίζει κάποιες σημαντικές πτυχές τῆς πραγματικότητας, ἴσως ἐξωραΐζει κάπως τά πράγματα, κάτι πού ἐπ᾿ οὐδενί κάνει ἡ Καινή Διαθήκη. Δέν κρύβω ὅτι πρόκειται γιά μία πολύ ἑλκυστική εἰκόνα: εἶναι ἰδανική καί ταιριάζει ὄχι μέ τήν πραγματικότητα, ἀλλά μέ αὐτό πού θά ἐπιθυμούσαμε νά εἶναι πραγματικότητα. Ἴσως μάλιστα, νά μᾶς προσφέρει τό ἐπιθυμητό ἄλλοθι γιά νά ποῦμε «ἄν εἶχα γεννηθεῖ κι ἐγώ τότε θά ζοῦσα μέ ἁγιότητα, ὅπως καί οἱ ἄλλοι χριστιανοί, ἀλλά τώρα πού ζῶ σέ αὐτή τήν ἐποχή τῆς ἁμαρτίας, τῆς διαφθορᾶς, τῆς ἀνομίας … ἀναγκάζομαι νά ἀκολουθήσω κι ἐγώ».

 

Διανομή τροφίμων κατά τήν Ἀποστολική ἐποχή (γλυπτό ἀπό χριστιανικό ναό)

 

Ἡ ζώη, ὅμως, τῆς ἀρχέγονης Ἐκκλησίας, ὅπως εὔκολα διαπιστώνουμε μελετώντας τήν Καινή Διαθήκη, δέν παρουσίαζε ἀποκλειστικά καί μόνο αὐτή τήν εἰδυλλιακή εἰκόνα πού πλάθουμε μέ τόν νοῦ μας, ἀλλά τήν πραγματική μεταφέροντάς μας τήν ἐμπειρία πού εἶχαν οἱ Ἀπόστολοι ἀπό τόν Χριστό καί ἀπό τή Χάρι τοῦ Θεοῦ πού ἦταν παροῦσα σέ κάθε τους βῆμα. Ἡ Καινή Διαθήκη δέν ἔχει τήν πρόθεση νά ὡραιοποιήσει ἤ νά ἀλλάξει τήν πραγματικότητα. Δέν πρόκειται γιά λογοτεχνικό δημιούργημα οὔτε γιά ἔργο θρησκευτικῆς φαντασίας. Τό ἀντίθετο μάλιστα! Πρόκειται γιά θεόπνευστο ἔργο πού πατᾶ γερά στήν πραγματικότητα, καί χαρακτηρίζεται ἀπό ἐντυπωσιακή λιτότητα, ὑποδειγματική ἀκρίβεια, ἀνυπέρβλητο σεβασμό στό ἔργο τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, στόν ἄνθρωπο καί στήν ἀνάγκη του νά σωθεῖ.

 

Ὁ λιθοβολισμός τοῦ ἁγίου Στεφάνου

 

Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση δέν φτιάχνει καρικατούρες ἀνθρώπων, πού στά μάτια μας παρουσιάζονται τέλειοι, ἀψεγάδιαστοι (ὅπως πράττουν ὅσοι διαμορφώνουν τήν εἰκόνα πολιτικῶν, ἠθοποιῶν, ἐπιχειρηματιῶν, ἐπιστημόνων, κ.ἄ.) μά ἐν τέλει ἀποδεικνύονται –ἀναπόφευκτα προφανῶς– ἐντελῶς διαφορετικοί, μέ ψεγάδια καί ἀδυναμίες. Μᾶς παρουσιάζει τήν πραγματική ζωή μέ τά προβλήματα, τίς ἀδυναμίες, τίς μικρότητες, τούς ἐγωισμούς. Συνάμα συναντᾶμε τήν ταπείνωση, τήν ἀγάπη, τόν αὐθορμητισμό, τήν πίστη, ὅπως καί τήν ζωή σ᾿ ἕναν κόσμο πού ὁλοένα ἀλλάζει, μεταμορφώνεται, ἀνακαινίζεται, ἁγιάζεται!

Ἡ Ἐκκλησία, ἕνας ζωντανός ὀργανισμός, ἐκεῖνα τά πρῶτα χρόνια ἀναπτυσσόταν ταχύτατα καί προσπαθοῦσε νά βρεῖ τόν ρυθμό γιά τή μακρά ἱστορική της πορεία. Μετά τά πρῶτα συγκλονιστικά γεγονότα τῆς Σταυρώσεως καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, τίς ἐμφανίσεις Του στούς μαθητές, τήν Πεντηκοστή, τόν διωγμό καί τό μαρτύριο τοῦ Ἀρχιδιακόνου Στεφάνου, τή διασπορά τῶν μαθητῶν στίς πόλεις τῆς Παλαιστίνης καί τή μεταστροφή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πρό τῶν πυλῶν τῆς Δαμασκοῦ, τά πράγματα φαίνεται νά ὁμαλοποιοῦνται καί νά βρίσκουν τόν δρόμο τους, μέ τήν ἔννοια ὅτι οἱ Ἀπόστολοι, οἱ ποιμένες, ἐν γένει, καί, φυσικά, οἱ πιστοί ἀρχίζουν νά ζοῦν τή ζωή τους, νά ἀσκοῦν τό ἱεραποστολικό ἔργο τους, νά κατηχοῦν τούς γύρω τους, τίς εὐρύτερες οἰκογένειές τους, τούς ἴδιους τούς οἰκείους τους μέσα στήν καθημερινότητα. Ἡ ἐμπειρία αὐτῶν τῶν ἐτῶν μεταφέρεται σέ ᾿μᾶς ἀπό τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί ἔχει καταγραφεῖ στήν Καινή Διαθήκη.

Ἀναμφίβολα, γιά νά ἀντιληφθοῦμε ὀρθά τά δεδομένα πού ἴσχυαν σέ μιά τόσο πρώιμη ἐποχή καί νά κατανοήσουμε τίς σχέσεις καί τήν καθημερινότητα τῶν πρώτων χριστιανῶν δέν θά πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ὑπῆρχαν σημαντικές διαφορές μέ τήν σημερινή ἐποχή, ὄχι μόνο στό εἰδωλολατρικό περιβάλλον πού ἀποτελοῦσε τό πλαίσιο ζωῆς καί ὑπάρξεως τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί στήν πρακτική, στή λατρεία καί καθημερινότητα κάθε πιστοῦ.

ΟΙ «ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ» ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Ετικέτες

Ἀπόστολος Βαρνάβας, Ἀπόστολος Παῦλος, Ἀγρίππας, Ἀντιόχεια, Ἰερουσαλήμ, ὄνομα Χριστιανοί, Καλιγούλας, Φῆστος, Χριστός

Στὴν Ἀντιόχεια ὀνομαστήκαμε γιὰ πρώτη φορὰ «χριστιανοὶ» (Δ΄ μέρος)

Στὸ κείμενο τῶν Πράξεων ὡς αἰτία γιὰ τὴν καθιέρωση τοῦ ὀνόματος «χριστιανοὶ» προβάλλεται ἡ μεγάλη αὔξηση τοῦ πλήθους τῶν πιστῶν μετὰ ἀπὸ τὸ ἐπιτυχημένο ἱεραποστολικὸ ἔργο τῶν Ἀποστόλων Παύλου καὶ Βαρνάβα στὴν Ἀντιόχεια καὶ τὴν ἐνίσχυση τῆς αὐτοπεποίθησης καὶ τῆς αὐτοσυνειδησίας τῶν πιστῶν.

Οἱ ἀπόψεις γιὰ τὸ πότε ἀποδόθηκε τὸ ὄνομα ποικίλουν. Ὁ Elias J. Bickermann ἐκτιμᾶ ὅτι συνδέθηκε μὲ τοὺς πιστοὺς γύρω στὸ 46 μ.Χ., ἂν καὶ οἱ ἴδιοι ἄρχισαν νὰ τὸ χρησιμοποιοῦν στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας αὐτῆς, ἐνῶ ἄλλοι τοποθετοῦν τὴ σύνδεση πολὺ νωρίτερα υἱοθετώντας χρονολόγιες ἀπὸ τὸ τέλος τῆς δεκαετίας τοῦ 30 καὶ ἔπειτα.

Κάποιοι ταυτίζουν τὴν ἐμφάνιση τοῦ ὀνόματος «χριστ-iani» μὲ τὴν ἐπίσκεψη τὸ 60 μ.Χ. ἑνὸς στρατηγοῦ τοῦ Νέρωνα στὴν Ἀντιόχεια, ἀπὸ τὴν ὁποία ἐκτιμοῦν ὅτι πέρασε στὴ Ρώμη, ὅπου τὸ 64 μ.Χ. ἔχουμε τὴν ἀναφορὰ τοῦ Τάκιτου στὸ ἔργο του Annals (15.44) ποὺ ἀναφέρεται στὸ ξέσπασμα ταραχῶν στὴ Ρώμη ἐξαιτίας τῆς δράσεως τῶν «Christianos». Ἡ συσχέτιση ἀνάμεσα στοὺς Augustales καὶ στὴ δημιουργία τοῦ ὀνόματος «χριστιανοὶ» εἶναι ἐνδιαφέρουσα, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ ἐπαρκὴς καθὼς οἱ μαρτυρίες ὑποδεικνύουν ὅτι ἡ χρήση τοῦ «χριστιανοὶ» προηγεῖται χρονικὰ τουλάχιστον 30 χρόνια ἀπὸ τοὺς «Augustales» τοῦ Νέρωνα.

Ἀρκετὰ διαδεδομένη εἶναι ἡ ἄποψη ὅτι ἡ ἀπόδοση τοῦ ὀνόματος πρέπει νὰ συσχετιστεῖ μὲ τὰ ἐπεισόδια ποὺ ἀναστάτωσαν τὴ Ρώμη τὸ 39-40 μ.Χ. ΚΑῚ στηρίζεται κυρίως σὲ μαρτυρίες τοῦ λόγιου Ἰωάννου Μαλάλα (PG 97.373-375) καὶ τοῦ Ἰωσήπου (Ἰουδ. Ἀρχ. 18.261-309, Ἰουδ. Πόλ. 2.184-7, 192-203) γιὰ ἀναστάτωση τοῦ ἰουδαϊκοῦ στοιχείου τῆς πόλεως καὶ πρόκληση ταραχῶν μετὰ τὴν ἀπόφαση τοῦ αὐτοκράτορα Γαΐου Καλιγούλα νὰ τοποθετήσει ἄγαλμά του στὸν χῶρο τοῦ Ναοῦ τῆς Ἰερουσαλήμ. Τὸ εὐαγγελικὸ κήρυγμα συνδυάστηκε ἀπὸ τὶς ρωμαϊκὲς ἀρχὲς μὲ αὐτὲς τὶς ταραχὲς καὶ θεωρήθηκε ὅτι προτρέπει σὲ ἐξέγερση ἐνάντια στὴ Ρώμη, συνδυασμὸς ποὺ κληροδότησε στὰ μέλη τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας ἕνα ὄνομα ποὺ τοὺς ὑποδείκνυε ὡς πιθανοὺς ταραχοποιούς.

Μία ἄλλη ἄποψη εἶναι αὐτὴ ποὺ ὑποδεικνύει ὅτι ἡ μεγάλη αὔξηση τῶν πιστῶν στὴν Ἀντιόχεια προκάλεσε τὸ ἐνδιαφέρον τῶν ἀρχῶν καὶ τὶς ὁδήγησε στὸ νὰ τοὺς ὀνομάσουν «χριστιανούς», δηλαδή, ὀπαδοὺς τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὴ ἡ πορεία σχετίζεται μὲ τὸ δεύτερο κύμα ἱεραποστόλων, ὅπως παρουσιάζεται στὶς Πράξεις καὶ θὰ μποροῦσε νὰ τοποθετηθεῖ στὸ τέλος τῆς δεκαετίας τοῦ 30.

Ὁ Rainer Riesner ἐκτιμᾶ ὅτι εἶναι πιθανὸ ἡ πρώτη χρήση τοῦ προσδιορισμοῦ νὰ σχετίζεται μὲ τὴν ἄφιξη τοῦ στρατηγοῦ Vitellius (ἔγινε αὐτοκράτορας γιὰ ὀκτὼ μῆνες τὸ 69 μ.Χ.) στὴ Συρία, κατὰ τὰ ἔτη 36/37 μ.Χ., καὶ τὴν προσπάθειά του νὰ ἀποκτήσει μία πληρέστερη καὶ σαφέστερη εἰκόνα τῶν ὁμάδων ποὺ ὑπῆρχαν στὴν περιοχὴ εὐθύνης του, μὲ σκοπὸ νὰ εἶναι καλύτερα προετοιμασμένος γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση πιθανῶν προβλημάτων, καθὼς ὁ ἀριθμὸς τῶν πιστῶν, μετὰ τὴ δράση τῶν Ἀπ. Βαρνάβα καὶ Παύλου, εἶχε αὐξηθεῖ τόσο ὥστε ἡ παρουσία τους νὰ τραβήξει τὴν προσοχὴ τῶν ρωμαϊκῶν ἀρχῶν.

Τέλος, ὁ Martin Hengel θεωρεῖ ὅτι τὸ ἀντιϊουδαϊκὸ κλίμα τῆς περιόδου 37-41 στὴν πόλη τῆς Ἀντιόχειας ἐπιτάχυνε τὴν ἀνεξαρτητοποίηση τῆς νεόφυτης Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸν ἰουδαϊσμό. Οἱ συγκεκριμένες ἐντάσεις ἔκαναν ἰδιαίτερα ἐπιτακτικὴ τὴν ἀνάγκη γιὰ προβολὴ τῆς ἰδιοπροσωπίας τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας ἔναντι τοῦ ἰουδαϊσμοῦ, κατὰ τέτοιον τρόπο ὥστε νὰ μὴν ἀποτελεῖ καὶ αὐτὴ στόχο τῶν ἐχθρῶν του. Ἡ θρησκεία τῶν Ἰουδαίων ἦταν μία ἀπὸ τὶς παλαιὲς λατρεῖες τῆς αὐτοκρατορίας καὶ ὡς τέτοια ἀπολάμβανε ξεχωριστὰ προνόμια, τὰ ὁποῖα συχνὰ ἐπιβεβαίωναν οἱ ἴδιοι οἱ αὐτοκράτορες. Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία, ὅσο θεωροῦνταν ἐνδοϊουδαϊκὴ ὁμάδα, δὲν εἶχε προβλήματα μὲ τὶς ρωμαϊκὲς ἀρχές. Ἀπὸ τὴ στιγμή, ὅμως, ποὺ οἱ τελευταῖες ἀντελήφθησαν ὅτι πρόκειται γιὰ διακεκριμένη ἀπὸ τὸν ἰουδαϊσμὸ πραγματικότητα ἔπρεπε νὰ τὴν ἀντιμετωπίζουν ὡς πιθανὸ κίνδυνο γιὰ τὴν αὐτοκρατορία, καθὼς τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας δὲν εἶχαν κάποιου εἴδους ἐπίσημη ἀναγνώριση ἀπὸ τὸ ρωμαϊκὸ κράτος. Μία τέτοια ἀναγνώριση θὰ σήμαινε ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἦταν religio licita (=νόμιμη θρησκεία) καὶ θὰ ἐπιτρεπόταν ἡ ἐλεύθερη λειτουργία της. Ἀπὸ τὴ στιγμή, ὅμως, ποὺ ξεκίνησαν οἱ διώξεις ἐνάντια στὸν ἰουδαϊσμὸ καὶ κορυφώθηκε ἡ ἐχθρότητα πρὸς τοὺς Ἰουδαίους τὸ νὰ συνδυάζεται ἡ Ἐκκλησία μὲ τὸν ἰουδαϊσμὸ ἦταν ἕνα σοβαρότατο πρόβλημα.

Οἱ μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ δὲν μποροῦσαν νὰ λάβουν ἐπίσημη ἀναγνώριση ἀπὸ τὸ ρωμαϊκὸ κράτος, καθὼς δὲν ἀποδεχόταν τὴ θεοποίηση καὶ τὴ λατρεία τοῦ αὐτοκράτορα. Βέβαια, εἶναι πιθανὸ σὲ κάποιες περιπτώσεις νὰ πῆραν ἄδεια λειτουργίας ὡς collegia funeraticia (= δηλαδὴ σύλλογοι ποὺ συγκροτοῦνταν γιὰ νὰ μποροῦν νὰ θάπτονται ἀξιοπρεπῶς οἱ πτωχοί), ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἄλλαξε τὴ συνολικὴ ἐχθρικὴ στάση τῆς ρωμαϊκῆς ἐξουσίας ἀπέναντί τους.

Τὸ κείμενο τῶν Πράξεων, γραμμένο ἀπὸ τὸν Εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ μὲ προσοχὴ καὶ σεβασμὸ στὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα, μᾶς προσφέρει πολλὲς πληροφορίες γιὰ τὰ πρῶτα στάδια ἀνάπτυξης τῆς Ἐκκλησίας. Ἐνδιαφέρουσα εἶναι ἡ σύνδεση τῆς χρήσεως τοῦ ὀνόματος μὲ τὴν Ἀντιόχεια, κάτι ποὺ ἐπιβεβαιώνεται καὶ ἀπὸ τὴν λοιπὴ πρώιμη χριστιανικὴ γραμματεία.

Ψηφιακή ἀναπαράσταση τῆς Ἀντιόχειας. Τή διασχίζει ὁ ποταμός Ὀρόντης. Στό νησάκι διακρίνονται τά ἀνάκτορα καί ὁ Ἱππόδρομος. Στό βάθος τό Σίλπιον Ὄρος.

Ξεχωριστὴ προσοχὴ ἀπαιτεῖ ἡ μελέτη τῶν σχέσεων τῆς χριστιανικῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀντιόχειας μὲ τὴν ἰουδαϊκὴ συναγωγή. Ἤδη ἀπὸ τὶς πρῶτες ἡμέρες συγκεκριμένες πρακτικὲς λατρείας καὶ ζωῆς τῶν πιστῶν τοὺς διαφοροποιοῦσαν ἀπὸ τὸν ἰουδαϊσμὸ καὶ τὴ συναγωγή. Τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας ἔκαναν ξεχωριστὰ δεῖπνα, δὲν ἐφήρμοζαν τὴν περιτομή, προτιμοῦσαν τὸ βάπτισμα, δὲν ἀναγνώριζαν τὴν ἐξουσία τῶν ἰουδαϊκῶν ἀρχῶν τῆς Ἰερουσαλήμ, δὲν ἀπέδιδαν τὸν φόρο τοῦ Ναοῦ, δὲν τηροῦσαν τὶς νομικὲς ἀπαγορεύσεις γιὰ τὴν κοινωνικὴ ἐπαφὴ καὶ τὰ γεύματα κ.ἄ.. Στὴν Ἀντιόχεια ἔχουμε οὐσιαστικὰ τὴν πρώτη χριστιανικὴ κοινότητα σὲ ἀστικὸ περιβάλλον πέρα ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἰερουσαλήμ. Στὴν Ἀντιόχεια οἱ πιστοὶ ἀντιμετωπίσθηκαν γιὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ τὶς ρωμαϊκὲς ἀρχὲς ὡς μία άνεξάρτητη ἀπὸ τὸν ἰουδαϊσμὸ ὁμάδα. Ἡ ἀπουσία τοῦ Ναοῦ, ὡς κέντρου ἰουδαϊκῆς λατρείας, ὑποχρέωσε τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας νὰ διαφοροποιηθοῦν πλήρως ἀπὸ τὸν ἰουδαϊκὸ πνευματικὸ χῶρο.

Μέχρι νὰ καταστεῖ σαφὴς ἡ διαφοροποίηση τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὴ συναγωγή, χαρακτηρισμοί, ὅπως «Ναζωραῖοι» ἢ «Ναζιραῖοι», «μαθητὲς» καὶ «κλητοί», ἦταν ἀρκετοὶ γιὰ νὰ μποροῦν τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας νὰ συνεννοοῦνται μεταξύ τους. Ὁ προσδιορισμὸς «χριστιανοὶ» ἔγινε ἀναγκαῖος ὅταν κατέστη σαφὲς ὅτι οἱ πιστοὶ εἶχαν ἀφήσει τὸν τρόπο ζωῆς τῶν ἐθνικῶν ἀλλὰ δὲν εἶχαν ἐνταχθεῖ στὴν ὁμάδα τῶν Ἰουδαίων, ὅπως ἔπρατταν οἱ μέχρι τότε προσήλυτοι. Ἄνθρωποι ποὺ πρὶν ἦταν ἐθνικοὶ καὶ Ἰουδαῖοι ἑνώθηκαν στὴν Ἐκκλησία ἀποτελώντας μία νέα θρησκευτικὴ μονάδα μὲ δική της λατρεία, κοινὴ πίστη καὶ μὲ δική της ταυτότητα καὶ αὐτονομία δράσεως. Στὴν Ἀντιόχεια ἡ ὁμάδα τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας ἦταν ἀρκετὰ μεγάλη, ὥστε νὰ καταδείξει στοὺς ἄλλους κατοίκους τῆς πόλεως ὅτι διέφεραν ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους, ἀκόμη καὶ στὶς περιπτώσεις ποὺ ἡ φυλετικὴ καταγωγή τους ἦταν κοινή. Στὴν πόλη αὐτή, λοιπόν, οἱ πιστοὶ διακρίθηκαν ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι ἤδη ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 2^ου π.Χ. αἰῶνα ἦταν ἀναγνωρισμένοι ὡς ξεχωριστὴ ἐθνολογικὴ καὶ θρησκευτικὴ ὁμάδα μὲ τὴ δυνατότητα νὰ τηροῦν τὰ ἔθιμά τους καὶ νὰ λατρεύουν τὸν Θεὸ κατὰ τὴν πίστη τους.

Ἂν καὶ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας ἤδη ἀπὸ τὰ πρῶτα βήματά τους στὴν Ἰερουσαλὴμ εἶχαν σαφὴ συνείδηση τῆς διαφορᾶς τους ἀπὸ τὴ συναγωγή, στὴν πρωτεύουσα τῆς Συρίας αὐτὸ ἔγινε ἐμφανὲς καὶ πρὸς τοὺς ἐκτός. Οἱ Πράξεις μᾶς πληροφοροῦν ὅτι οἱ πιστοὶ τῆς Ἰερουσαλήμ, ἤδη ἀπὸ τὶς πρῶτες μέρες μετὰ τὴν Πεντηκοστή, πήγαιναν στὸν Ναὸ γιὰ νὰ προσευχηθοῦν, ὅπως ἔκανε καὶ ὁ Χριστός, ἀλλὰ μὲ μία σαφὴ διαφορὰ ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους: τὸ ἔκαναν ὡς ἕνα ἑνιαῖο σῶμα, «προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἱερῷ» (Πρ. 2:46). Ταυτόχρονα, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἴδιος στίχος, προχωροῦσαν στὴν ὑπέρβαση τῶν ὁρίων τοῦ Νόμου, σύμφωνα μὲ τὴν κυριακὴ διδαχή, καὶ «κλῶντές τε κατ᾿ οἶκον ἄρτον μετελάμβανον τροφῆς ἐν ἀγαλλιάσει καὶ ἀφελότητι καρδίας». Μὲ αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις ποὺ θέτουν οἱ Πράξεις εἶναι σαφὲς ὅτι οἱ χριστιανοὶ ἐξ ἀρχῆς εἶδαν τὴν ὑπέρβαση καὶ ὁλοκλήρωση τοῦ Νόμου στὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας ποὺ εἶναι τὸ ζωντανὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ («ὁμοθυμαδὸν») καὶ στὴ χάρη τῆς Θείας Εὐχαριστίας (τὴν κλάση τοῦ Ἄρτου τῆς Ζωῆς: «κλῶντές τε κατ᾿ οἶκον ἄρτον»).

Τὸ ὄνομα «χριστιανοὶ» ἀρχικὰ χρησιμοποιήθηκε μὲ χλευαστικὴ χροιὰ ποὺ εἶναι ἰδιαίτερα ἐμφανὴς μετὰ τὴν περίοδο τοῦ Νέρωνα. Θετικὴ χροιὰ πῆρε ἀφότου ἄρχισε νὰ χρησιμοποιεῖται ἀπὸ τοὺς πιστούς.

Ἡ πρώτη χρήση του στὶς Πράξεις (Πράξεων 11:26 «χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς») εἶναι μετὰ τὴν ἀναφορὰ στὸ ἀπολύτως ἐπιτυχὲς ἱεραποστολικὸ ἔργο τῶν Ἀποστόλων Βαρνάβα καὶ Παύλου στὴν Ἀντιόχεια καὶ παρουσιάζεται μὲ ὑπερηφάνεια ἀπὸ τὸν συγγραφέα.

Τὴ δεύτερη φορὰ χρησιμοποιεῖται ἀπὸ τὸν βασιλέα Ἀγρίππα Β´ μετὰ τὴ συζήτηση ποὺ εἶχε μὲ τὸν ἀπ. Παῦλο (Πρ. 26:28 «ὁ δὲ Ἀγρίππας πρὸς τὸν Παῦλον ἔφη· Ἐν ὀλίγῳ με πείθεις Χριστιανὸν γενέσθαι») καὶ φαίνεται νὰ ἐμπεριέχει, ὄχι χλευαστικὴ διάθεση, ἀλλά, ἴσως, κάποια εἰρωνικὴ χροιά, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ ὑποδηλώνει τὴ διστακτικότητα τοῦ Ἀγρίππα νὰ ἀποδεχθεῖ τὸν Χριστό. Πάντως, δὲν δηλώνει ἀσέβεια. Ὁ εὐαγγ. Λουκᾶς τὸ χρησιμοποιεῖ ὡς ἕναν θετικὸ προσδιορισμό. Στὸ 26^ο κεφάλαιο τῶν Πράξεων διαπιστώνουμε, ἀπὸ τὰ λεγόμενα τοῦ ἀπ. Παύλου, ὅτι ἡ διάθεση τῶν ἡγεμόνων ἦταν θετικὴ πρὸς τὸ πρόσωπό του. Ἡ σκηνὴ ξεκίνησε ἀπὸ τὸ στίχο Πρ. 25:23 μὲ τὴν προκαταρκτικὴ συζήτηση τοῦ Φήστου καὶ τοῦ Ἀγρίππα, ἡ ὁποία ὁδήγησε τὸν ἀπ. Παῦλο σὲ μία ἀρκετὰ μακρὰ ἀπολογία, στὴν ὁποία παραθέτει κυρίως τὰ περιστατικὰ τῆς μεταστροφῆς καὶ τῆς ζωῆς του πρὶν ἀπὸ αὐτή. Ὁ Ἀγρίππας ἀκούει προσεκτικὰ τὴν ἀπολογία τοῦ ἀποστόλου, ἡ ὁποία κορυφώνεται μὲ θαρραλέα ὁμολογία τῆς πίστεώς του στὸν Χριστὸ καὶ ἀντιδρᾶ λέγοντας ὅτι ὁ Παῦλος ἔχει χάσει τὸ μυαλό του. Κατηγορία τὴν ὁποία ὁ ἀπολογούμενος ἀπορρίπτει ἀμέσως.

Τὸ ὅτι ἡ χρήση τοῦ ὅρου «χριστιανός» δὲν ἦταν χλευαστική, ἀλλὰ εἰλικρινὴς καὶ ἀποδεκτὴ διαπιστώνεται καὶ ἀπὸ τὸ ὅτι ὁ ἀπόστολος τονίζει σὲ δύο σημεῖα (Πρ. 25:3 καὶ 26:27) ὅτι ὁ Ἀγρίππας εἶχε εὐσέβεια καὶ ἐπαρκὴ γνώση τοῦ ἰουδαϊκοῦ Νόμου καὶ πίστευε στὸ κήρυγμα τῶν προφητῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν προαναγγείλει τὴν ἔλευση τοῦ Μεσσία. Αὐτὸ δείχνει ὅτι περιμένει ἀπὸ αὐτὸν νὰ διακρίνει τὴ σημασία τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ γιὰ τὸν Ἰσραήλ, καί, βάσει τῶν γεγονότων τῆς ζωῆς, τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἀναστάσεώς του, νὰ τὸν ταυτίσει μὲ τὸν ἀναμενόμενο Μεσσία. Ἡ ἀπολογία τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν ἔχει ὡς κέντρο της τὸ πρόσωπο καὶ τὴ θυσία τοῦ Κυρίου. Πράγματι, ἡ ἀνταπόκριση τοῦ Ἀγρίππα εἶναι ἡ ἐπιθυμητὴ γιὰ τὸν ἀπόστολο. Μόλις ἀναφέρθηκε στὴν ἀνάσταση, ὁ βασιλιᾶς ἀντέδρασε, μᾶλλον ἔντονα, ἀλλὰ ὁ ἀπολογούμενος ἐκμεταλλεύθηκε τὴν εὐκαιρία γιὰ νὰ συσχετίσει τὸν Χριστὸ μὲ τὸν ἀναμενόμενο Μεσσία.

Στὸ στίχο Πρ. 26:9 ὁ ἀπόστολος τονίζει ὅτι ὅταν ἐδίωκε τὴν Ἐκκλησία, οὐσιαστικὰ στρεφόταν ἐνάντια στὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναζωραίου, τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ. Ἂν καὶ πουθενὰ δὲν ἀναφέρεται ἄμεσα σὲ αὐτὸν τὸν χριστολογικὸ τίτλο τὸ συμπέρασμα ἀπὸ τὴν ἀπολογία του εἶναι ὅτι ὁ Ναζωραῖος εἶναι ὁ Χριστός. Ἐντυπωσιασμένος ὁ Ἀγρίππας Β´ ἀπὸ αὐτὲς τὶς θέσεις τοῦ Παύλου, μὲ ἔκπληξη, ἐκφραζόμενος παρορμητικά, ἀναφωνεῖ «ἐν ὀλίγῳ μὲ πείθεις Χριστιανὸν ποιῆσαι». Ὁ ἀπόστολος, αὐτὴ τὴ στάση τὴν ἐκλαμβάνει ὡς αὐθεντικὴ διάθεση γιὰ μεταστροφή του στὸν χριστιανισμὸ καὶ διατυπώνει τὴν εὐχὴ νὰ στρέφονταν στὴν ἀληθινὴ πίστη «πάντες οἱ ἀκούοντες» δίχως κάτι στὴ στάση του νὰ δηλώνει ἢ νὰ ὑπονοεῖ ὅτι αἰσθάνεται προσβεβλημένος. Ἀντιθέτως, θεωρεῖ ὅτι πρόκειται γιὰ θετικὴ ἔκφραση, ἡ ὁποία ἴσως νὰ ὑποκρύπτει καὶ κάποιου βαθμοῦ φιλικὴ στάση ἀπέναντι στὴν πίστη.

Στὴν τρίτη ἀναφορὰ τοῦ ὅρου στὴν Καινὴ Διαθήκη, στὸ χωρίο Α´ Πέτρου 4:16, ἡ χρήση εἶναι παρόμοια «εἰ δὲ ὡς Χριστιανός, μὴ αἰσχυνέσθω, δοξαζέτω δὲ τὸν Θεὸν ἐν τῷ μέρει τούτῳ»: «ἐὰν κάποιος ὀνειδίζεται ὡς χριστιανὸς νὰ μὴν νιώθει ντροπὴ γι᾿ αὐτό, ἀλλὰ νὰ δοξάζει τὸν Θεό». Ὁ ὀνειδισμός, ἀπὸ τοὺς ἐθνικοὺς καὶ τοὺς Ἰουδαίους, στὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἀποτελεῖ τίτλο τιμῆς καὶ ἀφορμὴ κατὰ Θεὸν καυχήσεως γιὰ τὸν ἀπόστολο καὶ γιὰ κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπὸ τὸν στίχο 14 τοῦ ἰδίου κεφαλαίου ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἀποτελοῦσε αἰτία ὀνειδισμοῦ τῶν πιστῶν καὶ γινόταν μὲ ὑβριστικὴ καὶ χλευαστικὴ διάθεση, ὅπως φαίνεται καὶ στὶς ἐξωχριστιανικὲς πηγὲς τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. ^[1]

Τό χλευαστικό σχέδιο τοῦ Παλατινοῦ Λόφου στή Ρώμη (ἐκτιμᾶται ὅτι χαράχθηκε γύρω στό 200 μ.Χ.). Διαβάζουμε: «Ἀλεξάμενος σέβετε Θεόν». Παρουσιάζει τόν Ἀλεξάμενο νά λατρεύει μία σταυρωμένη μορφή (προφανῶς τόν Ἰησοῦ Χριστό), ἡ ὁποία ἔχει κεφάλι ὄνου.

Ὅπως διαπιστώνουμε ἐκεῖνα τὰ πρῶτα χρόνια μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας θεωροῦν ὅτι εἶναι μεγάλη τιμὴ γι᾿ αὐτοὺς νὰ φέρουν ὡς προσηγορία τους τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ κάτι ποὺ ἐπεκράτησε, ἂν καὶ πάντοτε θὰ ὑπάρχουν αὐτοὶ ποὺ δὲν σέβονται τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ χρησιμοποιοῦν γιὰ νὰ χλευάσουν αὐτοὺς ποὺ μὲ ὑπερηφάνεια καὶ τιμὴ τὸ φέρουν.

[1] Αὐτὸ φαίνεται καὶ στὸ σκαρίφημα ποὺ ἀποκαλύφθηκε στὸν Παλατινὸ λόφο, στὴ Ρώμη, ὅπου χλευάζεται κάποιος χριστιανός, ὁ Ἀλεξάμενος, ἐπειδή, σύμφωνα μὲ τὴν ἔμπνευση τοῦ σχεδιαστῆ, λάτρευε κάποιον θεὸ μὲ κεφάλι ὄνου.

Ἡ ἐτυμολογία τοῦ ὀνόματος «χριστιανοί».

Ετικέτες

Κλαύδιος, Νέρων, Ρώμη, Τάκιτος, Φλάβιος Ἰώσηπος, Χριστός, Χριστιανοί

Στὴν Ἀντιόχεια ὀνομαστήκαμε γιὰ πρώτη φορὰ «χριστιανοὶ» (Γ΄ μέρος)

Ἡ λέξη «χριστιανοὶ» ἀποτελεῖται ἀπὸ ἀπὸ δύο διαφορετικὰ μεταξύ τους μέρη:

(α) τὸ θέμα «χριστ-», ποὺ προφανῶς προέρχεται ἀπὸ τὸν πολὺ γνωστὸ τίτλο «Χριστός», ὁ ὁποῖος ἀποδόθηκε στὸν Ἰησοῦ καὶ προέρχεται ἀπὸ τὴ μετοχὴ παρακειμένου, «κεχρισμένος», τοῦ ρήματος «χρίω» καὶ ὑποδηλώνει αὐτὸν ποὺ ἔχει λάβει εἰδικὴ χρίση γιὰ νὰ ἐπιτελέσει κάποιο ἔργο. Ἐν προκειμένῳ ὁ τίτλος ὑποδεικνύει αὐτὸν ποὺ ἔχει χρισθεῖ ἀπὸ τὸ Θεὸ γιὰ νὰ ἐπιτελέσει τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων. Ὁ τίτλος μαρτυρεῖται περισσότερες ἀπὸ 530 φορὲς στὴν Καινὴ Διαθήκη. Γιὰ τὴν ἀκρίβεια ἐντοπίζεται σὲ ὅλα τὰ κείμενά της, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν τρίτη ἐπιστολὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου, ποὺ εἶναι ἰδιαίτερα σύντομο κείμενο καὶ δὲν περιλαμβάνει καμμία ἀναφορὰ στὸν Ἰησοῦ. Ἤδη ἀπὸ τὴν περίοδο αὐτὴ ὁ ἐπιθετικὸς προσδιορισμὸς ἔχει μετατραπεῖ σὲ ὄνομα τὸ ὁποῖο, συνήθως, συνδυάζεται μὲ τὸ ἑβραϊκὸ «Ἰησοῦς», ποὺ ἀποτελεῖ τὸ κύριο ὄνομα τοῦ Σωτήρα.

(β) ἀπὸ τὴν κατάληξη «-ιανοι» ποὺ εἶναι λατινικὸ ἐπίθεμα (–ianus/-iani) ποὺ δημιουργεῖ ἐπίθετο καὶ φανερώνει μὴ χριστιανικὴ προέλευση. Ἡ ἀντίστοιχη ἑλληνικὴ κατάληξη θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι τὸ «Χρισταῖοι» ἢ τὸ «Χριστηνοί». Ἡ προσθήκη της σὲ ὀνόματα ἐξέφραζε οἰκογενειακὴ σχέση, γεωγραφικὴ προέλευση, πελατειακή, ἀλλὰ καὶ εὐρύτερη πολιτικὴ ἢ κοινωνικὴ σχέση. Γνωστὸ παράδειγμα οἱ Caesariani, οἱ ὁποῖοι θὰ μποροῦσαν νὰ εἶναι εἴτε ἀπελεύθεροι εἴτε πελάτες^[1] εἴτε πολιτικοὶ ὀπαδοὶ τοῦ Καίσαρα εἴτε καὶ τὰ τρία ταυτόχρονα. Ἄλλα γνωστὰ ὀνόματα μὲ αὐτὴ τὴν κατάληξη εἶναι τὰ Galbiani (ὀπαδοὶ τοῦ Γάλβα), Pompeiani (ὀπαδοὶ τοῦ Πομπήιου), Augustiani (ὀπαδοὶ τοῦ Ὀκταβιανοῦ Αὐγούστου) ἀλλὰ καὶ Ciceroniani (ὀπαδοὶ τοῦ Κικέρωνα).

Στὴν Καινὴ Διαθήκη συναντᾶμε τοὺς «Ἡρωδιανούς». Ἐμφανίζονται μία φορὰ στὸ εὐαγγέλιο τοῦ Ματθαίου (22:16) καὶ δύο φορὲς στὸ εὐαγγέλιο τοῦ Μάρκου (3:6 καὶ 12:13). Πιθανότατα, ἦταν ὀπαδοὶ τοῦ οἴκου τῶν Ἡρωδῶν (κυρίως τοῦ Ἡρώδη Ἀντίπα καὶ ἴσως τοῦ Ἡρώδη Ἀγρίππα Α´). Ἴσως νὰ ἦταν πελᾶτες, μὲ τὴ ρωμαϊκὴ ἔννοια, τῶν δύο βασιλέων. Ἐπίσης, εἶναι πιθανὸ νὰ ἦταν παλαιοὶ ἀπελεύθεροι ἢ ἀξιωματοῦχοι τοῦ βασιλικοῦ οἴκου τοῦ Ἡρώδη. Θὰ μποροῦσαν νὰ εἶναι οἱ ἄνθρωποι τοῦ Ἀντύπα στὴν Ἰερουσαλήμ, καθὼς ἡ πόλη αὐτὴ ἦταν ὑπὸ ρωμαϊκὴ κατοχὴ καὶ ὁ ἴδιος περιορισμένος στὴ Γαλιλαία καὶ τὴν Περαία. Μάλιστα, ὑπάρχουν μαρτυρίες γιὰ παρουσία τους στὴ Ρώμη καὶ στὴν Ἀντιόχεια.

Ἦταν μία πολιτικὴ ὁμάδα μὲ συμφέροντα ποὺ φαίνεται ὅτι σὲ κάποιες περιπτώσεις συνδυάζονταν μὲ αὐτὰ τῶν Φαρισαίων. Ὁ Ἡρώδης Ἀγρίππας Α΄ ἔζησε γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα στὴ Ρώμη, ὅπου δέθηκε μὲ στενὴ φιλία μὲ τοὺς μετέπειτα αὐτοκράτορες Γάιο Καλιγούλα καὶ Κλαύδιο. Εἶναι πιθανό, λοιπόν, μὲ τὴν ἐπιστροφή του στὴν πατρίδα νὰ δημιούργησε ἕναν κύκλο πολιτικῶν ὑποστηρικτῶν, κατὰ τὰ πρότυπα τοῦ συστήματος τῆς ρωμαϊκῆς πελατείας, οἱ ὁποῖοι ὀνομάστηκαν ἀπὸ τὸ οἰκογενειακό, καὶ ὄχι τὸ προσωπικό του, ὄνομα.

Σύμφωνα μὲ τὸν Ὠριγένη αὐτοὶ ποὺ ἦταν νομιμόφρονες πρὸς τὴ ρωμαϊκὴ ἐξουσία καὶ προέτρεπαν τοὺς Ἰουδαίους νὰ ἀποδίδουν φόρο στὸν Καίσαρα «ἐκαλοῦντο Ἡρωδιανοὶ ὑπὸ τῶν μὴ θελόντων τοῦτο γίνεσθαι». Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος τοὺς προσδιορίζει ὡς «Ἡρώδου στρατιώτας», ἐνῶ ὁ Θεόδωρος Μοψουεστίας ἐκτιμᾶ ὅτι εἴτε ἐννοεῖ «τοὺς Ἡρώδου στρατιώτας» εἴτε «τοὺς ἀπαιτητὰς τῶν τελῶν τῶν ἐπιβληθέντων τοῖς Ἰουδαίοις ὑπὸ Ῥωμαίων». Πρὸς τὴ δεύτερη ἐκτίμηση κλίνει καὶ ὁ Ἅγ. Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, ὁ ὁποῖος τοὺς χαρακτηρίζει ὡς δασμολόγους («δασμολόγοι δὲ οὗτοι»), ἐνῶ στὸ ὑπόμνημά του στὸν προφήτη Ἠσαΐα τοὺς χαρακτηρίζει «πράκτορες … τελωνῶν». Ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἀναφορὲς διαπιστώνουμε ὅτι οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας θεωροῦσαν βέβαιο ὅτι εἶχαν στενὴ σχέση μὲ τὸν Ἡρώδη καὶ τὴ διοικητική του μηχανή. Ἡ εἰκόνα αὐτὴ ὁμοιάζει μὲ τὴν εἰκόνα ποὺ ἔχουμε σήμερα γιὰ τοὺς ὀπαδοὺς/ἀκολούθους διαφόρων προσώπων, ἀλλὰ περιλαμβάνει περισσότερες δραστηριότητες, ὅπως τὴ συλλογὴ φόρων ἢ τὴ στρατιωτικὴ ὑπηρεσία.

Πολὺ καλὰ μὲ αὐτὴ τὴν εἰκόνα ταιριάζει ἡ ἀναφορὰ τοῦ Ἀπ. Παύλου στοὺς «ἐκ τῆς Καίσαρος οἰκίας» (Φιλ. 4:22) ποὺ περιλαμβάνει μία μεγάλη ὁμάδα πιστῶν ποὺ διέμεναν καὶ δραστηριοποιοῦνταν στὸ παλάτι, διατηρώντας ποικίλες σχέσεις μὲ τὴν αὐτοκρατορικὴ οἰκογένεια, συμμετέχοντας στὴ λειτουργία τοῦ παλατιοῦ καὶ τὴ διοίκηση τῆς αὐτοκρατορίας (π.χ. παλαιοὶ ἀπελεύθεροι τοῦ αὐτοκράτορα ἢ πελάτες τῆς οἰκογένειάς του).

Συνεπῶς, τὸ ὄνομα Ἡρωδιανοί, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸ ὄνομα «χριστιανοί», ἀποκαλύπτει πολιτικὲς σχέσεις. Μία ἀκόμη διαφορά εἶναι ὅτι στὶς περιπτώσεις τῶν προσδιορισμῶν ὀνομάτων ὅπως Caesariani, Pompeiani καὶ Ἡρωδιανοὶ τὸ ὄνομα γίνεται προσηγορικό, ἐνῶ στὴν περίπτωση τῶν χριστιανῶν, ὁ τίτλος καὶ ὄχι τὸ ὄνομα μετατρέπεται σὲ προσηγορικό.

Μιὰ ἰδιαίτερη πτυχὴ τῆς χρήσεως τοῦ ἐπιθέματος –iani ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν προηγούμενη εἶναι ὁ προσδιορισμὸς μὲ αὐτὸ τῶν δούλων καὶ ἄλλων μελῶν τοῦ οἴκου κάποιου, ὅπως ἀκριβῶς ἐντοπίζεται στὸ 4:22 τῆς πρὸς Φιλιππησίους ἐπιστολῆς. Αὐτὴ ἡ ἐπιμέρους χρήση εἶναι πολὺ πιὸ ταιριαστὴ στὴ σχέση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μὲ τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλοι οἱ βαπτισμένοι ἀποκτοῦν τὴν ἐλευθερία τους, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὰ κοινωνικὰ δεδομένα (ἐλεύθεροι, ἀπελεύθεροι, δοῦλοι), μόνο ἐφ᾿ ὅσον τὴν δεσμεύσουν ἐν Χριστῷ. Θυσιάζοντας τὴν κατὰ κόσμον ἐλευθερία λαμβάνουμε τὴ δυνατότητα νὰ ἀποκτήσουμε τὴν πραγματικὴ ἐλευθερία ποὺ μᾶς ἀπελευθερώνει ἀπὸ τὴ φθορὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ μᾶς ὁδηγεῖ σὲ κοινωνία μὲ τὸν Θεό. Οἱ κατ’ ἐξοχὴν ἐλεύθεροι ἄνθρωποι εἶναι οἱ δοῦλοι τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ συμβαίνει διότι δεσμεύονται μόνο ἀπὸ τὴ σχέση τους μὲ τὴν πηγὴ τῆς ἐλευθερίας, τὸν Θεό, καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὶς ἀδυναμίες τους. Στὴν Καινὴ Διαθήκη ὁ προσδιορισμὸς τοῦ πιστοῦ ὡς «δούλου Θεοῦ» ἐμφανίζεται ἀρκετὲς φορές. Στὴν πρὸς Ρωμαίους ἔρχεται σὲ ἀντιπαραβολὴ μὲ τὴν ἔννοια τοῦ δούλου τῆς ἁμαρτίας (Ρωμαίους 6:6, 16, 17, 19, 20), ὁ ὁποῖος σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν δοῦλο τοῦ Θεοῦ δὲν ἔχει καμμία ἐλευθερία, ἀκόμη καὶ ἂν ὁ ἴδιος φρονεῖ τὸ ἀντίθετο. Καθὼς ἡ κατάληξη –iani φανερώνει τὸν δοῦλο κάποιου, τὸ ὄνομα χριστιανοί δηλώνει ὅτι πρόκειται γιὰ τοὺς δούλους τοῦ Χριστοῦ ποὺ ζοῦν τὴν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία.

Στὶς ἀρχὲς τοῦ 1^ου μ.Χ. αἰῶνα οἱ στρατιῶτες στὴν Ἀντιόχεια ἦταν χωρισμένοι σὲ Caesariani (ὀπαδοὶ τοῦ Γερμανικοῦ) καὶ Pisoniani (ὀπαδοὶ τοῦ Πίσωνα). Ἀπὸ αὐτὴ τὴ μαρτυρία διαπιστώνουμε ὅτι ἡ κατάληξη –iani ἦταν σὲ χρήση καὶ στὴν Ἀνατολή· πάντως, ἐντὸς τῶν ρωμαϊκῶν πολιτικῶν πλαισίων.

Μία συναφὴς περίπτωση εἶναι ἡ ὕπαρξη κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Αὐγούστου τοῦ θεσμοῦ τῶν «Seviri Augustales» ἢ «Augustales», τὸν ὁποῖο ἐνεθάρρυνε ὁ Αὔγουστος. Ἐπρόκειτο γιὰ συλλόγους κατωτέρων ἀξιωματικῶν, συχνὰ ἀπελευθέρων, οἱ ὁποῖοι ἐπέβλεπαν τὴν σωστὴ διεκπεραίωση θεμάτων ποὺ σχετίζονταν μὲ τὴ λατρεία. Συχνά, ἔπρεπε νὰ συνεισφέρουν ἀπὸ τὴν προσωπική τους περιουσία γιὰ τὴ διεξαγωγὴ αὐτῶν τῶν τελετῶν. Μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο κέρδιζαν τὴν ἀναγκαία, γιὰ τὴν ἄνοδό τους στὴν κοινωνικὴ κλίμακα, κοινωνικὴ ἀναγνώριση. Ἰδιαίτερη ἀκμὴ γνώρισαν κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Νέρωνα ὡς στελέχη τῆς ὀργανωμένης προπαγάνδας τοῦ αὐτοκράτορα, ὑποστηρίζοντας τὶς ἀθλητικὲς καὶ καλλιτεχνικές του ἐπιτυχίες καὶ ἐκφράζοντας τὸ θαυμασμό τους γιὰ τὸν «θεῖο» ἄνδρα.

Ὁ Ρωμαῖος ἱστορικὸς Τάκιτος

Ἡ σύνθεση τοῦ ὀνόματος, ἀπὸ ἑλληνικὸ θέμα καὶ λατινικὸ ἐπίθεμα, ἴσως μᾶς δείχνει ὅτι προέρχεται ἀπὸ λαϊκὴ καὶ καθομιλουμένη γλῶσσα. Παρόμοιοι συνδυασμοὶ ἐμφανίζονται καὶ στὶς μέρες μας σὲ περιοχὲς ποὺ συνυπάρχουν ἄνθρωποι διαφορετικῆς ἐθνικῆς καὶ πολιτιστικῆς προέλευσης. Μάλιστα, ἡ τάση αὐτὴ εἶναι ἐντονότερη ὅταν πρόκειται γιὰ γλῶσσες ποὺ εἶναι διαδεδομένες σὲ ἄλλους λαούς, οἱ ὁποῖοι δὲν τὶς μιλοῦν ὡς μητρικές.

Κλείνοντας νὰ σημειώσουμε ὅτι ὁ σημιτικὸς καὶ ὁ ἀραβικὸς κόσμος διατήρησε ὡς γενικὸ προσδιορισμὸ τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας «Ναζωραῖοι» ἢ «Ναζαρινοί», ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ ἂν πρὶν ἀπὸ τὴν ἔνταξή τους σὲ αὐτὴ ἦταν Ἰουδαῖοι ἢ ἐθνικοί. Στὸ Κοράνι ὀνομάζονται «Nasrāni» ἀπὸ τὴ λέξη «ansar» ποὺ σημαίνει «βοηθοὶ» καὶ ἔχει τὴν ἔννοια τῶν ἀκολούθων.

Ὁ Νέρων

Μία ἀπὸ τὶς πρῶτες περιπτώσεις ποὺ χρησιμοποιεῖται ἡ λέξη «Χριστιανοὶ» εἶναι στὸ ἔργο τοῦ Ρωμαίου ἱστορικοῦ Σουετώνιου «Βίοι τῶν Καισάρων: Nέρων». Στὴν ὑποτιμητικὴ αὐτὴ ἀναφορὰ«Afflicti suppliciis, Christiani, genus hominum superstitionis nove et maleficae» (= ἐπιβλήθηκε τιμωρία στοὺς Χριστιανούς, γένος ἀνθρώπων δεισιδαιμόνων καὶ πονηρῶν) ποὺ συμπληρώνεται ἀπὸ μία ἄλλη ἐξίζου ὑποτιμητικὴ ἀναφορὰ ἀπὸ τὸν Βίο τοῦ Κλαυδίου ἀναφέρεται τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ὡς ἐξῆς: «Iudaeos impulsore Chresto assidue tumultuantis Roma expulit» (= οἱ Ἰουδαῖοι ἐπειδὴ μὲ τὴν παρακίνηση κάποιου Χριστοῦ προκαλοῦσαν συνεχῶς ταραχὲς ἐκδιώχθηκαν ἀπὸ τὴ Ρώμη). Ἀπὸ τὸν συνδυασμὸ αὐτῶν τῶν δύο χωρίων διαπιστώνουμε ὅτι οἱ Χριστιανοί, ὡς ὀπαδοὶ τοῦ Χριστοῦ θεωροῦνται ὑπαίτιοι γιὰ ἀναστατώσεις ποὺ ἐμφανίζονταν στὴν ἰουδαϊκὴ κοινότητα τῆς Ρώμης καὶ γιὰ τὴν τελικὴ ἀπομάκρυνση τῶν μελῶν της ἀπὸ τὴν πόλη ἐπὶ αὐτοκράτορα Κλαυδίου τὸ 49 μ.Χ.

Παρόμοια χρήση γιὰ τὸ «Χριστός», ὑπάρχει στὸν Τάκιτο, στὸ ἔργο του, Annales «ergo abolendo rumori Nero subdidit reos et quaesitissimis poenis adfecit, quos per flagitia invisos vulgus Chrestianos appellabat. auctor nominis eius Christus», δηλαδὴ «ὁ Νέρων ὑπέδειξε ἄλλους ὡς ἐνόχους καὶ ὑπέβαλε σὲ ἰδιαίτερες τιμωρίες ἐκείνους τοὺς ὁποίους ὁ λαός, νιώθοντας μίσος γιὰ τὶς παρανομίες τους, ὀνόμαζε χριστιανούς. Ἐκεῖνος ἀπὸ τὸν ὁποῖο προῆλθε τὸ ὄνομα εἶναι ὁ Χριστός» (15.44). Οἱ Χριστιανοί, στὸ κείμενο αὐτὸ τοῦ Τακίτου[2] μνημονεύονται ὡς δράστες τοῦ ἐμπρησμοῦ τῆς Ρώμης, ἐνῶ στὴ συνέχεια τοῦ συγκεκριμένου χωρίου ὁ Χριστὸς προσδιορίζεται ὡς κάποιος ποὺ ἐκτελέσθηκε ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ Τιβερίου. Ὁ μεσσιανικὸς τίτλος Χριστὸς φαίνεται ὅτι κυριαρχοῦσε καὶ ξεχώριζε στὶς ἐκφράσεις τῶν πιστῶν, ἰδιαίτερα ὅσων εἶχαν σχέση μὲ τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα καὶ τὸν ἀντίστοιχο πολιτισμό.

Ὁ Κλαύδιος

Κατ᾿ ἀντίστοιχο τρόπο ὁ Φλάβιος Ἰώσηπος (Ἰουδ. Ἀρχ. 20.199.200, γύρω στὸ 93-94 μ.Χ.) ἀναφερόμενος στὸν λιθοβολισμὸ τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου τὸν προσδιορίζει ὡς ἀδελφὸ τοῦ Ἰησοῦ, τὸν ὁποῖο πάλι προσδιορίζει ὡς τὸν «καλούμενον Χριστόν» διότι προφανῶς, ὁ Χριστὸς ἦταν τόσο πολὺ γνωστὸς ποὺ ἀκόμη καὶ ἕνας μὴ χριστιανός, ὅπως ὁ Ἰώσηπος, μποροῦσε νὰ ἀντιληφθεῖ τὴ σημασία Του γιὰ τοὺς πιστούς.

Θὰ ἀκολουθήσει τὸ τέταρτο μέρος μὲ προσπάθεια χρονικοῦ προσδιορισμοῦ τῆς δημιουργίας τοῦ ὀνόματος «Χριστιανοί».

[1] Ἡ «πελατεία» ἀποτελοῦσε ἕναν ἰδιότυπο θεσμὸ τῆς ρωμαϊκῆς πολιτικῆς καὶ κοινωνικῆς ζωῆς. Μὲ πυραμιδωτὴ διάταξη ὅλοι οἱ Ρωμαῖοι ἦταν προσκολλημένοι σὲ κάποια ἄλλη ἰσχυρότερη οἰκογένεια, τὴν ὁποία ὑποστήριζαν στὶς πολιτικές της φιλοδοξίες καὶ ἡ ὁποία, μὲ τὴ σειρά της, τοὺς παρεῖχε ἀντίστοιχη στήριξη. Οἱ ἀσθενέστερες οἰκογένειες δέχονταν τοὺς πελάτες τους πολὺ νωρὶς τὸ πρωὶ καὶ στὴ συνέχεια πήγαιναν ὅλοι μαζὶ νὰ ἐπισκεφθοῦν τοὺς δικούς τους πάτρωνες. Ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ καθημερινὴ αὐτὴ πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ἐπαφὴ ἀποτελοῦσε τὴν ἀποτελεσματικότερη μέθοδο, ὄχι μόνο γιὰ ἐπίδειξη, ἀλλὰ καὶ γιὰ καταμέτρηση τῆς δύναμης κάποιου. Οἱ ἀσθενέστεροι πολίτες ἔβρισκαν σὲ αὐτὸ τὸ πλέγμα τῶν σχέσεων τὴ δυνατότητα νὰ λύσουν κάποια προσωπικὰ ἢ οἰκογενειακὰ προβλήματα, νὰ ἔχουν προστασία ἀπὸ τοὺς πολιτικούς τους ἀντιπάλους καὶ νὰ προωθήσουν τὶς φιλοδοξίες τους.

[2] Πολλοὶ θεωροῦν ὅτι εἶναι μεταγενέστερη χριστιανικὴ παρεμβολή, ἀλλὰ καὶ σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση διατηρεῖ ἕνα μέρος τῆς ἀξίας του, καθὼς σὲ μιὰ πρώιμη ἐποχὴ χρησιμοποιεῖ τὴν λέξη «Χριστιανοί».

Οἱ Μυροφόρες φθάνουν στὸν κενὸ τάφο

Ετικέτες

Ἀνάσταση, Ἰερουσαλήμ, σταύρωση, Μυροφόρες, Χριστός, εὐαγγελιστές, κενός τάφος

Χριστὸς ἀνέστη!

Σύμφωνα μὲ τὴν ἐπικρατοῦσα στὸν ἰουδαϊσμὸ συνήθεια κατὰ τὴν ἐποχὴ τοῦ Χριστοῦ ἕνα νεκρὸ σῶμα ἔπρεπε νὰ ἀλειφθεῖ μὲ πολύτιμα μύρα ὥστε νὰ εἶναι ἕτοιμο γιὰ νὰ παραδοθεῖ στὴ φθορὰ τοῦ θανάτου. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν πρακτικὴ δὲν ἐξαιρέθηκε οὔτε τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου, ἀλλὰ ὁμάδα μυροφόρων γυναικῶν ἐπισκέφθηκε τὸν τάφο γιὰ νὰ πράξει τὸ καθῆκον κάθε εὐσεβοῦς Ἰουδαίου ἀπέναντι σὲ ἕναν νεκρό.

Κανονικὰ οἱ τιμὲς αὐτὲς ἀποδιδόταν κατὰ τὴ στιγμὴ τῆς ταφῆς καὶ ἔπειτα ὁ τάφος σφραγιζόταν. Στὴν περίπτωση τοῦ Κυρίου δὲν ἔγινε ἡ ἐπάλειψη κατὰ τὴ στιγμὴ τῆς ταφῆς, καθὼς ἡ ὥρα εἶχε παρέλθει καὶ λόγῳ τῆς αὐστηρῆς ἀργίας τοῦ Σαββάτου, ποὺ εἶχε ξεκινήσει κατὰ τὴν ὥρα τῆς ἀποκαθηλώσεως (ἡ ὁποία προφανῶς ἔγινε νωρὶς τὰ ξημερώματα τοῦ Σαββάτου), δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ ἀγοράσουν τὰ ἀπαραίτητα οὔτε νὰ παραμείνουν στὴν περιοχὴ τῆς ταφῆς ποὺ ἦταν ἔξω ἀπὸ τὶς πύλες τῆς Ἰερουσαλήμ.

Ἕνας ἀπὸ τοὺς πολλοὺς καὶ αὐστηροὺς περιορισμοὺς ποὺ ἴσχυαν κατὰ τὸ Σάββατο ἦταν ἡ ἀπαγόρευση νὰ βαδίσουν περισσότερο ἀπὸ «Σαββάτου ὁδὸν» ποὺ σύμφωνα μὲ τὴ μία σχολὴ ἑρμηνευτῶν τοῦ νόμου ἦταν χίλια (περίπου 500 μέτρα) καὶ σύμφωνα μὲ τὴν ἄλλη δύο χιλιάδες βήματα (περίπου 1.000 μέτρα). Γι᾿ αὐτὸ οἱ μυροφόρες κατόρθωσαν νὰ ἀγοράσουν τὰ μύρα, ἀλλὰ δὲν εἶχαν τὴ δυνατότητα νὰ ἐπισκεφθοῦν τὸν τάφο καί, φυσικά, δὲν ἐπιτρεπόταν νὰ κυλίσουν τὸν λίθο ποὺ κάλυπτε τὴ θύρα τοῦ μνημείου.

Ἐνδιαφέρον παρουσιάζουν τὰ βιβλικὰ χωρία, τὰ ὁποῖα χρησιμοποιοῦν τὸ ρωμαϊκὸ σύστημα χρονολόγησης καὶ δέχονται ὅτι τὸ Σάββατο ἔληγε τὰ ξημερώματα τῆς ἑπομένης ἡμέρας: τῆς μίας τῶν Σαββάτων, δηλαδὴ τῆς πρώτης μετὰ τὸ Σάββατο. Στὸ χωρίο Ματθαίου 28:1 παραδείγματος χάριν διαβάζουμε «ὀψὲ δὲ σαββάτων, τῇ ἐπιφωσκούσῃ εἰς μίαν σαββάτων». Αὐτὸ πρέπει νὰ ἀποδοθεῖ «πολὺ ἀργὰ τὸ Σάββατο, ἐνῶ χάραζε ἡ πρώτη ἡμέρα μετὰ τὸ Σάββατο», δηλώνοντας ὅτι μέχρι τὰ ξημερώματα τοῦ Σαββάτου ἴσχυε τὸ Σάββατο καὶ ἡ ἑπόμενη ἡμέρα ξεκινοῦσε μὲ τὴν πρώτη ὑποψία τῆς ἀνατολῆς τοῦ ἡλίου.

Ὁ μόνος ποὺ φαίνεται νὰ μένει πιστὸς στὸ ἰουδαϊκὸ σύστημα χρονολόγησης τῶν τμημάτων τῆς ἡμέρας εἶναι ὁ εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος. Τὸ χωρίο Μάρκου 16:1 δηλώνει ὅτι ἀγόρασαν ἀρώματα μόλις πέρασε ἡ ἀργία τοῦ Σαββάτου (ἀργὰ τὸ ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου) καὶ τὸ πρωῒ τῆς μίας τῶν σαββάτων, τῆς ἑπομένης ἡμέρας μετὰ τὸ Σάββατο, ὅταν εἶχε λήξει ἡ ἀργία τοῦ Σαββάτου ἐπισκέφθηκαν τὸ μνῆμα τοῦ Κυρίου: «καὶ διαγενομένου τοῦ Σαββάτου Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου καὶ Σαλώμη ἠγόρασαν ἀρώματα ἵνα ἐλθοῦσαι ἀλείψωσιν αὐτόν. καὶ λίαν πρωῒ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων ἔρχονται ἐπὶ τὸ μνημεῖο ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου». Προφανῶς ξεκίνησαν ἀξημέρωτα ἀπὸ τὶς κατοικίες τους καὶ μόλις βγῆκαν ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη ἄρχιζε νὰ ἀχνοφαίνεται ἡ αὐγή. Πιθανότατα αὐτὸ συμβαίνει διότι εἶναι ὁ μόνος ποὺ περιγράφει μία πράξη ποὺ ἔγινε ἀπὸ τὶς Μυροφόρες ἐντὸς τῆς πόλεως. Ἡ ἐνέργεια αὐτή, ἡ ἀγορὰ ἀρωμάτων, πραγματοποιήθηκε σύμφωνα μὲ τὸ ἰουδαϊκὸ τυπικὸ τῆς ἀργίας τοῦ Σαββάτου.

Βέβαια, μὲ μία λίγο διαφορετικὴ ἑρμηνεία θὰ μποροῦσε καὶ αὐτὴ ἡ ἀναφορὰ τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου νὰ ταιριάζει μὲ τὸ ρωμαϊκὸ σύστημα χρονολόγησης ἐὰν δεχθοῦμε ὅτι τὸ «διαγενομένου τοῦ Σαββάτου» ἀναφέρεται στὸ πρωὶ τοῦ Σαββάτου (ὅπως στοὺς ἄλλους εὐαγγελιστὲς) καὶ κατὰ συνέπεια οἱ Μυροφόρες ἀγόρασαν τὰ ἀρώματα λίγο πρὶν τὰ ξημερώματα (προφανῶς τὰ καταστήματα ἦταν ἀπὸ πολὺ νωρὶς ἀνοικτὰ στὴν Ἰερουσαλὴμ γιὰ νὰ ἐξυπηρετήσουν τὶς δεκάδες χιλιάδες τῶν ἐπισκεπτῶν τοῦ Πάσχα) καὶ μὲ τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου ἔφτασαν στὸ μνημεῖο.

Ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς σημειώνει ὅτι ἡ ἀποκαθήλωση ἔγινε πολὺ ἀργὰ τὴν Παρασκευή, ἐνῶ ξημέρωνε τὸ Σάββατο, ὅμως πρὶν ἀνατείλει ὁ ἥλιος, ὁ ὁποῖος θὰ δήλωνε τὴν ἔναρξη τοῦ Σαββάτου (Λκ. 23:54) «καὶ ἡμέρα ἦν παρασκευῆς καὶ σάββατον ἐπέφωσκεν». Συνεπῶς, ὁ εὐαγγελιστὴς δὲν θεωρεῖ ὅτι ἡ ἀργία τοῦ Σαββάτου εἶχε ξεκινήσει τὸ ἀπόγευμα τῆς Παρασκευῆς, ἀλλὰ μὲ τὴν ἀνατολὴ τὸ πρωὶ τοῦ Σαββάτου.

Οἱ μυροφόρες γυναῖκες ἑτοίμασαν τὰ ἀρώματα γιὰ νὰ ὁλοκληρώσουν τὴ νεκρικὴ φροντίδα τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου καὶ ἐπισκέφθηκαν τὸ μνῆμα ἀμέσως μόλις τελείωσε ἡ ἀργία του Σαββάτου, πολὺ νωρὶς τὸ πρωὶ τὴν ὥρα ποὺ χάραζε ἡ ἑπόμενη ἡμέρα ἀπὸ τὸ Σάββατο (ἡ Κυριακὴ): «τὸ μὲν σάββατον ἡσύχασαν κατὰ τὴν ἐντολήν, τῇ δὲ μιᾷ τῶν σαββάτων ὄρθρου βαθέως ἐπὶ τὸ μνῆμα ἦλθον» (Λκ. 23:56-24:1).

Ἀντιστοίχως, ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης τονίζει καὶ αὐτὸς ὅτι ἡ Ἁγία Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ «ἔρχεται πρωῒ σκοτίας ἔτι οὔσης εἰς τὸ μνημεῖον καὶ βλέπει τὸν λίθον ἠρμένον ἐκ τοῦ μνημείου» (Ἰωάννου 20:1) ἔφθασε στὸν τάφο πολὺ πρωΐ. Μάλιστα, σημειώνει ὅτι ἦταν ἀκόμη σκοτάδι.

Ἀπὸ τὴ μελέτη αὐτῶν τῶν χωρίων διαπιστώνουμε ὅτι οἱ μυροφόρες ἔφθασαν στὸν τάφο πολὺ νωρὶς τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς, μόλις ἡ μετακίνησή τους ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη ἦταν ἐπιτρεπτή. Τὸ σύστημα αὐτὸ ἦταν σύμφωνο μὲ τὸ ρωμαϊκὸ ἡμερήσιο πρόγραμμα ποὺ δεχόταν ὅτι ἡ 1^η ὥρα τῆς ἡμέρας ξεκινοῦσε μὲ τὴν ἀνατολὴ τοῦ ἡλίου. Σύμφωνα μὲ αὐτὸ τὸ σύστημα ἡ κάθε ἡμέρα χωριζόταν σὲ 12 ὧρες τῆς ἡμέρας καὶ 12 ὧρες τῆς νύκτας. Ἀνάλογα μὲ τὴν ἐποχὴ τοῦ χρόνου καὶ τὴν περιοχὴ τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ποὺ γινόταν ἡ μέτρηση ὑπῆρχαν σημαντικὲς διαφορές.

Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁρίζουν τὸν χρόνο οἱ εὐαγγελιστὲς στὶς διηγήσεις τοῦ πάθους καὶ τῆς σταυρώσεως:

α) «ἀπὸ δὲ ἕκτης ὥρας σκότος ἐγένετο ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἕως ὥρας ἐνάτης. περὶ δὲ τὴν ἐνάτην ὥραν ἀνεβόησεν ο Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ λέγων …». Σὲ μετάφραση τὸ χωρίο αὐτὸ ἔχει ὡς ἐξῆς: «ἀπὸ τὶς 12 τὸ μεσημέρι μέχρι τὶς 3.00 μ.μ. ἔγινε σκοτάδι σὲ ὁλόκληρη τὴ γῆ. Γύρω στὶς 3.00 μ.μ. ὁ Ἰησοῦς κραύγασε μὲ δυνατὴ φωνὴ …» (Ματθαίου 27:45-46).

β) ἀκριβῶς τὸ ἴδιο εἶναι τὸ χωρίο 15:33-34 τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου

γ) καὶ τὸ χωρίο 23:44 τοῦ εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ, τὸ ὁποῖο ὅμως δὲν ἀναφέρει τὴν ὥρα ποὺ ἐξέπνευσε ὁ Κύριος.

δ) Ἀνάλογο προσδιορισμὸ ἔχει καὶ ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης: «ἦν δὲ παρασκευὴ τοῦ πάσχα, ὥρα ἦν ὡς ἕκτη. καὶ λέγει [ὁ Πιλᾶτος] τοῖς Ἰουδαίοις…» (Ἰωάννου 19:14) μὲ τὴ διαφορὰ ὅτι δίνει μόνο τὸ ἀρχικὸ χρονικὸ ὅριο καὶ ξεκινᾶ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ τελείωσε ἡ δίκη τοῦ Ἰησοῦ ἐνώπιον τοῦ Πιλάτου, γύρω στὶς 12.00 τὸ μεσημέρι.

Σύμφωνα μὲ αὐτὸ τὸ σύστημα προσδιορισμοῦ τοῦ χρόνου τῆς ἡμέρας, ποὺ σημειωτέον ἦταν σὲ χρήση καὶ στὸ Βυζάντιο, φαίνεται ὅτι οἱ μυροφόρες ξεκίνησαν ἀπὸ τὶς κατοικίες τους μετὰ τὴν 11^η ὥρα τῆς νυκτὸς καὶ ἔφτασαν στὸ μνημεῖο κατὰ τὴν 1^η ὥρα τῆς ἡμέρας ἢ πρὸς τὸ τέλος τῆς 11^ης ὥρας τῆς νυκτός, δηλαδὴ ὅσο νωρίτερα τοὺς ἐπιτρεπόταν νὰ πᾶνε στὸν τάφο.

Καθοριστικὸ ρόλο στὴν ἀπόφαση τῶν Μυροφόρων νὰ ἐπισκεφθοῦν νωρὶς τὸ πρωί, καὶ ὄχι τὸ ἀπόγευμα τοῦ Σαββάτου, τὸν τάφο τοῦ Κυρίου, ἀλλὰ καὶ στὴν χρήση ἀπὸ τοὺς εὐαγγελιστὲς τοῦ ρωμαϊκοῦ ἡμερησίου προγράμματος ἔπαιξε προφανῶς τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ τόπος τῆς Σταυρώσεως καὶ τὸ μνημεῖο τοῦ Κυρίου ἦταν ἔξω ἀπὸ τὶς πύλες τῆς Ἰερουσαλήμ. Τὸ βράδυ, μὲ τὴ δύση τοῦ ἡλίου, ὅπως σὲ ὅλες τὶς πόλεις τοῦ ἀρχαίου κόσμου, οἱ πύλες ἔκλειναν καὶ ἄνοιγαν καὶ πάλι μὲ τὴν ἀνατολή. Μάλιστα, ἐκεῖνες τὶς ἡμέρες ποὺ χιλιάδες προσκυνητὲς καὶ ὁ ρωμαῖος ἐπίτροπος Πόντιος Πιλᾶτος ἦταν στὴν πόλη τὰ μέτρα ἀσφαλείας θὰ ἦταν αὐστηρότερα καὶ οἱ φρουροὶ πιὸ προσεκτικοί. Ἐπειδὴ ἡ Ἀποκαθήλωση καὶ ἡ γρήγορη ταφὴ ἔγιναν μὲ ἄδεια τοῦ Πιλάτου κατέστη δυνατὸ ὅσοι συμμετεῖχαν σὲ αὐτὲς τὶς ἐνέργειες νὰ παραμείνουν ἔξω ἀπὸ τὶς πύλες μετὰ τὴ δύση. Ἔτσι, τὸ πρόγραμμα μετακινήσεων τῶν μαθητῶν καὶ τῶν Μυροφόρων, ὅπως τὸ καταγράφουν οἱ εὐαγγελιστές, ἔπρεπε νὰ καθοριστεῖ βάσει τῶν ρωμαϊκῶν καὶ ὄχι βάσει τῶν ἰουδαϊκῶν μεθόδων μέτρησης τοῦ χρόνου.

Παραχαράξεις που υπέστη το πρόσωπο του Χριστού από τους συγχρόνους του

Ετικέτες

προφήτης, παραχαράξεις, Ανάσταση, Ηλίας, Μεσσίας, Χριστός

Συνήθως, χρησιμοποιούμε τη λέξη «παραχάραξη» για να δηλώσουμε την προσπάθεια κατασκευής κίβδηλων –πλαστών– νομισμάτων. Η ετυμολογία της περιγράφει την πράξη του απατεώνα νομισματοκόπου, ο οποίος παρά τον νόμο χαράσσει σχέδια σε μια μήτρα για να δημιουργήσει πλαστά, μη αυθεντικά, νομίσματα με χαμηλή περιεκτικότητα πολυτίμων μετάλλων και να κερδίσει διοχετεύοντάς τα στην αγορά.

Κατ᾿ επέκταση, στην καθομιλουμένη η λέξη έχει ταυτιστεί με κάθε προσπάθεια παραποίησης και αλλοίωσης φράσεων, εννοιών, αντιλήψεων.

Το πρόσωπο του Χριστού υπέστη πάρα πολλές παραχαράξεις από τη στιγμή που ήρθε στον κόσμο μας μέχρι σήμερα. Πολλοί αλλοίωσαν και διέστρεψαν το σκοπό της παρουσίας Του ανάμεσά μας ήδη από την εποχή που ζούσε. Για να κατανοήσουμε αυτές τις προσπάθειες παραχάραξης θα πρέπει να αναφερθούμε στὸν ιουδαϊσμό της εποχής του Χριστού, ο οποίος ήταν κράμα πολλών διαφορετικών παραδόσεων. Οι παραδόσεις αυτές ήταν διαδεδομένες, ισχυρές, με πολλούς και φανατικούς οπαδούς, οι οποίοι τις υποστήριζαν με πάθος.

Οι Ιουδαίοι περίμεναν με λαχτάρα τον Μεσσία, αλλά δεν ήταν ξεκάθαρο τι ακριβώς σήμαινε γι᾿ αυτούς. Για να καταλάβουμε το μετασχηματισμό της σχετικής έννοιας θα πρέπει να κάνουμε μία σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Ισραήλ.

Κατά την εποχή του Χριστού ο Ιουδαϊσμός ήδη βρισκόταν σε σκλαβιά αιώνων. Στην πραγματικότητα από το 600 π.Χ. και έπειτα η Παλαιστίνη, με την παρένθεση της επανάστασης των Μακκαβαίων, ποτέ δεν ήταν ελεύθερη. Οι κατακτητές ήταν πολλοί: οι Βαβυλώνιοι, οι Μήδοι, οι Πέρσες, ο Μέγας Αλέξανδρος, οι Πτολεμαίοι και (από το 200 π.Χ.) οι Σελευκίδες  και οι Ρωμαίοι, αρχικά ως επικυρίαρχοι και στη συνέχεια ως κατακτητές.

Ακόμη και η περίοδος των Μακκαβαίων και των Ασμοναίων βασιλέων που ακολούθησε (περίπου από το 165-64 π.Χ.) και για την οποία ο Ιουδαϊσμός ήταν και είναι υπερήφανος ήταν μία περίοδος με τρομερά προβλήματα, συνεχείς πολέμους με άλλους λαούς, π.χ. το βασίλειο των Σελευκιδών, και φοβερές ενδοδυναστικές συγκρούσεις (αδελφός σκότωνε τον αδελφό και ο πατέρας τα παιδιά).

Ένα μεγάλο μέρος του λαού είχε συρθεί σε αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα ήδη από το 597 και όταν του δόθηκε η δυνατότητα να επιστρέψει στην πατρώα γη (από το 530 και εξής) επέλεξε να μείνει στον τόπο αιχμαλωσίας του. Έτσι, δημιουργήθηκε μία μεγάλη σε έκταση και ισχυρή σε παραδόσεις διασπορά, η οποία με την πάροδο των ετών διογκωνόταν και ανέπτυσσε δικούς της θεσμούς.

Η καταλυτική δύναμη του ελληνισμού ασκούσε φοβερή επίδραση επάνω στον Ιουδαϊσμό, κυρίως μέσα από τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας, η οποία είχε διεισδύσει στο εβραϊκό λεξιλόγιο σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το ίδιο συνέβαινε με τα ονόματα, τις συνήθειες της καθημερινότητας (π.χ. άθληση στο «γυμνάσιο») και την τέχνη.

Όλα αυτά επηρέασαν την πίστη στον ερχομό του Μεσσία με πολύ άμεσο και δυναμικό τρόπο. Αν και αρχικά οι αντιλήψεις για τον Μεσσία παρέπεμπαν σε μία μορφή που σταλμένη από τον Θεό θα οδηγούσε το λαό στη σωτηρία από την αμαρτία, δηλαδή σε μία αντίληψη που μοιάζει με τη δική μας για τον Μεσσία-Σωτήρα, σύντομα κάτω από τις ισχυρές επιδράσεις που αναφέραμε, αυτή η προσέγγιση άλλαξε και έδωσε τη θέση της στην πίστη ότι ο Μεσσίας θα είναι το πρόσωπο που σταλμένο από τον Θεό θα απελευθερώσει τον Ισραήλ, θα τον επαναφέρει στην πρότερη δόξα (π.χ. του ενιαίου Βασιλείου του Δαβίδ) και θα τον κάνει αρκετά ισχυρό ώστε τελικά να κυριαρχήσει επάνω στους εχθρούς του.

Αυτή η αντίληψη ήταν πολύ διαδεδομένη στην Παλαιστίνη και έθελγε ιδιαίτερα τους Ιουδαίους, οι οποίοι απολύτως δικαιολογημένα επιθυμούσαν διακαώς την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Μέσα από αυτή την παρανόηση του στόχου του Μεσσία κινήθηκαν με μία σειρά επιλογών που τους οδήγησαν ακόμη και σε ένοπλη δράση, όπως παραδείγματος χάρη η περίπτωση των «σικαρίων» (ανδρών που κρατούσαν μαχαίρια με τα οποία σκότωναν τους εχθρούς του ιουδαϊκού λαού).

Γνωρίζοντας αυτές τις αντιλήψεις κατανοούμε καλύτερα τον θριαμβευτικό τρόπο της εισόδου του Χριστού στην Ιερουσαλήμ, όπου τα πλήθη τον ζητωκραύγασαν ως βασιλέα του Ισραήλ: «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου (= ο Μεσσίας), ὁ βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ» (Ιω. 12:13). Διαβάζοντας αυτή την τόσο γνωστή φράση θα δούμε ότι ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου ακολουθείται από την επεξήγηση «ὁ βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ», δηλαδή ο Βασιλιάς μας. Οι άνθρωποι περίμεναν το βασιλιά που θα τους λύτρωνε από τα δεινά και τον έβλεπαν στο πρόσωπο του Χριστού.

Η στάση του λαού ερμηνεύει και την ανάλογη αλλά αντίθετη στάση των κεφαλών του Ισραήλ: του Αρχιερέα, των μελών του Μεγάλου Συνεδρίου, των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων, και, φυσικά, των Γραμματέων και των νομομαθών, οι οποίοι περιφρονούσαν τον «ὄχλον τὸν μὴ γιγνώσκοντα τὸν Νόμον»: Ο εκλεκτός του λαού δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει αποδεκτός από αυτούς, όταν μάλιστα ήταν μία μορφή που δεν δίστασε ούτε μία στιγμή να περιφρονήσει τη σκληρότητα και την αρρωστημένη τυπολατρία τους και να στηλιτεύσει την απομάκρυνσή τους από το πνεύμα του Νόμου.

Γι᾿ αυτό ήταν αναμενόμενη η στάση τους απέναντι στον Χριστό του Θεού: από πολύ νωρίς αναζητούσαν τρόπο να τον σκοτώσουν. Μάλιστα, ήθελαν να συνδυάσουν την καταδίκη του με νομικά παραπτώματα και, φυσικά, να έχουν την νομιμοποιητική κάλυψη των Ρωμαίων. Έτσι όταν διαπίστωσαν την αντίθεση του, κατά τις ιστορικές μαρτυρίες, σκληρού επάρχου Ποντίου Πιλάτου δεν δίστασαν να τον εκβιάσουν ανοικτά, λέγοντας δημοσίως ότι αν δεν τον καταδικάσεις δεν είσαι φίλος του Καίσαρα, δηλαδή αρνείσαι την Αυτοκρατορική εξουσία και κατ᾿ επέκταση είσαι εχθρός του κράτους.

Γνωρίζοντας την σύγχυση που επικρατούσε στον Ισραήλ σχετικά με τη μορφή του Μεσσία και το πρόσωπό Του, ο ίδιος ο Χριστός ρώτησε τους μαθητές Του «τίνα μέ λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι;» (Μάρκου 8:27).

Κατά την εποχή του Χριστού, στον Ιουδαϊσμό υπήρχαν πολλές ομάδες, οι οποίες είχαν σημαντικές αποκλίσεις στη διδασκαλία τους. Ο Ιουδαϊσμός μάλλον ενθάρρυνε αυτή την περίεργη πρακτική με δύο προϋποθέσεις: να σέβονται (σε γενικές γραμμές, επισήμως, θα λέγαμε) το Νόμο και να παρακολουθούν τη λατρεία στο Ναό. Πολλά χωρία των ευαγγελίων αναφέρονται σε αυτή την πολυμορφία με πιο γνωστό το ευαγγέλιο που διαβάζεται το βράδυ της Μεγάλης Δευτέρας και παρουσιάζει τη συζήτηση σχετικά με την ανάσταση των νεκρών, την οποία οι Σαδδουκαίοι (μία αριστοκρατική ομάδα προσκολλημένη στον γραπτό Νόμο) απέρριπταν. Αυτοί για παράδειγμα ήταν από αυτούς που πίστευαν ότι ο Μεσσίας είχε κοσμικό χαρακτήρα και έπρεπε να αναλάβει ανάλογη δράση και κατηγόρησαν τον Χριστό ως διαστροφέα της αποστολής του Μεσσία. Βέβαια, για να πετύχουν το στόχο της εξοντώσεως του Χριστού δεν δίστασαν, παρά τις διαφορές των αντιλήψεων, να συμμαχήσουν με τους Φαρισαίους.

Άλλες ομάδες που γνωρίζουμε ήταν οι Φαρισαίοι (= περουσείμ, οι ξεχωριστοί, όπως ήθελαν να τους αποκαλούν), οι Θεραπευτές (μία σχετικά άγνωστη ομάδα για την οποία μας μιλά ο Ιώσηπος), οι Εσσαίοι (μία ομάδα για την οποία πολύς λόγος έγινε μετά την ανακάλυψη το 1947 των χειρογράφων του Κουμράν, τα οποία γρήγορα και με ασφάλεια αποδόθηκαν σε αυτούς).

Η απάντηση των μαθητών στην ερώτηση του Ιησού είναι ενδεικτική της συγχύσεως που επικρατούσε: «οἱ δὲ εἶπαν αὐτῷ λέγοντες Ἰωάννην τὸν Βαπτιστήν, καὶ ἄλλοι Ἠλίαν, ἄλλοι δὲ ὅτι εἷς τῶν προφητῶν» (Μάρκου 8:2), δηλαδή άλλοι λένε ότι είσαι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, άλλοι ο Ηλίας, άλλοι κάποιος από τους προφήτες.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής του Κυρίου ήταν και τότε όπως και σήμερα μία μορφή πολύ μεγάλου κύρους. Όπως γνωρίζουμε και ο Χριστός μίλησε με ιδιαίτερη θέρμη για τη μορφή του Προδρόμου λέγοντας ότι δεν υπάρχει γεννημένος άνθρωπος που να τον ξεπερνά. Ο Ιωάννης, κηρύττοντας ως πρό-δρομος του Κυρίου, είχε συγκεντρώσει γύρω του μία σημαντική ομάδα μαθητών και είχε επηρεάσει πολλούς με τη διδασκαλία του. Ο εγκληματικός τρόπος θανατώσεώς του είχε πείσει πολλούς από τους Ιουδαίους ότι μία τέτοια μορφή δεν μπορούσε να χαθεί από την κακία και την αδικία λίγων ανθρώπων, αλλά θα επανερχόταν στη ζωή για να ολοκληρώσει το έργο του και να λυτρώσει τον κόσμο από το κακό. Όπως μας πληροφορεί ο ευαγγελιστής Ιωάννης στο 1^ο κεφάλαιο του ευαγγελίου του, αν και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος γνώριζε ότι δεν ήταν αυτός το Φως, ο Μεσσίας, αλλά απλώς προετοίμαζε το δρόμο για Εκείνον που θα ακολουθούσε, πολλοί ήταν εκείνοι που νόμιζαν ότι ήταν ο Μεσσίας. Γι΄, αυτό, όταν μετά την θανάτωση του Προδρόμου ξεκίνησε το δημόσιο κήρυγμα του Χριστού συνέδεσαν τις δύο μορφές και νόμισαν ότι ήταν μία και η αυτή.

Εν συνεχείᾳ, οι μαθητές αναφέρουν τη μορφή του Προφήτη Ηλία. Μορφή ιδιαίτερα σεβαστή για τους Ιουδαίους, καθώς ηγήθηκε στον αγώνα τους ενάντια στους εχθρούς τους. Όχι μόνο ενάντια στους άπιστους βασιλείς (π.χ. Αχαάβ και Ιεζάβελ), αλλά και ενάντια στους ψεύτικους θεούς και τους προφήτες τους που κατά την εποχή του Ηλία είχαν κυριαρχήσει στον Ισραήλ παραγκωνίζοντας την λατρεία του Γιαχβέ, του Αληθινού Θεού. Θυμόμαστε τις συγκλονιστικές περιγραφές της συγκρούσεως του Ηλία με τους προφήτες των ξένων θεών και την απόλυτη επικράτησή του. Ο Ηλίας είχε πολλές θεοφάνειες και για μεγάλο χρονικό διάστημα, όταν τον κατεδίωκαν οι άνθρωποι, τρεφόταν με τη βοήθεια του Θεού. Επίσης, ο Ηλίας όπως μας πληροφορεί η Παλαιά Διαθήκη ανέβηκε στους ουρανούς ζωντανός επάνω σε ένα άρμα.

Όλα αυτά τα στοιχεία είχαν προκαλέσει έντονη προσδοκία για επάνοδό του, και μάλιστα, ένδοξη.

Αναμφίβολα, η παρουσία των προφητών στην πνευματική ζωή του Ισραήλ ήταν πολύ έντονη ακόμη και την εποχή του Χριστού. Πολλοί ήταν αυτοί που περίμεναν να ζήσουν μία δυναμική κάθοδο και μία δυναμική παρουσία του Μεσσία, όπως μάθαιναν για την κλήση των προφητών, και απογοητεύθηκαν από την ταπείνωση και την απλότητά Του.

Εξάλλου, οι Ιουδαίοι πριν από την έλευση του Μεσσία περίμεναν τον τελευταίο προφήτη, τον εσχατολογικό Προφήτη, ο οποίος θα προετοίμαζε την οδό του Κυρίου. Δυστυχώς, πολλοί ταύτισαν τον Χριστό με τον τελευταίο προφήτη και ο ιουδαϊσμός δεν αποδέχθηκε στο σύνολό του ότι αυτόν τον ρόλο έπαιξε ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και όχι ο Ιησούς.

Ενδιαφέρον έχει η απάντηση του απ. Πέτρου στην ερώτηση του Χριστού «εσείς ποιος πιστεύετε ότι είμαι;» Στην ερώτηση αυτή ο απ. Πέτρος με τη γνωστή παρρησία του απάντησε: «Σύ εἶ ὁ Χριστός ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 16:15-16). Η απάντηση αυτή είναι πολύ σημαντική γιατί συνοψίζει με ακρίβεια την πίστη της Εκκλησίας για το πρόσωπο του Σωτήρα. Είναι ὁ Κεχρισμένος, ο Μεσσίας, ο διαλεγμένος από τον Θεό, και ταυτόχρονα είναι και ο Υἱός Του, ο οποίος θα σώσει τον κόσμο από την αμαρτία.

Στη σημερινή αναφορά περιοριστήκαμε σε παραχαράξεις του προσώπου του Κυρίου μας κατά τη βιβλική περίοδο, και δεν μιλήσαμε για τις αιρέσεις και διάφορες φιλοσοφικές, επιστημονικές και ψευδοεπιστημονικές αλλοιώσεις της Αγίας μορφής Του.

Πίσω από αυτές τις παραχαράξεις κρύβεται ο εγωισμός του ανθρώπου, ο οποίος δεν του επιτρέπει να ελευθερωθεί από την κακία και να δεχθεί με αγάπη και ταπείνωση το χέρι που ο Χριστός απλώνει προς αυτόν για να τον σώσει και να τον βάλει και πάλι στον παράδεισο της τρυφής.

Είναι δύσκολο ο καθένας από εμάς να παραδεχθεί αφ᾿ ενός ότι έχει ανάγκη σωτηρίας και αφ᾿ ετέρου να αναζητήσει αυτή τη σωτηρία στην αγάπη του Θεού και όχι στις δικές του ικανότητες.

Θέλει τόλμη και πίστη!

Αυτή την τόλμη και την πίστη ζητά από εμάς ο Χριστός για να μπορέσουμε να ομολογήσουμε συνειδητά ότι «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τὶς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος» και να προσπαθήσουμε να ζήσουμε αναστάσιμα.

Χριστός Ἀνέστη!

Χριστούγεννα φθοράς ή αφθαρσίας;

Ετικέτες

σωτηρία, Χριστός, Χριστούγεννα

Έγραψα το κείμενο αυτό για το 43ο τεύχος (σ. 9) του περιοδικού Νήσος Κως του Ζαχαρία Κουζούκα.

Λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα . . .
Κοιτάζοντας τα λιγοστά φώτα της πόλης –παράδοξο φαινόμενο για τα δεδομένα των τελευταίων χρόνων- νιώθεις την παγωνιά του χειμώνα, όχι τόσο λόγῳ της χαμηλής θερμοκρασίας όσο λόγῳ της μικρής σε διάρκεια ημέρας, του συννεφιασμένου ουρανού, της δύσκολης οικονομικής κατάστασης . . .
Ο περιορισμένος στολισμός έχει και τα καλά του. Βοηθά να δούμε πίσω από τη βιτρίνα, να αναζητήσουμε την ουσία της εορτής ανεπηρέαστοι –όσο γίνεται- από την ισοπεδωτική εικόνα της φωτοπλημμύρας, των υπερβολικών και εν πολλοίς κακόγουστων οικιακών στολισμών μας, της ψευτοχλιδής που μας επιβάλουν τα καταστήματα, από όλα όσα είμαστε εκτεθειμένοι και, τελικά, εθισμένοι.
Ποιο είναι το προϊόν που το σύγχρονο marketing πουλάει με αφορμή τα Χριστούγεννα;
Ο Χριστός και η γέννησή του;
Ναι, αλλά ένας Χριστός προσαρμοσμένος στα δεδομένα της εποχής: Light, αδιάφορος, εύπεπτος και άχρωμος παρά τα χρώματα και τα λαμπάκια. Μια γέννηση αποσυνδεδεμένη από το σκοπό της.
Χριστός κομμένος και ραμμένος σε καταναλωτικά μέτρα, που -με λάθος τρόπους- νομίζουμε ότι θεραπεύει την αγωνιώδη αναζήτηση νοήματος στις μέρες μας.
Θα πείτε «γιατί τόση γκρίνια τέτοιες μέρες;»
Δεν είναι γκρίνια με ελαφριά καρδιά . . .
Είναι πόνος γιατί χάνουμε το στόχο μας.
Γιατί νομίζουμε ότι γιορτάζουμε, ενώ η γεύση των «εορτών» αφήνει μόνο πίκρα, εδραιώνει τη βεβαιότητα της μοναξιάς και βαθαίνει την αίσθηση του αποχωρισμού από τον διπλανό μας.
Γιατί οικοδομούμε σε σαθρή, ασταθή και αβέβαιη βάση που σήμερα υπάρχει μα αύριο θα έχει χαθεί.
Γιατί λατρεύουμε την κτίση αντί για τον Κτίστη, γιατί συνδυάζουμε και εξαρτούμε την ευτυχία μας με ό,τι φθείρεται, ό,τι χάνεται, ό,τι ξεθωριάζει, ό,τι ξεβάφει και σβήνει.
Γιατί αφήνουμε έξω από τους στόχους μας το ουσιώδες, το αληθινό, το αυθεντικό, το ακατάλυτο.
Πού βρίσκεται συνεπώς το νόημα των γιορτινών ημερών;
Στην ανταλλαγή δώρων, στις στολισμένες βιτρίνες, στο γιορτινό τραπέζι, στα διαφορετικά γλυκά, στις οικογενειακές στιγμές, στα ρεβεγιόν, στους λαμπερούς δρόμους, στα χριστουγεννιάτικα δέντρα;
Αναμφίβολα και σε αυτά, καθώς η πραγματική εορταστική διάθεση δεν στερεί από τον άνθρωπο καμία υγιή πτυχή της καθημερινότητας. Μας συνεπαίρνει, μας ξεσηκώνει.
Βρίσκεται, όμως, μόνο σε αυτά;
Μήπως το πραγματικό μήνυμα είναι κάτι, κάπου, κάπως διαφορετικό;
Τί ήλθε να κάνει ο Θεός στη γη μας;
Να μας προσφέρει μία χειμωνιάτικη ανάπαυλα; Να δώσει την ευκαιρία για οικογενειακές στιγμές δίπλα στο δέντρο; Να σκορπίσει τα παιδιά στους δρόμους να κυνηγούν το ευρώ για τον «κόπο» τους να πουν τα «τρίγωνα κάλαντα»; Να αυξήσει το τζίρο των εμπόρων; Να προσφέρει την ευκαιρία για ηθικοπλαστικά κηρύγματα;
Μάλλον όχι!
Ήλθε για κάτι άλλο. Ήλθε για να νικήσει τη φθορά. Ήλθε για να αναπλάσει την αμαυρωμένη φύση του Αδάμ και να την επαναφέρει στο αρχικό κάλλος της. Ήλθε για να επανορθώσει το σφάλμα του ανθρώπου. Ήλθε για να μας ξαναβάλει στον Παράδεισο. Ήλθε για να μας κάνει να αγαπήσουμε πάλι τον πλησίον μας. Ήλθε για να μας κάνει κληρονόμους της Βασιλείας Του. Ήλθε για να καθαρίσει τη φύση μας από την αμαρτία. Ήλθε για να μας υψώσει και να μας τοποθετήσει πλάι Του. Ήλθε γιατί δεν ήθελε να είμαστε θύματα κανενός και πολύ περισσότερο του διαβόλου. Ήλθε γιατί μας αγάπησε πολύ, με μια αγάπη που ξεπερνά κάθε εμπόδιο.
Πόσο μεγάλο, αλήθεια, χάσμα υπάρχει ανάμεσα στην αντίληψη που έχει επικρατήσει, ακόμη και σε θρησκευτικούς κύκλους, για το μήνυμα των Χριστουγέννων και σε αυτή που εκφράζει η Εκκλησία με την διδασκαλία της για την εορτή!
Τα Χριστούγεννα διαφημίζονται και παρουσιάζονται ως η γιορτή της αγάπης.
Πράγματι, αυτό είναι. Ποιας αγάπης όμως;
Της αγάπης που εκφράζεται με δώρα, ευχές, τραγουδάκια και έλατα στολισμένα;
Σαφώς όχι!
Είναι η γιορτή της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο, ο οποίος για να ενεργοποιήσει αυτή την αγάπη από Πλάστης έγινε πλάσμα, από Θεός έγινε άνθρωπος, από Δημιουργός έγινε δημιούργημα.
Ελάτε στη θέση του και σκεφτείτε: ποιος από εμάς θα το έκανε;
Ποιος από εμάς θα ταπεινωνόταν μέχρι θανάτου για να στηρίξει, να ανορθώσει, να σώσει το δημιούργημά του;
Κι εμείς, πώς στεκόμαστε απέναντι σε αυτή την αγάπη; Πώς τη βάζουμε στη ζωή μας;
Την απάντηση ας τη βρει ο καθένας μας . . .
Καλά Χριστούγεννα με νόημα και ουσία!

Η οικουμενικότητα του κηρύγματος του απ. Παύλου

Ετικέτες

Καινή Διαθήκη, Χριστός, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, ιουδαϊσμός, οικουμενικότητα

Τις ρίζες του οικουμενικού πνεύματος, το οποίο χαρακτήριζε τον απόστολο Παύλο και τη θεολογία του, πρέπει να τις αναζητήσουμε σε πολλές αιτίες.

Κατά την ελληνιστική εποχή υπήρχε εντυπωσιακή μίξη λαών και πολιτισμών.

Ο απόστολος γεννημένος στην Ταρσό, σε ένα άκρως κοσμοπολίτικο περιβάλλον, έλαβε τη δέουσα ιουδαϊκή παιδεία, αλλά, καθώς στην γενέτειρά του είχαν συναντηθεί τα κυριότερα πνευματικά ρεύματα της εποχής: στωικισμός, κυνισμός, σκεπτικισμός και οι πνευματικοί απόγονοι του Πλάτωνος και της Ακαδημίας, γνώριζε με ικανοποιητικό βαθμό και την θύραθεν γνώση.

Με το πέρας της βασικής εκπαιδεύσεως στη γενέτειρά του, πήγε στην Ιερουσαλήμ όπου, «παρά τους πόδας Γαμαλιήλ», τελειοποίησε τη γνώση των ιερών γραφών του ιουδαϊσμού. Η αυστηρή ιουδαϊκή θρησκευτική εκπαίδευση δεν κατόρθωσε να απενεργοποιήσει τα στοιχεία της ελευθερίας και την πολυσυλλεκτική εκπαίδευση που είχε λάβει στα παιδικά του χρόνια.

Αν και φανατικός Ιουδαίος που ανήκε στην ομάδα των Φαρισαίων δέχτηκε το μήνυμα του Χριστού. Ήταν έξυπνος με ανοιχτό μυαλό και πιστός στις παραδόσεις του λαού του.

Το κύριο στοιχείο που διαμόρφωσε τη στάση του απ. Παύλου στο θέμα της οικουμενικότητας ή μη του κηρύγματός του ήταν αναμφίβολα το κήρυγμα του Χριστού, το οποίο ήταν από την αρχή μέχρι το τέλος οικουμενικό και ενωτικό. Πολλά παραδείγματα υπάρχουν στην Καινή Διαθήκη: η θεραπεία του δούλου του εκατοντάρχου, η θεραπεία του παιδιού της Συροφοινίκισσας, Ελληνίδας, «τῷ γένει», της θεραπείας των δέκα λεπρών, αλλά της μετ’ ευγνωμοσύνης επιστροφής του ενός, του μόνου που δεν ήταν Ιουδαίος.

Άλλα σημεία στα οποία φαίνεται σαφώς πως ο Χριστός με το κήρυγμά του σπάει τις διαχωριστικές γραμμές είναι ο διάλογός του με τη Σαμαρείτιδα, την αγία Φωτεινή την ισαπόστολο, η οποία αν και γυναίκα αμαρτωλή και ακάθαρτη, λόγῳ καταγωγής, ήταν το πρόσωπο που ο Κύριος επέλεξε για να αποκαλύψει το γεγονός ότι ήταν ο Μεσσίας.

Επίσης, δεν πρέπει να λησμονούμε την παραβολή του καλού Σαμαρείτη, όπου ο θεωρούμενος, λόγῳ εθνικής καταγωγής, εχθρός είναι ο εκφραστής της αγάπης.

Ο οικουμενικός λόγος του απ. Παύλου δεν είναι αυθύπαρκτος, δεν είναι δική του πρωτοτυπία. Δεν κηρύσσει δικό του λόγο, αλλά τον λόγο του Χριστού.

Ο απ. Παύλος μπροστά στη Δαμασκό, κατά τη στιγμή της μεταστροφής του, δεν παραμέρισε απλώς τη διδασκαλία του ιουδαϊσμού, αλλά εγκολπώθηκε, ενστερνίστηκε πλήρως τη διδασκαλία του Χριστού.
Μία από τις πτυχές της οικουμενικότητας της θεολογίας του απ. Παύλου σχετίζεται με την προσπάθειά του να αποδεσμεύσει τη νεόφυτη Εκκλησία από τα βάρη και τις δεσμεύσεις του νόμου.

Ο Νόμος -και η υποταγή σε αυτόν- εάν καθιερωνόταν στην Εκκλησία θα την κρατούσε δέσμια στο παρελθόν, ενώ αυτό πλέον είχε παρέλθει «τῆς χάριτος ἐλθούσης».

Ο αγώνας του ενάντια στις δεσμεύσεις του Νόμου ήταν διαρκής, σταθερός και του δημιούργησε πολλά προβλήματα από τους απεσταλμένους του Μεγάλου Συνεδρίου, οι οποίοι έβαζαν συνεχώς προσκόμματα στην πορεία του για να εμποδίσουν τις άοκνες προσπάθειές του για διάδοση της Αλήθειας του ευαγγελίου.

Χαρακτηριστική των προβλημάτων που προκαλούσαν στην Εκκλησία οι «απόστολοι» του Μεγάλου Συνεδρίου είναι η απαίτησή τους, όπως μαθαίνουμε από το 15ο κεφάλαιο των Πράξεων, να επιβάλουν τη διενέργεια της περιτομής ως αναγκαία συνθήκη και απαραίτητο μέσο για τη σωτηρία. Η απαίτηση αυτή οδήγησε στην Αποστολική Σύνοδο, όπου το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε ριζικά.

Η διδασκαλία του Χριστού δεν στράφηκε ενάντια στον Νόμο αλλά κατέστησε σαφές ότι για να προχωρήσει η πορεία προς τη σωτηρία έπρεπε οι πιστοί να παραμερίσουν όχι τόσο τον Νόμο, όσο τις δεσμεύσεις που κρύβονταν πίσω από την ερμηνεία που του έδινε ο επίσημος ιουδαϊσμός.

Τα περιστατικά που οδήγησαν στην Αποστολική Σύνοδο δείχνουν την ευρύτητα του πνεύματός του και τον προσανατολισμό του πέρα από τις περιττές για τη σωτηρία δεσμεύσεις του Νόμου.
Πολύ σημαντικό για την κατανόηση της σκέψεως του αποστόλου είναι το περιστατικό  που περιγράφεται στο Γαλ. 2:11-14 και συνέβη στην Αντιόχεια. Σύμφωνα με αυτή την περιγραφή ο απ. Πέτρος, χωρίς να φαίνεται ότι το έκανε απολύτως συνειδητά, παρασύρθηκε από την σκληρή στάση και τις παράλογες υπέρ του νόμου απαιτήσεις των Ιουδαίων και απομακρύνθηκε από την κοινωνία με τους εξ εθνών για να αποφύγει να παραβιάσει τις μωσαϊκές διατάξεις περί καθαρότητος.

Μόλις ο απ. Παύλος κατάλαβε το σφάλμα και συνειδητοποίησε τις συνέπειές του για την ίδια τη ζωή και πορεία της Εκκλησίας τον αντιμετώπισε ευθέως, μπροστά σε όλους τους πιστούς τονίζοντας ότι δεν μπορεί ο νόμος να καθορίζει την πνευματική πορεία των χριστιανών και η σχέση τους με την πίστη και τα άλλα μέλη της Εκκλησίας να διαμορφώνεται από τις επιλογές του ιουδαϊσμού.

Με τη στάση του αυτή ο απ. Παύλος διεφύλαξε την «ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου» και ο απ. Πέτρος, με το να δεχθεί τον παύλειο έλεγχο και να αποκαταστήσει την τάξη (ως εμμέσως συνάγεται από την στάση και τη θεολογία της Εκκλησίας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα), διεφύλαξε την ενότητα της Εκκλησίας, η οποία, σε περίπτωση που θα επικρατούσαν οι απόψεις των Ιουδαίων θα διχαζόταν ανεπανόρθωτα.

Οικουμενικότητα χωρίς ενότητα δεν υφίσταται.

Και ουσιαστική ενότητα δίχως οικουμενική συνείδηση δεν υπάρχει.

Το πρόβλημα της ενότητας ετέθη έντονα στην πρώτη Εκκλησία, καθώς η δράση των Ιουδαίων απεσταλμένων του Μεγάλου Συνεδρίου ως κύριο στόχο της είχε τη διάσπαση της Εκκλησίας και την πρόσδεσή της στο άρμα του Ιουδαϊσμού. Ακολουθούσαν το ιεραποστολικό πρόγραμμα του απ. Παύλου, άλλοτε προηγούμενοι και άλλοτε επόμενοι αυτού, ώστε να τον διαβάλλουν και να παρεμβαίνουν στις κοινότητες που είχε εργαστεί ιεραποστολικά.

Τα αποτελέσματα αυτής της δράσης τα διακρίνουμε στην Α΄ Κορινθίους όπου η ενότητα έχει τρωθεί. Οι έριδες ταλάνιζαν την εκεί χριστιανική κοινότητα και η τοπική Εκκλησία κλυδωνιζόταν. Το διασπαστικό πνεύμα του ιουδαϊσμού είχε χωρίσει τα μέλη της σε οπαδούς του Παύλου, του Απολλώ, του Κηφά, δηλαδή του απ. Πέτρου, και του Χριστού.

Η θεολογική τοποθέτηση του απ. Παύλου είναι ότι ο χριστιανός δεν συνδέεται με πρόσωπα, αλλά τα πρόσωπα, ο Πέτρος, ο Παύλος, ο Απολλώ και ο κάθε απόστολος πρέπει να προτρέπουν τους πιστούς να στραφούν προς τον Χριστό, ο οποίος είναι αυτός που προσφέρει τη Σωτηρία.
Τη σωτηρία δεν τη δίνει ο απόστολος που ευαγγελίζεται, αλλά ο Θεός που αγαπά, μέσα στα πλαίσια της πρόνοιάς του, τον πεπτωκότα άνθρωπο.

Ένα άλλο κεντρικό σημείο της διδασκαλίας του αποστόλου των εθνών αποτελεί το Γαλ. 3: 26-4:1.
Ας θυμηθούμε όμως λίγο αυτή τη σημαντική περικοπή: «πάντες γὰρ υἱοὶ Θεοῦ ἐστε διὰ τῆς πίστεως ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ ὅσοι γὰρ εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε. οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος οὐδὲ ῞Ελλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ. εἰ δὲ ὑμεῖς Χριστοῦ, ἄρα τοῦ ᾿Αβραὰμ σπέρμα ἐστὲ καὶ κατ’ ἐπαγγελίαν κληρονόμοι».

Η περικοπή αυτή ξεκαθαρίζει ότι στη νέα, καινή κτίση που εγκαινιάστηκε με την Ανάσταση του Χριστού δεν χωρούν οι διακρίσεις τού παλαιού κόσμου. Το μήνυμα είναι άκρως επαναστατικό όχι μόνο για την ελληνιστική εποχή που εκφωνήθηκε, αλλά και για τη σύγχρονη, η οποία, αν και καυχάται για οικουμενικότητα και για παγκοσμιοποίηση, στην πραγματικότητα την οικουμενικότητα την εκλαμβάνει όχι μέσα από την προοπτική της ισότητας και της ενότητας, όπως θα μπορούσε να προσφέρει η πίστη στο πρόσωπο του Χριστού, αλλά ως μία προσπάθεια ομογενοποίησης σε έναν κόσμο χωρίς ελπίδα.

Η προσπάθεια του απ. Παύλου να επεκτείνει το προνόμιο της από Αβραάμ καταγωγής των Εβραίων σε όλους τους Χριστιανούς, μετατρέποντάς τους έτσι σε περιούσιο λαό, ήταν άκρως επαναστατική και ακουγόταν παράλογη. Και οι Έλληνες και οι Ιουδαίοι την εύρισκαν υποτιμητική, μάλλον αποκρουστική, απεχθή.

Παρά ταύτα ο απ. Παύλος επέμεινε να διδάσκει το σωτηριώδες μήνυμά του πρώτα στους Ιουδαίους και έπειτα σε όλους τους λαούς, ανεξάρτητα από την εθνική προέλευση και καταγωγή τους.

Ο Ανανίας μετά την μεταστροφή του είπε στον απ. Παύλο ότι ο Θεός των πατέρων τους τον διάλεξε, για να γίνει «μάρτυς αὐτῷ πρὸς πάντας ἀνθρώπους» (Πράξ. 22. 15). Η υπέρβαση των διακρίσεων αποτελεί βασικό στοιχείο της παύλειας διδασκαλίας και την εφαρμόζει με πιστότητα σε κάθε στιγμή της μακράς του πορείας.

Η οικουμενική προοπτική διαπιστώνεται ξεκάθαρα στον σχεδιασμό των ιεραποστολικών του εξορμήσεων, καθώς κινείται εξ ολοκλήρου σε περιοχές που πλειοψηφούν οι εθνικοί. Έχοντας σαφέστατη συνείδηση αυτού του ανοίγματός του στα έθνη, και για να μη στερήσει τη δυνατότητα σωτηρίας από τους συμπατριώτες του, όπου μπορούσε, ξεκινούσε το κήρυγμά του από την τοπική ιουδαϊκή κοινότητα.

Στους πρώτους στίχους της προς Ρωμαίους επιστολής διαπιστώνουμε το βάρος της ευθύνης που νιώθει απέναντι στα έθνη, στους Έλληνες και βαρβάρους. Στον 15ο στίχο του 1ου κεφαλαίου δηλώνει επί λέξει ότι «ὀφειλέτης εἰμί». Αυτή η φράση, όπως και η επόμενη, «οὐ γάρ ἐπαισχύνομαι τό εὐαγγέλιον, δύναμις γάρ θεοῦ ἐστίν εἰς σωτηρίαν παντί τῷ πιστεύοντι, Ἰουδαίῳ τε πρῶτον καί Ἕλληνι», μας δείχνουν ότι το κέντρο βάρους για την επίτευξη της σωτηρίας δεν βρίσκεται πλέον στο γένος, στην εθνική καταγωγή, αλλά προσφέρεται «παντί τῷ πιστεύοντι».

Η μετακίνηση αυτή ήταν αναπόφευκτη μετά το κήρυγμα του Χριστού, ο οποίος άνοιξε το δρόμο με τη διδασκαλία του.

Στο Γαλ. 1. 15-16 ο απόστολος δηλώνει ότι η χάρις του Θεού τον διάλεξε εκ κοιλίας μητρός «ἵνα εὐαγγελίζηται αυτόν ἐν τοῖς ἔθνεσιν».
Ξεκινώντας από αυτή την πεποίθηση και βεβαιότητα, το κήρυγμά του περιέλαβε όλους τους λαούς της αχανούς ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και έθεσε τον εαυτό του, χωρίς δισταγμό στην υπηρεσία Ελλήνων και Ιουδαίων, εθνικών και περιούσιου λαού στοχεύοντας σε μία οικουμενικότητα, η οποία δεν άφησε κανέναν εκτός και γι’ αυτό μεταμόρφωσε τον κόσμο.

Η Σαμαρείτισσα, εμείς και η πρακτικότητα στη ζωή μας!

Ετικέτες

φρέαρ Ιακώβ, Άγιο Πνεύμα, Γαριζίν, Σαμάρεια, Σαμαρείτισσα, Χριστός, νερό

Περίεργος ο διάλογος του Χριστού και της γυναίκας από τη Σαμάρεια. Σημαντικός, δυναμικός και, κατά κυριολεξία, αποκαλυπτικός.

Τα ιδιότυπα στοιχεία του εμφανίζονται από την πρώτη στιγμή. «Οὐ συγχρῶνται Ἰουδαῖοι Σαμαρείταις». Και μόνο που ξεκινά ο Χριστός το διάλογο ταράζει τα ήθη της εποχής. «Δεν φτάνει που μιλά δημοσίως σε γυναίκα, αλλά αυτή είναι και Σαμαρείτισσα» θα σχολίαζε ο ευσεβής Ιουδαίος του καιρού Του.

Ο διάλογος φαίνεται να «σκαλώνει» από τα πρώτα σημεία του. Η γυναίκα, έχοντας ένα πρακτικό, θα λέγαμε, μυαλό φιλτράρει τα λόγια του Κυρίου μέσα από αυτή την πρακτικότητα: «Πώς θα μου δώσεις νερό αφού δεν έχεις ούτε κουβά ούτε σχοινί για να τον ρίξεις μέσα;»

«Μήπως είσαι ανώτερος από τον πατέρα μας Ιακώβ;»

«Κύριε δως μου να πιώ από αυτό το νερό, για να μη χρειάζεται πλέον να τρέχω κάθε τόσο στο πηγάδι!»

«Πού πρέπει να λατρεύουμε το Θεό; Στο όρος Γαριζίν ή στο Ναό της Ιερουσαλήμ;»

«Το ξέρω ότι θα έλθει ο Μεσσίας και θα μας οδηγήσει στην αλήθεια!»

Ο Χριστός αντιστέκεται σε αυτή την εμμονή στην πρακτικότητα, χωρίς όμως να παραβλέπει τα ερωτήματα και τις ανάγκες της γυναίκας.

Απαντά με συνέπεια σε αυτά, δίνοντας, όμως, μία άλλη διάσταση στην πραγματικότητα, την οποία η γυναίκα, αλλά και εμείς, την αντιλαμβανόμαστε τραγικά επίπεδη.

Θα λέγαμε ότι για τη γυναίκα τα πρακτικά προβλήματα απαιτούν πρακτικές λύσεις, ενώ για το Χριστό τα πρακτικά προβλήματα δικαιούνται πνευματικές λύσεις για να μας βοηθήσουν να ξεφύγουμε από τη χοϊκή τους προοπτική και να αποκτήσουν μία προοπτική αιωνιότητας.

«Όποιος πίνει από αυτό το νερό θα διψάσει πάλι. Όποιος πιεί από το νερό που θα του δώσω εγώ δε θα διψάσει ποτέ» όταν Του λέει ότι δεν έχει κουβά.

«Πήγαινε φώναξε τον άνδρα σου!» όταν σκέφτεται ότι πλέον δεν θα χρειάζεται να τρέχει κάθε τόσο στο πηγάδι.

«Πίστεψέ με, έρχεται η ώρα που ο Θεός δε θα λατρεύεται ούτε στο όρος ούτε στο ναό!» στην ερώτηση σχετικέ με το που πρέπει να λατρεύουμε το Θεό.

«Εγώ είμαι που σου μιλάω!» της λέει στην παρατήρησή της ότι ο Μεσσίας θα οδηγήσει το λαό του Θεού στην Αλήθεια.

Σιγά-σιγά, χωρίς να την αποπάρει, χωρίς να την προσβάλει την οδηγεί σε μία άλλη στάση απέναντι στα πράγματα. Τη βοηθά να κατανοήσει ποιος είναι. Μάλιστα, η γυναίκα φτάνει πολύ κοντά στο να καταλάβει την ταυτότητά Του. Είναι έτοιμη να δεχθεί την αποκάλυψη για τη μεσσιακή ιδιότητα του συνομιλητή της και Εκείνος δεν διστάζει να της την προσφέρει.

Για μία ακόμη φορά, ο Χριστός μας παίρνει από το χέρι και λίγο-λίγο, βήμα-βήμα, μας οδηγεί στην αλήθεια.

Αν το καλοσκεφτούμε, όλη η πορεία του Χριστού στη γη, αλλά και η Ανάστασή Του, είναι ένας αγώνας Του να μας οδηγήσει σε μία άλλη σχέση με την κτίση, με το συνάνθρωπο, με την ασθένεια, με το θάνατο, με την αμαρτία, με το Θεό.

Προσπαθεί να πλουτίσει όλες αυτές τις σχέσεις μας με την προοπτική της αιωνιότητας. Να μας απεγκλωβίσει από ψευτοδιλήμματα που μας φθείρουν (π.χ. «πού πρέπει να λατρεύουμε το Θεό;») και να μας οδηγήσει έτσι ώστε η λατρεία προς το Θεό και, ευρύτερα, η σχέση μας μαζί Του να προσδιορίζεται από δύο παραμέτρους: τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος και τη συναίσθηση της Αλήθειας, την οποία Αυτό μας οδηγεί.

Μόνο τότε οι, κάθε είδους, σχέσεις θα γίνουν αυθεντικές, καινές, αιώνιες και θα μπορέσουμε να δούμε τον έτερο, τον πλησίον, μέσα από μια άλλη οπτική γωνία, αυτή της Ανάστασης και της χάριτος του Αγίου Πνεύματος.

Νερό, λοιπόν, και από τη Σαμαρείτισσα και από το Χριστό! Ποιο διαλέγουμε;

Ας αφήσουμε το Χριστό να μας «πάρει από το χέρι» και να μας οδηγήσει στην υπέρβαση της πρακτικότητας, που διακρίνει το σύγχρονο άνθρωπο.

Αν Τον εμπιστευθούμε, όπως η αγία Φωτεινή, τότε θα ξεδιψάσουμε μια και καλή!

                                                                   Χριστός ανέστη!

«Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ’ ἠγέρθη» (η εικόνα της Αναστάσεως)

Ετικέτες

Εις Άδου Κάθοδος, Ιωάννης, Λουκάς, Μάρκος, Ματθαίος, Χριστός, ευαγγέλια, εικόνα της Αναστάσεως, κενός τάφος

Χριστός ανέστη!

 Επιθυμώντας να συμπληρώσουμε μία παλαιότερη ανάρτησή μας με τίτλο «Σύντομο σχόλιο στην εικόνα της Αναστάσεως» θεωρούμε επιβεβλημένο να αναφερθούμε στο δεύτερο τύπο της εικόνας της Αναστάσεως, η οποία εμφανίζεται στην ορθόδοξη παράδοση και διαφέρει από την εικόνα «Η εις Άδου κάθοδος». Η συγκεκριμένη εικόνα στηρίζεται πλήρως στη μαρτυρία των ευαγγελίων.

Ας δούμε, όμως, τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα:

Κεντρικό σημείο της παράστασης είναι ο κενός τάφος και ο άγγελος που μεταφέρει το μήνυμα της εγέρσεως στις μυροφόρες.

Την εικόνα συμπληρώνουν οι Μυροφόρες και, σε λίγες περιπτώσεις οι στρατιώτες που εικονίζονται να κοιμούνται.

Η σκηνή περιγράφεται σε όλα τα ευαγγέλια (Μτθ. 28:1-7, Μρκ. 16:1-7, Λκ. 24:1-8, Ιω. 20:1-10) με μικρές παραλλαγές. Το κύριο σημείο είναι ότι στο σημείο που είχαν αποθέσει το σώμα του Κυρίου πλέον υπάρχουν μόνο τα νεκρικά σάβανα. Κάποιος μεταφέρει αυτό το εντυπωσιακό μήνυμα στους επισκέπτες.

Η Ανάσταση του Χριστού έγινε σε χρόνο που δεν είναι με ακρίβεια προσδιορισμένος, αλλά πάντως κατά τη διάρκεια της νύχτας, Νωρίς το πρωί της Κυριακής, πλησιάζουν προς το μνήμα, στο οποίο είχαν αποθέσει το νεκρό σώμα, μία ομάδα από γυναίκες, οι Μυροφόρες: «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ ἡ ἄλλη Μαρία» (Μτθ. 28:1), «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου καὶ Σαλώμη» (Μρκ. 16:1), «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Ἰωάννα καὶ Μαρία ἡ Ἰακώβου καὶ αἱ λοιπαὶ σὺν αὐταῖς» (Λκ. 24:10) και «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ» (Ιω. 20:1). Το μόνο πρόσωπο που παραθέτουν και οι τέσσερεις ευαγγελιστές είναι η αγία Μαρία η Μαγδαληνή.

Έτσι, λοιπόν, οι Μυροφόρες, ανάμεσά τους και η Παναγία, όπως δέχεται η παράδοση, εικονίζονται στις παραστάσεις της Αναστάσεως κρατώντας, μάλιστα, κάποια σκεύη, στα οποία εμπεριέχονται τα μύρα με τα οποία θα αλείψουν το σώμα του Ιησού. Συνήθως, εικονίζονται δύο μορφές, η Παναγία και η αγία Μαρία η Μαγδαληνή, ως «εκπρόσωποι» του ομίλου των Μυροφόρων. Στα πρόσωπά τους εικονίζεται η έκπληξη για το παράδοξο θέαμα που αντικρύζουν, ενώ σε κάποιες εικόνες σε αυτά διαγράφεται η αγωνία του «τίς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου;» (Μρκ. 16:3). Σε μια κίνηση έκπληξης φέρνουν τα χέρια προς το πρόσωπο και στέκονται εκστατικές μπροστά στο θαύμα.

Στον κενό τάφο μπορούμε να δούμε το θέαμα που αντίκρυσαν οι Μυροφόρες: υπάρχουν μόνο τα σάβανα με τα οποία είχε τυλιχτεί το σώμα και το σουδάριο με το οποίο είχε καλυφθεί το κεφάλι. Η λεπτομέρεια των οθονίων παρατίθεται από τον ευαγγ. Λουκά, ο οποίος, μάλιστα, σημειώνει ότι τα είδε ο απ. Πέτρος, καθώς έγειρε το κεφάλι του για να ελέγξει τον τάφο: «ὁ δὲ Πέτρος ἀναστᾶς ἔδραμεν ἐπὶ τὸ μνημεῖον καὶ παρακύψας βλέπει τὰ ὀθόνια μόνα» (Λκ. 24:12), ενώ ο ευαγγ. Ιωάννης μας προσφέρει και τη λεπτομέρεια του σουδαρίου. Μάλιστα, κάνει δύο αναφορές: (α) «ὁ ἄλλος μαθητὴς [ο Ιωάννης] προέδραμεν τάχιον τοῦ Πέτρου καὶ ἦλθεν πρῶτος εἰς τὸ μνημεῖον καὶ παρακύψας βλέπει κείμενα τὰ ὀθόνια, οὐ μέντοι εἰσῆλθεν» (Ιω. 20:4-5) και (β) «ἔρχεται οὖν Σίμων Πέτρος ἀκολουθῶν αὐτῷ, καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ τὰ ὀθόνια κείμενα, καὶ τὸ σουδάριον, ὃ ἦν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, οὐ μετὰ τῶν ὀθονίων κείμενον, ἀλλὰ ἐντετυλιγμένον εἰς ἕνα τόπον» (Ιω. 20:6-7). Ακολουθώντας την τελευταία αναφορά, το σουδάριο διακρίνεται στις εικόνες από τα οθόνια και είναι τοποθετημένο ξεχωριστά.

Δίπλα στον τάφο εικονίζεται, συνήθως ένας, αλλά κάποτε και δύο άγγελοι, οι οποίοι φορούν λευκές φορεσιές. «Καὶ ἰδοὺ σεισμὸς ἐγένετο μέγας· ἄγγελος γὰρ Κυρίου καταβὰς ἐξ οὐρανοῦ προσελθὼν ἀπεκύλισε τὸν λίθον ἀπὸ τῆς θύρας καὶ ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦ» (Μτθ. 28:2), «καὶ εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον νεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, καὶ ἐξεθαμβήθησαν» (Μρκ. 16:5), «καὶ ἐγένετο ἐν τῷ διαπορεῖσθαι αὐτὰς περὶ τούτου καὶ ἰδοὺ ἄνδρες δύο ἐπέστησαν αὐταῖς ἐν ἐσθήσεσιν ἀστραπτούσαις» (Λκ. 24:4) και «Μαρία δὲ εἱστήκει πρὸς τῷ μνημείῳ κλαίουσα ἔξω. ὡς οὖν ἔκλαιε, παρέκυψεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ  δύο ἀγγέλους ἐν λευκοῖς καθεζομένους, ἕνα πρὸς τῇ κεφαλῇ καὶ ἕνα πρὸς τοῖς ποσίν, ὅπου ἔκειτο τὸ σῶμα τοῦ ᾿Ιησοῦ» (Ιω. 20:11-12). Από τις βιβλικές αναφορές οι δύο κάνουν λόγο για έναν και οι δύο για δύο αγγέλους. Τη διαφοροποίηση αυτή, η οποία είναι άνευ ουσίας, ακολουθούν και οι ορθόδοξοι αγιογράφοι.

Συνήθως, ως επιγραφή της σύνθεσης αυτής υπάρχουν τα λόγια του αγγέλου, τα οποία είναι ένα μήνυμα και προς εμάς, πέρα από τις Μυροφόρες. Τα λόγια του αγγέλου, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις, θα μπορούσαν να συνοψιστούν στο «οὐκ ἔστιν ὧδε· ἠγέρθη γὰρ» (Μτθ. 28:6, Μρκ. 16:6 και Λκ. 24:6).

Ένα σημείο που η εικόνα της Αναστάσεως διαφέρει, ελαφρώς, από τη μαρτυρία των ευαγγελίων είναι η παρουσία δίπλα στον κενό τάφο, σε λίγες περιπτώσεις, των στρατιωτών, οι οποίοι κοιμούνται. Καμία σχετική αναφορά δεν υπάρχει στα ευαγγέλια.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα του 16^ου αι. από την Ιερά Μονή Διονυσίου στο Άγιον Όρος, η οποία ακολουθεί. Σε αυτή συνδυάζονται και οι δύο ορθόδοξες απεικονίσεις ενωμένες σε μία παράσταση, στην οποία κυριαρχεί η «εις Άδου κάθοδος», ενώ σε μία ζώνη στο κάτω τμήμα της εικόνας παρουσιάζονται όλα τα στοιχεία της εικόνας του κενού τάφου.

Πέθανε ο Χριστός επάνω στο σταυρό; Η μαρτυρία των ευαγγελίων.

Ετικέτες

σταύρωση, φραγγέλιο, Πιλάτος, Σταυρός, Χριστός

Στο διαδίκτυο, ο προσεκτικός αναγνώστης, μπορεί να εντοπίσει διάφορα κείμενα, τα οποία ασχολούνται με το γεγονός της σταυρώσεως, προσπαθώντας να αποδείξουν ότι ο Χριστός δεν πέθανε επάνω στο σταυρό, αλλά ότι ναρκώθηκε και μετά από λίγες ώρες ανένηψε με τη βοήθεια των φίλων και μαθητών του.

Ας δούμε τρία από τα επιχειρήματα που συνήθως προβάλλονται ως αποδεικτικά του ότι ο Χριστός δεν πέθανε στο σταυρό λίγο πιο προσεκτικά για να εντοπίσουμε τις αδυναμίες τους:

 Α. Ο Χριστός ναρκώθηκε με σφουγγάρι που περιείχε ναρκωτικές ουσίες δίνοντας έτσι την εικόνα του νεκρού, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν. Ως ενισχυτικό της άποψης αυτής προσάγεται το χωρίο Ιωάννη 19:29-30, σύμφωνα με το οποίο διψώντας ο Χριστός πάνω στο σταυρό κάποιος, που ήταν συνεννοημένος από πριν, του προσέφερε να πιεί όξος με ένα σφουγγάρι που στερέωσε πρόχειρα σε ένα καλάμι. Μόλις έγινε αυτό είπε «τετέλεσται» και αμέσως πέθανε. Οι υποστηρικτές αυτής της ερμηνείας θεωρούν ότι εκείνη τη στιγμή, ενώ βρισκόταν πάνω στο σταυρό, ναρκώθηκε ο Χριστός δίνοντας την εικόνα του πεθαμένου, αν και δεν ήταν.

Για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους πρέπει να διευκρινίσουμε ότι πριν ξεκινήσει η διαδικασία της σταυρικής έκτέλεσης όντως έδιναν στον κατάδικο ναρκωτικές ουσίες για να καταστείλουν τις αντιδράσεις του και να εξελιχθεί πιο εύκολα η σταύρωση. Εξάλλου, ο σταυρωμένος, μετά από κάποιες ώρες συνερχόταν και ζούσε το βασανιστικό και πολύωρο μαρτύριο του σταυρού.

Στο Χριστό προσέφεραν τέτοιο μείγμα; Βεβαίως, αλλά σύμφωνα με τη μαρτυρία των ευαγγελιστών Ματθαίου και Μάρκου δεν δέχθηκε να το πιει:

α) «ἔδωκαν αὐτῷ πιεῖν οἶνον μετὰ χολῆς μεμιγμένον· καὶ γευσάμενος οὐκ ἠθέλησεν πιεῖν» Ματθαίου 27:34.

β) «καὶ ἐδίδουν αὐτῷ ἐσμυρνισμένον οἶνον· ὃς δὲ οὐκ ἔλαβεν» Μάρκου 15:23

Οι δύο αυτοί ευαγγελιστές αναφέρουν και το περιστατικό της προσφοράς όξους στο Χριστό λίγο πριν πεθάνει. Έχουμε, λοιπόν, τις εξής αναφορές:

α) όταν κάποιος από αυτούς που παρακολουθούσαν την εκτέλεση άκουσε το Χριστό να φωνάζει τον Πατέρα Του με απόγνωση, έτρεξε και παίρνοντας κάποιο από τα σφουγγάρια που, ίσως είχαν οι στρατιώτες για τη νάρκωση του καταδίκου, το βούτηξε στο ξύδι και του το προσέφερε: «λαβὼν σπόγγον πλήσας τε ὄξους καὶ περιθεὶς καλάμῳ ἐπότιζεν αὐτόν» Ματθαίου 27:48. Δεν μας πληροφορεί ο ευαγγελιστής αν ανταποκρίθηκε ο Ιησούς σε αυτή την πράξη, η οποία μάλλον είχε ως κίνητρο τον επιπλέον βασανισμό και τον εμπαιγμό του Χριστού, καθώς συνοδεύεται από την ειρωνεία «ἄφες ἴδωμεν εἴ ἔρχεται Ἠλίας σώσων αὐτῷ».

β) με το ίδιο ακριβώς τρόπο περιγράφει και ο ευαγγελιστής Μάρκος το περιστατικό: «δραμὼν δε τις γεμίσας σπόγγον ὄξους περιθεὶς καλάμῳ ἐπότιζεν αὐτὸν λέγων· ἄφετε ἴδωμεν εἰ ἔρχεται Ἠλίας καθελεῖν αὐτόν». Η μοναδική διαφορά είναι ότι σε αυτή την περιγραφή αυτός που προσφέρει το όξος είναι το ίδιο πρόσωπο που ειρωνεύεται το Χριστό.

Ο ευαγγελιστής Λουκάς δεν αναφέρει την άρνηση του Χριστού να πιεί την αρχικά προσφερόμενη ναρκωτική ουσία, αλλά μόνο τον εμπαιγμό εκ μέρους των στρατιωτών με την προσφορά όξους: «ἐνέπαιξαν αὐτῷ καὶ οἱ στρατιῶται προσερχόμενοι, ὄξος προσφέροντες αὐτῷ» (Λκ 23:36)

Ούτε ο ευαγγελιστής Ιωάννης αναφέρει την άρνηση του Χριστού να πιεί προ της σταυρώσεως την ναρκωτική ουσία. Παραθέτει μόνο την προσφορά του όξους και σημειώνει ότι αυτό έγινε μόνο μετά το «διψῶ» που φώναξε ο Χριστός: «σκεῦος ἔκειτο ὄξους μεστόν· σπόγγον οὗν μεστὸν τοῦ ὄξους ὑσσώπῳ περιθέντες προσήνεγκαν αὐτοῦ τῷ στόματι. ὅτε οὗν ἔλαβε τὸ ὄξος εἶπεν· . . .» (Ιω. 19:29-30).

Από τις παραπάνω παρατηρήσεις μπορούμε να οδηγηθούμε στα εξής συμπεράσματα:

1. Σαφώς διαχωρίζεται η ναρκωτική ουσία που δινόταν στους καταδίκους, από το όξος που προσεφέρθη στον Ιησού κατά τη διάρκεια του εμπαιγμού Του.

2. Περιγράφεται, κατά το δυνατό, η ναρκωτική ουσία ως «οἶνος μετὰ χολῆς μεμιγμένος» ή ως «ἐσμυρνισμένος οἶνος».

3. Το όξος, που Του προσφέρεται λίγο πριν από το τέλος, χαρακτηρίζεται μόνο έτσι, χωρίς κανέναν άλλο προσδιορισμό.

4. Ο Χριστός αρνήθηκε να πιεί τον «ἐσμυρνισμένον οἶνον». Αυτό διαπιστώνεται εύκολα και από τη δυνατότητα που είχε να ομιλεί πάνω στο σταυρό και, μάλιστα, να απευθύνεται στους παρακειμένους και να τους δίνει οδηγίες (Παναγία και άγ. Ιωάννη), αλλά και από όλους τους λόγους που απηύθυνε επάνω από το σταυρό.

5. Το ίδιο το χωρίο 19:30 του ευαγγ. Ιωάννη, το οποίο προσάγεται ως επιχείρημα υπέρ της απόψεως ότι ο Χριστός ναρκώθηκε επάνω στο σταυρό, δηλώνει ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί, καθώς ο Χριστός λέγει το «τετέλεσται», έχοντας συνείδηση του τι συνέβαινε, ενώ ο ναρκωμένος δεν γνωρίζει πότε ακριβώς θα χάσει τις αισθήσεις του, και στη συνέχεια γέρνει το κεφάλι παραδίδοντας το πνεύμα.

6. Οι δύο ευαγγελιστές αναφέρουν την αρχική άρνηση και οι τέσσερεις τον σπόγγο με το όξος. Σε περίπτωση που επρόκειτο για προσπάθεια νάρκωσης του Χριστού, βρίσκω ότι θα ήταν πιο λογικό να παραλειφθεί το περιστατικό με το όξος και όχι να προβάλλεται και από τους τέσσερεις ευαγγελιστές.

 Β. Αν και η σταύρωση ήταν ένας τρόπος εκτέλεσης που ολοκληρωνόταν μετά πολλές ώρες ή μετά από μέρες με το θάνατο του καταδίκου από ασφυξία, ο Χριστός πέθανε πολύ σύντομα.

Πράγματι ο Χριστός πέθανε μετά από τρεις περίπου ώρες στο σταυρό. Η παραμονή Του επάνω στο σταυρό προτού παραδώσει το πνεύμα, ήταν από ώρας 6^ης έως ώρας 9^ης, δηλαδή από τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 3 το απόγευμα (Μτθ. 27:45, Μρκ. 15:33, Λκ. 23:44).

Εύλογο είναι να αναρωτηθούμε γιατί ο Χριστός πέθανε τόσο γρήγορα επάνω στο σταυρό. Πρώτα από όλα ο Χριστός δεν ήταν κάποιος σκληροτράχηλος στρατιώτης ή ληστής ή δούλος. Η αντοχή Του ήταν περιορισμένη. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το τελευταίο εικοσιτετράωρο ήταν ιδιαίτερα δύσκολο γι’ Αυτόν. Αμέσως μετά το Μυστικό Δείπνο, έχουμε την μετάβαση στο όρος των Ελαιών την προσευχή και τη σύλληψη. Οι συνθήκες της συλλήψεως ήταν σκληρές, καθώς ο κατάδικος προπηλακιζόνταν με σκαιότητα. Πέρασε όλο το βράδυ άυπνος, συρόμενος από κριτήριο σε κριτήριο. Οι μετακινήσεις του εκείνο το βράδυ, μέσα στην Αγία Πόλη, ήταν 5-6 χιλιόμετρα, τα οποία διήνυσε συρόμενος και δερόμενος.

Η μαστίγωση είχε απίστευτη σκληρότητα. Διαβάσαμε σε κάποιο κείμενο στο διαδίκτυο, ότι η μαστίγωση ήταν μία τυπική διαδικασία για τους Ιουδαίους και εκτελούνταν από ιερέα με 39 κτυπήματα. Πράγματι υπάρχει και αυτή η μαστίγωση που εφαρμόστηκε στον απ. Παύλο και διασώζεται στην καθομιλουμένη μας γλώσσα με τη φράση «έλαβε τεσσαράκοντα παρά μία». Είναι ξεκάθαρο ότι η μαστίγωση που προηγήθηκε της σταυρώσεως δεν ανήκε σε αυτή την κατηγορία. Τη διατάζει ο Πιλάτος και την εκτελούν οι στρατιώτες του ρωμαϊκού στρατού. Ας δούμε τις σχετικές αναφορές:

α) «τότε οἱ στρατιῶται τοῦ ἡγεμόνος παραλαβόντες τὸς Ἰησοῦν εἰς τὸ πραιτώριον συνήγαγον ἐπ’ αὐτὸν ὅλην τὴν σπείραν» (Μτθ. 27:27).

β) «ὁ δὲ Πιλᾶτος . . . παρέδωκεν τὸν Ἰησοῦν φραγγελώσας ἵνα σταυρωθῇ. Οἱ δὲ στρατιῶται ἀπήγαγον αὐτὸν ἔσω τῆς αὐλῆς, ὅ ἐστιν πραιτώριον, καὶ συγκαλοῦσιν ὅλην τὴν σπεῖραν» (Μρκ. 15:15-16).

γ) «ἐξουθενήσας δὲ αὐτὸν ὁ Ἡρώδης σὺν τοῖς στρατεύμασιν αὐτοῦ καὶ ἐμπαίξας περιβαλὼν ἐσθῆτα λαμπρὰν ἀνέπεμψεν αὐτὸν τῷ Πιλάτῳ» (Λκ. 23:11).

δ) «τότε οὗν ἔλαβεν ὁ Πιλᾶτος τὸν Ἰησοῦν καὶ ἐμαστίγωσεν» (Ιω. 19:1).

Με τη βοήθεια των παραπάνω αναφορών μπορούμε να προχωρήσουμε στις εξής διαπιστώσεις:

1. Η μαστίγωση δεν έγινε από τους Ιουδαίους ιερείς.

2. Στις τρεις περιπτώσεις την αναθέτει ο Πιλάτος στους στρατιώτες του και στη μία την αναλαμβάνουν οι στρατιώτες του Ηρώδη Αντίπα, ο οποίος ήταν υποτελής βασιλιάς της Ρώμης.

3. Δεν έγινε με τάξη, αλλά ο Χριστός παραδόθηκε σαν παιχνίδι στα χέρια των στρατιωτών, οι οποίοι έπεσαν όλοι επάνω Του. «Συνήγαγον ἐπ’ αὐτὸν ὅλην τὴν σπείραν» όπως παρατηρούν οι ευαγγελιστές. Αυτό σημαίνει ότι τον παρέλαβε ένας λόχος στρατιωτών και μόνο όταν όλοι αυτοί κουράστηκαν από τη «διασκέδαση» τον επέστρεψαν στον Πιλάτο.

4. Δεν επρόκειτο για απλή μαστίγωση, αλλά «συμπληρώθηκε» από ειρωνείες, κτυπήματα με καλάμι, χρήση του ακάνθινου στεφανιού.

5. Το όργανο της μαστίγωσης ήταν το «φραγγέλιο». Ας μην πηγαίνει ο νους μας σε ένα ραβδί ή σε ένα σχοινί με το οποίο χτυπούσαν τον κρατούμενο. Πρόκειται για ένα όργανο από πολλά πλεγμένα κομμάτια δέρματος, στην άκρη των οποίων ήταν προσαρμοσμένα μεταλλικά αντικείμενα (σφαιρίδια, κομμάτια μετάλλου, λεπίδες) ή οστάρια. Κατά τη χρήση το «φραγγέλιο» ξέσκιζε τον μαστιγούμενο, μέχρι του σημείου που φαίνονταν τα οστά του.

Αυτές οι διαπιστώσεις μας οδοηγούν στα εξής συμπεράσματα σχετικά με το αν ήταν δυνατό ο Χριστός να πεθάνει τόσο σύντομα επάνω στο σταυρό:

1) Η μαστίγωση και το ακάνθινο στεφάνι πρέπει να Του είχαν προκαλέσει φοβερή απώλεια αίματος.

2) Τελικά, δεν μπόρεσε να σηκώσει το σταυρό και αναγκάστηκαν, ακόμη και οι εκτελεστές της σταύρωσης, να το παραδεχθούν και να αναθέσουν αυτό το καθήκον στον Σίμωνα από την Κυρήνη παρά την πρακτική να μεταφέρει ο κατάδικος το σταυρό στον τόπο της εκτέλεσης.

3) Δεν μαρτυρείται μαστίγωση για τους άλλους σταυρωμένους, οι οποίοι θα είχαν περάσει το προηγούμενο βράδυ στη φυλακή περιμένοντας το τέλος.

Είναι προφανές, καθώς ο θάνατος στο σταυρό προκαλούνταν από ασφυξία, ότι ο Χριστός, όταν προσηλώθηκε στο σταυρό δεν θα είχε πλέον τη δύναμη να αγωνιστεί να στηριχθεί στα πόδια Του. Αντιθέτως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ακόμη και αυτές οι τρεις ώρες, μάλλον πρέπει να θεωρηθούν πολλές.

 Γ. Δεν Του έσπασαν τα πόδια για να μπορέσουν να τον επαναφέρουν αργότερα χωρίς να έχει κάποιο πρόβλημα.

Μετά το θάνατο του Χριστού στο σταυρό, καθώς οι ώρες περνούσαν και πλησίαζε το Σάββατο, το οποίο θα εμολύνετο από τα νεκρά σώματα σε κοινή θέα, οι ευσεβείς Ιουδαίοι ζήτησαν να κατεβούν τα σώματα από τους σταυρούς. Για το λόγο αυτό οι στρατιώτες ανέλαβαν να ελέγξουν την κατάσταση των τριών σταυρωθέντων. Στους μεν δύο που εμφανῶς ζοῦσαν έσπασαν τα πόδια για να επιταχύνουν το θάνατο, ενώ στην περίπτωση του Χριστού, ο οποίος φαινόταν ήδη νεκρός, χρειάζονταν να βεβαιωθούν. Το καθήκον αυτό ανέλαβε ένας από τους στρατιώτες, ο οποίος καταφέροντας ένα ισχυρό πλήγμα στο πλευρό του Χριστού δεν είδε κάποια αντίδραση από τον ίδιο, αλλά μόνο υγρό, το οποίο είχε συγκεντρωθεί στους πνεύμονες και στη θωρακική κοιλότητα και μετά το χτύπημα της λόγχης χύθηκε στο έδαφος. Αν το πλήγμα του στρατιώτη δεν ήταν ισχυρό, αλλά απλό τσίμπημα, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, δε θα είχε προκαλέσει την εκροή του υγρού και ο αυτόπτης μάρτυρας Ιωάννης δεν θα μπορούσε να παραθέσει τη μαρτυρία του (19:34-35).

Επιπλέον, δεν πρέπει να λησμονούμε, ότι ο θάνατος του Χριστού αναφέρθηκε στον Πιλάτο, στα πλαίσια επίσημης ενημέρωσης, από έμπειρους στρατιώτες, οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να βεβαιώσουν ψευδώς, ένα θάνατο ο οποίος δεν είχε συμβεί. Στο απόσπασμα δεν μετείχε μόνο ο στρατιώτης που λόγχισε το Χριστό, ο οποίος κατά τη θεωρία κάποιων συμμετείχε στη συνομωσία, αλλά και άλλοι στρατιώτες, πιθανότατα με αξιωματικό επικεφαλής, οι οποίοι έπρεπε όλοι να είναι ενήμεροι για να μπορούν να συγκαλύψουν την περίπτωση του να είναι ο ένας από τους σταυρωμένους απλώς αναίσθητος και όχι νεκρός.

Αντιλαμβανόμαστε ότι όλα αυτά δεν ήταν δυνατό να συμβούν. Για λίγους θανάτους από την αρχαιότητα μπορούμε να είμαστε τόσο βέβαιοι όσο για το θάνατο του Ιησού. Εξάλλου για ποιο λόγο κάποιοι θα μπορούσαν να σχεδιάσουν αυτή την απάτη; Μήπως αυτά που έζησαν οι χριστιανοί μετά την Ανάσταση ήταν ζηλευτά και ευχάριστα; Το αντίθετο! Διωγμοί, φυλακίσεις, μαρτύριο, θάνατος. Θα ήταν δυνατό όλα αυτά να στηριχθούν επάνω σε μία απάτη;

Υπάρχουν πολλά ακόμη που θα μπορούσαμε να πούμε σχετικά για τη σταύρωση, όπως για μαρτυρίες μη χριστιανών συγγραφέων, οι οποίοι αναφέρουν το σκοτάδι που ξαφνικά απλώθηκε στη γη. Πέρα από αυτά, όμως, είναι ξεκάθαρο ότι η μαρτυρία των ευαγγελίων δείχνει ότι ο Χριστός ετελειώθη επάνω στο σταυρό χωρίς καμία αμφιβολία. Εξάλλου αυτό που ενδιαφέρει κυρίως, σε μία τέτοιου είδους ανάρτηση, είναι να δώσουμε κάποια εναύσματα για να δούμε το Πάθος μέσα από μία οπτική η οποία σεβόμενη την παράδοση της Εκκλησίας μάς βοηθά να κατανοήσουμε τη σκληρότητα της σταύρωσης και τη σημασία της θυσίας του Χριστού για τη σωτηρία μας.

Καλή Ανάσταση!

«ἄτερ ὄχλου» (= χωρίς την παρουσία του λαού)

Ετικέτες

Ανάσταση, Ιούδας, Μεγάλη Πέμπτη, Πρωτομαγιά, Χριστός, η προδοσία

Το ευαγγελικό ανάγνωσμα του όρθρου της Μεγάλης Πέμπτης προέρχεται από το 22^ο κεφάλαιο του ευαγγελίου του ευαγγελιστή Λουκά. Ενώ πλησιάζει η εορτή του Πάσχα, οι αρχιερείς και οι φαρισαίοι, θορυβημένοι από την αποδοχή του Ιησού από τον ιουδαϊκό λαό, σχεδιάζουν να τον σκοτώσουν, αλλά θέλουν να το πράξουν χωρίς να το γνωρίζει ο λαός.

Δεν ήταν δυνατό να τον συλλάβουν την ώρα που δίδασκε στο ναό που είχε κτίσει ο Ηρώδης ο Μέγας, διότι ένιωθαν ότι θα υπήρχαν αντιδράσεις. Έτσι σχεδίασαν προσεκτικά τη σύλληψή Του. Πρώτα συνεννοήθηκαν με μέλος του στενού του κύκλου, τον μαθητή Του Ιούδα Ισκαριώτη, και του προσέφεραν αμοιβή για την πράξη του, έπειτα, αφού εξασφάλισαν το συνεργάτη, το ενδιαφέρον τους εστράφη στο να βρουν την κατάλληλη ευκαιρία. Για να είναι επιτυχημένη και ασφαλείς γι’ αυτούς, η προδοσία και η σύλληψη έπρεπε να γίνει νύχτα, έξω από την Πόλη, ενώ ο Ιησούς δεν θα ήταν περιτριγυρισμένος από τα πλήθη του λαού που τον είχαν δοξάσει προ ολίγων ημερών κατά την είσοδό Του στην πόλη.

Όλα έπρεπε να γίνουν «ἄτερ ὄχλου».

Το «ἄτερ» είναι πρόθεση, η οποία συντάσσεται με γενική και σημαίνει «χωρίς».

Πρόβλημα, λοιπόν, η παρουσία του όχλου για αυτούς που σχεδίαζαν τη θανάτωση του Κυρίου.

Από τη φράση αυτή του ευαγγελιστή Λουκά ξεπηδούν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία. Πρώτα ο ευαγγελιστής μας δηλώνει τη δήναμη του λαού και τη σημασία του στην πορεία της ιστορίας και στη διαμόρφωσή της.

Έπειτα μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πόσο ενοχλητική μπορεί να γίνει αυτή η παρουσία σε όσους επιβουλεύονται τα συμφέροντά του.

Ακόμη φαίνεται ότι ο λαός μπορεί με την δυναμική του αντίδραση είναι ικανός να αποτρέψει την εφαρμογή των επιλογών των ισχυρών.

Οι διαπιστώσεις αυτές είναι ιδιαίτερα επίκαιρες σήμερα, Μεγάλη Τετάρτη 1^η Μαΐου, καθώς αποτελούν κρίκους που συνδέουν αυτούς που σφετεριζόμενοι την εξουσία που κατέχουν από το λαό για το λαό, προσπαθούν να τον παραμερίσουν, ώστε να εφαρμόσουν ανενόχλητοι τά άνομα και επικίνδυνα σχέδιά τους.

«Ἄτερ ὄχλου» λαμβάνονται αποφάσεις και σήμερα. Ψηφίζονται νόμοι, αλλάζουν συμβάσεις εργασίας, καταργούνται δικαιώματα, ψαλιδίζονται ελευθερίες, εκμηδενίζονται μισθοί και χάνονται κόποι ετών!

Η εξουσία, όμως, και τότε και σήμερα φοβάται το λαό.

Ποιο λαό όμως;

Το συνειδητοποιημένο και αποφασισμένο λαό. Το λαό που ανταποκρίνεται στην αγάπη του Χριστού και επευφυμεί τις πράξεις Του. Το λαό που μπορεί να αντισταθεί και να αποτρέψει τα τεχνάσματα της εξουσίας. Το λαό που μπορεί να επιβάλει τη θέλησή του.

Υπάρχει όμως και ο λαός που έμαθε να βάζει το στενό, προσωπικό συμφέρον πάνω από το συλλογικό, ο λαός που αρέσκεται κάποιοι να του χαϊδεύουν τα αυτιά και να νεκρώνουν τις αντιδράσεις του με υποσχέσεις. Ο λαός που κάνει τα πάντα για τα λεφτά. Ο λαός που δεν μπορεί να διακρίνει το άσπρο από το μαύρο. Ο λαός που δεν αφήνει την ασφάλεια (;) και την απάθεια του καναπέ του, όχι για να κατεβεί στις πλατείες υπακούοντας σε κομματικά κελεύσματα που διασπούν, αλλά για να αγωνιστεί να αποκτήσει πολιτικό λόγο, άποψη, γνώμη, και να γίνει πόλος αντίδρασης με την αγάπη στον πλησίον και την πίστη του σε ιδανικά και αξίες.

Το «ἄτερ ὄχλου» του ευαγγελιστή δίνει το στίγμα του φόβου της εξουσίας!

Τότε, το σχέδιο πέτυχε. Ο λαός ήταν απών. Ο Χριστός συνελήφθη και σταυρώθηκε!

Σήμερα, το πρόβλημα για την εξουσία δεν είναι τόσο η φυσική παρουσία του λαού, όπως ήταν τότε, όσο η απόκτηση της συνείδησης της αξίας και της δύναμής του. Η διεκδίκηση της ελευθερίας του από κάθε είδους δεσμά και η πίστη ότι μπορεί να πετύχει τους στόχους του όταν δεν είναι απών. Όταν έχει άποψη και την προβάλλει. Όταν πάψει να βλέπει τον πλησίον του ως αντικείμενο κέρδους και τον δει ως αντικείμενο αγάπης.

Η εξουσία κάθε εποχής προσπαθεί να πάρει και να εφαρμόσει τις αποφάσεις της «ἄτερ ὄχλου». Εμείς θα το επιτρέψουμε;

Καλό μήνα και καλή Ανάσταση!

Τάφοι στην Αγία Γη και ο τάφος του αγίου Λαζάρου

Ετικέτες

Αγία Γη, Αδιαβινή, Ανάσταση, Βηθανία, Ιερουσαλήμ, Λάζαρος, Μαριαμνή, Παλαιστίνη, Χριστός

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης κάνει εκτενή αναφορά στο φίλο του Χριστού Λάζαρο και στην ανάστασή του. Με αφορμή τη σχετική βιβλική διήγηση (Ιω. 11:38-47) θα δούμε κάποια στοιχεία από τη μορφολογία των τάφων της εποχής του Χριστού.

Ο Λάζαρος με τις αδελφές του ζούσαν στη Βηθανία ένα χωριό που βρισκόταν περίπου δεκαπέντε στάδια (τρία χιλιόμετρα) ανατολικά από την πόλη της Ιερουσαλήμ (Ιω. 11:18). Είναι γνωστά όσα προηγήθηκαν της αναστάσεως του Λαζάρου για το λόγο αυτό θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στα όσα διαδραματίσθηκαν έξω από το χωριό στον τόπο όπου γινόταν οι ταφές.

Το πρώτο στοιχείο που μας δίνει ο ευαγγ. Ιωάννης είναι ο τύπος του ταφικού μνημείου του αγίου Λαζάρου: «ἦν δὲ σπήλαιον«. Επρόκειτο για μνημείο με σπηλαιώδη μορφή. Από μία πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι κατά την έποχη του Χριστού υπήρχε μία ευρεία ποικιλία μνημείων στην Αγία Γη.

Ας δούμε κάποιους τύπους:

Σε αυτόν παρατηρούμε ότι υπάρχουν τρεις πύλες που περιβάλονται από κτιστές αψίδες και αυλή με πέτρινους τοίχους δεξιά και αριστερά για να συγκρατείται το χώμα. Στο εσωτερικό του συγκεκριμένου τάφου υπάρχουν λίθινες σαρκοφάγοι. ένα τόσο μεγάλο και φροντισμένο μνημείο ήταν τόπος ταφής πολλών ανθρώπων.

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι οι Εβραίοι δεν επέτρεπαν την εκταφή, καθώς τη θεωρούσαν ως βεβήλωση για το νεκρό, συνέλεγαν όμως τα οστά και τα τοποθετούσαν σε λίθινα ή πήλινα οστεοφυλάκια. Κατά συνέπεια, οι χώροι ταφής των μεγάλων οικογενειών ήταν ευρύχωροι με πολλές θέσεις απόθεσης νεκρού, όπως διακρίνουμε στην επόμενη φωτογραφία.

Ένας άλλος τύπος ήταν σκαμμένος στην πέτρα με κίονες στην πρόσοψη, όπως ο λεγόμενος τάφος του Ζαχαρία, φωτογραφία του οποίου ακολουθεί:

Οι τάφοι που αναφέραμε ήδη ανήκαν σε ευκατάστατες οικογένειες, οι οποίοες είχαν τη δυνατότητα να κατασκευάσουν και να σηντηρήσουν μνημείο τέτοιου μεγέθους.

Οι περισσότεροι Ιουδαίοι δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα και έθαβαν τους νεκρούς τους σε απλούστευρες καταστευές.

Ο σπηλαιώδης τάφος που εικονίζεται στην επόμενη φωτογραφία είναι από την πρώϊμη εποχή του χαλκού (από το 3.000 π.Χ.).

Είναι πολύ απλούστερος από τους άλλους. Ουσιαστικά είναι μία σπηλιά με απλή διαμόρφωση της εισόδου της. Χρήση παρόμοιων μνημείων συναντάται και στην Παλαιστίνη του 1ου μ.Χ. αιώνα.

Από τη σημείωση του ευαγγ. Ιωάννη «ἦν δὲ σπήλαιον» οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο τάφος του αγίου Λαζάρου πρέπει να έμοιαζε με αυτόν.

Πράγματι οι φωτογραφίες που ακολουθούν από το μνημείο που θεωρείται ως ο τάφος του Λαζάρου δείχνουν ότι είναι κάπως έτσι.

Το μνημείο στη σημερινή του μορφή έχει αρκετό βάθος και για να φθάσεις στο χώρο που βρίσκεται η κρύπτη θα πρέπει να κατέλθεις αρκετά σκαλοπάτια.

Ο τάφος του Λαζάρου βρίσκεται στο βάθος του μνημείου και έχει τη μορφή ταφικού δωματίου. Ο χώρος της σπηλιάς έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να δεχτεί το νεκρό σώμα.

Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ο τρόπος με τον οποίο έκλειναν οι τάφοι. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχαν λίθινες θύρες.

Ένας άλλος τύπος θύρας ήταν αυτός που εικονίζεται αμέσως μετά. Επρόκειτο για μία πέτρα σκαλισμένη στο περίγραμμα της θύρας του μνημείου από τη μία μεριά και φαρδύτερη από την άλλη. Εφάρμοζε όπως μερικά πώματα σε μπουκάλια.

Στην περίπτωση του Λαζάρου, αν δεχθούμε ότι το μνημείο που σήμερα θεωρείται ο τάφος του μάλλον ήταν κάτι τέτοιο (αν ήταν στην έξοδο του τάφου) ή μία πλάκα (αν ήταν στην οροφή του ταφικού θαλάμου). Ο Χριστός, κατά τον άγιο Ιωάννη είπε «ἄρατε τὸν λίθον» (Ιω. 11:39). Μία καλή μετάφραση θα ήταν «σηκώστε την πέτρα» αλλά θα μπορούσε να αποδωθεί και «απομακρύνετε την πέτρα» ή «βγάλτε την πέτρα». Στην πρώτη περίπτωση θα ήταν δυνατό να άναφέρεται στο λίθο της οροφής του ταφικού θαλάμου, ο οποίος θα ήταν οριζόντιος, στις άλλες περιπτώσεις είτε στο λίθο της εισόδου είτε στον λίθο που έκλεινε τον ταφικό θάλαμο.

Ο τρίτος τρόπος με τον οποίο έκλειναν τα ταφικά μνημεία φαίνεται ότι δεν ταιριάζει στην περίπτωση του αγίου Λαζάρου, αλλά στον τάφο του Χριστού.

Το μνημείο ήταν σκαμμένο σε βράχο και το έκλεινε μια κυλινδρική πέτρα, η οποία έπρεπε να κυλίσει για να αποκαλύψει το άνοιγμα του μνημείου. Ο ευαγγ. Ιωάννης και στην περίπτωση του τάφου του Χριστού χρησιμοποιεί το ρήμα «αἴρω». Ο λίθος ήταν «ἠρμένος ἐκ τοῦ μνημείου» (Ιω. 20:1). Οι άλλοι ευαγγελιστές όμως αναφέρονται σε κυλινδρικό λίθο ό οποίος έπρεπε να κυλιθεί.

Ματθαίου 27:60 «προσκυλίσας λίθον μέγαν» κατά την ταφή.

Ματθαίου 28:2 «ἀπεκύλισεν τὸν λίθον» ο άγγελος.

Μάρκου 15:46 «προσεκύλισεν λίθον» κατά την ταφή.

Μάρκου 16:2 «τὶς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον;» αναρωτιούνται οι Μυροφόρες.

Μάρκου 16:3 «θεωροῦσιν ὅτι ἀποκεκύλισται ὁ λίθος» τελικά.

Λουκά 24:2 «εὖρον τὸν λίθον ἀποκεκυλισμένον ἀπὸ τοῦ μνημείου» οι Μυροφόρες.

Από τα παραπάνω χωρία πρέπει να θεωρήσουμε βέβαιο ότι ο τάφος του Χριστού είχε καλυμμένη την είσοδό του από κυλινδρικό λίθο.

 

Στις προηγούμενες φωτογραφίες φαίνεται πως ακριβώς λειτουργούσε το σύστημα. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη δεύτερη, υπήρχε λαξευμένος οδηγός ό οποίος βοηθούσε να μην πέσει ο κυλινδρικός λίθος. Η φωτογραφία αυτή προέρχεται από τον τάφο της βασιλικής οικογένειας της Αδιαβηνής και βρίσκεται έξω από την Ιερουσαλήμ. Η οικογένεια αυτή, ηγεμόνες ενός μικρού βασιλείου, βορειοανατολικά από την Αγία Γη, προσηλυτίσθηκε στον ιουδαϊσμό.

Παρόμοιας μορφής ήταν και ο τάφος της απογόνου των Ασμοναίων βασίλισσας Μαριαμνής, αγαπημένης συζύγου του Ηρώδη, ο οποίος τελικά τη δολοφόνησε.

Καλή Μεγάλη Εβδομάδα!

«Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ»

Ετικέτες

προς Εβραίους, Γρατσέας, Γένεσις, Γαλίτης, Μίρκο Τομάσοβιτς, Μελχισεδέκ, Χριστός, απ. Παύλος, ιεροσύνη

Το αποστολικό ανάγνωσμα της Γʹ Κυριακής των Νηστειών, της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως, ολοκληρώνεται με το χωρίο της προς Εβραίους επιστολής που χρησιμοποιήσαμε στον τίτλο αυτού του σημειώματός μας (Εβρ. 5:6).

Η φράση αυτή προέρχεται από τον 4^ο στίχο του 109^ου Ψαλμού, ο οποίος λέει τα εξής: «ὤμοσεν Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται σὺ εἶ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ».

Ο Μελχισεδέκ, ο οποίος στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται για πρώτη φορά στο βιβλίο της Γενέσεως, στους στίχους 17 μέχρι 20 του 14^ου κεφαλαίου, ήταν ιερέας της πόλεως Σαλήμ. Η πόλη αυτή που το όνομά της σημαίνει «ειρήνη» είναι η Ιερουσαλήμ και ο Μελχισεδέκ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο ιερέας της, με την έννοια αυτού που υπηρετεί το Θεό, αλλά ταυτόχρονα φροντίζει και διαφυλάττει το πολύτιμο αγαθό της ειρήνης.

Ο Μελχισεδέκ ως πρόσωπο παραμένει αρκετά σκοτεινό και μάλλον απροσδιόριστο ως προς την καταγωγή του. Περνά από τα κείμενα ως διάττων αστέρας αφήνοντας, όμως, έντονη τη σφραγίδα του, καθώς, ήδη από την αρχαιότητα είχε συσχετιστεί με το Χριστό.

Το όνομα Μελχισεδέκ σημαίνει «ο βασιλιάς μου είναι δίκαιος» ή όπως το μεταγράφει ο απ. Παύλος στην προς Εβραίους «βασιλεὺς δικαιοσύνης» και «βασιλεὺς εἰρήνης». Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο βασιλιάς με τον οποίο σχετίζεται το όνομά του είναι ο Θεός που αποκαλύπτεται σε όλους μας μέσα από την Παλαιά Διαθήκη, ο Δημιουργός του κόσμου, καθώς στο Γεν. 14:18 σημειώνεται ότι ήταν ιερέας του Θεού του Υψίστου, χαρακτηρισμός που αποδίδεται από την Αγία Γραφή στον αληθινό Θεό (π.χ. Μρκ. 5:7, Λκ 1:32, 35, 6:35, Πρ 7:48, 16:17).

Ο Μελχισεδέκ αναφέρεται σε μεγάλο αριθμό κειμένων. Σύμφωνα με τον κ. Μόσχο Γκουτσιούδη υπάρχουν, εν συντομίᾳ, οι εξής αναφορές:

Μίας αιρετικής ομάδας, αυτής των Μελχισεδεκιανών

Στα γνωστικά κείμενα.

Στα χειρόγραφα του Κουμράν, όπου έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη σωτηρία.

Στην πατερική γραμματεία, όπου είναι τύπος του Χριστού και η προσφορά του κατανοείται ως θυσία.

Στα λειτουργικά κείμενα της Ρώμης.

Στη ραβινική γραμματεία.

Στην απόκρυφη γραμματεία.

Στον Φίλωνα και στον Ιώσηπο.

Στην Καινή Διαθήκη.

Αναμφίβολα πρόκειται για μία μυστηριώδη προσωπικότητα, την οποία κάνει ακόμη πιο μυστηριώδη η αναφορά της προς Εβραίους ότι είναι «ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος» και μάλιστα «μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων». Αυτή η παράδοξη αναφορά τον συνδέει άμεσα με το Χριστό, καθώς Αυτός είναι, κατά κυριολεξία, ο μόνος ο οποίος συγκεντρώνει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά:

απάτωρ ως άνθρωπος,

αμήτωρ ως Θεός,

αγενεαλόγητος με την έννοια ότι, όπως δεν κατέχουμε τη γενεαλογία του Μελχισεδέκ, κατ᾿ ανάλογο τρόπο δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι γνωρίζουμε τη «γενεαλογία» δηλαδή τον τρόπο υπάρξεώς του Υιού και Λόγου του Θεού,

χωρίς αρχή και τέλος, ως Θεός.

Κατ’ επέκταση ο Ιησούς Χριστός «μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκὲς» χωρίς η ιερωσύνη του να παρέλθει ή να φθαρεί ποτέ. Ο συγγραφέας της προς Εβραίους τον αντιμετωπίζει με μεγάλο σεβασμό και τον κατανοεί, όπως και η κατοπινή πατερική γραμματεία, ως τυπολογική παρουσίαση/προτύπωση του Χριστού στην Παλαιά Διαθήκη.

Μάλιστα, η (αρχ-)ιερωσύνη που κατέχει ο Χριστός συνδυάζεται με αυτή του ιερέα της Σαλήμ και θεωρείται ότι υπάρχει εις τον αιώνα ακολουθώντας την ίδια τάξη. Αναμφίβολα η αναφορά αυτή είναι από τις πλέον τιμητικές για άνθρωπο και εξηγεί τη συνήθεια των αγιογράφων να αγιογραφούν τον Μελχισεδέκ στο σκευοφυλάκιο, δηλαδή στο χώρο που, κατά την παράδοση ενδυόταν τα άμφιά του ο ιερέας (ή ο αρχιερέας), και σήμερα, καθώς δεν υπάρχει πλέον σκευοφυλάκιο, στα νότια της Αγίας Τράπεζας, σε μία κόγχη που βρίσκεται διαμετρικά με την πρόθεση, όπου πάλι υπάρχει χώρος για την ένδυση των κληρικών. Αυτή η εικόνα θύμιζε και θυμίζει στους κληρικούς το βάρος της ιερωσύνης που φέρουν στους ώμους τους.

Κλείνοντας το παρόν σημείωμα επιβάλλεται να αναφέρουμε τη σημαντικότατη για τη μελέτη των σχετικών με τον Μελχισεδέκ θεμάτων διδακτορική διατριβή του Μίρκο Τομάσοβιτς με τίτλο «Ο Μελχισεδέκ και το μυστήριο της ιερωσύνης του Ιησού Χριστού» (εισηγητής του θέματος ο Ομότιμος καθ. της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιος Γαλίτης), καθώς και τις αναφορές του Γιώργου Γρατσέα στο υπόμνημά στην προς Εβραίους επιστολή και σε σχετικά άρθρα του.

Συλλογή υπογραφών κατά του Εθνοφυλετισμού, Νεοφασισμού, Νεοναζισμού.

Ετικέτες

ρατσισμός, συλλογή υπογραφών, Χριστός

Η Πρωτοβουλία Χριστιανών κατά του Εθνοφυλετισμού, Νεοφασισμού, Νεοναζισμού ξεκίνησε τη συλλογή υπογραφών με σκοπό την ενίσχυση του αιτήματός της προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος για την ξεκάθαρη Πνευματική Καταδίκη του Εθνοφυλετισμού, του Νεοναζισμού και του Νεοφασισμού (το κείμενο θέσεων της Πρωτοβουλίας δημοσιοποιήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2012).

Πρόκειται γία μία ιδιαίτερα σημαντική Πρωτοβουλία που ξεκίνησε από το διαδίκτυο, ως μία ομάδα στο facebook, αλλά, εκ των πραγμάτων, απλώνεται στην ζωή, στην καθημερινότητά μας και δεν αφήνει κανένα μας ανεπηρέαστο.

Αναγκαία, όσο ποτέ άλλοτε, για την πατρίδα και την αξιοπρέπειά μας.

Χρυσή Αυγή και Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αντίθετες, αντικρουόμενες, παρουσίες στον κόσμο μας, καθώς η μεν πρώτη πρεσβεύει τις διακρίσεις, η δε δεύτερη, όχι απλώς τις καταργεί, αλλά κυριολεκτικά τις σαρώνει διδάσκοντας ότι δεν υπάρχει πλέον διάκριση ανάμεσα στους λαούς, ανάμεσα στα φύλα, ανάμεσα στην κοινωνική ή οικονομική κατάσταση, ανάμεσα στις θρησκευτικές παραδόσεις. Όλοι είμαστε εικόνες του Χριστού και ως τέτοιες η Εκκλησία μας τιμά και μας σέβεται.

«. . . ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος»

Ετικέτες

πίστη, Χριστός, ευαγγ. Ματθαίος, ελπίδα, ιεραποστολή, μαθητές

Το πρώτο ευαγγέλιο, αυτό του ευαγγ. Ματθαίου, του οποίου η μνήμη τιμάται στις 16 Νοεμβρίου, ολοκληρώνεται με την παραπάνω φράση.

Ο Ιησούς, πριν αναληφθεί στους ουρανούς, στην τελευταία συνάντηση με τον όμιλο των μαθητών απευθυνόμενος σε αυτούς τους αποστέλλει στα έθνη να μαθητεύσουν, δηλαδή να κηρύξουν το λόγο Του και να βαπτίζουν στο όνομά Του όσους Τον αποδέχονται, όσους Τον πιστεύουν.

Τους αποστέλλει χωρίς πολλά υλικά εφόδια, χωρίς δυνατότητες υποστήριξης, χωρίς κάποιους να προετοιμάζουν το έδαφος. Αυτό που τους προσφέρει είναι μία προτροπή και μία υπόσχεση: «ἰδοῦ ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος». Με αυτά τα εφόδια ξεκινούν οι απόστολοι για το έργο που τους ανατέθηκε.

Προσπαθώντας να αναπλάσουμε νοερά τη σκηνή δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στη δυσκολία της εκπλήρωσης της εντολής του Χριστού. Πώς θα κατόρθωναν αυτοί οι μεσαίου βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου ψαράδες της λίμνης της Γαλιλαίας να μεταφέρουν το μήνυμα του Χριστού «πάντα τὰ ἔθνη»; Δεν θα τους έκαμπταν οι δυσκολίες; Δεν θα τους λύγιζαν οι αντιξοότητες; Δεν είχαν απέναντί τους όχι μόνο τον ιουδαϊσμό, ο οποίος σύντομα θα αποδειχθεί πολύ σκληρός αντίπαλος, αλλά και τον κρατικό μηχανισμό της Ρώμης;

Φανταστείτε να χάνεται από τα μάτια σου αυτός που εμπιστεύεσαι και να μένεις μόνος σου με μία υποχρέωση, η οποία να απαιτεί να αλλάξεις τη ζωή και τις σχέσεις σου. Τι θα μπορούσε να σε κρατήσει στο δρόμο σου και να μην παρεκκλίνεις;

Φρονώ δύο πράγματα: Πρώτα η υπόσχεση του Χριστού ότι θα σου συμπαρασταθεί και θα είναι δίπλα σου μέχρι το τέλος της ιστορίας, δηλαδή για όσο χρειαστεί, και έπειτα η δική σου ασθενής ή όχι πίστη.

Η πορεία του χριστιανισμού και η εξάπλωσή του, παρά τις ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, μας πείθουν ότι αυτά, τελικά, ήταν αρκετά.

Θα αντέχαμε εμείς, άραγε, το βάρος που ανατέθηκε στους αποστόλους;

Οι μέρες που ζούμε έχουν κάποια κοινά σημεία με αυτή την κατάσταση που έζησαν οι απόστολοι μετά τον αποχωρισμό τους από το Χριστό. Προβλήματα, αβεβαιότητα για το μέλλον, απουσία σταθερότητας και διάφορα άλλα.

Και σήμερα κάποιες στιγμές μπορεί να νιώσουμε ότι ο Χριστός μας εγκατέλειψε, μας άφησε μόνους με τα προβλήματά μας για να τα βγάλουμε πέρα. Ίσως και σήμερα να νομίσουμε ότι το βάρος που έχουμε για να μεταφέρουμε το Χριστό στα έθνη, ακόμη και αν τα έθνη είναι στη γειτονιά μας, είναι δυσβάστακτο. Στην πραγματικότητα, παρά τα φαινόμενα, δεν είμαστε μόνοι μας.

«Μην ανησυχείτε» μας λέει «θα είμαι μαζί σας μέχρι το τέλος των αιώνων». Αυτή η φράση του Κυρίου, την οποία διασώζει ο ευαγγ. Ματθαίος στον επίλογο του Ευαγγελίου του αποτελεί την εξασφάλισή μας χωρίς να είναι εξασφάλιση. Αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία θα στηρίξουμε την πίστη μας προς το μοναδικό ασφαλές θεμέλιο στον κόσμο μας. Αποτελεί την αφετηρία της εμπιστοσύνης μας.

Είναι γεγονός ότι στις δύσκολες μέρες που διανύουμε χρειαζόμαστε όσο τίποτα άλλο την ελπίδα. Μία ελπίδα που δεν μπορούν να μας προσφέρουν οι συνηθισμένοι κρατικοί, πολιτειακοί, κοινωνικοί θεσμοί. Μία ελπίδα που έχει νόημα μόνο όταν μας οδηγεί σε μία άλλου είδους ζωή, σε μία ζωή που θα μετατρέπει την ήττα σε νίκη, τη μοναξιά σε κοινωνία, τη βία σε πραότητα, την κακία σε αγάπη.

Αυτό το μήνυμα μας προσφέρει ο άγιος ευαγγελιστής Ματθαίος με τον επίλογο του Ευαγγελίου του.

Ένα μήνυμα που το χρειαζόμαστε απεγνωσμένα.

ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΕΛΙΚΑ;

Ετικέτες

Ορθόδοξη Εκκλησία, Χριστός, αγ. Μαρία Μαγδαληνή, αμαρτωλή, ευαγγέλια, Karen King

Με την αφορμή της έκδοσης από την Karen King του γνωστικού παπύρου του 4^ου αιώνα στον οποίο ο Ιησούς παρουσιάζεται να λέει τη φράση «η σύζυγός μου . . . » επανήλθε στο προσκήνιο η αγ. Μαρία η Μαγδαληνή, η οποία από τη δυτική παράδοση συγχέεται με τη μετανοημένη αμαρτωλή που με πολύ ταπείνωση και αγάπη άλειψε τα πόδια του Χριστού με μύρο και τα σκούπισε με τα μαλλιά της.

Σε κάποια δημοσιεύματα, μάλιστα, τονίζεται ότι είναι μία παραμελημένη μορφή, την οποία η Εκκλησία παραγκώνισε προς χάριν των ανδρών αποστόλων και αφήνεται να εννοηθεί ότι κάποτε πρέπει, επιτέλους, να αποκατασταθεί.

 

Τι από όλα αυτά είναι αλήθεια;

 

Σε αυτή την ανάρτηση θα θέλαμε να επαναλάβουμε σύντομα αυτό που εύκολα διαπιστώνει κάποιος διαβάζοντας τις σχετικές ευαγγελικές διηγήσεις:

1) Ήταν ασθενής, δαιμονισμένη, και ο Χριστός την θεράπευσε. Το ευαγγέλιο του Λουκά κάνει τη σχετική αναφορά στο κεφ. 8 και στους στίχους 1-3. Λίγο πριν (Λουκά 7:36-50) έχει αναφερθεί στο περιστατικό που συνέβη στο σπίτι του Φαρισαίου Σίμωνα, όπου, μία γυναίκα, της οποίας δεν γνωρίζουμε το όνομα, του άλειψε τα πόδια με μύρο και τα σκούπισε με τα μαλλιά της κλαίγοντας. Τα δύο περιστατικά δεν συνδέονται.

Η αναφορά στην κατοχή της αγ. Μαρίας από δαιμόνια δεν την μειώνει δεν την αδικεί, δεν την παραμερίζει, αντιθέτως, η θεραπεία της από το Χριστό την παρουσιάζει να έχει δεχθεί την χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Πώς το γνωρίζουμε αυτό;

Στην Ορθόδοξη παράδοση η Μαρία από την πόλη Μάγδαλα είναι αγία, δηλαδή έχει πετύχει την κατά χάρη ένωσή της με το Θεό. Μεγαλύτερη τιμή από αυτή δεν υπάρχει.

Στην υμνογραφία της Εκκλησίας παρουσιάζεται ως απόστολος, όπως ακριβώς γίνεται και στα ευαγγέλια. Μάλιστα στη συνάντησή της με τον αναστημένο Χριστό αναφέρεται ένα από τα γνωστότερα τροπάρια της Εκκλησίας το αναστάσιμο απολυτίκιο του ήχου πλαγίου του δευτέρου.

2) Ήταν μία από τις πιστότερες ακολούθους του Χριστού. Σε όλες τις βιβλικές αναφορές τοποθετείται πρώτη από όλες τις γυναίκες. Μόνο σε μία τοποθετείται δεύτερη, στο ευαγγέλιο του ευαγγ. Ιωάννη κεφ. 19 στ. 25. Σε αυτή την αναφορά πρώτη είναι η Παναγία και η εξαδέλφη της Μαρία του Κλωπά και έπειτα η αγ. Μαρία η Μαγδαληνή («εἰστήκεισαν δὲ παρὰ τῷ σταυρῷ τοῦ Ἰησοῦ ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ ἡ ἀδελφὴ τῆς μητρὸς αὐτοῦ, Μαρία ἡ τοῦ Κλωπᾶ καὶ Μαρία ἡ Μαγδαληνή»).

3) Και οι τέσσερις ευαγγελιστές την αναφέρουν ως μάρτυρα της αναστάσεως (στα χωρία Ματθαίου 28:1-10, Μάρκου 16:1-8, Λουκά 23:55-24:11, Ιωάννη 20:1-18) και οι δύο (Μάρκος και Ιωάννης) ως απόστολο των αποστόλων, οι οποίοι μάλιστα, δεν την εμπιστεύονται αμέσως αλλά είναι δύσπιστοι, μέχρι που η επίσκεψη στο -κενό πλέον- μνήμα τους πείθει.

4) Δεν έχουμε πληροφορίες για την ηλικία της ή τη ζωή της μέχρι τη στιγμή της θεραπείας της από το Χριστό. Μόνο ότι καταγόταν από μία πόλη της Γαλιλαίας, η οποία βρισκόταν δυτικά από τη Γενισαρέτ και ονομαζόταν Μάγδαλα (στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως «Πύργος»). Ίσως το ότι αναφέρεται πάντα πρώτη στο όμιλο των γυναικών μαθητών να σημαίνει ότι ήταν η πιο ηλικιωμένη από αυτές και απολάμβανε κάποια τιμή για αυτό το λόγο.

 

Από το τέλος του 6^ου μ.Χ. αιώνα ο πάπας Γρηγόριος Αʹ ο Διάλογος σε ένα ποιμαντικό κείμενο που απευθύνεται προς τους ιερείς του (το κείμενο υπάρχει στα λατινικά στη Λατινική Πατρολογία του J.-P. Migne, τόμος 76 στήλη 1239) φαίνεται να συγχέει τρεις γυναίκες (την αμαρτωλή που άλειψε τα πόδια του Χριστού με μύρο, την αδελφή του Λαζάρου Μαρία που, ως έκφραση της ευγνωμοσύνης της προς τον Κύριο έκανε το ίδιο και την θεραπευμένη δαιμονισμένη Μαρία (Μαγδαληνή) του ευαγγ. Λουκά). Από το σημείο αυτό και έπειτα η παρανόηση καθιερώθηκε στο δυτικό κόσμο και διαιωνίσθηκε μέχρι τις μέρες μας, χωρίς όμως να γίνει αποδεκτή από την ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία τιμούσε και τιμά την Μαρία Μαγδαληνή ως Αγία, Ισαπόστολο και μαθήτρια του Χριστού.

 

Αν η Εκκλησία ήθελε να αλλοιώσει τη μορφή της Μαρίας από τα Μάγδαλα δεν θα την παρουσίαζε ως Απόστολο και Αγία. Δεν θα την τιμούσε με κάθε τρόπο και ιδιαίτερα την ημέρα της μνήμης της στις 22 Ιουλίου. Δεν θα προσέφερε το λείψανό της, το οποίο βρίσκεται στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας θερμό και ευωδιάζον, για προσκύνηση. Δεν θα αναφερόταν σε αυτή μέσα από τα ευαγγέλια.

Από τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού η Αγία Μαρία έγινε αποδεκτή ως μαθήτρια και ακόλουθος του Χριστού. Ως μάρτυρας της αναστάσεως, ως η πρώτη που είδε τον αναστημένο Χριστό. Ως αυτή που έφερε το αναστάσιμο μήνυμα τους απιστούντες αποστόλους.

Τι άλλο χρειάζεται για να την τιμήσουμε και εμείς και να της αποδώσουμε το σεβασμό που της αξίζει;

Ανθρώπινα δικαιώματα, ισχύουν για όλους;

Ετικέτες

AIDS, Χριστός, αμαρτία, ανθρώπινα δικαιώματα, οροθετικοί

Ο Χριστός κατά την παρουσία του στη γη εναντιώθηκε σε πολλές κοινωνικές σκληρύνσεις και ήλθε συχνότατα σε σύγκρουση με την επικρατούσα κοινωνική και οικογενειακή ηθική, καθώς και με τον τρόπο που το θρησκευτικό και κοινωνικό κατεστημένο της εποχής του αντιμετώπιζε τις σχέσεις των ανθρώπων.

Τα παραδείγματα πολλά. Δεν δίσταζε να μιλά δημοσίως, ακόμη και σε γυναίκες αμφίβολης ηθικής, προστάτευσε από το λιθοβολισμό ακόμη και αυτή που με τη στάση της γκρέμισε την οικογενειακή αγάπη, δεχόταν τη μετάνοια γνωστών αμαρτωλών, που ακόμη και ένα άγγιγμά τους θα προκαλούσε ρίγη αηδίας στους ευσεβείς της εποχής Του, οι οποίοι θα τίναζαν τα ρούχα τους για να τα καθαρίσουν από το μίασμα, θεράπευε κατά το Σάββατο, ακόμη και αλλοεθνείς και άλλα.

Γιατί το έκανε;

Ποιος ο σκοπός Του;

Διαβάζοντας όλες αυτές τις διηγήσεις εύκολα διαπιστώνουμε ότι σε καμία από τις περιπτώσεις δεν παραβλέπει ούτε δικαιώνει την αμαρτία. Αντιθέτως, είναι πάντοτε ξεκάθαρα απέναντί της. Η αμαρτία διαστρέφει τις ανθρώπινες σχέσεις και αλλοιώνει τον άνθρωπο, χωρίς να του αφήνει άλλη ουσιαστική διέξοδο από τη μετάνοια. Με τη στάση Του, όμως, ο Χριστός δείχνει πόσο βαθειά σέβεται και αγαπά όλους, χωρίς να διακρίνει ανάμεσα σε καθαρούς (οι οποίοι ζουν τυφλωμένοι από την καθαρότητα της υποτιθέμενης αναμαρτησίας τους) και αμαρτωλούς. Το πρόβλημα για το Χριστό παραμένει η αμαρτία και όχι ο αμαρτωλός. Ακόμη και ο χειρότερος αμαρτωλός, εγκληματίας, είναι αμαυρωμένη, ταλαιπωρημένη, εικόνα του Θεού και ως τέτοια αντιμετωπίζεται και από την Εκκλησία.

 

Στην εποχή μας δείχνουμε, και ορθά πράττουμε, μία ιδιαίτερη ευαισθησία για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ισχύουν όμως αυτά για όλους; Προφανώς όχι, καθώς ο νόμος παρεμβαίνει «διορθωτικά» σε κάποιες περιπτώσεις.

Εδώ και λίγες μέρες, μέσα στο χορό προεκλογικών και μετεκλογικών ανακοινώσεων, αντεγκλήσεων και «προσταγών», εμφανίζονται σε όλες τις μορφές του τύπου ειδήσεις που αφορούν κάποιες γυναίκες, οι οποίες μετά από τους σχετικούς ελέγχους αποδείχθηκε ότι ήταν φορείς του AIDS. Φυσικά, το ενδιαφέρον δεν στρέφεται προς αυτές, αλλές στις σχέσεις των «νομοταγών» πολιτών μαζί τους. Η καταπάτηση της ιδιωτικότητάς τους γίνεται για την προστασία του κοινωνικού συνόλου. Γι’ αυτό δημοσιεύθηκαν οι φωτογραφίες τους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Η ασθένειά τους γίνεται είδηση, τα ταλαιπωρημένα προσωπά τους θέαμα.

 

Πόσο διαφορετική η στάση του Χριστού! Με πόσο σεβασμό αντιμετώπισε κάθε αμαρτωλό, με πόση διάκριση προσπαθούσε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να θεραπεύσει, όχι μόνο το σώμα, αλλά και την ψυχή, ώστε να επαναφέρει τον κάθε άνθρωπο στην μακαριότητα του Παραδείσου.

Βέβαια, ήταν σκληρός με κάποιους! Με ποιους; Με αυτούς οι οποίοι αμετανόητοι και σκληρόκαρδοι δικαίωναν τους εαυτούς τους και έδειχναν με αποστροφή τους προς τους αμαρτωλούς που τους περιέβαλαν. Ήταν σκληρός με αυτούς που αυτοδιορίζονταν προστάτες της ηθικής και του νόμου.

 

Στην περίπτωση των οροθετικών γυναικών τι στάση θα τηρούσε άραγε; Θα ανεχόταν τη δημόσια διαπόμπευσή τους για να σωθούν οι «πελάτες» τους ή θα έπαιρνε ξανά το φραγγέλιο για να καθαρίσει λίγη ακόμη υποκρισία; Θα φώναζε και πάλι «οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Ματθαίου 21:31) ή θα συναινούσε με τη στάση του νόμου, των μέσων και των πολλών απέναντι στο δημιούργημά Του;

 

Το πρόβλημα λύνεται άραγε με τη δημοσιοποίηση των φωτογραφιών και τη φυλάκιση; Που είναι ο σεβασμός μας απέναντι στον κάθε συνάνθρωπό μας; Γιατί μερικές φορές είμαστε περισσότερο ευαίσθητοι απέναντι στα ζώα από ότι στον άνθρωπο; Γιατί δεν βλέπουμε τον έτερο ως εικόνα του Θεού, αλλά τον κρίνουμε με άλλα κριτήρια;

Γιατί δεν ακολουθούμε το δρόμο του Χριστού, ο οποίος στηλίτευε την αμαρτία, αλλά ταυτόχρονα, με λεπτότητα, σκέπαζε με την αγάπη Του τον αμαρτωλό; Γιατί ακολουθούμε περισσότερο τον επηρμένο δρόμο των Φαρισαίων που έδειχναν με το δάχτυλο όποιον δεν τηρούσε το νόμο;

 

Τόσο δύσκολο είναι, τέλος πάντων, να προτάσσουμε την αγάπη έναντι της εγωϊστικής ικανοποίησης των παθών και των αδυναμιών μας;

Οι εκλογές κι εμείς

Ετικέτες

Βουλή, Χριστός, εκπρόσωποι, εκλογές, λαός, ο ιερός νιπτἠρ

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

Για μία ακόμη φορά φθάσαμε μπροστά στις κάλπες. Έτοιμοι ή όχι για να αποφασίσουμε για το μέλλον της πατρίδας (κάπως αφηρημένο) και το δικό μας (πολύ περισσότερο συγκεκριμένο).

Υπάρχουν άραγε κάποια σταθερά κριτήρια που μπορούμε να αξιοποιήσουμε σε αυτή την επιλογή μας; Αναμφίβολα πολλά: ο βίος των υποψηφίων, τι θέλουμε (και όχι τι λέμε ότι θέλουμε) από αυτούς, ο σεβασμός προς τους ψηφοφόρους (σε περίπτωση που μπορούμε να τον διακρίνουμε), προς την πατρίδα, την παράδοση, τη γλώσσα, την πίστη μας, την ιστορία μας . . .

Όταν λέμε ο βίος δεν εννοούμε ότι πρέπει να γνωρίζουμε λεπτομέρειες της προσωπικής τους ζωής, αλλά ότι η γενικότερη αίσθηση που μας δίνουν είναι του έντιμου, συνετού, μετρημένου ανθρώπου που μπορείς να τον εμπιστευθείς ή όχι.

 

Όσο σκέπτομαι την επιλογή της Κυριακής στο μυαλό μου σχηματίζεται μία βιβλική εικόνα, η οποία θα έπρεπε να αποτελέσει το πρότυπο για κάθε συμπολίτη μας που επιζητεί την ψήφο του λαού για να τον εκπροσωπήσει στη Βουλή των Ελλήνων. Η εικόνα αυτή δεν είναι άλλη από του Χριστού, ο οποίος λίγο πριν σταυρωθεί, πήρε την πετσέτα και τη λεκάνη και έπλυνε τα πόδια των μαθητών Του. Ανέλαβε ένα ταπεινωτικό καθήκον, το οποίο άρμοζε μόνο στους δούλους. Ήταν υποχρέωση του κάθε οικοδεσπότη μόλις έφθανε ο καλεσμένος ή ο περαστικός ξένος στο σπίτι του να του προσφέρει αυτή την αναψυχή, αυτή τη φροντίδα που τον ξεκούραζε από το δρόμο και τον καθάριζε από τη σκόνη.

Μόνο όταν προσεγγίσουμε την πολιτική και την αναρρίχηση σε διάφορα αξιώματα ως μία, αναμφίβολα, πολύ σημαντική διακονία προς τον πλησίον, τότε θα αλλάξουν τα πράγματα στον τόπο μας και θα αποκατασταθεί η χαμένη εμπιστοσύνη του λαού προς τους πολιτικούς.

 

Ο Χριστός είναι ξεκάθαρος ως προς τη σχέση μας με τις κάθε μορφής εξουσίες και τα αξιώματα: δείχνουν το δρόμο για τη θυσία, αποτελούν την ύψιστη διακονία προς το λαό και θεμελιώνονται στο ότι ο κάθε πολιτικός πρέπει να έχει πρόθεση να διακονήσει και όχι να διακονηθεί.

 

Άραγε η εικόνα του σκυμμένου Χριστού να πλένει τα πόδια των μαθητών θα ταίριαζε ή όχι στη Βουλή των καλοντυμένων και υπερήφανων εκπροσώπων μας;

Πότε έγινε η Σταύρωση του Κυρίου;

Ετικέτες

14η Νισάν, πασχαλινό δείπνο, σταύρωση, σέδερ, Αμνός, Ανάσταση, Ευαγγελιστές, Ιωάννης, Λουκάς, Μάρκος, Ματθαίος, Πανάγιος Τάφος, Πεσάχ, Συνοπτικοί, Χριστός

Μελετώντας τις ευαγγελικές περικοπές που σχετίζονται με το γεγονός του Μυστικού Δείπνου και της Σταυρώσεως διαπιστώνουμε ότι κατά τους Συνοπτικούς το βραδινὸ γεύμα της Πέμπτης ήταν το πασχαλινό γεύμα (π.χ. Ματθαίου 26:17-19, Μάρκου 14:12-16, Λουκά 22:7-13), ενώ κατά τον ευαγγελιστή Ιωάννη το πρωί της Παρασκευής, που πήγαν τον Ιησού μπροστά στον Πιλάτο οι ευσεβείς Ιουδαίοι δεν μπήκαν στον περίβολο του Πραιτωρίου για να μην μολυνθούν, αλλά να μπορέσουν να φάγουν το πασχαλινό γεύμα (Ιωάννη 18:28).

Κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες λύσεις σχετικά με το ποια μέρα έγιναν αυτά τα δύο γεγονότα, οι οποίες ξεκινούν από την Τετάρτη 12 Νισάν. Η επίλυση του προβλήματος είναι δύσκολη, καθώς τα αστρονομικά δεδομένα δεν έχουν παραδοθεί με μεγάλη ακρίβεια. Παραδείγματος χάριν για να ορισθεί η αρχή ενός νέου σεληνιακού μήνα έπρεπε να γίνει ορατή η νέα σελήνη. Αν όμως υπήρχε συννεφιά ήταν πιθανό να χαθεί η μέρα και η έναρξη να μετατεθεί την επομένη. Ας δούμε όμως πρώτα πως γιόρταζαν το Πάσχα οι Ιουδαίοι.

Η εορτή γιορτάσθηκε για πρώτη φορά την παραμονή της φυγής τους από την Αίγυπτο. Η ανάμνηση αυτού του γεγονότος παραμένει ισχυρή στον σχετικό εορτασμό μέχρι σήμερα. Το εβραϊκό Πάσχα διαρκεί 8 ημέρες. Λέγεται και γιορτή των αζύμων, γιατί όλες τις ημέρες που διαρκούσε δεν έτρωγαν ψωμί που είχε φουσκώσει με μαγιά ή προζύμη. Μάλιστα, πριν την έναρξη της εορτής έκαιγαν όποια περισεύματα τέτοιων συστατικών υπήρχαν σε κάθε σπίτι. Το άζυμο ψωμί, το οποίο στα εβραϊκά λέγεται «ματσά» μοιάζει με κράκερς και μπορεί να παρασκευαστεί είτε στο σπίτι είτε να αγοραστεί έτοιμο.

Η πρώτη ημέρα της εορτής είναι πάντα η 14^η του μηνός Νισάν. Καθώς χρησιμοποιείται το σεληνιακό ημερολόγιο, η ημερομηνία της εορτής μετακινείται. Μάλιστα για να διορθώσουν κάπως το πρόβλημα αυτό και να διατηρείται η γιορτή πάντα μέσα στην άνοιξη, κάθε τρία χρόνια παρεμβάλλουν έναν ακόμη μήνα και καλύπτουν την διαφορά που έχει δημιουργηθεί σε σχέση με το ηλιακό ημερολόγιο. Έτσι η 14η Νισάν πέφτει ανάμεσα στα μέσα Μαρτίου και στα μέσα Απριλίου.

 

Το πασχαλινό δείπνο («σέδερ») περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) ψητό αρνί, πικρά χόρτα (βρασμένα), τα οποία θυμίζουν τα πικρά χρόνια της σκλαβιάς, ψητό αυγό που συμβολίζει τη γονιμότητα και φυσικά το ειδικό κόκκινο κρασί που αποτελεί και το κεντρικό σημείο του εορτασμού. Το Πάσχα παραμένει και σήμερα μία οικογενειακή εορτή και το τελετουργικό κατευθύνει ο πατέρας της οικογένειας.

Στην φωτογραφία που ακολουθεί βλέπουμε το ειδικό πιάτο στο οποίο είναι τοποθετημένες οι τροφές κατά την τάξη (κάτω από κάθε τροφή υπάρχει σχετική επιγραφή). Στο κέντρο διακρίνουμε την εβραϊκή επιγραφή «πεσάχ» (= Πάσχα) που παραπέμπει στον εβραϊκό πασχαλινό εορτασμό.

 

Στις 10 του μηνός Νισάν αγοράζουν τον πασχαλινό αμνό και τον σφαγιάζουν (ειδικοί σφαγείς, οι οποίοι ακολουθούν τις οδηγίες του Νόμου) νωρίς το απόγευμα της 13^ης Νισάν. Το πασχαλινό δείπνο ακολουθεί είτε το βράδυ της 14^ης είτε το βράδυ της 15^ης του μηνός.

 

Το έτος που έγινε η Σταύρωση του Κυρίου η 14^η Νισάν έπεσε Παρασκευή. Φαίνεται ότι οι τρεις συνοπτικοί ευαγγελιστές, ο Ματθαίος, ο Μάρκος και ο Λουκάς, χρησιμοποιούν έναν ελαφρώς διαφορετικό τρόπο υπολογισμού του χρόνου από τον ευαγγ. Ιωάννη. Ο παραδοσιακός τρόπος ήταν από το απόγευμα της μίας ημέρας μέχρι το απόγευμα της άλλης. Αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιεί ο ευαγγελιστής Ιωάννης. Οι άλλοι τρεις ευαγγελιστές φαίνεται ότι υπολογίζουν από την ανατολή του ήλιου μέχρι την επόμενη ανατολή. Με αυτόν τον τρόπο φαίνεται ότι υπολόγιζε τις ημέρες και ο όμιλος του Χριστού και των μαθητών (έχει υποστηριχθεί ότι αυτό το σύστημα κυριαρχούσε στη Γαλιλαία που ήταν ο τόπος όπου κυρίως έδρασε ο Χριστός). Μεγάλο σχετικό ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές στην επίσκεψη των μυροφόρων στον τάφο του Χριστού. Από αυτές φαίνεται γι’ αυτές η ημέρα άλλαζε με την ανατολή της επομένης. Διαφορετικά θα είχαν επισκεφθεί τον τάφο αργά το απόγευμα του Σαββάτου, όταν θα είχε λήξει η αργία της ημέρας. Αντιθέτως, μόλις άρχισε να χαράζει και έληξε η αργία, οι γυναίκες έσπευσαν στο μνήμα για να ολοκληρώσουν τη διαδικασία της ταφής, κατά τα ιουδαϊκά έθιμα και να εκφράσουν το σεβασμό και την αγάπη τους προς το νεκρό.

 

Γνωρίζοντας ότι η 14^η Νισάν τη χρονιά που σταυρώθηκε ο Χριστός έπεσε ημέρα Παρασκευή, μπορούμε να υπολογίσουμε ακριβώς την ημερομηνία που συνέβη το γεγονός. Η 14^η Νισάν, κατά την περίοδο που ο Πιλάτος ήταν έπαρχος της Ιουδαίας (26-36 μ.Χ.) έπεσε ημέρα Παρασκευή τρεις φορές: 14 Απριλίου του 27, 7 Απριλίου του 30 και 3 Απριλίου του έτους 33. Από αυτές, κατ᾿ εκτίμηση, μάλλον πρέπει να επιλέξουμε την 7^η Απριλίου του 30. Συνεπώς η Ανάσταση έγινε κατά τη νύχτα 8^ης προς 9^η Απριλίου του έτους 30. Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι οι Ιουδαίοι υπολόγιζαν τον χρόνο μετρώντας και τμήματα του χρόνου ακόμη και αν αυτά δεν είχαν ολοκληρωθεί. Στην περίπτωση του Χριστού η Παρασκευή μετράται ως η πρώτη ημέρα, παρά το γεγονός ότι έμεινε στον τάφο μόνο ένα μέρος της, το Σάββατο είναι ούτως ή άλλως ολόκληρο (δεύτερη ημέρα) και η Κυριακή, παρα τό ότι η Ανάσταση έγινε λίγες ώρες μετά την έναρξή της, προσμετράται ως η τρίτη ημέρα.

 

Ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος σε ομιλίες του στο ευαγγέλιο του ευαγγελιστή Ιωάννη, σημειώνει ότι ο Χριστός με τους μαθητές Του γιόρτασαν το Πάσχα μία ημέρα πριν από την εορτή των Ιουδαίων (δηλαδή το απόγευμα της 13^ης Νισάν), κρατώντας τη δική Του σφαγή για ανήμερα το Πάσχα (14^η Νισάν). Με αυτή την θεολογική ερμηνεία ξεπερνιέται το πρόβλημα του ποια σχέση με τον ιουδαϊκό εορτασμό είχε η θυσία του Χριστού. Το πασχαλινό σφάγιο είναι πλέον ο ίδιος ο Κύριος. Αυτή τη σύνδεση υιοθετεί και ο απ. Παύλος στην Αʹ προς Κορινθίους επιστολή του (κεφ. 5 στίχος 7) λέγοντας ότι το Πάσχα, αντί για άλλον αμνό, θυσιάσθηκε ο ίδιος ο Χριστός.

 

Κλείνοντας το σημείωμα αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε ότι όσο ενδιαφέρουσες και αν είναι οι λεπτομέρειες για τη συνολική κατανόηση των γεγονότων της τελευταίας εβδομάδας του Χριστού και ο προσδιορισμός της ακριβούς ημερομηνίας της σταυρώσεως, η προσοχή μας δεν πρέπει να εστιάσει στα στοιχεία αυτά, αλλά στο ίδιο το γεγονός της σταυρώσεως και της σημασίας του για το ανθρώπινο γένος. Το γεγονός αυτό σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί κομβικό σημείο της ανθρώπινης ιστορίας, καθώς, σε συνδυασμό με την Ανάσταση που το ακολούθησε, μας ελευθέρωσε από τα δεσμά του θανάτου και μας οδήγησε στη σωτηρία.

 

Καλή Ανάσταση!

Με αφορμή ένα περιστατικό . . .

Ετικέτες

πλησίον, Χριστός, δύο Πακιστανοί, δέκα λεπροί, ιθαγένεια, μετανάστες, ξένος

Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2010 στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κω» με τίτλο «Οἱ δὲ ἐννέα ποῦ;».

Αφορμή μας έδωσε η συζήτηση για την απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στους οικονομικούς μετανάστες. Παραμένει όμως πάντοτε επίκαιρο ιδιαίτερα μετά το περιστατικό κατά το οποίο δύο νεαροί Πακιστανοί έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να σώσουν δύο Έλληνες που είχαν «κολλήσει» σε σιδηροδρομικές γραμμές.

«Οὐχὶ οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; Οἱ δὲ ἐννέα ποῦ;

Οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ

εἰ μὴ ὁ ἀλλογενὴς οὗτος;»

(Κατά Λουκάν 17:17-18)

Τις τελευταίες ημέρες έχει ανακινηθεί στην πατρίδα μας το θέμα των παρανόμως ή μη διαβιούντων μεταναστών. Μετά την εκδήλωση της προθέσεως εκ μέρους της κυβέρνησης να δοθεί εν συνόλῳ -ή όχι- σε αυτούς η ελληνική ιθαγένεια άνοιξε για μία ακόμη φορά η συζήτηση σχετικά με το τι πρέπει να πράξουμε απέναντι σε αυτό το θέμα. Μάλιστα, κατά καιρούς ακούγονται δηλώσεις, πολιτικών και πνευματικών ηγετών, καθώς και ποιμένων της Εκκλησίας, οι οποίοι καταθέτουν την άποψή τους εκφράζοντας την αγωνία τους για το τι μέλλει γενέσθαι. Επιπροσθέτως το τελευταίο δεκαήμερο γίναμε γνώστες δύο προσπαθειών συλλογής υπογραφών η μία για διενέργεια δημοψηφίσματος η άλλη για να πούμε ναι ή όχι στην απόδοση ιθαγένειας στους μετανάστες που κατοικούν στην πατρίδα μας.

Η κατάσταση αυτή μας έβαλε σε σκέψεις και μας οδήγησε στο να αναζητήσουμε τι στάση θα κρατούσε ο Χριστός που παραμένει το αξεπέραστο πρότυπο κάθε ανθρώπου που σέβεται την ελευθερία του, όχι τη λίγη, την περιορισμένη, που μας αφήνει ο εγωκεντρικός τρόπος ζωής, αλλά την απροσμέτρητη που μας δώρισε ο Κύριος με τη δημιουργία μας.

Από μία πρόχειρη, μάλλον δειγματοληπτική, έρευνα στην Καινή Διαθήκη αποκομίσαμε τα εξής περιστατικά:

1) Ματθαίου 8:5-10 (και Λουκά 7:2-10). Πρόκειται για το περιστατικό της θεραπείας του δούλου του εκατοντάρχου, ο οποίος δείχνει τέτοια πίστη που ο Κύριος αναφωνεί «οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ τοσαύτην πίστιν εὗρον».

2) Ματθαίου 15:21-28 (και Μάρκου 7:24-30). Η θεραπεία του παιδιού της Συροφοινίκισσας, Ελληνίδας, «τῷ γένει».

3) Λουκά 17:12-19. Το περιστατικό της θεραπείας των δέκα λεπρών, αλλά της μετ’ ευγνωμοσύνης επιστροφής του ενός, του μόνου που δεν ήταν Ιουδαίος.

4) Ιωάννου 4:4-42. Ο διάλογος του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα, την αγία Φωτεινή την ισαπόστολο, η οποία ήταν το πρόσωπο που ο Κύριος επέλεξε για να αποκαλύψει το γεγονός ότι ήταν ο Μεσσίας.

5) Λουκά 10:30-37. Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη, όπου ο εθνικά εχθρός είναι ο εκφραστής της αγάπης.

6) Ματθαίου 3:9. Ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, στηλιτεύοντας τον εγωισμό των φαρισαίων για την εθνολογική και θρησκευτική τους καθαρότητα, λέει ότι ο Θεός και από τις πέτρες «δύναται . . . ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ».

 

Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των βιβλικών περιστατικών; Μα το γεγονός ότι δείχνουν τη στάση του Χριστού, και όχι μόνο, απέναντι στον ξένο, τον πάροικο, τον κοινωνικά απόβλητο. Η στάση του είναι ξεκάθαρη: αγάπη, σεβασμός, προσφορά βοήθειας, θαυμασμός και προβολή της πίστεώς τους. Εμείς σήμερα ίσως δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το μέγεθος της επανάστασης της αγάπης που έκανε με αυτές τις επιλογές του ο Κύριος, διότι δεν μπορούμε να αντιληφθούμε σε όλη του την έκταση το φαινόμενο, αφενός της αίσθησης των Ισραηλιτών για τη μοναδικότητά τους και της προνομιακής θέσης του λαού τους στην ιστορία, και μάλιστα, στο λεπτό και ευαίσθητο θέμα της σωτηρίας, και αφετέρου της τελείας περιφρόνησης και απαξίωσης προς καθένα που δεν ήταν μέλος του Ισραήλ. Φυσικά εμείς δεν σκεπτόμαστε ούτε ζούμε όπως οι Ισραηλίτες του 1^ου μ.Χ. αι., αλλά από την άλλη δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τη δυναμική αντιμετώπιση του Κυρίου, μα και των Αποστόλων, στο θέμα των ξένων, των μη Ισραηλιτών. Ένα θέμα δυσχερές, δύσκολο και ακανθώδες, το οποίο οδήγησε σε διαφωνία τους κορυφαίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο (Γαλ. 2:11-14), αλλά τελικά ξεπεράστηκε κατά τον καλύτερο τρόπο: με την πλήρη, ισότιμη και απροϋπόθετη αποδοχή των εθνικών στην Εκκλησία. Η μόνη προϋπόθεση που ετέθη ήταν η πλήρης διακοπή των σχέσεων τους με τα είδωλα.

Αυτή λοιπόν πρέπει να είναι και η δική μας σχέση, τουλάχιστον ως μεμονωμένες προσωπικότητες, προς όσους δεν ανήκουν στο λαό μας: αγάπη, σεβασμός, κατανόηση, προσπάθεια να μεταδώσουμε με ευγένεια την πίστη μας, αλλά και την ελληνική παιδεία.

Στο σημείο αυτό κάποιος εύλογα θα μπορούσε να πει τα εξής: Εντάξει, ως μέλη της Εκκλησίας πρέπει να τα κάνουμε αυτά, αλλά το κράτος μας πρέπει να ακολουθήσει την ίδια πρακτική; Μήπως αυτό μας ζημιώσει ως λαό; Μήπως μας βλάψει ως έθνος; Μήπως η πολιτεία μας πρέπει να ακολουθήσει παραδείγματα άλλων εθνών, τα οποία φέρθηκαν με σκληρότητα στους προσεγγίζοντες τα σύνορά τους μετανάστες;

Οπωσδήποτε, λόγῳ θέσεως, η ευθύνη του κράτους μας είναι διαφορετική. Έπρεπε από την πρώτη στιγμή να είχε βάλει κανόνες και όρια, ώστε να εισέλθουν στη χώρα μας όσοι είχαν σκοπό να εργασθούν και με αυτόν τον τρόπο να ζήσουν τις οικογένειές τους και, γιατί όχι, να πλουτίσουν. Έπρεπε από την πρώτη στιγμή να υπάρχει αυστηρός έλεγχος στους ημεδαπούς εργοδότες, ώστε να εξασφαλιστεί περίθαλψη, ασφάλιση, δικαιοσύνη στις συνθήκες εργασίες και ανάλογη, προς τα προσόντα και τις ικανότητες, αμοιβή. Πρέπει σήμερα, έστω, να ελέγξει η πολιτεία ποιοι μπαίνουν στην πατρίδα μας και με ποιο σκοπό. Πρέπει να φροντίσει να τους προσφέρει σωστή ελληνική παιδεία και να τους κάνει κοινωνούς του ελληνικού πολιτισμού. Πρέπει να τους προσφέρει ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης για να αποφευχθούν φαινόμενα εκμετάλλευσης από ασυνείδητους, π.χ. ιδιοκτήτες ακατάλληλων οικημάτων τα οποία προσφέρονται σε αλλοδαπούς ως κατοικίες. Πρέπει τα κριτήρια για την απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας να προστατεύσουν και αυτούς και εμάς από τα κακοποιά στοιχεία που «παρεισῆλθον κατασκοπῆσαι τὴν ἐλευθερίαν ἡμῶν», όπως σημειώνει ο απ. Παύλος.

Δεν πρέπει εν ονόματι της πολυπολιτισμικότητας να απεμπολήσουμε την παράδοσή μας, την πίστη μας και την αγάπη προς την αλήθεια που κουβαλάμε μέσα μας ως λαός από την αυγή της ιστορίας. Δεν πρέπει να χάσουμε τη συνείδηση του ποιοι είμαστε, τι προσφέραμε στο παρελθόν στον κόσμο και τι μπορούμε να προσφέρουμε σήμερα. Δεν πρέπει όμως και να αποκτήσουμε φοβία απέναντι στον άλλο, ο οποίος σε τελική ανάλυση είναι η σωτηρία μας, δεν πρέπει να νιώσουμε μίσος, το οποίο αν και υπαρκτό σε κάποιες περιπτώσεις δεν τολμούμε να το ομολογήσουμε ούτε στον εαυτό μας.

Υποχρέωση και του κράτους και ημών προσωπικά είναι να προσφέρουμε κάτι και από τη δική μας, τότε σημαντική εξάλλου, παιδεία σε όσους ζουν κοντά μας. Να τους βοηθήσουμε να μάθουν την ελληνική ιστορία και να την βάλουν δίπλα στη ιστορία της πατρίδας τους, να τους κάνουμε υπερήφανους που βρέθηκαν εδώ και όχι κάπου αλλού. Να τους δείξουμε την πίστη μας όχι με λόγια, αλλά με έργα, καθώς προκαλεί αλγεινή εντύπωση να λέμε κάποτε ότι τους αγαπάμε, ενώ από την άλλη να θέλουμε να τους απομακρύνουμε.

Υποχρέωση και του κράτους και ημών προσωπικά είναι να προσφέρουμε παιδεία στα παιδιά μας, στα Ελληνόπουλα. Να τα ωθήσουμε να αγαπήσουν την ιστορία μας, να ζήσουν μυστηριακή ζωή, να αγαπήσουν την πατρίδα μας και να νιώσουν περήφανα γι’ αυτή. Να τους θυμίσουμε αυτό που μας έλεγαν οι γονείς μας «καμία δουλειά δεν είναι ντροπή». Να τους δείξουμε ότι η ελευθερία από κάθε εξάρτηση και η αγάπη είναι η βάση για ένα επιτυχημένο πέρασμα από τούτη τη ζωή.

Ο άνθρωπος με πίστη, αγάπη και ελπίδα δεν έχει να φοβηθεί τίποτα.

Φρονούμε ότι, μέσα από το αγαπητικό πρίσμα της Εκκλησίας, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα της μετανάστευσης. Αγάπη, όμως, δεν σημαίνει ενδοτικότητα ούτε παράδοση άνευ όρων. Το κράτος πρέπει να θέσει τους κανόνες του. Εμείς πρώτοι πρέπει να τους σεβαστούμε και έπειτα να απαιτήσουμε το σεβασμό τους και από τους άλλους.

Θα μου πείτε είναι δυνατό να γίνουν αυτά ή μήπως όσα αναφέρουμε είναι μία ουτοπία; Αν πίστευα ότι ήταν ουτοπία δεν θα τα έγραφα. Αν δεν εμπιστευόμουν την ανακαινιστική δύναμη της Εκκλησίας δεν θα τα έλεγα. Αν δεν γνώριζα τον καταλυτικό ρόλο που η ελληνική παιδεία έπαιξε στον εκπολιτισμό λαών και λαών στο παρελθόν (π.χ. Μέγας Αλέξανδρος, Βυζάντιο) δεν θα έκανα την παραμικρή αναφορά.

Επιτρέψτε μου όμως να έχω έναν φόβο μήπως ο κανένας από εμάς που δεν θέλει τους ξένους γίνει αιτία να επαληθευτεί το βιβλικό: «λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας», το οποίο ο Κύριος συμπλήρωσε λέγοντας «ἀρθήσεται ἀφ’ ὑμῶν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ δοθήσεται ἔθνει ποιοῦντι τοὺς καρποὺς αὐτῆς» (Ματθαίου 21:42-43).

Πρέπει να αποδίδουμε φόρους στον Καίσαρα;

Ετικέτες

φόροι, φαρισαίοι, Αυγουστος, Ηρωδιανοί, Καίσαρας, Μεγάλη Δευτέρα, Τιβέριος, Χριστός, γραμματείς, κήνσος, νόμισμα

Το απόγευμα της Μεγάλης Δευτέρας ψάλλεται στους Ναούς μας ο Όρθρος της Μεγάλης Τρίτης. Στην ευαγγελική περικοπή κυριαρχούν οι ερωτήσεις-προκλήσεις των Ιουδαίων προς τον Χριστό.

Οι ερωτήσεις αυτές είναι διατυπωμένες με τέτοιον τρόπο, ώστε αν δεν τις προσεγγίσεις από διαφορετική οπτική γωνία από αυτόν που τις θέτει θα βρεθείς μπλεγμένος, κάτι που επεδίωκαν για το Χριστό: να τον φέρουν σε δύσκολη θέση, ώστε να αναγκαστεί να επιλέξει την απάντηση που εξυπηρετούσε είτε αυτούς που την έθεταν είτε τους αντιπάλους τους. Το αποτέλεσμα θα ήταν, όμως, ότι και στις δύο περιπτώσεις θα είχαν τη δυνατότητα να τον κατηγορήσουν ότι κινούνταν έξω από τα όρια του νόμου, ότι υποστήριζε μία πολιτική ομάδα, ότι ήταν φίλος των Ρωμαίων και διάφορα άλλα.

 

Η πρώτη σχετική ερώτηση προέρχεται από τους Ηρωδιανούς, μία ομάδα υποστήριξης της δυναστείας του Ηρώδη. Τότε στην Ιουδαία την εξουσία την κατείχαν οι Ρωμαίοι, αλλά στην Γαλιλαία και στην Περαία, όπως και στην Βατταναία και την Τραχωνίτιδα χώρα, ηγεμόνευαν, με την ανοχή των Ρωμαίων, απόγονοί του Ηρώδη του Μεγάλου.

 

Η ερώτηση αφορά το αν πρέπει οι Ιουδαίοι, και μάλιστα οι ευσεβείς τηρητές του νόμου, να πληρώνουν φόρους στον Καίσαρα, καθώς η μη απόδοση φόρων εθεωρείτο πράξη αντίστασης. Έτσι ο Χριστός με την απάντησή Του θα χαρακτηριζόταν είτε προδότης του Νόμου είτε επαναστάτης απέναντι στους Ρωμαίους και τους ντόπιους υπηρέτες τους.

 

Στο σημείο αυτό διαφαίνεται η νέα, διαφορετική στάση του Χριστού απέναντι στο θέμα που του θέτουν. Προχωρά, θα λέγαμε, χρησιμοποιώντας μια πιο σύγχρονη γλώσσα, σε διαχωρισμό Εκκλησίας – Πολιτείας. Τη συγκεκριμένη στάση Του την υπαγορεύει η επιθυμία να απαγκιστρωθούν οι Ιουδαίοι από τις αγκυλώσεις στις οποίες τους είχε οδηγήσει η επιφανειακή και γι’ αυτό εσφαλμένη προσέγγιση του Νόμου από τους γραμματείς, τους φαρισαίους και τους νομικούς.

Ο Χριστός αλλάζοντας οπτική γωνία ανανεώνει τη σχέση μας με το Νόμο. Πλέον, δεν ισχύει το «είτε το ένα είτε το άλλο», αλλά και τα δύο με προσοχή και σύνεση. Η επιλογή της απόδοσης των φόρων δεν σημαίνει άρνηση του νόμου. Μάλιστα, και στο παρελθόν οι Ιουδαίοι είχαν τηρήσει ανάλογη στάση (π.χ. οι αρχιερείς υποδέχθηκαν τον Μ. Αλέξανδρο με τιμές παρά το γεγονός ότι ήταν κατακτητής). Αντιθέτως, μας βοηθά να οριοθετήσουμε τις εξουσίες.

 

Επιπλέον, το νόμισμα του κήνσου, που έδειξαν στον Ιησού απεικόνιζε τον Καίσαρα, πιθανότατα τον Τιβέριο, κάτι που για τους ευσεβείς Ιουδαίους ήταν απαράδεκτο. Οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει στην Παλαιστίνη νομίσματα από την εποχή του Τιβερίου (έγινε αυτοκράτορας το 14 μ.Χ. και πέθανε σε ηλικία 79 ετών το 37 μ.Χ.), τα οποία απεικονίζουν τη μορφή του. Το νόμισμα που εικονίζεται παρακάτω είναι ασημένιο δηνάριο της εποχής του Τιβερίου. Η επιγραφή στα λατινικά είναι η εξής: «AUGUSTUSTI[BERIUS] CAESARDIVIAUG[USTI] F[ILIUS]». Με τις απαραίτητες συμπληρώσεις των ειδικών διαβάζουμε: «Αύγουστος Τιβέριος Καίσαρας του θεϊκού Αυγούστου Υιός».

 

Με τη στάση του ο Χριστός δείχνει που πρέπει να εστιάζουμε και να επικεντρώνουμε την προσοχή μας: σημασία έχει η ουσιαστική τήρηση του Νόμου και αυτήν μπορεί να την πετύχει κάποιος ακόμη και αν αποδώσει τους οφειλόμενους φόρους στον Καίσαρα, ο οποίος εξέφραζε και εκφράζει κάθε μορφή εξουσίας.

Η προσέγγιση του Χριστού δεν είναι διχαστική, αλλά ενωτική. Δεν κατακερματίζει την κοινωνία, αλλά την συνέχει. Δεν διασπά τον άνθρωπο, αλλά τον αναδεικνύει σε πρόσωπο.

Πάντοτε η προσέγγιση του Χριστού ανανεώνει τη στάση μας απέναντι σε θεσμούς, καταστάσεις, πρόσωπα. Αυτή η διαφορετική στάση είναι ένα από τα πολύ όμορφα και δυναμικά νέα στοιχεία που έφερε στη ζωή μας. Στις επόμενες ημέρες, εξάλλου, θα Τον δούμε να το κάνει συχνότατα και με μεγάλη επιτυχία.

Η στάση Του αυτή είναι αυθεντική, ουσιαστική, σέβεται τον πλησίον και μπορεί να μας οδηγήσει στον Παράδεισο.

                                                               Καλή υπόλοιπη Μεγάλη Εβδομάδα

Τελικά, πώς μπορούμε να σωθούμε;

Ετικέτες

σταύρωση, χαρά, Ανάσταση, Μεγάλη Εβδομάδα, Χριστός, δυσκολίες, ερχόμενος ο Κύριος, μαρτύριο

 Μία ερώτηση που προκαλεί το ενδιαφέρον πολλών και θα έπρεπε να προκαλεί το ένδιαφέρον όλων μας είναι αυτή του τίτλου της σημερινής δημοσίευσης.

Για την Εκκλησία η απάντηση είναι πολύ απλή. Είναι δεδομένη και συχνά πυκνά αναφέρεται σε αυτήν προσεγγίζοντάς την από ποικίλες οπτικές γωνίες.

Την αφορμή γι᾿ αυτές τις σκέψεις μας έδωσε ένας ωραιότατος ύμνος του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας, ο οποίος ψάλλεται στους Ιερούς Ναούς μας το «εσπέρας της Κυριακής των Βαΐων», όπως λέμε.

Ο ύμνος αυτός ξεκινά με τη φράση «Ἐρχόμενος ὁ Κύριος πρὸς τὸ ἐκούσιον πάθος» και είναι ένα κόσμημα λεξιλογικού πλούτου, ποιητικής τέχνης, χριστοκεντρικής στάσης απέναντι στη ζωή.

 

Μια σύντομη παρουσίαση του ύμνου έχει ως εξής:

1. Ξεκινά με έναν λόγο του Χριστού προς τους μαθητές Του, ενώ πλησιάζουν προς την Ιερουσαλήμ. Ο Κύριος προλέγει όσα πρόκειται να συμβούν.

2. Παρεμβαίνει ο υμνογράφος και σε πρώτο πρόσωπο προτρέπει τον εαυτό του και όλους εμάς να ακολοθήσουμε την οδό του Κυρίου, η οποία περνά από το μαρτύριο και οδηγεί στην Ανάσταση.

3. Με πολλή τέχνη ξαναδίνει το λόγο στον Κύριο, ο οποίος πλέον τονίζει ότι η πραγματική κατάληξη της πορείας του ιδίου και των μαθητών, δεν είναι η Ιερουσαλήμ που κάθε βήμα τους είναι και εγγύτερα, και στην οποία σύντομα θα πεθάνει, αλλά η Άνω Ιερουσαλήμ, δηλαδή η Βασιλεία των Ουρανών που αποτελεί το στόχο όλων μας.

4. Σε αυτό το τρίτο μέρος ο Χριστός τονίζει ότι η δική Του ανύψωση δεν θα είναι η μοναδική. Δεν θα ανεβεί μόνος Του στο θρόνο του Θεού, αλλά δίπλα σε Αυτόν, μαζί Του, θα «συν-ανυψωθούν» και όσοι τον ακολουθήσουν στο δρόμο της θυσίας.

 

Η παρουσίαση του ύμνου ήδη μας έδωσε τους βασικούς άξονες της πνευματικής ζωής και της πορείας προς τη Βασιλεία των Ουρανών:

1. Μαρτύριο

2. Ανάσταση.

 

Η ζωή με προβλήματα και δυσκολίες, η οποία συνήθως, μας φαίνεται βαριά και δυσβάστακτη, αποτελεί τη βάση για τη σωτηρία. Σήμερα, τουλάχιστον στην Ελλάδα, οι χριστιανοί δεν διώκονται και δεν αντιμετωπίζουν το μαρτύριο. Πάντοτε όμως έχουν προβλήματα, δυσκολίες, θλίψεις, πόνο. Η οδός αυτή όμως είναι η οδός που οδηγεί στον Παράδεισο. Βέβαια, με αυτό που λέμε σε καμία περίπτωση δεν εννοούμε ότι αυτός που πορεύεται προς τη Βασιλεία των Ουρανών είναι ή πρέπει να είναι πεσιμιστής ή σκυθρωπός ή μονόχνωτος. Το αντίθετο μάλιστα! Είναι αισιόδοξος μπροστά σε δυσκολίες που θα έκαναν κάποιον άλλο να λυγίσει. Είναι χαρούμενος ακόμη και όταν τα προβλήματα προκαλούν θλίψη. Έχει χαρά, η οποία είναι ένας από τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος. Έχει πίστη ότι ο Θεός δεν τον ξεχνά. Αφήνεται με εμπιστοσύνη στο θέλημά Του και το ακολουθεί αγωνιζόμενος.

Αυτή είναι η επιτομή της πνευματικής ζωής. Αυτό έκανε και ο Χριστός. Κατά την προσευχή στον κήπο της Γεσθημανή, μετά το Μυστικό Δείπνο, τη στιγμή που ζήτησε να αποφύγει το μαρτύριο, δεν επέμεινε στο φόβο του, δεν αρνήθηκε να προχωρήσει. Παρά το ότι γνώριζε τι επρόκειτο να ακολουθήσει αφέθηκε με εμπιστοσύνη στο Θεό λέγοντας: όχι όπως θέλω Εγώ αλλά όπως θέλεις Εσύ.

 

Αυτή η πορεία δεν σταματά με το θάνατο. Δεν διακόπτεται από το μαρτύριο. Αντιθέτως, ο θάνατος αποτελεί το επιστέγασμα της αγάπης και την απαρχή της αιώνιας ζωής. Ο Χριστός πρώτα πέθανε και έπειτα αναστήθηκε.

Ας μην δούμε την προσδοκία της ουράνιας ζωής ως μία ουτοπική προσμονή, ως μία μη ρεαλιστική μετάθεση της ευτυχίας μετά το θάνατο, η οποία, κατά τα λεγόμενα κάποιων, δεν υφίσταται, αλλά να δούμε την γεμάτη χαρά ζωή των αγίων, οι οποίοι ακόμη και όταν πεινούσαν, πονούσαν, ασθενούσαν και διώχνονταν δεν έχαναν τη χαρά και τη γαλήνη τους.

 

Νομίζω ότι στις δύσκολες στιγμές που περνά και η πατρίδα μας, αλλά και όλοι εμείς, άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, χρειαζόμαστε αυτή την εμπιστοσύνη, η οποία μας στηρίζει, αλλά και τη γνώση ότι ο σταυρός ακολουθείται από την Ανάσταση.

                                                                               Καλή Μεγάλη Εβδομάδα

Ο Λάζαρος κι εμείς

Ετικέτες

τάφος, Ανάσταση του Λαζάρου, Βηθανία, Ιησούς, Μάρθα, Μαρία, Χριστός

Γιατί άραγε η Εκκλησία προβάλλει τόσο πολύ την περίπτωση της ανάστασης του Λαζάρου;

Ο Χριστός ανέστησε πολλούς κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στη γη. Κάποιοι, όπως ο γιός της χήρας της Νάιν και η κόρη του Ιάειρου είναι γνωστοί με τα ονόματα και την ιστορία τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένουν άγνωστοι, όπως και το μεγαλύτερο ποσοστό των θεραπευμένων από το Χριστό.

Παρόμοια θαύματα (θεραπείες ασθενών και αναστάσεις νεκρών) έκαναν και οι απόστολοι, αλλά και πολλοί κατοπινοί άγιοι της Εκκλησίας. Η περίπτωση του Λαζάρου είναι κάπως διαφορετική.

 

Πρώτα πρώτα, ο, φίλος του Χριστού, Λάζαρος, είχε αφήσει τον κόσμο των ζωντανών τέσσερεις μέρες πριν φθάσει στη Βηθανία ο Κύριος. Όταν ο τελευταίος έμαθε τα νέα δάκρυσε από τον πόνο για την κυριαρχία του θανάτου πάνω στο δημιούργημα του Θεού, το οποίο είχε πλασθεί με την προοπτική της αιωνιότητας. Προέτρεψε τις αδελφές του νεκρού να επισκεφθούν το μνήμα. Πράγματι έτσι έκαναν, ενώ τους ακολούθησαν και όσοι ήταν συγκεντρωμένοι στο σπίτι πενθώντας. Αφού έφθασαν μπροστά στο μνήμα ο Χριστός ζήτησε να ανοίξουν τον τάφο, αλλά συνάντησε της άρνηση της Μάρθας, η οποία, όπως φαίνεται ήταν πολύ πρακτικός άνθρωπος και σκέφθηκε ότι πλέον, μετά από τέσσερεις μέρες το νεκρό σώμα θα είχε αρχίσει να μυρίζει.

Από αυτό το σημείο και έπειτα η προσκόληση στη λογική δεν μπορεί να ακολουθήσει. Ο τετραήμερος νεκρός μετά από την πρόσκληση του Ιησού βγαίνει από τον τάφο. Αντιλαμβάνεται κανείς την έκπληξη του πλήθους.

Μετά από τέσσερεις μέρες στον τάφο κανείς δεν μπορούσε να υποστηρίξει ότι δεν ήταν νεκρός. Ένας επιπλέον λόγος που αιτιολογεί τη σπουδαιότητα που αποδίδει η Εκκλησία στο θαύμα αυτό.

 

Πίστη της Εκκλησίας είναι ότι η άνασταση του Λαζάρου αποτελεί την πρόγευση της Ανάστασης του ίδιου του Χριστού, η οποία βέβαια είναι απείρως ανώτερη, αλλά και της δικής μας, η οποία έπεται. Το απολυτίκιο τονίζει ιδιαίτερα αυτή τη σύνδεση, η οποία μας δίνει ελπίδα και πίστη στο μέλλον: «τὴν κοινὴν Ἀνάστασιν πρὸ τοῦ Σου πάθους πιστούμενος»Ο Χριστός για να αναστήσει το Λάζαρο χρειάστηκε να αντιστρέψει τη φθορά. Το σώμα είχε αρχίζει να αποσυντίθεται. Να διαλύεται. Να λυώνει. Αυτό όμως δεν εμπόδισε το Χριστό να τον αναστήσει. Κατά τον ίδιο τρόπο δεν θα τον εμποδίσει να προχωρήσει και στη δική μας Ανάσταση.

 

Η έγερση του Λαζάρου είναι ιδιαίτερα αγαπητή στο λαό μας. Έχει τραγουδηθεί ιδιαίτερα από μεγάλους και παιδιά. Σε πολλές περιοχές έχουμε δρώμενα, τα οποία αναπαριστούν με τον ελεύθερο λαϊκό τρόπο το περιστατικό.

 

Μετά από αυτό το περιστατικό που συνέβη 6 ημέρες πριν από το Πάσχα ακολουθεί η πορεία του Κυρίου προς την Ιερουσαλήμ. Ο Χριστός πλέον δεν είναι αυτός που ανασταίνει νεκρούς και κάνει θαύματα, αλλά αυτός που θα πεθάνει για εμάς, αυτός που σε λίγο θα συρθεί ως προβατό για να θυσιαστεί και δεν θα φέρει καμία αντίρρηση σε αυτόν που θα τον θυσιάσει.

Καλή Μεγάλη Εβδομάδα!

Κοπιμισμὸς ή Θεοφάνεια;

Ετικέτες

copy, φθορά, Εκκλησία, Ελεύθερη διάχυση της πληροφορίας, Θεός, Χριστός, θρησκεία, κοπιμισμός

«Σήμερον τῶν ὑδάτων ἁγιάζεται ἡ φύσις» δηλώνει η Εκκλησία με τις ακολουθίες που σχετίζονται με το μοναδικό γεγονός της βαπτίσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον άγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή.

Αν προσπαθούσαμε να εντοπίσουμε το κεντρικό σημείο του σημερινού εορτασμού θα έπρεπε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην πρώτη φράση της αναρτήσεώς μας.

Τι προσφέρει ο ερχομός του Χριστού στη γη;

Κυρίως τον αγιασμό της και τη λύτρωσή της από τη φθορά!

Και είναι τόσο σημαντικό αυτό;

Ναι! Είναι πολύ σημαντικό γιατί αλλάζει τη σχέση του ανθρώπου με το Θεό και τον κόσμο που τον περιβάλλει. αποκαθιστά τη σχέση του με την υπόλοιπη δημιουργία και τον επαναφέρει στον Παράδεισο.

Γιατί υπάρχει η Εκκλησία στον κόσμο μας; Τι προσφέρει;

Αποτελεί τη γέφυρα ανάμεσα στον ταλαιπωρημένο, πονεμένο και κουρασμένο κόσμο μας και στο Θεό.

Με τα μυστήρια και τις άλλες αγιαστικές πράξεις της (π.χ. Αγιασμός των Φώτων) κατορθώνει να καλύψει το χάσμα ανάμεσα στο Θεό και στον άνθρωπο.

Πώς το πετυχαίνει;

Με το να σκορπίζει την άκτιστη χάρη του Θεού στην Κτίση και να την ξανακάνει Παράδεισο.

Διαβάσαμε μία είδηση, που για τον τρόπο με τον οποίο κινείται ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι κατανοητή, αλλά δεν πρέπει να συγχέεται με την προσφορά και τη θέση της Εκκλησίας στη ζωή και τον κόσμο μας.

Στη Σουηδία αναγνωρίσθηκε επίσημα, από την αρμόδια κρατική επιτροπή, ως θρησκεία ο «κοπιμισμός». Πρόκειται για το κίνημα αυτών που επιθυμούν την ελεύθερη μεταφορά της γνώσης και της πληροφορίας. Το όνομα προέρχεται από τη δημοφιλέστατη εντολή «copy» (= αντιγραφή) που επιτρέπει σε όλους μας να αντιγράψουμε ότι μας ενδιαφέρει και να το χρησιμοποιήσουμε κατά βούληση.

Αναμφίβολα, η ελεύθερη διάχυση της γνώσης και της πληροφορίας είναι σημαντικότατη για την πορεία του πολιτισμού μας. Όλοι είμαστε υπέρμαχοι αυτής της ελευθερίας και συχνά την έχουμε αξιοποιήσει.

Η επιδίωξη όμως των υπερμάχων του κινήματος αυτού να την κατοχυρώσουν ως θρησκεία μας οδηγεί σε κάποιες σκέψεις:

1. Τι είναι θρησκεία; Πρόκειται για ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα, το οποίο στοχεύει να ικανοποιήσει κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες και να απαντήσει σε ερωτήματα που μας βασανίζουν.

2. Τι είναι Εκκλησία; Η δυνατότητα που μας έδωσε ο Θεός να Τον γνωρίσουμε, να Τον αγαπήσουμε και να επικοινωνούμε μαζί Του.

3. Μπορεί ο «κοπιμισμός» να θεωρηθεί θρησκεία; Ναι, με την έννοια που αποδώσαμε λίγο παραπάνω (νούμερο 1) στη θρησκεία. φτιάχθηκε για να πετύχει κάποιον συγκεκριμένο σκοπό: την ελεύθερη διάχυση της πληροφορίας.

4. Διαφέρει κάτι τέτοιο από την Εκκλησία; Φυσικά! Πλήρως! Η Εκκλησία ΑΓΙΑΖΕΙ ΤΗΝ ΚΤΙΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.

5. Ποιο από τα δύο χρειάζεται ο άνθρωπος; Ελεύθερη διάχυση της πληροφορίας ή σωτηρία; Ποιο από τα δύο μας αρκεί; Τι θέλουμε από τη ζωή μας;

Στα ερωτήματα αυτά ο καθένας είναι «υποχρεωμένος» να απαντήσει όπως εκείνος κρίνει. Τι αξιολογεί ως σημαντικό για τον εαυτό του και τι στόχους θέτει στη ζωή του χωρίς να συγχέει τα δύο εντελώς διαφορετικά μεγέθη: Εκκλησία και θρησκεία.

Για κάποιους από εμάς είναι σημαντικό να βάλουμε τη χάρη του Θεού στη ζωή μας. Για άλλους όχι!

Χρόνια πολλά και αγιασμένα!

29 Δεκεμβρίου: «Τῶν ἁγίων Νηπίων, ἐν Βηθλεέμ ὑπό Ἡρώδου ἀναιρεθέντων»

Ετικέτες

Ηρώδης, Χριστός, αριθμός νηπίων, αγάπη, νήπια

Πριν από λίγες ημέρες διαβάσαμε μία ακόμη είδηση για τοποθέτηση εκρηκτικών μηχανισμών έξω από ναούς στη Νιγηρία, οι οποίοι προκάλεσαν σχεδόν 30 νεκρούς και πλήθος τρσυματιών. Τα θύματα ηταν Χριστιανοί οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί στους ναούς για τη χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία. Οι θύτες μία ισλαμική οργάνωση που προσπαθεί να επιβάλλει τον ισλαμικό νόμο.

Είναι τραγική η διαπίστωση ότι η έλευση του Χριστού στη γη και η παρουσία Του μέχρι και σήμερα συνοδεύεται από το μίσος των διωκτών Του. Το πρόβλημα στη Νιγηρία δεν είναι οι χριστιανοί, αλλά ο Χριστός, ο οποίος πάντοτε πολεμήθηκε με μίσος και πάθος, αλλά πάντοτε στο τέλος νικούσε.

Πρώτος ο οποίος τον εδίωξε, χωρίς να τον βλάψει, ήταν ο γηραιός βασιλιάς των Ιουδαίων, ο Ιδουμαίος στην καταγωγή, Ηρώδης. Πρόκειται για μία ιστορική μορφή με πολλές ικανότητες, μεγάλη ευστροφία, αλλά ταυτόχρονα και απίστευτη σκληρότητα και κακία. Οι ιστορικοί της εποχής σημειώνουν ότι το πέρασμά του από τη ζωή σημαδεύτηκε από εκατόμβες θυμάτων, ανάμεσά τους κάποιων από τις δέκα συζύγους του και παιδιών του. Μάλιστα, τα δύο τελευταία, τα σκότωσε λίγο πριν το θάνατό του για να μη του πάρουν το θρόνο. Μαρτυρείται δε ότι είχε διατάξει τη φρουρά του να συλλάβει και να περιορίσει στον Ιππόδρομο 800 επιφανείς Ιουδαίους με την εντολή να τους εκτελέσουν τη στιγμή του θανάτου του για να «κλάψει κάποιος όταν πέθαινε».

Με αυτά τα συγκλονιστικά περιστατικά να μονοπολούν το ενδιαφέρον των ιστορικών της εποχής δεν είναι παράδοξο το ότι δεν αναφέρεται από τους εξωβιβλικούς συγγραφείς ένα από τα φρικτώτερα εγκλήματά του: αυτό της σφαγής των νηπίων γύρω από τη Βηθλεέμ.

Η ιστορία καταγράφεται στο δεύτερο κεφάλαιο του ευαγγελιστή Ματθαίου και είναι γνωστή. Μόλις ο βασιλιάς ένιωσε ότι  παγίδα που έστησε στο «παιδίον» μέσῳ των μάγων απέτυχε, χρησιμοποίησε τη δική του, πιο σίγουρη μέθοδο: θανάτωση όλων των παιδιών της περιοχής, ώστε ανάμεσά τους να είναι και αυτό που τον ενδιέφερε («που να ψάχνουμε τώρα . . .» θα σκέφθηκε!). Η σφαγή ολοκληρώνεται, ο στόχος όμως δεν επιτυγχάνεται!

» Ἄλλαι αἱ βουλαὶ ἀνθρώπων, ἄλλα δὲ Θεὸς κελεύει».

Η θεία χάρις σώζει το παιδίον και αυτό μεγαλώνει μακριά από τους «ζητούντας την ψυχή του».

Η γέννηση, λοιπόν του Κυρίου σημαδεύτηκε με ένα αποτρόπαιο και παράλογο έγκλημα. Πλήθος νηπίων θυσιάζονται στο βωμό του ανθρώπινου εγωϊσμού. Στον ίδιο βωμό σε λίγα χρόνια θυσιάστηκε και «ὁ τεχθείς βασιλεύς». Στον ίδιο βωμό του μίσους και της κακίας θυσιάστηκαν και εφέτος οι χριστιανοί της Νιγηρίας. Τελικά όμως ποιος νικά; Τελικά ποιος «κατευθύνει» την ιστορία;

Ο κυρίαρχος του μίσους διάβολος ή ο Κύριος της αγάπης Χριστός;

Αν και σε μια πρώτη σκέψη κοιτάζοντας τον πόνο και τη θλίψη που επικρατεί γύρω μας μπορεί να πούμε ο πρώτος, στην πραγματικότητα, αυτός που μεταμορφώνει και αγιάζει την κτίση και την ανθρώπινη ιστορία είναι ο Χριστός.

Αυτός αποτελεί την ελπίδα μας και το καταφύγιο όλων των διωγμένων και βασανισμένων στο όνομά Του.

Η γέννησή Του, λοιπόν, παρά το ότι και τότε και τώρα συνοδεύτηκε από πόνο και αίμα, ήταν, είναι και θα είναι η αποκορύφωση της θεϊκής αγάπης και φιλανθρωπίας προς το πλάσμα Του.

ΚΑΙ για το λόγο αυτό, λοιπόν, έχουμε «υποχρέωση» να προσεγγίζουμε τα Χριστούγεννα πνευματικά και ουσιαστικά και όχι κοσμικά και επιφανειακά.

Χριστός ἐτέχθη!

Αυτό το αναντίρητο ιστορικό γεγονός αλλάζει, εξαγιάζει και φωτίζει τον κόσμο μας.

Χρόνια πολλά!

Φθορά (της φύσης) και Φθορά (της σχέσης)

Ετικέτες

2ο Γυμνασίο Πρέβεζας, φθορά, Θεός, Λουκάς Λελόβας, Χριστός, άγιος, βίντεο, οικολόγος

Με αυτό το πολύ καλό βιντεάκι από το μαθητή του 2ου Γυμνασίου Πρέβεζας Λουκά Λελόβα και τον πολύ εύστοχο τίτλο που έχει βάλει οδηγούμαστε σε κάποιες σχετικές σκέψεις:

1. Η φθορά του περιβάλλοντος είναι μία από τις συνέπειες της φθοράς των σχέσεων του ανθρώπου με το Θεό.

2. Για να περιορίσουμε αυτή τη φθορά πρέπει να την αντιμετωπίσουμε στη ρίζα του προβλήματος που είναι η αμαρτία.

3. Η αναζήτηση της αγιότητας είναι το άλμα που μπορεί να αφήσει τη φθορά πίσω του και να την νικήσει.

4. Κάθε άλλη αντιμετώπιση, ακόμη και αν δίνει μία ανάσα και καθυστερεί λίγο την επικράτηση της φθοράς, δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα.

5. Ο πραγματικός οικολόγος είναι ο άγιος.

6. Αυτός που κατ’ εξοχή νίκησε τη φθορά δεν είναι άλλος από τον ταπεινά γεννημένο και αναστημένο Χριστό.

7. Είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο να έχουμε μαθητές στα σχολεία μας που να εμπνέονται και να πραγματοποιούν την έμπνευσή τους με τον άψογο τρόπο που παρακολουθήσαμε στο βίντεο.

Χρόνια Πολλά