Ο απόστολος Παύλος πριν από τη μεταστροφή του

Ετικέτες

Εκκλησία, Ιερουσαλήμ, Μέγα Συνέδριο, Σαύλος, Ταρσός της Κιλικίας, απόστολος Παύλος, διώκτης, ιουδαϊσμος

Ο απ. Παύλος γεννήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας. Η γενέθλια πόλη του ήταν ένα σημαντικό μορφωτικό κέντρο της εποχής. Σύμφωνα με τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα «ὑπερβέβληνται καὶ Ἀθήνας καὶ Ἀλεξάνδρειαν καὶ εἴ τινα ἄλλον τόπον δυνατὸν εἰπεῖν» (« θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ταρσός ξεπερνούσε και την Αθήνα και την Αλεξάνδρεια και κάθε άλλον τόπο»). Η παρατήρηση αυτή δείχνει τη σπουδαιότητα της Ταρσού κατά την εποχή που εξετάζουμε ιδιαίτερα στους τομείς της φιλοσοφίας και της «εγκυκλίου παιδείας». Πλήθος φιλοσόφων, όπως ο Αθηνόδωρος (φίλος του Στράβωνος, του Κικέρωνος και της Οκταβίας, αδελφής του Αυγούστου, μαθητής του Ποσειδωνίου, δάσκαλος και μέλος του κύκλου του Αυγούστου), οι περιπατητικοί Αθηναίος από τη Σελεύκεια και Αρίστων από την Αλεξάνδρεια, ο ακαδημαϊκός Νέστωρ από την Ταρσό, ο στωικός Αντίπατρος από την Τύρο και ο εκλεκτικός Εύδωρος ο Αλεξανδρινός έζησαν και δίδαξαν στην Ταρσό.

 

Ο νεαρός Σαύλος (ο μετέπειτα απόστολος Παύλος) διδάχθηκε στη γενέτειρά του την εγκύκλια εβραϊκή παιδεία και στοιχεία φιλοσοφίας. Ο Στράβων σημειώνει ότι «ἐνταῦθα μὲν οἱ φιλομαθοῦντες ἐπιχώριοι πάντες εἰσί, ξένοι δ’ οὐκ ἐπιδημοῦσι ῥᾳδίως· οὐδ’ αὐτοὶ οὗτοι μένουσιν αὐτόθι, ἀλλὰ καὶ τελειοῦνται ἐκδημήσαντες καὶ τελειωθέντες ξενιτεύουσιν ἡδέως», δηλαδή ότι παρά τη δόξα της πόλεως αυτοί που διδάσκονται στις σχολές της είναι μόνο οι ντόπιοι. Και αυτοί μόλις καλύψουν τη βασική παιδεία φεύγουν για να συνεχίσουν αλλού τις σπουδές τους και να τελειοποιήσουν τις γνώσεις τους.

Έτσι έχουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκε ο απ. Παύλος:

πρώτα έλαβε τις βασικές γνώσεις στη γενέτειρά του και

έπειτα επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ, το κέντρο του ιουδαϊσμού, ώστε να πλουτίσει τις γνώσεις του «παρὰ τοὺς πόδας» μεγάλων δασκάλων του Νόμου, όπως ο Γαμαλιήλ (Πρ. 22:3) και να γίνει και αυτός μέλος της ομάδας των σοφών φαρισαίων και νομοδιδασκάλων.

Διοικητικά η περιοχή της Κιλικίας ήταν προσαρτημένη στην επαρχία της Συρίας, περίπου όπως η Ιουδαία, και η Ταρσός ανήκε στις ελεύθερες πόλεις («civitas libera»), δηλαδή, μπορούσε να διευθετεί με κάποια αυτονομία τις εσωτερικές της υποθέσεις και εξαιρείτο από τις παρεμβάσεις του τοπικού διοικητή.

Το έτος γέννησης του αποστόλου δεν μπορεί να προσδιορισθεί με ακρίβεια. Από έμμεσες αναφορές της Καινής Διαθήκης συμπεραίνουμε ότι θα μπορούσε να τοποθετηθεί ανάμεσα στο 5 και 15 π.Χ. και με μεγαλύτερη ακρίβεια γύρω στο 8 με 10 μ.Χ. Οι πρόγονοί του, σύμφωνα με μαρτυρία του αγίου Ιερωνύμου, μετανάστευσαν στην Ταρσό από την πόλη Γίσχαλα της Γαλιλαίας. Ο ίδιος φαίνεται ότι ήταν καλά ενσωματωμένος στην ελληνιστική κοινωνία. Αισθάνεται περήφανος που πατρίδα του ήταν μία σημαντική πόλη της εποχής «ἐγὼ ἄνθρωπος μέν εἰμι Ἰουδαῖος, Ταρσεὺς τῆς Κιλικίας, οὐκ ἀσήμου πόλεως πολίτης»: «είμαι Ιουδαίος, πολίτης της διάσημης και σπουδαίας Ταρσού της Κιλικίας» (Πρ. 21:39).

Ο απ. Παύλος σε ψηφιδωτό στον Καθεδρικό Ναό του Μονρεάλε στη Σικελία

Δεν γνωρίζουμε πως οι πρόγονοί του έγιναν Ρωμαίοι πολίτες και πως το προνόμιο της ρωμαϊκής πολιτείας πέρασε και σε εκείνον. Φαίνεται απίθανο ένας ευσεβής Ιουδαίος, όπως υποθέτουμε ότι ήταν ο πατέρας του απ. Παύλου, να έλαβε τη ρωμαϊκή πολιτεία μετά από υπηρεσία σε βοηθητικό σώμα του ρωμαϊκού στρατού, όπου θα ήταν πρακτικά αδύνατο να διατηρηθεί καθαρός από τη σχέση με μη Ιουδαίους. Εξίσου απίθανο είναι να ήταν Ρωμαίος πολίτης τρίτης η παραπάνω γενεάς, καθώς πολύ λίγοι γηγενείς κάτοικοι των ανατολικών περιοχών έλαβαν το προνόμιο αυτό προ του 1ου π.Χ. αιώνα. Ίσως να έλαβε τη ρωμαϊκή πολιτεία μαζί με άλλα ηγετικά μέλη της κοινωνίας της Ταρσού. Πάντως, ο πιο συνηθισμένος τρόπος για την απόκτηση αυτού του προνομίου ήταν η απελευθέρωση σκλάβων από κυρίους, οι οποίοι ήταν Ρωμαίοι πολίτες και κληροδοτούσαν αυτό το προνόμιο στους απελεύθερούς τους.

Ο αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος συμπεραίνει ότι καθώς ο απ. Παύλος είχε μάθει την τέχνη του σκηνοποιού για βιοπορισμό, δεν καταγόταν από μεγάλη γενιά: «οὐχ ἀπὸ προγόνων ἐπίσημος», θεωρώντας ότι κανένα επάγγελμα δεν είναι «σκηνορράφου εὐτελέστερον» (Πρὸς τοὺς σκανδαλιζομένους …, SC 79.20.10.2-3, PG 52.522). Ίσως αυτή η παρατήρηση του αγίου να αποτελεί μία ένδειξη ότι οι πρόγονοί του ήταν απελεύθεροι που απέκτησαν τη ρωμαϊκή πολιτεία με την απελευθέρωσή τους.

Η εκπαίδευση του αποστόλου φαίνεται ότι περιλάμβανε τα βασικά στοιχεία του ελληνιστικού πολιτισμού που μπορούσε να προσλάβει ένας Ιουδαίος στις ελληνόφωνες συναγωγές και από μέσα από την καθημερινή κοινωνική επαφή με μη Ιουδαίους συμπολίτες του. Τα παιδιά πήγαιναν για πρώτη φορά στο σχολείο στην ηλικία των έξι ετών. Εκεί διδάσκονταν  ανάγνωση, γραφή και αριθμητική και στοιχεία των πολιτειακών και θρησκευτικών θεσμών που αφορούσαν την κοινότητά τους και την επιβίωσή τους σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον.

Η μετάφραση των Ο´ χρησίμευε ως αναγνωστικό, στην αρχή, ενώ στη συνέχεια ο μαθητής απομνημόνευε τμήματά της. Η πρακτική αυτή διακρίνεται στις επιστολές του απ. Παύλου, καθώς μπορούμε να εντοπίσουμε σε αυτές σχεδόν 90 χωρία που μεταφέρονται κατά λέξη. Φαίνεται ότι ο απ. Παύλος γνώριζε εβραϊκά και αραμαϊκά. Η γνώση των πρώτων ήταν σπάνια στη διασπορά, σε αντίθεση με τα αραμαϊκά που μιλούσαν οι Εβραίοι της Συρίας και της ανατολικής Μικράς Ασίας. Τα παιδιά μάθαιναν τη γλώσσα στο σπίτι η σε σχολεία. Στην Ταρσό τα παιδιά μάθαιναν Ευριπίδη και Όμηρο, ο οποίος εθεωρείτο κατάλληλος και για την εκπαίδευση των φαρισαίων της Παλαιστίνης. Επίσης μάθαιναν να συντάσσουν επιστολές και να γράφουν, καθώς και να εκφράζουν με σήματα των χεριών κάθε αριθμό από το 1 μέχρι το 1.000.000.

Ο δεύτερος κύκλος σπουδών ξεκινούσε μόλις ο μαθητής μπορούσε να διαβάζει και να γράφει με άνεση, γύρω στα ένδεκα, με σκοπό τη μετάδοση του ελληνικού πολιτισμού, και διαρκούσε μέχρι την ηλικία των δώδεκα η δεκατριών χρόνων. Ζώντας στην Ταρσό, έναν τόπο όπου ερχόταν σε επαφή ο ελληνικός με τον συριακό πολιτισμό, και μέσα στα πλαίσια της περαιτέρω εκπαιδεύσεώς του, ο απόστολος είχε αποκτήσει αρκετές γνώσεις γύρω από την ελληνική φιλοσοφία, με έμφαση στον στωικισμό, που ήταν αρκετά διαδεδομένος εκείνη την εποχή. Ενδείξεις της φιλοσοφικής του παιδείας μας δίνει στην ομιλία του στην Πνύκα (Πράξεις 17:28), στην προς Εφεσίους επιστολή του, όπου στο 5ο κεφάλαιο χρησιμοποιεί λεξιλόγιο που προσιδιάζει προς αυτό των στωικών, ενώ οικείες στον ελληνικό φιλοσοφικό χώρο είναι οι παρομοιώσεις της Εκκλησίας με σώμα, στο οποίο όλα τα μέλη συνεργάζονται.

Οι επιστολές του είναι πολύ λιγότερο επηρεασμένες από την τεχνική ορολογία των ρητόρων. Μάλιστα, φανερώνουν αντίστοιχες επιδράσεις σε μικρότερο βαθμό από τα βιβλία Β´, Γ´ και Δ´ Μακκαβαίων, την επιστολή Αριστέα, τη Σοφία Σολομώντος, τον Αριστόβουλο, τον Ιώσηπο και τον Φίλωνα. Προφανώς, το ύφος στο οποίο γράφει είναι αυτό που είχε διδαχθεί στην πατρίδα του ως μαθητής.

Κατά την περίοδο της εφηβείας του όντας μέλος μίας συναγωγής της Ταρσού, θα πλούτισε τις γνώσεις του για την πατρώα θρησκεία. Μεγαλώνοντας έγινε πιστός τηρητής των πατρικών παραδόσεων.

Οι Ιουδαίοι της Ταρσού αποτελούσαν ένα ποσοστό γύρω στο 10% του συνολικού πληθυσμού των 75.000 κατοίκων της πόλεως. Ήταν δηλαδή μία αρκετά σημαντική μερίδα των κατοίκων ώστε να έχουν τη δυνατότητα να τηρούν τους νόμους και τις διατάξεις της πίστεώς τους, να διατηρούν τα προνόμια που είχαν επιτύχει και να λειτουργούν με σχετική ανεξαρτησία. Η παρουσία των Ιουδαίων στις ελληνιστικές πόλεις λειτούργησε ως μία από τις γέφυρες ανάμεσα στον ελληνικό πολιτισμό και στον χριστιανισμό. Η μακρά αυτή σχέση απέδωσε πολλούς και σημαντικούς καρπούς.

Έχοντας ανατραφεί σε αυτό το περιβάλλον ο απ. Παύλος πήγε στην Ιερουσαλήμ, η οποία προφανώς αποτελούσε το ιδεατό κέντρο του ιουδαϊσμού και ιδανικό προορισμό για όποιον Ιουδαίο επιθυμούσε να εντρυφήσει σε βάθος στην πίστη του. Χωρίς να μπορούμε να υπολογίσουμε το πότε ακριβώς έφθασε στην πόλη πρέπει να ήταν περίπου στην ηλικία των 15-17 ετών, δηλαδή λίγα χρόνια πριν ξεκινήσει τη δημόσια δράση του ο Χριστός. Εκεί μαθήτευσε «παρὰ τοὺς πόδας Γαμαλιὴλ» (Πρ. 22:3) και με την ευσέβεια και τον ζήλο του για την τήρηση των πατρικών παραδόσεων έγινε γρήγορα γνωστός στους κύκλους των ευσεβών Ιουδαίων. Η αναγνώρισή του αυτή και η εκτίμηση που έχαιρε στους σχετικούς κύκλους διαπιστώνεται και από την έμμεση συμμετοχή του στον λιθοβολισμό του αγ. Στεφάνου (Πρ. 7:58).

Η εξέλιξή του ήταν πολύ γρήγορη. Στην περίπτωση του αγ. Στεφάνου έχει έναν δευτερεύοντα ρόλο, προφανώς λόγω της νεαρής ηλικίας του, αλλά στη συνέχεια αναλαμβάνει πρωτοβουλία να χτυπήσει τους οπαδούς του Ιησού και εκτός της Παλαιστίνης. Κατά την εποχή που εξετάζουμε το Μεγάλο Συνέδριο δεν είχε εξουσία να επιβάλει την πολιτική και τις αποφάσεις του πέρα από τις ένδεκα τοπαρχίες της Ιουδαίας. Συνεπώς δεν είχε εξουσία να επέμβει στις συναγωγές της Δαμασκού. Στην πραγματικότητα, όμως, φαίνεται ότι οι ρωμαϊκές αρχές επέτρεπαν στον αρχιερέα να ζητήσει την έκδοση κάθε επικίνδυνου για τον ιουδαϊσμό προσώπου, το οποίο δημιουργούσε προβλήματα η παρέβαινε τον Νόμο. Οι κατά τόπους ρωμαϊκές αρχές επέτρεπαν στους απεσταλμένους του αρχιερέα την ελεύθερη μετακίνηση ώστε να εκτελέσουν την αποστολή τους. Ο αρχιερέας εφοδίασε τον νεαρό Σαύλο με συστατικά γράμματα, προς τη διοίκηση των συναγωγών της Δαμασκού. Αν και θεωρητικά οι χριστιανοί της πόλεως είχαν τη δυνατότητα να καταφύγουν στις ρωμαϊκές αρχές για να αποφύγουν υπέρβαση αρμοδιοτήτων από μέρους του Συνεδρίου, ουσιαστικά, ως Ιουδαίοι, ήταν εκτεθειμένοι στο μένος των απεσταλμένων και των εντόπιων ομοθρήσκων τους, οι οποίοι θα τους παρέδιδαν στο απόσπασμα από την Ιουδαία. Η κατοχή επιστολών, πέρα από νομική ισχύ, έδινε ιδιαίτερο κύρος στον κάτοχό τους και συντελούσε στην επιτυχή έκβαση της αποστολής του. Ο Ιώσηπος σημειώνει ότι ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Οκταβιανός Αύγουστος είχαν αναγνωρίσει στον βασιλέα Υρκανό Β´ (Ιουδ. Αρχ. 14.190-195) και στον Ηρώδη τον Μέγα (Ιουδ. Πολ. 1.474) θρησκευτική δικαιοδοσία επάνω σε όλους τους Ιουδαίους, μέσα και έξω από την Παλαιστίνη.

Φαίνεται ότι ο Σαούλ εστάλη στη Δαμασκό ως απεσταλμένος του αρχιερέα για να περιορίσει η να εξαλείψει την πίεση που δέχονταν τα μέλη της ιουδαικής κοινότητας της πόλης εξαιτίας του επιτυχούς έργου των χριστιανών ιεραποστόλων. Από το κείμενο των Πράξεων διαπιστώνουμε ότι η αποστολή του Σαύλου προήλθε από δική του πρωτοβουλία (Πρ. 9:1-2). Απευθύνθηκε στον αρχιερέα Καϊάφα, ο οποίος τον εφοδίασε με επιστολές που του έδιναν το δικαίωμα να συλλάβει και να φέρει δεμένους στην Ιερουσαλήμ τους Ιουδαίους που είχαν γίνει χριστιανοί.

Ο Απόστολος ομολογεί τον ζήλο του για την τήρηση των πατρώων παραδόσεων και για την εξάλειψη των οπαδών του Χριστού πράξη που ο νεαρός φαρισαίος Σαούλ θεωρούσε θεάρεστη και σύμφωνη προς τον Μωσαικό Νόμο.

Οι διωγμοί των μελών της Εκκλησίας από τον απ. Παύλο και τους συνεργάτες του εντασσόταν στο σωφρονιστικό πλαίσιο των συναγωγών της Διασποράς. Αυτό ήταν σκληρό και εκτός από αυστηρή τήρηση πλήθους διατάξεων περιελάμβανε απομάκρυνση από την κοινότητα και εφαρμογή σωματικών ποινών με γνωστότερη τη μαστίγωση με 39 κτυπήματα, σύμφωνα με τη διάταξη του Δευτερονομίου (25:3), τη σκληρότητα της οποίας δοκίμασε «πεντάκις» (Β´ Κορ. 11:24) και ο ίδιος. Καθώς οι τοπικές αρχές της συναγωγής επέβαλαν αυτές τις ποινές οι επιστολές του Καιάφα έδωσαν κύρος στον Σαούλ ενημερώνοντας τους προϊσταμένους των συναγωγών της Δαμασκού για τη στάση που πρέπει να τηρήσουν απέναντι στο πρόβλημα που είχε προκύψει. Ακόμη και αν δεχθούμε ότι νομικά δεν είχε ο αρχιερέας δικαίωμα να παρεμβαίνει στη λειτουργία των συναγωγών της Διασποράς, στην πραγματικότητα οι δεσμοί των δύο αυτών χώρων ήταν ιδιαίτερα στενοί, καθώς η Διασπορά ήταν υποχρεωμένη να τηρεί τις πρακτικές και τις αποφάσεις του Συνεδρίου. Έτσι η αποστολή ενός ζηλωτή φαρισαίου με γράμματα από τον ίδιο τον αρχιερέα, σε μία κοινότητα της Διασποράς, ήταν ένα δεδομένο που δεν μπορούσε να αγνοηθεί. Αυτή η υπακοή στο θέλημα της Ιερουσαλήμ δεν θα ήταν παράλογο να φθάσει μέχρι του σημείου να αποστείλουν μέλη των κοινοτήτων τους δεμένα για να δικαστούν από το Συνέδριο.

Ο απ. Παύλος σε ψηφιδωτό της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη

Εξάλλου είναι πολύ πιθανό τα υποψήφια θύματα του Σαούλ να ανήκαν, προ της ένταξής τους στην Εκκλησία, σε συναγωγές της Ιερουσαλήμ και, κατά συνέπεια, ο διώκτης να τα έβλεπε ως μία αιρετική κίνηση, η οποία αλλοίωνε τον «γνήσιο» ιουδαϊσμό.

Οι ενέργειες του Σαούλ, πριν από τη μεταστροφή του, ήταν πράξεις ενός ορθόδοξου Ιουδαίου, ο οποίος εναντιωνόταν στον καταδικασμένο από το Συνέδριο Ιησού. Η ύπαρξη της Εκκλησίας, και μάλιστα της ελληνιστικής, ήταν μία κίνηση ενάντια στον ιουδαϊσμό, καθώς πρέσβευε τη σωτηρία εκτός του Νόμου, με αποτέλεσμα να τον καθιστά περιττό. Ο Σαούλ πίστευε στη σωτηρία μόνο μέσα από την πιστή τήρηση του Νόμου.

Μόνο μετά την κλήση του συνειδητοποίησε το σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του Ισραήλ και ολόκληρης της ανθρωπότητας μέσα από την Εκκλησία.

Το γεγονός της κλήσεώς του τον κατέστησε ικανό να υπερβεί τις δεσμεύσεις του Μωσαϊκού Νόμου και βιώνοντας την εν Χριστώ ελευθερία να επιτύχει τη σωτηρία.

(Με υλικό από τη διδακτορική διατριβή μου με τίτλο «Πέτρος και Παύλος στην Αντιόχεια, Ιστορική και Ερμηνευτική προσέγγιση«)

«ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ καὶ κύκλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ πεπληρωκέναι τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ» (Ρωμ. 15:19)

Ετικέτες

Άγιο Πνεύμα, Εκκλησία, Πράξεις Αποστόλων, Πεντηκοστή, απ. Πέτρος

Σε κάθε Θεία Λειτουργία, σε όλη τη διάρκεια του έτους, διαβάζονται πέρα από τις ευαγγελικές περικοπές και οι καθορισμένες για κάθε ημέρα και για κάθε γιορτή αποστολικές. Πρώτα διαβάζεται το αποστολικό και έπειτα το ευαγγελικό ανάγνωσμα.

Κατά την περίοδο του Πεντηκοσταρίου υπάρχει μία ιδιαιτερότητα στα αποστολικά αναγνώσματα: πρόκειται για την μοναδική περίοδο του έτους κατά την οποία όλες οι περικοπές που διαβάζονται προέρχονται από το βιβλίο «Πράξεις Αποστόλων», το οποίο προέρχεται από τη γραφίδα του ευαγγελιστή Λουκά. Εύλογο είναι να αναρωτηθούμε το λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό.

Το συγκεκριμένο βιβλίο ξεκινά με την περιγραφή της Αναλήψεως του Κυρίου και συνεχίζει με την περιγραφή του γεγονότος της Πεντηκοστής. Στη συνέχεια, στα πρώτα κεφάλαια, έχουμε περιγραφή της ζωής της Εκκλησίας στη γενέθλια πόλη της Ιερουσαλήμ, τις αντιδράσεις των Ιουδαίων, το λιθοβολισμό του αγ. Στεφάνου, την μεταστροφή του διώκτη Σαύλου και τη διάδοση της πίστεως σε ολόκληρη την Παλαιστίνη. Ταυτόχρονα περιγράφεται το όραμα του απ. Πέτρου στην Ιόππη με το οποίο υποχωρούν οι όποιοι δισταγμοί υπήρχαν σχετικά με την εισδοχή στην Εκκλησία ειδωλολατρών και την οργανωμένη ιεραποστολική προσπάθεια της Εκκλησίας προς έναν μη ιουδαϊκό χώρο. Οι απ. Βαρνάβας και Παύλος στρέφονται στη νότια και ανατολική Μικρά Ασία και έπειτα αποβιβάζονται στην Κύπρο, όπου επιτελούν σημαντικό έργο. Με την επιστροφή τους στην Αντιόχεια, η οποία αποτελεί τη βάση των εξορμήσεών τους, έρχονται αντιμέτωποι με ένα καίριο πρόβλημα. Κάποιοι, οι οποίοι είχαν φτάσει στην πόλη ερχόμενοι από την Ιουδαία, διατύπωσαν την απαίτηση οι εξ εθνών προερχόμενοι πιστοί να περιτέμνονται προτού εισέλθουν στο χώρο της χάριτος, στην Εκκλησία.

Το πρόβλημα διευθετήθηκε άμεσα με τη σύγκληση της Αποστολικής Συνόδου. Από το σημείο αυτό και έπειτα ο δρόμος για την απρόσκοπτη είσοδο των πρώην εθνικών στη νέα πίστη είναι εντελώς ανοικτός. Πράγματι, τα επόμενα κεφάλαια περιγράφουν την πορεία της Εκκλησίας και σε εθνικά περιβάλλοντα και τον τρόπο που ρίζωσε το Ευαγγέλιο σε αυτά. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την άφιξη του αποστόλου Παύλου στην πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και του κόσμου ολόκληρου, τη Ρώμη.

Αν κρίναμε τις Πράξεις με τα κριτήρια που εφαρμόζουμε στην πλοκή κάποιου βιβλίου ή κάποιας κινηματογραφικής ταινίας θα διαπιστώναμε πολλά κενά. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί για παράδειγμα δεν πληροφορούμαστε σχετικά με τη δράση των αποστόλων στη Ρώμη; Γιατί δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα για τη δράση του απ. Παύλου στην Ιλλυρία και πολλά άλλα;

Τα ερωτήματα αυτά, αλλά και πλήθος άλλων μας οδηγούν στο καίριο ερώτημα του σκοπού των Πράξεων;

Μας παρέχουν οι Πράξεις μία ιστορία των πρώτων χρόνων του χριστιανισμού ή όχι; Η απάντηση είναι αρνητική.

Οι Πράξεις δεν μας δίνουν μία ιστορία του χριστιανισμού, αν και όλα τα γεγονότα που αναφέρουν έχουν ιστορική αξιοπιστία. Αυτό πού μας προσφέρουν είναι η συνοπτική παρουσίαση της διάδοσης του Ευαγγελίου στον ελληνορωμαϊκό κόσμο και της πορείας του προς το κέντρο της τότε οικουμένης, τη Ρώμη. Με την άφιξη του σε αυτή κλείνει ο πρώτος κύκλος των προσπαθειών των αποστόλων καθώς έχει γίνει πραγματικότητα η προτροπή του Κυρίου να κηρύξουν το Ευαγγέλιο παντού, σε όλους τους λαούς.

Αυτή τη νέα, την καινή πραγματικότητα που ανέτειλε με την Ανάσταση του Χριστού και το γεγονός της Πεντηκοστής παρουσιάζουν οι Πράξεις σε όλους τους αναγνώστες τους: στους νεόφυτους χριστιανούς του 1^ου αιώνα, στους αγίους των μέσων χρόνων, αλλά και στους πιστούς της εποχής μας.

Αν παρατηρήσουμε τη δομή του έργου θα δούμε ότι εκτυλίσσεται σε επάλληλους κύκλους με κέντρο την Αγία Πόλη και την Πεντηκοστή.

Οι συνεχώς διευρυνόμενοι αυτοί κύκλοι θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ως εξής:

Η πόλη της Ιερουσαλήμ και τα περίχωρά της, η Ιουδαία, η Σαμάρεια και η Γαλιλαία, Δαμασκός και οι γύρω περιοχές, η Αντιόχεια, η Μικρά Ασία, η Ελλάδα, η Ιλλυρία, η Ρώμη και η Σπανία.

Οι απόστολοι έσπερναν παντού το σπόρο του Ευαγγελίου και ο Κύριος βοηθούσε να αναπτυχθεί και να καρπίσει. Στις Πράξεις αποτυπώνεται αυτή η πορεία από την Ιερουσαλήμ μέχρι τη Ρώμη. Για το λόγο αυτό, καθώς Εκκλησία χωρίς ιεραποστολικά ανοίγματα δεν νοείται, κατά την περίοδο του Πεντηκοσταρίου, ενώ ζούμε στο φως της Αναστάσεως, διαβάζουμε αποστολικά αναγνώσματα μόνο από το βιβλίο των Πράξεων. Από το βιβλίο στο οποίο περιγράφεται η πραγματοποίηση των όσων πέτυχε ο Χριστός με την Ανάστασή Του και τον τρόπο που το χαρμόσυνο μήνυμα άλλαξε τον άνθρωπο.

Μας δίνεται έτσι η δυνατότητα να απολαύσουμε αυτές τις πρώτες αναστάσιμες στιγμές του κόσμου μας και καλλιεργείται η επιθυμία να τις ξαναζήσουμε εμείς οι ίδιοι, όχι θεωρητικά και νεφελώδη, αλλά στην καθημερινότητα της ζωής μας.

«Οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ’ ὑπὲρ δοῦλον, ἀδελφὸν ἀγαπητόν»

Ετικέτες

Επιστολές, Εκκλησία, Καινή Διαθήκη, Κολοσσές, Παύλος, Φιλήμων, δούλος, ελεύθερος

Στις 22 Νοεμβρίου η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του αγ. αποστόλου Φιλήμονος, της αγ. Απφίας και του αγ. Αρχίππου, ενώ στις 15 Φεβρουαρίου του αγ. απ. Ονησίμου. Οι πρώτοι ήταν μέλη της Εκκλησίας των Κολοσσών και είχαν κατηχηθεί από τον απ. Παύλο και ο τελυταίος δούλος του Φιλήμονα.

Η επιστολή που ο απ. Παύλος απευθύνει προς τον τελευταίο αποτελεί το μικρότερο κείμενο της Καινής Διαθήκης με μόλις 25 στίχους. Πρόκειται για ένα προσωπικό κείμενο, το οποίο γράφεται από τον απόστολο των εθνών, κατά πάσα πιθανότητα, από την Έφεσο κατά την περίοδο που ήταν φυλακισμένος εκεί.

Στη φυλακή ο απόστολος συνάντησε τον Ονήσιμο, ο οποίος είχε δραπετεύσει από το σπίτι του κυρίου του, του Φιλήμονα, είχε συλληφθεί και πλέον ήταν συνδέσμιος του Παύλου. Ο δούλος αυτός δέχτηκε μέσα από τη διδασκαλία του Παύλου το μήνυμα του ευαγγελίου και απελευθερώθηκε από τη φυλακή, ίσως με τη βοήθεια των πιστών της Εφέσου, με το σκοπό να επιστρέψει στο σπίτι του κυρίου του. Η επιστολή που απευθύνεται στο Φιλήμονα από τον απόστολο έχει σκοπό να του εξηγήσει ότι ο δραπέτης δούλος, ο οποίος κατά την πρακτική της εποχής έπρεπε να υποστεί τρομερή τιμωρία, επέστρεφε οικειοθελώς στο σπίτι του κυρίου του, καθώς στη φυλακή έγινε Χριστιανός.

Από την άλλη μεριά ο Φιλήμων, ως μέλος της Εκκλησίας, είχε υποχρέωση να τον υποδεχθεί πλέον, ως αδελφό και όχι ως δούλο (στίχος 16).

Εδώ εντοπίζουμε το κέντρο βάρους της συγκεκριμένης επιστολής και το λόγο για τον οποίο, ένα, κατά τα φαινόμενα, ιδιωτικό κείμενο, ενσωματώθηκε στον κανόνα της Καινής Διαθήκης.

Με τη φράση που προτάξαμε ως τίτλο του κειμένου συντελείται μία αθόρυβη επανάσταση από τον απ. Παύλο: καταργεί τη δουλεία όχι ως θεσμό, αυτό δεν είχε την απαραίτητη εξουσία να το κάνει ή θα ήταν ουτοπικό για την εποχή του, αλλά στην ουσία της. Ο δούλος σε ένα χριστιανικό σπιτικό δεν ήταν πλέον δούλος. Ήταν αδελφός. Η νομική σχέση ανάμεσά τους συνεχιζόταν αμετάβλητη, αλλά η προσωπική σχέση είχε αλλάξει πλήρως. Ο δούλος, κατά την ανθρωπολογία πολλών αρχαίων σοφών, με το που εξανδραποδιζόταν έχανε, μαζί με την ελευθερία του, την ανθρώπινη υπόστασή του. Πλέον αντιμετωπιζόταν ως υπάνθρωπος, χρήσιμος για τη διεκπεραίωση διαφόρων εργασιών, αλλά ουσιαστικά ανύπαρκτος νομικά, κοινωνικά και ανθρώπινα.

Ο απόστολος για τη φράση «οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ’ ὑπὲρ δοῦλον, ἀδελφὸν ἀγαπητόν» επιτυγχάνει τρία βασικά δεδομένα που αλλάζουν τη στάση του χριστιανικού κόσμου απέναντι στους δούλους:

1. «οὐκέτι ὡς δοῦλον». Ξεκαθαρίζει ότι πλέον, αυτός που πριν από λίγο εθεωρείτο περιουσιακό στοιχείο, απόκτημα, εργαλείο, για μία οικογένεια ή μία επιχείρηση, δεν ήταν κάτι τέτοιο.

2. «ὑπὲρ δοῦλον». Με αυτή τη φράση ανυψώνει τον Ονήσιμο, του οποίου ακόμη και το όνομα, κατά τη συνήθεια της εποχής, δήλωνε την κατάσταση δουλείας στην οποία ευρισκόταν στην τάξη των ανθρώπων. Θα λέγαμε ότι, αν και παραμένει δούλος, τον αποκαθιστά στην τάξη των ανθρώπων. Στάση, η οποία, για την εποχή εκείνη, ήταν ακατανόητη και επικίνδυνη για τη σταθερότητα της κοινωνίας, καθώς το οικονομικό σύστημά της ήταν δομημένο στο διαχωρισμό ελευθέρων ανθρώπων και δούλων.

3. «ἀδελφὸν ἀγαπητόν». Η ολοκλήρωση της φράσης του αποστόλου είναι ακόμη πιο συγκλονιστική. Παρακαλεί έντονα το Φιλήμονα να προχωρήσει σε μία ακόμη υπέρβαση. Ο δούλος του και πρώην δραπέτης πρέπει πλέον να λογίζεται ως αδελφός. Δεν είναι αρκετό να θεωρείται πλήρης άνθρωπος, σαν να ήταν ελεύθερος, αλλά πρέπει να καλύψει κάθε απόσταση που τον χωρίζει από αυτόν. Ενώ τυπικά θα παραμένει δούλος θα πρέπει να του συμπεριφέρονται ως μέλος της οικογένειάς τους. Ο Φιλήμων και η κατ’ οίκον εκκλησία του θα πρέπει να θεωρούν ισότιμο μέλος της τον Ονήσιμο, θα πρέπει να τον θεωρούν «ἀδελφὸν ἀγαπητόν». Έναν από αυτούς.

Αντίστοιχες υποχρεώσεις σεβασμού είχαν αναλάβει και οι δούλοι, όπως ο Ονήσιμος, ο οποίος πλέον πρέπει όχι απλώς να υπηρετεί τους κυρίους του, αλλά να τους αγαπά. Μάλιστα, στην ιστορία έμεινε γνωστός με το όνομα που του είχαν δώσει οι κύριοί του, καθώς κατά τη συνήθεια της εποχής, αυτός που έδινε σε κάποιον όνομα είχε εξουσία επάνω του. Ο απ. Παύλος, λοιπόν, δεν αλλάζει το όνομα του Ονήσιμου, το οποίο σημαίνει ο χρήσιμος, αυτός που μπορεί να αποφέρει κέρδος και προέρχεται από το ρήμα «ὀνίνημι» που με τη σειρά του σημαίνει κερδίζω, ωφελούμαι, βοηθώ, κάτι που θα δήλωνε την απελευθέρωσή του, αλλά χρησιμοποιεί το όνομα που έλαβε από τους κυρίους του.

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι η μικρή σε μέγεθος αυτή επιστολή αποτελεί μία βόμβα στα θεμέλια του εγωισμού και της εκμετάλλευσης του ενός ανθρώπου από τον άλλο. Απελευθερώνει δυνάμεις, οι οποίες αν δεν έχουν ως κίνητρο και κριτήριο την αγάπη είτε θα έμεναν ανενεργές είτε θα προκαλούσαν ανεξέλεκτες κοινωνικές συγκρούσεις.

Με τη στάση του, όμως, ο απ. Παύλος υπηρετεί την αγάπη, αλλά, ταυτόχρονα, απελευθερώνει τους μεν δούλους από τα δεσμά της δουλείας και την καταπίεση, τους δε κυρίους από τα δεσμά του εγωισμού, της αυταρέσκειας, της υποτίμησης του συνανθρώπου και της έλλειψης αγάπης προς τον πλησίον. Έτσι ο Φιλήμων και ο Ονήσιμος, κύριος και δούλος, τιμώνται μαζί από την Εκκλησία ως μέλη του ομίλου των Εβδομήκοντα αποστόλων.

Ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος καὶ ἡ ἀντιοχειανὴ Ἐκκλησία

Ετικέτες

Αντιόχεια, Εκκλησία, άγ. Ευόδιος, άγ. Ιγνάτιος, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, επίσκοπος

Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς μνήμης τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου παραθέτουμε λίγα στοιχεῖα γιὰ τὴ σχέση του μὲ τὴν τοπικὴ Ἐκκλησία προσπαθώντας νὰ ἀπαντήσουμε στὰ παρακάτω ἐρωτήματα:

Ποιὸς ἦταν ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς πόλεως; Ποιὰ θέση στὸν τοπικὸ ἐπισκοπικὸ κατάλογο κατέλαβε ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος;

Σὲ κάποιες σωζόμενες μαρτυρίες σημειώνεται ὅτι πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς Ἀντιόχειας ἦταν ὁ ἀπ. Πέτρος. Ἡ πληροφορία αὐτὴ ἀντιβαίνει στὴν πάγια πρακτικὴ τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας νὰ μὴν τοποθετεῖ ὡς ἐπισκόπους τοὺς ἀποστόλους, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἱδρύσει μία τοπικὴ Ἐκκλησία. Θὰ μποροῦσε, γιὰ παράδειγμα, ὁ ἀπ. Παῦλος νὰ θεωρηθεῖ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς πόλης τῶν Ἀθηνῶν ἢ τῆς Κορίνθου; Προφανῶς ὄχι. Ἱδρυτὴς ναι, ἐπίσκοπος, ὅμως, ὄχι.

Ἡ τελευταία βιβλικὴ μαρτυρία γιὰ τὴν παρουσία τοῦ ἀπ. Πέτρου στὴν Ἀντιόχεια ἐντοπίζεται στὴν πρὸς Γαλάτας ἐπιστολὴ στοὺς στίχους 11-14 τοῦ 2^ου κεφαλαίου, στοὺς ὁποίους περιγράφεται ἡ συνάντησή του μὲ τὸν ἀπ. Παῦλο. Αὐτὸ τὸ περιστατικὸ τοποθετεῖται στὴν ἀρχὴ τοῦ ἔτους 49, γύρω στὸ Μάρτιο. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ χρονικὸ σημεῖο καὶ ἔπειτα καμία ἀξιόπιστη μαρτυρία δὲν συνδέει τὸν ἀπ. Πέτρο μὲ τὴν πόλη αὐτή. Ἄν ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος διαδέχθηκε τὸν ἀπ. Πέτρο θὰ πρέπει, μέχρι τὸ μαρτύριό του, γύρω στὸ 115 μ.Χ., νὰ παρέμεινε ἐπίσκοπος στὴν πόλη γιὰ 65 περίπου χρόνια.

Στὸ σημεῖο αὐτό, ἐμφανίζεται ὁ ἅγ. Εὐόδιος, καθὼς κάποιες πηγὲς δέχονται τὴ διακονία του στὴ πόλη, ἀπὸ τὴν Ἀποστολικὴ Σύνοδο (τέλος 48 μ.Χ.) μέχρι τὸ 70 περίπου, γεγονὸς ποὺ ἐκλογικεύει τὸ χρονικὸ εὖρος τῆς ἐπισκοπικῆς παρουσίας τοῦ ἁγ. Ἰγνατίου σὲ αύτὴ στὸ διάστημα ἀπὸ τὸ 70 μέχρι τὸ 115 περίπου (45 ἔτη). Ὁ ἅγ. Ἱερώνυμος, μάλιστα, σημειώνει στὸ Χρονικό του, ὅτι ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος ἔγινε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως κατὰ τὸ ἔτος 68 μ.Χ..

Ἡ ἄνοδος τοῦ ἁγ. Εὐοδίου στὸ θρόνο τῆς Ἀντιόχειας δὲν μπορεῖ νὰ προσδιοριστεῖ μὲ ἀκρίβεια, ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ἡ περίοδος τῆς ποιμαντορίας τοῦ ἁγ. Εὐοδίου στὴν Ἀντιόχεια ἐκτείνεται ἀπὸ τὸ μέσον τῆς δεκαετίας τοῦ 40 μέχρι τὸ τέλος τῆς δεκαετίας τοῦ 60. Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση, γιὰ ἕνα χρονικὸ διάστημα, ὁ ἀπ. Πέτρος ἢ ἀκόμη καὶ ὁ ἀπ. Παῦλος, θὰ βρίσκονταν στὴν πόλη, ἐνῶ ὁ ἅγ. Εὐόδιος ἦταν ἐπίσκοπος.

Ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας (Χρονικὰ Λόγος Β´, PG 19.540, ἀλλὰ καὶ Ἐκκλ. Ἱστ. ΙΙΙ.22, PG 20.256C) μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ ἅγ. Εὐόδιος ἦταν ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, γύρω στὸ 44 μ.Χ., ἐνῶ ἀλλοῦ (Χρονικὰ Λόγος Β´, PG 19.545-6) τοποθετεῖ τὴν ἀνάδειξη τοῦ ἁγ. Ἰγνατίου στὸν ἐπισκοπικὸ θόνο τῆς πόλεως τὸ ἔτος 69 μ.Χ..

Στηριγμένοι σὲ αὐτὲς τὶς ἀποσπασματικὲς μαρτυρίες μποροῦμε, λοιπόν, νὰ ὑποστηρίξουμε ὅτι ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος, παρέμεινε ἐπίσκοπος τῆς Ἀντιόχειας, διαδεχόμενος τὸν ἅγ. Εὐόδιο, ἀπὸ τὸ 69/70, περίπου, μέχρι τὸ 115, ὅταν τοποθετεῖται τὸ μαρτύριό του.

Οἱ ὑπάρχουσες μαρτυρίες, παρὰ τὴν ἰσχνότητά τους, δείχνουν ὅτι ἡ ὀρθὴ σειρὰ διαδοχῆς τῶν ποιμένων τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἀκόλουθη:

1) Ἀπ. Πέτρος, γιὰ τὸ χρονικὸ διάστημα ποὺ διέμενε στὴν πόλη, ἀλλὰ ὄχι ὡς ἐπίσκοπος,

2) Ἅγ. Εὐόδιος, ἀπὸ τὸ μέσον τῆς δεκαετίας τοῦ 40 μέχρι τὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 60,

3) Ἅγ. Ἰγνάτιος, ἀπὸ τὸ 70 μ.Χ., περίπου, ἕως τὸ ἔτος τοῦ μαρτυρίου του, κατὰ τὴν ἡγεμονία τοῦ Τραϊανοῦ (98-117) γύρω στὸ 115 μ.Χ..

«Δεν μπορούσαν να τον αντιμετωπίσουν»

Ετικέτες

Εκκλησία, Ισραήλ, Ιερουσαλήμ, Μεσίας Χριστός, Συνέδριο, άγ. Στέφανος, αγαπάτε αλλήλους, ανθρωπότητα, διώκτες, λιθοβολήσουν

Στις 27 Δεκεμβρίου, μόλις δύο μέρες μετά τα Χριστούγεννα, ενώ η ανθρωπότητα πανηγυρίζει για το χαρμόσυνο / σωτήριο γεγονός της Σαρκώσεως του Λόγου του Θεού, η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου Στεφάνου, ωσάν να θέλει να μας υπενθυμίσει ότι γέννηση (ζωή) και θάνατος πορεύονται δίπλα δίπλα.

Ο άγιος Στέφανος, όπως μας πληροφορούν οι Πράξεις, ήταν ένας από τους επτά «πλήρεις πνεύματος» πιστούς, οι οποίοι εξελέγησαν από τους αποστόλους για να διακονούν τους εξ εθνών προερχομένους πιστούς. Οι πιστοί αυτοί έμειναν γνωστοί ως οι επτά διάκονοι.

Προέρχονταν από τις ελληνιστικές κοινότητες του ιουδαϊσμού και για το λόγο αυτό η διακονία τους προσανατολίστηκε προς τους πιστούς ανάλογης προέλευσης.

Γρήγορα οι Ιουδαίοι κατάλαβαν ότι, τουλάχιστον ένας από αυτούς, ο Στέφανος, δεν θα περιόριζε το έργο και τη δράση του στην κοινωνική προσφορά, αλλά θα κήρυττε, παράλληλα, και το λόγο του Θεού με σκοπό να κατηχήσει και να βαπτίσει όσους περισσότερους μπορούσε στην πίστη που παρείχε τη σωτηρία.

Το πεδίο δράσης του ήταν ο ναός και οι συναγωγές της Ιερουσαλήμ, ιδιαίτερα οι αποκαλούμενες «των ελληνιστών», όπου σύχναζαν Ιουδαίοι προερχόμενοι, κατά κύριο λόγο, από τη διασπορά. Σε αυτούς διέδιδε το σωτήριο μήνυμα με φλογερή πίστη και ακατάβλητη αγωνιστικότητα.

Οι άρχοντες του ιουδαϊσμού, παρά τις προσπάθειές τους δεν κατόρθωσαν να ανακόψουν τη διείσδυσή του μηνύματός του στις τάξεις του λαού και για το λόγο αυτό, υιοθέτησαν άλλες μεθόδους: τον συκοφάντησαν ότι δεν σέβεται το νόμο και το ναό, όντας ένοχος απέναντι στο Θεό και το λαό Του.

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: ο άγ. Στέφανος με απαράμιλλο θάρρος και τόλμη παρουσίασε στο Συνέδριο την ιστορία του Ισραήλ αποδεικνύοντας ότι η πορεία και η αναμενόμενη κατάληξή της οδηγούσαν στο Μεσσία Χριστό, τον οποίο, όμως, οι ηγέτες του λαού σταύρωσαν.

Τα επιχειρήματα του αγίου, όχι μόνο δεν έπεισαν τους Ιουδαίους, καθώς αυτοί δεν επιθυμούσαν να πιστούν, αλλά τους εξόργισαν ακόμη περισσότερο, διότι δεν είχαν τρόπο να αντιμετωπίσουν τα επιχειρήματά του, με αποτέλεσμα να τον σύρουν έξω από το χώρο του συνεδρίου και αμέσως να τον λιθοβολήσουν με απίστευτη αγριότητα και σκληρότητα.

Η ανάμνηση του μαρτυρίου του αγ. Στεφάνου μας οδηγεί σε κάποιες σκέψεις:

1. Ο Νόμος της Παλαιάς Διαθήκης, όπως τον είχε δώσει ο Θεός, είχε κλείσει τον κύκλο του και έπρεπε να συμπληρωθεί. Χρειαζόταν κάτι άλλο για να μπορέσει να έχει νόημα και να προσφέρει στον άνθρωπο.

2. Αυτό το κάτι άλλο το προσέφερε ο Χριστός συμπληρώνοντάς τον με την καινή εντολή της αγάπης («αγαπάτε αλλήλους«).

3. Δυστυχώς η πλειοψηφία των Ιουδαίων δεν ήταν έτοιμη για αυτή την αλλαγή, γιατί πλησίαζε το Νόμο όχι πνευματικά, αλλά τυπικά.

4. Η αδυναμία των διωκτών του Αγίου να αντιμετωπίσουν το λόγο και τα επιχειρήματα του, τα οποία, μάλιστα, προέρχονταν από την ιουδαϊκή παράδοση, πολλαπλασίαζε το πάθος και το μίσος τους.

5. Και στις μέρες μας, σε έναν κόσμο που θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι ελεύθερος, συχνά επικρατούν παρόμοιες συνθήκες ανελευθερίας. Καθημερινά βασανίζονται και φονεύονται Χριστιανοί σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε ακόμη περισσότερες περιπτώσεις διώκονται, φυλακίζονται και στερούνται τα στοιχειωδέστερα δικαιώματα.

6. Κυβερνήσεις και φορείς της εξουσίας, που επιφανειακά μπορεί να παρουσιάζονται ως συμπαραστάτες και υπέρμαχοι της Εκκλησίας, συχνότατα είναι εχθροί της και την διώκουν.

Δεν μπορούμε εύκολα να πούμε γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Ίσως αυτό να συμβαίνει γιατί, και αυτοί τώρα όπως οι διώκτες του Στεφάνου τότε, «δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν» το λόγο της αλήθειας του Θεού και το κήρυγμά του για αγάπη και περιορισμό του ανθρώπινου εγωισμού.

Ο άγ. Στέφανος παραδίδοντας το πνεύμα του είδε τους ουρανούς ανοιγμένους και το Χριστό να κάθεται δίπλα στο Θεό.

Οι διώκτες του τι να είδαν άραγε τη στιγμή που άφηναν τούτο το μάταιο κόσμο;

Χρόνια πολλά!

Η αλληλεγγύη κι εμείς

Ετικέτες

φιλανθρωπία, Εκκλησία, αγάπη, αλληλεγγύη

Στην κοινωνία μας έχει επικρατήσει μία αντίληψη που θέλει τον άνθρωπο να κοιτά τη δουλειά του, χωρίς να παρεμβαίνει στις ανάγκες του πλησίον του και όταν το κάνει να το κάνει με την τήρηση των αναγκαίων αποστάσεων, ώστε να μην εμπλακεί συναισθηματικά.

Είμαστε ευγενείς, διακριτικοί, αλλά ταυτόχρονα απομακρυσμένοι, και ίσως αδιάφοροι.

Το θέμα της «αλληλεγγύης» προς το συνάνθρωπο είναι ένα πραγματικά ενδιαφέρον πρόβλημα, ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης όπως αυτές που ζούμε σήμερα.

Σχετικά με την ετυμολογική προέλευση της λέξης δεν υπάρχει ομοφωνία. Κάποιοι την ετυμολογούν από το «αλλήλων + εγγύς» δηλαδή ο ένας κοντά στον άλλο, ενώ κάποιοι από το «αλλήλων + εγγύη» δηλαδή αναλαμβάνω κοινές υποχρεώσεις μαζί με άλλον. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η αλληλεγγύη έχει να κάνει με τη σχέση μας με το συνάνθρωπο και τον τρόπο με τον οποίο τη διαχειριζόμαστε στη ζωή μας.

Μία πολύ καλή αφετηρία για να δούμε αυτή τη σχέση είναι να ερευνήσουμε το τι σημαίνει ο άνθρωπος για μας.

Σύμφωνα με την ανθρωπολογική προσέγγιση της ορθόδοξης παράδοσης ο άνθρωπος, κάθε άνθρωπος, είναι πλασμένος σύμφωνα με την εικόνα του Θεού. Αυτό το χαρακτηριστικό αποτελεί ένα εργαλείο, μία δυνατότητα που αν την αξιοποιήσουμε, θα οδηγηθούμε στην ομοίωση με το Θεό, και θα γίνουμε κατά χάριν Θεοί.

Τα στοιχεία της εικόνας του Θεού στον άνθρωπο είναι η δυνατότητα που έχουμε να αληθεύουμε εν αγάπη, δηλαδή να περνάμε τη ζωή μας με ελευθερία και αγάπη, αναζητώντας την αλήθεια, η οποία είναι ο Τριαδικός Θεός, όπως έχει αποκαλυφθεί στην Εκκλησία.

Η ελευθερία στην ποία απευθυνόμαστε δεν είναι του τύπου «είμαι ελεύθερος να διαλέξω το α ή το β προϊόν», αλλά το να μπορώ να επιλέξω ποιο ή τι είναι σε θέση να ενισχύσει την ελευθερία μου, συνδέοντας τον καθένα από εμάς με την πηγή της ελευθερίας και της αγάπης που είναι ο Θεός.

Η ελευθερία, λοιπόν, είναι αυτό που μας οδηγεί στον αγώνα για την επίτευξη της αγάπης. Η αλληλεγγύη, με τη σειρά της, είναι καρπός της αγάπης μας προς το συνάνθρωπο και όχι μία πράξη κοινωνικής ανοχής ή επιφανειακής καλοσύνης και ευγένειας.

Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, η αλληλεγγύη λειτουργεί ως άλλοθι για τις παραλείψεις και τις αδυναμίες μας. Πώς μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο; Μα με την αντίληψη ότι πετώντας λίγα χρήματα ή ένα κομμάτι ψωμί σε κάποιον που το έχει ανάγκη κάναμε το καθήκον μας ως άνθρωποι και πλέον μπορούμε να κοιμηθούμε ήσυχοι.

Η αλληλεγγύη – φιλανθρωπία για την ορθόδοξη παράδοση έχει μια άλλη διάσταση πολύ πιο δυναμική. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Ο γνωστός μας Μέγας Βασίλειος όταν ήταν επίσκοπος στην Καισάρεια, δεν αρκέστηκε να διαθέσει χρήματα ή να οργανώσει την οικοδόμηση της Βασιλειάδας, αλλά εργάσθηκε χειρονακτικά σε αυτή.

Ο άγ. Ιωάννης ο Ελεήμων, πατριάρχης στην Αλεξάνδρεια, όταν του σώθηκαν τα χρήματα για την εξαγορά υποδουλωμένων Αλεξανδρινών, σύμφωνα με την παράδοση, πουλήθηκε ως δούλος ο ίδιος, για να μπορέσει να εξαγοράσει κάποιους ακόμη. Υπόδουλος παρέμεινε για αρκετά χρόνια υπομένοντας ό,τι αυτό συνεπαγόταν.

Μία άλλη όμορφη περίπτωση αλληλεγγύης, η οποία καταγράφεται στην Καινή Διαθήκη, στο βιβλίο Πράξεις Αποστόλων, είναι αυτή της αγίας Ταβιθά, η οποία, αν και ήταν πλούσια, δεν αρκέστηκε στο να προσφέρει χρήματα σε όσους είχαν ανάγκη, αλλά εργαζόταν μαζί με τις χήρες στον αργαλειό, υφαίνοντας.

Ο άγ. Νεκτάριος, όταν κάποτε ασθένησε ο επιστάτης της Ριζαρείου, για να μη χάσει ο τελευταίος τη δουλειά του, έκανε αυτός, κατά τη διάρκεια της νύχτας, κρυφά, την προβλεπόμενη καθαριότητα, σηκώνοντας στους ώμους του το βάρος της αγάπης προς το συνάνθρωπο.

Τον φετινό Νοέμβριο (2012) έγινε μάζεμα ελιάς με προσωπική εργασία του Μητρ. Θηβών κ. Γεωργίου, με σκοπό το αποτέλεσμα της προσπάθειας να δοθεί σε εμπερίστατους συνανθρώπους μας.

Είναι σαφέστατη η πίστη της Εκκλησίας ότι όταν πάσχει ένα μέλος, πάσχει όλο το σώμα. Οι πιστοί δεν μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι αν δεν προσπαθήσουμε να θρέψουμε, να σκεπάσουμε, να στηρίξουμε όλους τους αδελφούς μας που το έχουν ανάγκη.

Η αγάπη υπερβαίνει την έννοια της ανοχής, όπως την εκφράζει η φράση «του δίνω κάτι για να μην πεθάνει και να έχω κι εγώ τη συνείδησή μου ήσυχη» και προχωρά πολλά βήματα παρακάτω. Αυτή η στάση εκφράζεται με τη διατύπωση «δεν μπορώ να φάω αν δεν μπορεί να χορτάσει και ο πλησίον μου».

Κλείνοντας ερχόμαστε στο πολύ σημαντικό ζήτημα του ποιος ωφελείται περισσότερο από την αλληλεγγύη;

Η απάντηση είναι σαφής. Περισσότερο ωφελείται αυτός που την ασκεί, καθώς βγαίνει από το καβούκι του εγωισμού του, στρέφεται προς τον πλησίον και συνάπτει σχέσεις αγάπης. Με τη στάση του βάζει τις βάσεις για να ομοιάσει με το Θεό.

Μέσα από αυτό το πρίσμα, όταν λέμε ότι στον άλλο κόσμο δεν παίρνουμε τίποτα μαζί μας δεν έχουμε απόλυτο δίκιο. Στην πραγματικότητα χάνεται ό,τι και όσα κρατάμε για τον εαυτό μας και μας συνοδεύουν ό,τι και όσα προσφέραμε. Αυτά θα είναι η απολογία μας μπροστά στο θρόνο του Θεού, όταν βρεθούμε πρόσωπο με πρόσωπο με Αυτόν, ο οποίος αποτελεί την πηγή της Αγάπης.

 

Επιστολή Ιακώβου: «Εἴ τις δοκεῖ θρῆσκος εἶναι ἐν ὑμῖν . . .»

Ετικέτες

Άγιος Ιάκωβος αδελφόθεος, Επιστολή Ιακώβου, Εκκλησία, θρήσκος, θρησκεία

Ένα από τα πρώτα -ίσως το πρώτο- κείμενα της Καινής Διαθήκης είναι η επιστολή Ιακώβου. Η παράδοση της Εκκλησίας, αλλά και η πλειοψηφία των συγχρόνων ερευνητών την αποδίδουν στον άγιο Ιάκωβο τον Αδελφόθεο, ο οποίος ήταν γιος του Ιωσήφ του Μνήστορος από τον ολοκληρωμένο γάμο του πριν αναλάβει την προστασία της Θεοτόκου.

Ο χρόνος συγγραφής της επιστολής πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στο 40 με 50 μ.Χ.. Από τη δομή του κειμένου και κάποιες εκφράσεις φαίνεται ότι πρόκειται για κείμενο που αρχικά εκφωνήθηκε ως ομιλία και αργότερα πήρε τη μορφή με την οποία το γνωρίζουμε σήμερα.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει μία αναφορά του αγ. Ιακώβου, ο οποίος ως πρώτος επίσκοπος της Ιερουσαλήμ, ασχολείται μεταξύ άλλων και με ποιμαντικά ζητήματα, στην έννοια της θρησκείας.

Στους στίχους 26 και 27 του πρώτου κεφαλαίου της Επιστολής του προσδιορίζοντας την έννοια του «θρήσκου» και της «θρησκείας» κάνει τις εξής τρεις παρατηρήσεις:

1) Εἴ τις δοκεῖ θρῆσκος εἶναι ἐν ὑμῖν μὴ χαλιναγωγῶν γλῶσσαν αὐτοῦ, ἀλλ’ ἀπατῶν καρδίαν αὐτοῦ, τούτου μάταιος ἡ θρησκεία.

2) θρησκεία καθαρὰ καὶ ἀμίαντος παρὰ τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ αὕτη ἐστίν, ἐπισκέπτεσθαι ὀρφανοὺς καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν,

3) ἄσπιλον ἑαυτὸν τηρεῖν ἀπὸ τοῦ κόσμου.

Αν προσπαθήσουμε να κωδικοποιήσουμε αυτές τις επισημάνσεις του αγ. Ιακώβου θα καταλήξουμε, με κάθε συντομία, στα παρακάτω συμπεράσματα:

Η έννοια του θρήσκου δεν σχετίζεται ούτε με θεωρητικά «πιστεύω» ούτε με τήρηση συγκεκριμένων κανόνων-εντολών του τύπου κάνεις αυτό και έχεις αυτό το αποτέλεσμα. Η πρώτη προϋπόθεση που θέτει ο άγ. Ιάκωβος είναι να μπορεί ο πιστός να ελέγχει τη γλώσσα του, κατά τέτοιον τρόπο ώστε τα λεγόμενά του να μην εμποδίζουν τη σχέση του με τον πλησίον. Με αυτή την παρατήρηση δηλώνει ότι ο εγωισμός δεν πρέπει να μπαίνει εμπόδιο στην πνευματική μας ζωή, αλλά ότι αντίθετα πρέπει να παραμερίζεται και να δίνει τη θέση του στο σεβασμό και στην αγάπη.

Η δεύτερη προϋπόθεση έχει να κάνει με την έκφραση της έμπρακτης αγάπης προς τον πλησίον: «ἐπισκέπτεσθαι ὀρφανοὺς καὶ χήρας ἐν τῇ θλίψει αὐτῶν». Στην πρώτη Εκκλησία οι χήρες και τα ορφανά ήταν οι πλέον ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Για το λόγο αυτό η μέριμνα προς αυτούς ήταν καίρια και αποτελούσε την αιχμή της φιλανθρωπικής δραστηριότητας των χριστιανών. Για να αντιληφθούμε τη σπουδαιότητα αυτής της επιλογής αρκεί να σκεφτούμε αφ᾿ ενός ότι δεν υπήρχε οργανωμένη και σταθερή κρατική πρόνοια και αφ᾿ ετέρου ότι οι εθνικοί περιφρονούσαν την άσκηση φιλανθρωπικού έργου. Το δεύτερο στοιχείο λοιπόν, το οποίο τονίζει ο Αδελφόθεος Ιάκωβος είναι η έμπρακτη έκφραση της αγάπης. Η ρήση του αγίου Ιακώβου μας θυμίζει το λόγο του Κυρίου: «ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε». Τα πράγματα είναι απλά και ξεκάθαρα: δεν υπάρχει άλλος δρόμος για τη σωτηρία, παρά μόνο η άσκηση της αγάπης.

Η τρίτη συμβουλή προς κάποιον που θέλει να βαδίζει το δρόμο της πίστεως ορθά, είναι να διατηρεί τον εαυτό του άσπιλο από τον κόσμο. Ο κόσμος, από την πτώση και έπειτα, δεν μας βοηθά να διατηρήσουμε ζωντανή τη σχέση μας με τον Χριστό. Αντιθέτως, οι εξαρτήσεις από τον κόσμο λειτουργούν αρνητικά για όποιον θέλει να αγωνιστεί πνευματικά. Για το λόγο αυτό υποχρέωσή μας είναι να προσπαθούμε να μην επηρεαζόμαστε από την αμαρτία και τη διαφθορά που μας περιβάλλει, αλλά να πορευόμαστε σαν να μην μας αγγίζει η φθορά. Ο αγώνας μας να διατηρήσουμε όσα λάβαμε με το άγιο Βάπτισμα πρέπει να κυριαρχεί και να ξεπερνά κάθε άλλη προσπάθεια της ζωής μας.

Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το ενδιαφέρον του αγίου επικεντρώνεται στη σχέση του πιστού με τον έτερο, με τον πλησίον, και όχι στην τήρηση κάποιων κανόνων. Αν και σε μία γενική αναφορά στο τι είναι ο χριστιανισμός κάποιος θα περίμενε μία προτροπή να έχουμε πίστη, να τηρούμε κάποιες εντολές, να πηγαίνουμε στην Εκκλησία και άλλα παρόμοια, ο άγ. Ιάκωβος, στρέφει την προσοχή του αλλού: στη σχέση μας με τον άλλο, χωρίς μάλιστα, να κάνει την παραμικρή διάκριση απέναντι σε ποιους πρέπει ή δεν πρέπει να απευθύνεται η αγάπη και ο σεβασμός μας.

Οι επισημάνσεις του αγίου συσχετίζουν την πνευματική πορεία του πιστού και τη σχέση του με το Θεό με τη δυνατότητά του να αγαπά και να φροντίζει τον αδελφό του. Αυτό αποτελεί βασικό άξονα λειτουργία της πίστεώς μας. Η σχέση αυτή δεν μπορεί να είναι ανταποδοτική αλλά πάντα πρέπει να εδράζεται στην έκφραση αγάπης χωρίς προϋποθέσεις και όρους.

Αν δεν βλάπτεις τον πλησίον σου, αν τον φροντίζεις και αν προσέχεις να μην αλλοιωθεί η σχέση σου με το Θεό από την αμαρτία που σε περιβάλλει, τότε βρίσκεσαι σε καλό δρόμο. Συνέχισε να τον ακολουθείς μέχρι τέλους.

Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΙΩΗΛ ΚΑΙ Η ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ

Ετικέτες

προφήτης Ιωήλ, Εκκλησία, Πράξεις, Πεντηκοστή, απ. Πέτρος, ανακαίνιση, κόσμος

Μία από τις πλέον αθόρυβες μορφές της Παλαιάς Διαθήκης είναι ο προφήτης Ιωήλ (η μνήμη του στις 19 Οκτωβρίου). Πολύ λίγες πληροφορίες έχουμε για το έργο και το βίο του. Έζησε κατά τον 9^ο αιώνα πριν από τη γέννηση του Χριστού και ήταν γιος του Βαθουήλ. Κατατάσσεται ανάμεσα στους λεγόμενους «μικρούς προφήτες» και το βιβλίο του αποτελείται από 4 κεφάλαια.

Το κείμενό του, παρά την περιορισμένη έκτασή του, χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό από την Καινή Διαθήκη, καθώς σε αυτή εντοπίζονται περίπου 20 χωρία που προέρχονται από αυτό. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει η αναφορά του χωρίου του Ιωήλ 3:1-5 στο δεύτερο κεφάλαιο των Πράξεων.

Το γεγονός του φωτισμού των αποστόλων από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος έχει συντελεστεί και ο απ. Πέτρος μαζί με τους άλλους ένδεκα αποστόλους αρχίζει να μιλά στο συγκεντρωμένο πλήθος, το οποίο είχε αντιληφθεί το γεγονός του φωτισμού, αλλά δεν μπορούσε να το κατανοήσει, με αποτέλεσμα κάποιοι να απορούν και άλλοι να γελούν λέγοντας ότι οι απόστολοι είναι μεθυσμένοι.

Ο απ. Πέτρος, τα λόγια του οποίου καταγράφονται από τον ευαγγ. Λουκά στις Πράξεις, ξεκινά σε αναφορά σε αυτό το χωρίο του προφήτη Ιωήλ.

Τι λέει όμως αυτό το χωρίο και είναι τόσο σημαντικό ώστε ο απ. Πέτρος να το συνδέσει με την Πεντηκοστή;

«Καὶ ἔσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, λέγει ὁ Θεός, ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ προφητεύσουσιν οἱ υἱοὶ ὑμῶν καὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν, καὶ οἱ νεανίσκοι ὑμῶν ὁράσεις ὄψονται, καὶ οἱ πρεσβύτεροι ὑμῶν ἐνύπνια ἐνυπνιασθήσονται· . . .».

Ο απ. Πέτρος ζει το γεγονός της Πεντηκοστής και γνωρίζει ότι σε αυτό αναφέρεται ο προφητικός λόγος. Οι έσχατες ημέρες συνδέονται με τη σωτηρία του ανθρώπου και δεν αποτελούν ένα, αποκλειστικά, ιστορικό γεγονός. Ο απ. Πέτρος διακρίνει στο φωτισμό του Αγίου Πνεύματος τη δύναμη που θα μεταμορφώσει και θα ανακαινίσει τον κόσμο.

Η έκχυση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος δεν απευθύνεται σε κάποιους ανθρώπους συγκεκριμένα ούτε περιορίζεται από τις δικές μας σωστές ή εσφαλμένες επιλογές, αλλά συνδέεται, κυρίως, με την επιθυμία του Θεού να σώσει τον κόσμο. Να τον μετατρέψει και πάλι σε Παράδεισο. Κύριο χαρακτηριστικό του καινού κόσμου είναι ότι το χάρισμα της προφητείας δεν θα περιορίζεται μόνο σε επιλεγμένα άτομα, αλλά θα αποτελεί δυνατότητα πολλών.

Η παρουσία του Θεού στην καινή κτίση θα είναι έντονη και θα εκφράζεται με σημάδια που θα φανερώνουν την πρόνοια και τη διαρκή φροντίδα Του για τον κόσμο. Τα σημάδια θα αποτελέσουν τον προάγγελο της ημέρας του Κυρίου της μεγάλης και επιφανούς, η οποία θα εγκαινιάσει την έλευση της Βασιλείας των Ουρανών σε όλη της τη δόξα.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα όλων αυτών που περιγράφονται στο απόσπασμα από το βιβλίο του προφήτη Ιωήλ;

«Καὶ ἔσται πᾶς ὃς ἂν ἐπικαλέσηται τὸ ὄνομα Κυρίου σωθήσεται». Η σωτηρία. Συνεπώς έκχυση του Αγίου Πνεύματος στον κόσμο και η μεταμόρφωσή του συνδέονται άμεσα με τη σωτηρία. Αυτό είναι το έργο που η πίστη μας προσφέρει στον άνθρωπο. Τον παίρνει κουρασμένο, ταλαιπωρημένο και βασανισμένο από την αμαρτία και τον ανορθώνει, τον μεταμορφώνει κάνοντάς τον κληρονόμο της βασιλείας του Θεού.

 

Το χωρίο του προφήτη Ιωήλ, πέρα από τη θεολογική του σημασία, έχει και μία έντονη, σαγηνευτική περιγραφή, ιδιαίτερα ισχυρή, η οποία αποδίδει την αίσθηση της διαχύσεως του Αγίου Πνεύματος στον κόσμο και την συνεπακόλουθη μεταμόρφωσή του.

«Ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα». Αν κλείσει κάποιος τα μάτια και προσπαθήσει να συλλάβει την εικόνα θα έχει προ των οφθαλμών σε συνεπτυγμένη μορφή την πορεία της Εκκλησίας στον κόσμο. Ξεκίνησε από ένα σημείο στην ρωμαϊκή περιφέρεια και, παρά τα μύρια προβλήματα, κατόρθωσε να εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο και να τον μεταμορφώσει. Μάλιστα, ένα μέρος αυτής της πορείας παρουσιάζεται από τον ευαγγ. Λουκά στο βιβλίο των Πράξεων, γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η παλαιοδιαθηκική αναφορά είναι η πρώτη μετά την Πεντηκοστή.

Αν και κάποιος ίσως θα περίμενε από τον κήρυκα μίας νέας πίστεως να μιλήσει για τις αρχές και τις ιδέες της, ο απ. Πέτρος κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό: καταργεί το χρόνο και συνδέει παρόν (Πεντηκοστή), παρελθόν (εσχατολογική προφητεία Ιωήλ) και μέλλον (σωτηρία) δείχνοντας στους ακροατές του ότι η χάρη του Θεού μεταμορφώνει κτιστή πραγματικότητα καταργώντας κάθε διάσπαση, κάθε χωρισμό, κάθε απομόνωση εξαγιάζοντας την ιστορία και σώζοντας τον άνθρωπο.

Το «ΕΔΟΞΕ ΚΑΜΟΙ . . .» του ευαγγ. Λουκά είναι αρκετό;

Ετικέτες

προοίμιο ευαγγελίου, Εκκλησία, Λόγος, Λουκάς, έδοξε καμοί, ευαγγέλιο του Λουκά

«Ἐπειδήπερ πολλοὶ ἐπεχείρησαν ἀνατάξασθαι διήγησιν περὶ τῶν πεπληροφορημένων ἐν ἡμῖν πραγμάτων καθὼς παρέδοσαν ἡμῖν οἱ ἀπ᾿ ἀρχῆς αὐτόπται καὶ ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου, ἔδοξε κἀμοί, παρηκολουθηκότι ἄνωθεν πᾶσιν ἀκριβῶς, καθεξῆς σοι γράψαι, κράτιστε Θεόφιλε, ἵνα ἐπιγνῷς περὶ ὧν κατηχήθης λόγων τὴν ἀσφάλειαν»

 

Ο ευαγγ. Λουκάς, τη μνήμη του οποίου εορτάζουμε στις 18 Οκτωβρίου, ήταν Έλληνας προσήλυτος από την Αντιόχεια. Συγγράφει δύο από τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, το ευαγγέλιο που φέρει το όνομά του και το βιβλίο με τίτλο Πράξεις Αποστόλων. Η συγγραφή του ευαγγελίου θα πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στο 65 και το 70/75 μ.Χ., αν και πολλοί ερευνητές το τοποθετούν προ του 70 μ.Χ., καθώς δεν γίνεται μνεία σε αυτό της καταστροφής του Ναού.

Στο προοίμιο που προτάσσουμε ο ευαγγ. Λουκάς μας πληροφορεί για πολλούς, οι οποίοι είχαν ήδη αποπειραθεί να καταγράψουν τα σχετικά με το Λόγο της ζωής. Οι καταγραφές αυτές δεν κρίνονται επιτυχείς από τον ίδιο και για το λόγο αυτό ξεκινά τη δική του προσπάθεια, ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να επιβεβαιώσει και να επιβεβαιώνει διαρκώς την ασφάλεια όσων παρέλαβε, κατά την κατήχησή του, από τη ζωντανή παράδοση της Εκκλησίας.

Αυτό που μας εντυπωσιάζει διαβάζοντας αυτές τις πρώτες γραμμές του ευαγγελίου είναι η χαλαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει τις, προφανώς εσφαλμένες, προσπάθειες που προηγούνται. Η αίσθηση που αποκομίζουμε από τη μελέτη του προοιμίου είναι ότι γνωρίζει τα προβλήματα που υπήρχαν στα όσα είχαν γραφτεί μέχρι εκείνη τη στιγμή, αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να τα διορθώσει, το κάνει, αλλά το κάνει με μία πραότητα που εντυπωσιάζει.

 

Ο αναγνώστης νιώθει ότι ο ευαγγ. Λουκάς τον στρέφει προς το ορθό χωρίς να υψώσει ούτε στο ελάχιστο τον τόνο της φωνής του.

Τελικά, πρέπει να ασκούμε βία απέναντι σε όσους λένε κάτι εσφαλμένο για το Λόγο ή όχι; Προσβάλλεται ο Λόγος από τις δικές μας κακίες, και διαστροφές;

 Ο λόγος του ευαγγ. Λουκά λειτουργεί ως μία όαση σύνεσης στην έρημο των εντάσεων της εποχής μας.

Φαντάζομαι τους εαυτούς μας να κατέχουμε την ΑΛΗΘΕΙΑ για το Λόγο και να έχουμε απέναντί μας κάποιους που διαδίδουν ψεύδη, μειώνουν ή προσβάλλουν το πρόσωπο του Χριστού! Πώς θα τους αντιμετωπίζαμε;

 «Ἔδοξε καμοί», «φάνηκε και σε μένα [καλό]». Με αυτά τα ήπια λόγια, ταπεινά αλλά και αποφασιστικά, δηλώνει ο θεόπνευστος συγγραφέας την πρόθεσή του αφ’ ενός να αποκαταστήσει την αλήθεια, αφ’ ετέρου να διδάξει και να πληροφορήσει με ακρίβεια και ασφάλεια τον Θεόφιλο και όλους εμάς για την πίστη.

 Κανείς μας δεν χαίρεται όταν διαπιστώνει ότι αδικείται και προσβάλλεται το ιερότατο και προσφιλέστατο πρόσωπο του Κυρίου μας. Το ερώτημα είναι πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτές τις κινήσεις, αυτές τις ανοίκειες προσπάθειες;

 

Μήπως έπρεπε και ο ευαγγ. Λουκάς να είναι κάπως πιο δυναμικός; Ή μήπως μας δίνει το στίγμα και των δικών μας αντιδράσεων;

Η προσπάθειά του δεν εστιάζει στο να αποκαταστήσει το πρόσωπο του Χριστού, καθώς αυτό δεν βλάπτεται ούτε αλλοιώνεται, αλλά να προστατεύσει τον Θεόφιλο, και εμάς, από την παρανόηση, το σφάλμα, την αίρεση. Για το λόγο αυτό απευθύνεται στο Θεόφιλο λέγοντάς του ότι στα γράφω αυτά «ἵνα ἐπιγνῷς περὶ ὧν κατηχήθης λόγων τὴν ἀσφάλειαν».

Τόσο απλά και ανθρώπινα. Χωρίς κραυγές, αλλά με ποιμαντική αγωνία και πόνο.

Όσα κείμενα υπερασπίζονται τη βία δηλώνουν ότι το έκαναν γιατί κάποιοι προσέβαλαν το πρόσωπο του Κυρίου. Ο ευαγγ. Λουκάς υπερασπίζεται το πρόσωπο του Κυρίου έμμεσα με το να μας προσφέρει λόγο αλήθειας και ζωής. Στρέφει την προσοχή και την ανησυχία του προς τα μέλη της Εκκλησίας και εντοπίζει το ενδιαφέρον του στο τι παραλαμβάνουν ως πίστη:

  ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα το οποίο μπορεί να είναι ευσεβές ή ασεβές ή τον αληθινό Χριστό;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ; ΑΠΛΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ;

Ετικέτες

Αποκάλυψη, Εκκλησία, άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, απόκρυφα, ευαγγέλια, εμπειρία του Λόγου της Ζωής, μετάσταση

(Με αφορμή μια φράση του αγ. Ιωάννη του Θεολόγου)

Στις 26 Σεπτεμβρίου η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει την κοίμηση και τη μετάσταση του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Μετά από μία πολυτάραχη, μακρά και βασανισμένη ζωή εκοιμήθη στην Έφεσο, όπου πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση όταν οι μαθητές του επισκέφθηκαν τον τάφο του δεν βρήκαν το σώμα του, καθώς είχε μετατεθεί «ἐκ τῆς γῆς εἰς τὰ ἄνω».

Το συγγραφικό έργο του αγ. Ιωάννη, το οποίο περιλαμβάνει πέντε κείμενα της Καινής Διαθήκης, το Ευαγγέλιο που φέρει το όνομά του, την Αποκάλυψη και τρεις Επιστολές (Αʹ, Βʹ και Γʹ Ιωάννου), όχι μόνο είναι πολύ μεγάλο ως προς την έκταση, αλλά και πολύ σημαντικό για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την αξία του χριστιανισμού.

 

Από το πλήθος των θαυμαστών στοιχείων που περιλαμβάνονται στα κείμενά του θα θέλαμε τα απομονώσουμε μία μόνο αναφορά του στη Αʹ Ιωάννου, η οποία είναι ξεχωριστά σημαντική γιατί απαντά σε ένα καίριο ερώτημα:

Τι ακριβώς είναι τα ευαγγέλια;

Γιατί η Εκκλησία έβαλε στον κανόνα της Καινής Διαθήκης μόνο τα τέσσερα και όχι πολλά άλλα παρόμοιου τύπου που κυκλοφορούσαν είτε κατά την αποστολική εποχή είχε αργότερα;

Από τον πρόλογο του ευαγγελίου του Λουκά μαθαίνουμε ότι ήδη κατά την εποχή που προηγούνταν της συγγραφής του ευαγγελίου του είχαν τεθεί σε κυκλοφορία οι καρποί της συγγραφικής προσπάθειας πολλών, οι οποίοι προσπαθούσαν να μεταφέρουν στους συγχρόνους τους τις θέσεις τους για το Χριστό και την Εκκλησία.

Ο ευαγγ. Λουκάς από το δεύτερο στίχο του κειμένου του θέτει τις προϋποθέσεις της συγγραφής του. Αυτό που επιθυμεί να προσφέρει στους άλλους είναι αυτό που «οἱ ἀπ’ ἀρχῆς αὐτόπται και ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγου» του παρέδωσαν.

Δηλαδή;

Όπως γνωρίζουμε, ο ευαγγ. Λουκάς δεν ήταν μαθητής του Κυρίου, αλλά μαθητής των αποστόλων και πιο συγκεκριμένα μαθητής και συνοδός του απ. Παύλου, ο οποίος είχε τη γνωστή εμπειρία της θεοφάνειας μπροστά στις πύλες της Δαμασκού. Συνεπώς δεν είχε άμεση εμπειρία του λόγου, όπως οι Ματθαίος και Ιωάννης, αλλά στήριξε τη συγγραφή του σε αυτά που του παρέδωσαν.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι τα ευαγγέλια, παρά το ότι μας παρέχουν πολλά ιστορικά στοιχεία για την ζωή του Κυρίου και την επί της γης παρουσία του δεν πρέπει να προσεγγίζονται ως βιογραφίες του Χριστού ή ως μία καταγραφή των μετακινήσεων, της ζωής και του τέλους του.

Τι είναι στην πραγματικότητα;

Αν μπορούσαμε να συνοψίσουμε την απάντηση σε μία φράση θα λέγαμε ότι «αποτελούν την καταγραφή της εμπειρίας της Εκκλησίας περί του Χριστού».

Ας διευκρινίσουμε κάπως αυτή τη φράση.

Πρώτα πρέπει να τονίσουμε ότι τα ευαγγέλια αποτελούν καρπό της Εκκλησίας, η οποία προηγείται χρονικά. Δεν νοείται μελέτη των ευαγγελίων και της Αγίας Γραφής γενικότερα έξω από το πνευματικό πλαίσιο της Εκκλησίας. Σε αυτή την περίπτωση τα βιβλικά κείμενα θα μετατρέπονταν σε απλές φιλολογικές μαρτυρίες για τη ζωή και το θάνατο ενός σοφού δασκάλου, ο οποίος πέθανε για τις ιδέες του.

Καταγράφουν, λοιπόν, την εμπειρία της εκκλησίας για το Χριστό. Όχι τόσο τι έκανε, αλλά κυρίως ποιος ήταν. Για το λόγο αυτό το ευαγγέλιο του ευαγγ. Ιωάννη στην αρχή του, στον 14^ο στίχο του 1^ου κεφαλαίου έχει τη φράση «ὁ λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν». Αυτός ήταν ο Χριστός: ο Λόγος που σαρκώθηκε για να μας πληρώσει, να μας γεμίσει με τη χάρη του.

Για να κατανοήσεις και να καταγράψεις ένα τέτοιο γεγονός δεν χρειάζεσαι σπουδές, γνώσεις, μελέτη της ιστορίας και πανεπιστημιακό πτυχίο. Χρειάζεσαι κάτι άλλο: θεία φώτιση, θεοπνευστία.

Με πολύ απλό και σαφή τρόπο ο ευαγγ. Ιωάννης στον 1^ο στίχο του 1^ου κεφαλαίου της Αʹ επιστολής του σημειώνει τι κατέγραψαν οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης στα κείμενά τους και ταυτόχρονα προσδιορίζει πιο είναι το κριτήριο για να θεωρηθεί κάποιο κείμενο μέρος του κανόνα της Αγίας Γραφής. Γράφει, λοιπόν, ο άγ. Ιωάννης:

«Ὃ ἦν ἀπ’ ἀρχῆς, ὃ ἀκηκόαμεν, ὃ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὃ ἐθεασάμεθα καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν περὶ τοῦ λόγου τῆς ζωῆς».

Δηλαδή, τονίζει ότι στα βιβλικά κείμενα δεν περιέχεται μία βιογραφία ή μία επιστημονική καταγραφή, αλλά η εμπειρία της προσωπικής συνάντησης των αποστόλων με το Λόγο της ζωής. Η εμπειρία αυτή αποτελεί καρπό της χάριτος και του φωτισμού του Αγίου Πνεύματος. Φορείς αυτής της εμπειρίας ήταν οι απόστολοι, αλλά και οι άμεσοι μαθητές τους.

Μετά από τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο γιατί η Εκκλησία δεν έκανε αποδεκτά τα κείμενα διαφόρων συγγραφέων που προέρχονταν έξω από τον πνευματικό της χώρο (π.χ. αιρετικών, γνωστικών, φιλοσόφων): απλούστατα δεν ήταν φορείς της εμπειρίας του Λόγου. Δεν γνώριζαν το Λόγο της ζωής, όχι μόνο ως μία ιστορική μορφή, αλλά ως το Λυτρωτή και Σωτήρα του κόσμου.

 

Η εορτή της μετάστασης του αγ. Ιωάννη λοιπόν έφερε στο νου μας το κριτήριο που έθεσε η Εκκλησία για την ενσωμάτωση κάποιων κειμένων στον κανόνα της Αγίας Γραφής και την απόρριψη άλλων από αυτόν. Έχοντας αυτά στο νου μας δεν παραξενευόμαστε που κείμενα όπως το «Διατεσσάρων» του Σύρου συγγραφέα Τατιανού, ή πλήθος αφελών φανταστικών διηγήσεων για το Χριστό, τις οποίες εντοπίζουμε στα απόκρυφα και τα ψευφεπίγραφα των πρώτων χριστιανικών, αλλά και των προχριστιανικών αιώνων (για την Παλαιά Διαθήκη), δεν έγιναν αποδεκτά από την Εκκλησία.

Τι άλλο λοιπόν είναι τα ευαγγέλια πέρα από θεόπνευστες διηγήσεις που φέρουν τη σφραγίδα της εμπειρίας του Λόγου, οι οποίες κατά συνέπεια μπορούν, αν θέλουμε, να στηρίξουν την πορεία μας για τη θέωση.

Αυτό αρκεί!