Τὸ Μάρτιο τοῦ ἔτους 2012 ἐτέθη σὲ κυκλοφορία ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Ἄθως, οἱ ὁποῖες δραστηριοποιοῦνται μὲ ἐπιτυχία στὸ χῶρο τοῦ καλοῦ χριστιανικοῦ ἐντύπου, ἕνα βιβλίο ποὺ εἶχε συγγράψει ὁ Ἅγιος Νεκτάριος τὰ πρῶτα χρόνια τοῦ 20ου αἰῶνα. Πρόκειται γιὰ τὸ ἔργο του «Τὸ γνῶθι σαὐτόν. Κείμενα αὐτογνωσίας». Στὴ νέα ἔκδοση τὸ κείμενο τοῦ Ἁγίου ἔχει ἀποδοθεῖ μὲ μεγάλη ἐπιτυχία στὴ νέα ἑλληνικὴ ἀπὸ τὴν κ. Εὐανθία Χατζῆ. Ἡ γλώσσα τοῦ τόμου εἶναι ἁπλή, ρέουσα, κατανοητή, εὐχάριστη στὴν ἀνάγνωση καὶ σαφὴς στὴ διατύπωση τῶν νοημάτων. Σὲ ἐνάργεια δὲν ὑστεροῦν οὔτε οἱ παραπομπὲς σὲ ἀρχαιοελληνικὰ κείμενα.
Τὸ κείμενο τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου εἶναι πολὺ σημαντικὸ καθὼς ἔρχεται σὲ μία ἐποχὴ ποὺ ἡ συζήτηση γιὰ τὴν ἠθικὴ διάσταση τοῦ ἀνθρώπου ἐπανατοποθετεῖται στὸ προσκήνιο μετὰ τὴν ἀπογοήτευση στὴν ὁποία ὁδηγήθηκε ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὴν ἀποτυχία τοῦ καταναλωτικοῦ τρόπου ζωῆς.
Ἐπιπλέον, ἡ ἱστορική κατάσταση τοῦ 1904 (ἔτος πρώτης κυκλοφορίας τοῦ βιβλίου) ὁμοιάζει σὲ πολλά σημεῖα μὲ τὴ σημερινή. Καὶ τότε ὑπήρχαν οἰκονομικά, κοινωνικά, ἐθνικά καὶ πνευματικά προβλήματα. Ἡ κυκλοφορία τοῦ ἔργου αὐτοῦ ἀποτέλεσε καρπό τῆς προσπάθειας του Ἁγίου Νεκταρίου νὰ ἐνισχύσει τὸν ταλαιπωρημένο ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς του καὶ νὰ τοῦ προσφέρει τὴ δυνατότητα νὰ στηριχθεῖ μὲ τὴν πίστη στὸ Θεό.
Τὸ ἔργο εἶναι χωρισμένο σὲ πολλὲς μικρὲς ἑνότητες, οἱ ὁποῖες συνθέτουν μία πλήρη ἀνθρωπολογία τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας συνυφασμένη μὲ πλῆθος στοιχείων δογματικῆς. Διαβάζοντας τὸ βιβλίο, τὸ ὁποῖο ἔχει τὴ δομὴ συστηματικοῦ ἔργου, ὁ ἀναγνώστης δὲ νιώθει κόπωση. Ἀντιθέτως, ἔχει τὴν ἐντύπωση ὅτι κρατᾶ στὰ χέρια του κάποια ἀπὸ τὶς συλλογὲς ἀσκητικῶν ἔργων μὲ κείμενα ποὺ κυριολεκτικὰ ρέουν μπροστά του.
Ἕνα ἀπὸ τὰ χαρίσματα τοῦ ἔργου, ποὺ συνέγραψε τὸ 1904 ὁ ἅγιος Νεκτάριος, εἶναι ὅτι, ἂν καὶ ἀσχολεῖται συνεχῶς μὲ ἠθικὰ ζητήματα, τὸ κείμενό του δὲν ἐκπίπτει σὲ στείρα καὶ ἀνούσια ἠθικολογία, καθὼς δὲν συνδέει τὰ ζητήματα αὐτὰ μὲ κανόνες καλῆς συμπεριφορᾶς, ἀλλὰ μὲ τὴν πηγὴ κάθε ζωῆς, τὸ Χριστό.
Ἡ διάταξη τῆς ὕλης ἀκολουθεῖ ἐνδιαφέρουσα δομή. Παραδείγματος χάριν, χωρίζει τὶς θρησκευτικὲς μελέτες σὲ τρία μέρη: πίστεως, ἐλπίδας καὶ ἀγάπης, ἀφορμώμενος ἀπὸ τὴ σχετικὴ παύλεια ἀναφορά. Δὲ θὰ ἐπιχειρήσουμε ἀναλυτικὴ παρουσίαση τῶν δύο μερῶν (ἠθικὸ καὶ θρησκευτικὸ) καὶ τῶν ἑπτὰ μεγάλων ἑνοτήτων, καθὼς ἀναπόφευκτα θὰ μείνουν ἀσχολίαστα σημαντικὰ κομμάτια τοῦ ὀγκώδους ἔργου.
Ἀπὸ τὰ πλέον κεντρικὰ καὶ χαρακτηριστικὰ σημεῖα τοῦ ἔργου θεωροῦμε τὴν παρατήρηση τοῦ Ἁγίου ὅτι ὅποιος ἀγνοεῖ τὸν ἑαυτό του, ἀγνοεῖ καὶ τὸ Θεό. Ἂν αὐτὸ γίνει κατανοητὸ καὶ ἀποδεκτὸ ἀπὸ κάθε ὀρθόδοξο χριστιανὸ ὁ κόσμος μας θὰ ἀλλάξει καὶ πολλὰ ἀπὸ τὰ προβλήματα ποὺ μᾶς ταλανίζουν θὰ ἐκλείψουν.
Ἀποτιμώντας συνολικὰ τὸ ἔργο θὰ θέλαμε νὰ ποῦμε ὅτι προσφέρει ἐλπίδα καὶ στὸν σύγχρονο πονεμένο καὶ ταλαιπωρημένο ἄνθρωπο. Παρηγορεῖ χωρὶς νὰ ἐκφυλίζεται σὲ ἀνούσια ἠθικολογία. Στηρίζει χωρὶς νὰ κουράζει, διδάσκει χωρὶς νὰ κατηγορεῖ.
Εἴθε νὰ ἔχουμε ἀπόδοση στὴ νέα ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ ἄλλων κειμένων τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου ἀπὸ τὴν κ. Εὐανθία Χατζῆ καὶ ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις Ἄθως, καὶ μάλιστα τῶν κειμένων ποὺ ὁ Ἅγιος δημοσίευσε σὲ περιοδικὰ τῆς ἐποχῆς μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἡ ὑπερεκατονταετὴς «Ἀνάπλασις».
(Δημοσιεύθηκε στο τεύχος 454 του περιοδικού «Ανάπλασις», σελ. 24-25)
Θεολογικά και άλλα τινά 