• ΓΙΑ ΜΕΝΑ . . .
  • ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ
  • ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ

Θεολογικά και άλλα τινά

~ Athanasios Moustakis’ blog

Θεολογικά και άλλα τινά

Tag Archives: Αποστολική Εποχή

Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (4ο μέρος) Ἀποστολική Ἐκκλησία: ἦταν ὅλα ἰδανικά;

21 Τετάρτη Νοέ. 2018

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Καινή Διαθήκη

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

Ἀπόστολος Βαρνάβας, Ἀντιόχεια, Ἀνανίας καί Σαπφείρα, Ἰωάννης Μᾶρκος, Ἰερουσαλήμ, Αποστολική Εποχή, Αποστολική Σύνοδος, Δημᾶς, Διοτρεφής, απ. Πέτρος, απ. Παύλος

Ἡ σημερινή ἀνάρτηση εἶναι τό τέταρτο καί τελευταῖο μέρος τοῦ εὐρύτερου θέματος «Ἡ ζωή στήν ἀποστολική ἐποχή», μέ τό ὁποῖο εὐελπιστοῦμε νά συμβάλουμε στήν κατανόηση τῆς τότε ζωῆς καί καθημερινότητας, ἄλλα καί πτυχῶν τῶν πρώτων χρόνων τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ πρώτη ἀνάρτηση ἦταν εἰσαγωγική, ἡ δεύτερη ἀναφέρθηκε σέ διαφορές στήν καθημερινότητα, τότε καί τώρα, καί ἡ τρίτη σέ διαφορές στήν ἐκκλησιαστική ζωή καί λατρεία.

Μέ τό σημερινό κείμενο θά δοῦμε ἐπιλεκτικά καί πολύ σύντομα κάποια σημεῖα ἐντάσεων, μικρά προβλήματα καί δυσκολίες πού ὑπῆρχαν καί ἀποδίδουν μέ ἀκρίβεια τήν πραγματική, καί ὄχι ὡραιοποιημένη, εἰκόνα ἑνός ζωντανοῦ ὀργανισμοῦ πού ἔκανε τά πρῶτα του βήματα στόν σκληρό ἐλληνιστικό-ἑλληνορωμαϊκό κόσμο.

Ἤδη ἀπό τήν ἐποχή πού ὁ Χριστός ἦταν μαζί μέ τούς δώδεκα Ἀποστόλους ὑπῆρχαν προβλήματα καί ἀστοχίες τῶν μαθητῶν πού οἱ εὐαγγελιστές, δίχως δισταγμό, παρουσιάζουν στά κείμενά τους.

Δειγματοληπτικά μποροῦμε νά ἀναφέρουμε τήν τριπλή ἄρνηση τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου ὅταν ὁ Διδάσκαλος ἦταν μόνος, ἀπροστάτευτος, ἐξουθενωμένος καί βάδιζε πρός τό μαρτύριο (Ματθ. 26:69-75 καί τά παράλληλα χωρία), τήν προδοσία τοῦ Ἰούδα, ἑνός ἐκ τῶν Δώδεκα (Λουκᾶ κεφάλαιο 22), ὁ ὁποῖος εἶχε ζήσει τόν Κύριο ἀπό κοντά, εἶχε δεῖ καί ἀκούσει πολλά καί σημαντικά, χωρίς ὅμως νά τόν ἀποτρέψουν ἀπό τήν προδοσία… Αὐτά ἴσως εἶναι τά πιό σημαντικά, ἀλλά τά συνοδεύουν καί μιά σειρά ἄλλα ὅπως ἡ ἀδυναμία τοῦ Πέτρου καί τῶν ἄλλων μαθητῶν νά μείνουν ξάγρυπνοι κατά τήν ἀγωνιώδη προσευχή τοῦ Κυρίου στή Γεθσημανή, λίγες στιγμές πρίν ἀπό τή σύλληψή του (Μαρκ. 14:32-42), τήν ἀδυναμία τους νά θεραπεύσουν ἀσθενεῖς (Μαρκ. 9:14-29), τίς διαφωνίες ἀνάμεσα στούς μαθητές γιά τό πρωτεῖο στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν μέ τήν ἐμπλοκή τῆς μητέρας τοῦ Ἰακώβου καί τοῦ Ἰωάννου (Ματθ. 20:20-23), τήν ἀγανάκτηση τῶν ἄλλων μαθητῶν μπροστά σέ αὐτές τίς ἀπαιτήσεις (Ματθ. 20:24-28, Λουκ. 22:24-27) κ.λπ.

Μυστικός_Δείπνος_του_Duccio

Αὐτά τά περιστατικά, καί ὅποια ἄλλα συναφῆ ὑπάρχουν, δέν ἀπαλείφθηκαν ἀπό τήν Καινή Διαθήκη, ἀκόμη καί ἄν κάποιος μποροῦσε νά θεωρήσει ὅτι ἐκφράζουν ἀποτυχίες στό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ. Ἡ Ἐκκλησία, ἀπό τήν πρώτη στιγμή, ἀντελήφθη ὅτι τό ἔργο αὐτό δέν παραμερίζει τά προσωπικά χαρακτηριστικά κάθε ἀνθρώπου, δέν διαγράφει τίς ἀδυναμίες του, δέν ἀκυρώνει τά λάθη του. Ἀντιθέτως! Ὁ καθένας μας πορεύεται μέ αὐτά προσπαθώντας νά τά ὑπερβεῖ!

Τήν ἴδια ἀκριβῶς στάση ἀκολούθησε ἡ Ἐκκλησία, ἤδη ἀπό τήν Ἀποστολική Ἐποχή.

Τό σημαντικότερο ἀπό τά κάπως ἄβολα, θά μπορούσαμε νά ποῦμε, περιστατικά εἶναι ἡ ἀντιπαράθεση τοῦ ἀπ. Παύλου μέ τόν ἀπ. Πέτρο στήν Ἀντιόχεια πού συνέβη λίγο μετά τήν Ἀποστολική Σύνοδο (Γαλ. 2:11-14). Σύμφωνα μέ τήν περιγραφή ὁ ἀπ. Πέτρος παρασύρθηκε καί, ἀκολουθώντας τίς διατάξεις τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου, ζήτησε οἱ ἐξ ἐθνῶν χριστιανοί νά τρῶνε σέ χωριστά τραπέζια ἀπό τούς ἐξ Ἰουδαίων πιστούς. Ὁ ἀπ. Παῦλος, μόλις τό ἀντελήφθη, ἀντέδρασε πολύ δυναμικά τονίζοντας ὅτι ἡ στάση τοῦ ἀπ. Πέτρου ὁδηγεῖ σέ ἀλλοίωση τῆς «ἀλήθειας τοῦ εὐαγγελίου». Ἡ ἱστορία δικαίωσε τόν ἀπ. Παῦλο, καθώς ἡ πρακτική τοῦ διαχωρισμοῦ τῶν πιστῶν δέν υἱοθετήθηκε, ἀλλά καί τόν ἀπ. Πέτρο, ὁ ὁποῖος, ἀντιλαμβανόμενος τήν ὀρθότητα τοῦ ἐλέγχου τοῦ ἀπ. Παύλου, ἄλλαξε στάση, μέ διάκριση καί πλήρη ἀπουσία ἐγωισμοῦ, καί διέσωσε τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας καί τήν ἀνεξαρτησία της ἀπό τόν ἰουδαϊσμό.

Τό δεύτερο γνωστό «ἐνοχλητικό» περιστατικό εἶναι ὁ «παροξυσμός» ἀνάμεσα στόν ἀπ. Παῦλο καί στόν ἀπ. Βαρνάβα σχετικά μέ τό ἄν θά ἔπαιρναν μαζί τους στή δεύτερη ἀποστολική τους περιοδεία τόν Ἰωάννη Μᾶρκο (Πρ. 15:37-41). Ὁ ἀπ. Παῦλος προέβαλε ἐνστάσεις καί, τελικά, οἱ δύο ἀπόστολοι ἀκολούθησαν ξεχωριστούς δρόμους: ὁ μέν Βαρνάβας μαζί μέ τόν Ἰωάννη Μᾶρκο, ὁ δέ Παῦλος μέ τόν Σίλα.

Προβλήματα ὑπῆρξαν καί πρό τῆς μεταστροφῆς τοῦ ἀπ. Παύλου στήν Ἐκκλησία τῆς Ἰερουσαλήμ, ὅταν οἱ ἑλληνιστές Ἰουδαῖοι χριστιανοί διαμαρτυρήθηκαν ἔντονα ὅτι οἱ χῆρες τους δέν ἐλάμβαναν τήν προσοχή καί τή φροντίδα πού τούς ἄξιζε (Πρ. 6:1-7). Τό ζήτημα αὐτό πού ἦταν καθαρά πρακτικό, ἀλλά ταυτόχρονα ἔκρυβε καί μία ὑποβόσκουσα ἀντιπαλότητα, ἤ ἔστω ἀδυναμίες στήν ὀργάνωση, ἀντιμετωπίστηκε ἄμεσα μέ τήν ἐκλογή τῶν ἑπτά διακόνων. Ἐνδιαφέρον εἶναι ὅτι οἱ διάκονοι ἀνῆκαν στίς τάξεις τῶν ἑλληνιστῶν γεγονός πού δείχνει ὅτι ἡ Ἐκκλησία, καί ἰδιαιτέρως οἱ Δώδεκα Ἀπόστολοι, προτίμησαν νά ἀποφύγουν νά ἀναμείξουν τούς πρώην ἑλληνιστές καί τούς ἐξ Ἰουδαίων χριστιανούς, καθώς φαίνεται ὅτι ὑπῆρχε μία ἤπια ἔνταση καί ἴσως ἀμοιβαία δυσπιστία.

Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι οἱ Ἀπόστολοι ἔνιωθαν ἔντονο φόβο γιά τόν πρώην διώκτη Σαῦλο μέ ἀποτέλεσμα νά μήν τολμοῦν νά ἐπικοινωνήσουν μαζί του, ἀλλά νά χρειαστεῖ νά τόν ὁδηγήσει πρός αὐτούς ὁ ἀπ. Βαρνάβας, ὥστε νά τόν γνωρίσουν, νά διαπιστώσουν μέ τά μάτια τους τήν αὐθεντικότητα τῆς μεταστροφῆς του καί νά μπορέσουν, ἐν τέλει, νά τόν ἐμπιστευθοῦν (Πρ. 9:26-28).

Τά δύο τελευταῖα περιστατικά παρουσιάζουν μία πολύ εἰλικρινῆ καί ἀληθινή εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας: οἱ χριστιανοί ἦταν βαπτισμένοι, ἀναγεννημένοι ἐν Χριστῷ, ἀλλά ταυτόχρονα οἱ ἀνθρώπινες συμπάθειες καί ἀντιπάθειες ἤ ὁ φόβος γιά τόν ἐχθρό, τόν πρό ὀλίγου διώκτη, δέν ἦταν δυνατό νά «κοποῦν μέ τό μαχαίρι».

Οἱ ἀπόστολοι στήν περίπτωση τοῦ γογγυσμοῦ τῶν ἑλληνιστῶν ἀπέφυγαν μέ τή στάση τους τή σύγκρουση, τοποθέτησαν τούς διακόνους καί ἄφησαν τόν χρόνο νά λειτουργήσει εὐεργετικά πρός ὄφελος τῆς ἀμοιβαίας γνωριμίας καί ἑνότητας. Εὔκολα φαντάζεται κανείς πόσο σημαντικές ἦταν αὐτές οἱ ἀποφάσεις, στό περιβάλλον τῆς ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, ὅταν, ὅπως ἤδη ἔχουμε ἀναφέρει, δέν εἶχαν διαμορφωθεῖ πλήρως οὔτε τά θεσμικά ὄργανα τῆς Ἐκκλησίας οὔτε τό σῶμα τοῦ κλήρου οὔτε ἡ λατρεία. Τό γεῦμα ἀποτελοῦσε τόν κύριο τόπο συνάντησης καί ἐπικοινωνίας τῶν πιστῶν. Γι᾿ αὐτό δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι καί στήν Ἀντιόχεια κατά τή διαφωνία Πέτρου καί Παύλου τό πρόβλημα προέκυψε καί πάλι γύρω ἀπό τή διαδικασία τῶν γευμάτων. Μάλιστα, εἶναι σαφές ὅτι ὁ ἀπ. Παῦλος, ἐξ ἀρχῆς, τό ἀντιμετώπισε ὡς θέμα οὐσίας καί ὄχι ὡς μία συνήθεια κατά τήν ὁποία ἀλλοῦ (π.χ. στήν Ἰερουσαλήμ ἤ σέ περιοχές μέ αὐξημένο ἰουδαϊκό πληθυσμό) μποροῦσαν νά τηροῦν τόν Μωσαϊκό Νόμο καί ἀλλοῦ (π.χ. στήν Ἀντιόχεια ἤ στίς περιοχές μέ ἐθνικό πληθυσμό) νά τόν παρακάμπτουν. Αὐτή ἦταν καί ἡ διαφορά του μέ τόν ἀπ. Πέτρο, ὁ ὁποῖος ὑποχώρησε γιά νά ἀποφευχθεῖ τό πρόβλημα, ἀλλά μέ αὐτή του τή στάση παρ᾿ ὀλίγον νά δημιουργηθεῖ προηγούμενο καί τελικά νά συρθεῖ ἡ Ἐκκλησία στήν τήρηση τοῦ Νόμου παρά τή σαφέστατη διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ γιά ὑπέρβασή του.

Τά προβλήματα αὐτά, πού μέ τήν πάροδο τῶν ἐτῶν ἔγιναν λιγότερο ἔντονα, ἀπαιτοῦσαν χρόνο καί καλή διάθεση ἐκ μέρους τῶν χριστιανῶν γιά νά ξεπεραστοῦν. Πολλά ἀπό αὐτά δέ ἐπιβιώνουν, παραλλαγμένα ἤ ὄχι, μέχρι τίς μέρες μας.

Ἡ γνωριμία τῶν διαφορετικῆς προελεύσεως πιστῶν, ἡ ζύμωση μέσα στόν πνευματικό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, ἡ μελέτη τοῦ λόγου τοῦ Κυρίου, ἡ ὑπακοή στό κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων καί ἡ προσήλωση στήν «ἀλήθειαν τοῦ Εὐαγγελίου» δημιούργησαν τίς κατάλληλες συνθῆκες γιά νά παραμεριστοῦν οἱ ἀντιθέσεις καί νά προχωρήσει ἡ Ἐκκλησία.

Εἶναι πολύ σημαντικό ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση, ὅπως καί ἐάν ἐκφράζεται, ἐπέλεξε συνειδητά νά περιλάβει αὐτά τά θέματα στό ὑλικό πού ἔφτασε σέ μας. Ἡ ἐπιλογή αὐτή, πού δέν εἶναι ἀπόφαση κάποιου συγγραφέα ἤ μιᾶς ὁμάδας ἀνθρώπων, ἀλλά ὁλόκληρης τῆς Ἐκκλησίας δείχνει ὅτι τελικά, καί αὐτά, συμβάλουν στή διαμόρφωση τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐτοσυνειδησίας. Ἡ Ἐκκλησία δέν φοβᾶται μήπως «κακοχαρακτηριστεῖ» ἀπό τέτοιου εἴδους περιστατικά πού φανερώνουν τή ζωντάνια της καί τήν προσπάθειά της νά προχωρήσει μέσα στό ἱστορικό γίγνεσθαι.

Στήν Καινή Διαθήκη ἐντοπίζονται καί ἄλλα «δύσκολα» περιστατικά, ὅπως ἡ ἀπόφαση τοῦ συνεργάτη τοῦ ἀπ. Παύλου, Δημᾶ (Κολ. 4:14, Φιλήμ. 1:24), νά τόν ἐγκαταλείψει «ἀγαπήσας τόν νῦν αἰῶνα» καί νά πορευτεῖ στή Θεσσαλονίκη (Β΄ Τιμ. 4:10). Ἀπό τήν ἄλλη ὁ ἀπ. Παῦλος, πού ὅταν γράφει τήν Β΄ πρός Τιμόθεον ἐπιστολή του εἶναι λίγο πρίν τό τέλος, ζητᾶ ἀπό τόν ἀπ. Τιμόθεο νά τόν ἐπισκεφθεῖ μαζί μέ τόν «εὔχρηστο εἰς διακονίαν» ἀπ. Μᾶρκο (προφανῶς ὁ Ἰωάννης Μᾶρκος τῶν Πράξεων), ὁ ὁποῖος ἐν τέλει, σχεδόν εἴκοσι χρόνια μετά τόν «παροξυσμό» Βαρνάβα καί Παύλου γιά χάρη του, κέρδισε τήν ἐμπιστοσύνη τοῦ ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν.

Ἄλλα θλιβερά, ἀλλά ἀναπόφευκτα, περιστατικά εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ ἐκ συγγενείας αἱμομείκτη τῆς Κορίνθου, ὁ ὁποῖος εἶχε συνάψει σχέσεις μέ τή γυναῖκα τοῦ πατέρα του (Α΄ Κορ. 5:1 κ.ἕ.). Χαρακτηρίζω τό περιστατικό «ἀναπόφευκτο» ὑπό τήν ἔννοια ὅτι στήν ἑλληνιστική καί στή ρωμαϊκή κοινωνική ἠθική τέτοιες περιπτώσεις, ἤ ἀκόμη καί κανονικῆς αἱμομειξίας, δέν ἦταν σπάνιες (ὅπως οἱ περιπτώσεις βασιλέων τοῦ οἴκου τῶν Πτολεμαίων, πού κατά τήν αἰγυπτιακή πρακτική ἀνέβαζαν στόν θρόνο, ὡς συζύγους τους καί βασίλισσες τίς ἀδελφές τους). Βέβαια, ὁ ἀπόστολος τονίζει ὅτι τέτοια διαφθορά «οὐδέ ἐν τοῖς ἔθνεσιν», ἀλλά ἴσως ὁ αἱμομείκτης, ζώντας στήν Κόρινθο πού ἦταν διαβόητη γιά τή χαλαρότητα τῶν ἠθῶν, θεώρησε ὅτι ἐπιτρεπόταν νά τό κάνει. Ἴσως, μάλιστα, εἶχε προχωρήσει σέ αὐτή τήν ἀνάρμοστη σχέση πρό τῆς εἰσόδου του στήν Ἐκκλησία, ἴσως μετενόησε καί τήν ἐγκατέλειψε πρός στιγμήν, ἀλλά τελικά ἐπανῆλθε. Εἶναι πιθανό νά ἔπαιξε ρόλο τό ὅτι, καθώς τό βάπτισμα γινόταν σέ μεγάλη ἡλικία, γιά ἕναν ἐνήλικα πού εἶχε ἀποκτήσει κάποιες συνήθειες, καί εἶχε ζήσει μέ αὐτές, ἦταν πολύ δύσκολο νά τίς ἐγκαταλείψει καί νά συμμορφωθεῖ μέ τήν ἠθική τοῦ Εὐαγγελίου.

Χαρακτηριστικό τῶν προβλημάτων τῆς νεόφυτης Ἐκκλησίας εἶναι τό περιστατικό μέ τό ψεῦδος τοῦ Ἀνανία καί τῆς Σαπφείρας, πού, χωρίς κανείς νά τούς ὑποχρεώσει νά παραδώσουν τά χρήματα στούς ἀποστόλους, εἶπαν ψέματα γιά τό ποσό πού ἔλαβαν ἀπό τήν πώληση κτήματός τους καί τίς φοβερές συνέπεις πού αὐτό τό ψέμα ἐπέσυρε, καθώς ἀμέσως πέθαναν (Πρ. 5:1-11). Ὁ εὐαγγ. Λουκᾶς κατέγραψε καί αὐτό τό συμβάν ἄν καί θά μποροῦσε νά δημιουργήσει φόβο ἀπέναντι στήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία παρουσιάζει στόν κόσμο πάντοτε τήν ἀλήθεια, ἀκόμη καί ἄν αὐτή ἐνοχλεῖ.

Μία ἄλλη «ἐνοχλητική» περίπτωση εἶναι αὐτή πού ἀναφέρει ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης στήν τρίτη ἐπιστολή του: «ὁ φιλοπρωτεύων Διοτρεφής οὐκ ἐπιδέχεται ἡμᾶς» (Γ΄ Ἰω. 1:9). Ἀπό αὐτά πού γράφει στή συνέχεια εὔκολα διαπιστώνουμε ὅτι μέ τή διδασκαλία του ἔκανε μεγάλη ζημιά στίς τάξεις τῶν πιστῶν. Ἀνάλογη ζημιά ἔκαναν καί αὐτοί πού προκαλοῦσαν σχίσματα στήν Ἐκκλησία τῆς Κορίνθου (Α΄ Κορ. 1:10-17) καί τήν διασποῦσαν σέ ὁμάδες μέ διάφορους ἀρχηγούς, ὅπως καί αὐτοί πού κατηγοροῦσαν τούς κορυφαίους ἀποστόλους Πέτρο καί Παῦλο νά μήν ἔχουν μαζί τους χριστιανή γυναῖκα ὡς σύζυγο ἤ ὅτι ὁ ἀπ. Παῦλος καί ὁ ἀπ. Βαρνάβας ἦταν οἱ μόνοι πού κατά τήν ἱεραποστολική δράση δέν εἶχαν τό δικαίωμα νά ζοῦν δίχως νά ἐργάζονται συνεχῶς (Α΄ Κορ. 9:4-12).

Ὅλα αὐτά τά περιστατικά κρύβουν δυσάρεστες ἀλλά ἀναμενόμενες καταστάσεις καί ἔχουν τήν ἀξία τους. Ἡ Καινή Διαθήκη μᾶς βοηθᾶ νά πατᾶμε στά πόδια μας καί νά μήν ἔχουμε αὐτό πού καμμιά φορά λέμε «ἀγγελικό σύνδρομο»: ἡ Ἐκκλησία ἔχει ὡς κεφαλή τόν Χριστό ἀλλά συγκροτεῖται ἀπό ἀνθρώπους καί ἡ πνευματική ζωή δέν μπορεῖ νά εἶναι ἀνέπαφη καί ἀνεπηρέαστη ἀπό τά στοιχεῖα πού ταλαιπωροῦν τόν ἄνθρωπο μετά τήν Πτώση.

Οἱ Δώδεκα φοβοῦνται ἕναν ἄλλο ἀπόστολο, δύο Ἀπόστολοι διαφωνοῦν γιά ἕνα σημαντικό ζήτημα, δύο πιστοί πού ξεκινοῦν μέ τήν πρόθεση νά βοηθήσουν τόν συνάνθρωπο καταλήγουν νεκροί ἐπειδή ἐκπειράζουν τό Ἅγιο Πνεῦμα. Καυγάδες γιά τό ποιός θά ἐπικρατήσει, ἔντονες διαφωνίες γιά τούς συνεργάτες, ἀπομακρύνσεις στελεχῶν, παραθεώρηση χηρῶν ἐπειδή δέν ἀνῆκαν στήν ἴδια ὁμάδα κ.ἄ.

Κι ὅμως ὅλα αὐτά δέν μειώνουν τήν σπουδαιότητα τῆς Ἐκκλησίας καί δέν ἀκυρώνουν τήν προσφορά της στόν κόσμο μας! Ἀντιθέτως, μᾶς πείθουν μέ τόν πλέον εἰλικρινῆ καί σαφῆ τρόπο ὅτι μποροῦμε νά ἐμπιστευθοῦμε τή ζωή μέσα στήν Ἐκκλησία, παρά τά προβλήματα καί τίς, δικές μας καί τῶν ἄλλων, ἀδυναμίες! Τελικά, φαίνεται ὅτι μέσα ἀπό τίς ἀδυναμίες αὐτές θά μπορέσουμε νά ξεπεράσουμε τά λάθη καί τά σφάλματά μας καί νά σωθοῦμε.

Πολλές φορές ἀναρωτιέμαι πῶς θά νιώθαμε ἐάν ἡ Ἁγία Γραφή διέσωζε μία ἰδανική, εἰδυλλιακή, ἀψεγάδιαστη καί ἰδεώδη εἰκόνα γιά τήν Ἐκκλησία τῶν Ἀποστολικῶν χρόνων. Θά τολμούσαμε ἄραγε νά ἀρχίσουμε τόν ἀγῶνα μας γιά τή σωτηρία ἤ θά καταθέταμε τά ὅπλα πρίν ἀκόμη ξεκινήσουμε; Θά εἴχαμε τό κουράγιο νά προσπαθήσουμε; Μία ἀλάνθαστη ἐκκλησιαστική κοινότητα θά ἔδειχνε ὅτι δέν ἔχει ἀνάγκη τή Χάρι τοῦ Κυρίου καί τήν ἀνακαινιστική δράση τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας! Ἀντιθέτως, ἀπορρίπτοντας κάθε βοήθεια, θά προχωροῦσε τραγικά ἔρημη, μόνη, ἐγωιστικά ἀπομονωμένη στήν τελειότητά της καί οὐσιαστικά ἀνίκανη νά σώσει τόν ἄνθρωπο.

Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (3ο μέρος) Ἡ Ἐκκλησία τότε (… καί ὄχι σήμερα)

14 Κυριακή Οκτ. 2018

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Καινή Διαθήκη

≈ 1 σχόλιο

Ετικέτες

πρόφήτες, Αποστολική Εποχή, Ελεφαντίνη, Καινή Διαθήκη, Λατρεία, Ναός του Ηρώδη, Παλαιά Διαθήκη, απόστολος Παύλος

Ἡ σημερινή ἀνάρτηση ἀποτελεῖ τήν τρίτη συνέχεια τοῦ γενικότερου θέματος ἡ ζωή στήν ἀποστολική ἐποχή, μέ τό ὁποῖο εὐελπιστοῦμε νά συμβάλουμε στήν κατανόηση τῆς ζωῆς καί τῆς καθημερινότητας τότε. Ἡ πρώτη ἀνάρτηση λειτούργησε ὡς μία εἰσαγωγή καί ἡ δεύτερη ἀναφέρεται σέ διαφορές στήν καθημερινότητα, τότε καί τώρα, οἱ ὁποῖες, ἄν καί εἶναι πολύ σημαντικές συνήθως περνοῦν ἀπαρατήρητες.

Μέ τό σημερινό κείμενο θά ἐπικεντρώσουμε τήν προσοχή μας σέ κάποια δεδομένα μέσα στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας πού σήμερα ἔχουν μεταβληθεῖ, χωρίς βέβαια αὐτή ἡ μεταβολή νά σημαίνει ὅτι ἄλλαξε ἡ Ἐκκλησία ἤ ἡ διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου ἤ ἡ πίστη μας.

Ἄς δοῦμε, λοιπόν, μερικά ἀπό αὐτά τά δεδομένα πού έχουν διαφοροποιηθεῖ:

1) Κατά τήν ἀποστολική ἐποχή δέν εἶχαν καταγραφεῖ ἀκόμη τά κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης καί πολύ περισσότερο δέν εἶχαν συγκεντρωθεῖ σέ ἕνα σύνολο, σέ ἕνα σῶμα (corpus), τόν Κανόνα τῆς Καινῆς Διαθήκης.

Ἡ καταγραφή τῶν κειμένων αὐτῶν ξεκίνησε δέκα μέ δεκαπέντε χρόνια μετά τήν Ἀνάσταση καί ὁλοκληρώθηκε γύρω στό 95 μ.Χ., ἐνῶ ἡ συγκρότησή τους σέ μία ἑνιαία συλλογή, τά 27 βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἀπαίτησε πολύ περισσότερο χρόνο. Ἡ διαδικασία αὐτή διήρκεσε σχεδόν μέχρι τά τέλη τοῦ 4ου αἰῶνα. Ὅπου γίνεται ἀναφορά σέ Γραφές (π.χ. «κατά τάς Γραφάς», «γέγραπται» κ.λπ.) στήν Καινή Διαθήκη καί στά κείμενα τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων πρόκειται γιά τήν Παλαιά Διαθήκη (κατ᾿ ἀκρίβεια γιά τίς ἑβραϊκές γραφές, καθώς ὁ Κανόνας καί τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης παγιώθηκε πολύ ἀργότερα), ἡ ὁποία ἦταν ἡ βασική συλλογή κειμένων τοῦ ἰουδαϊσμοῦ. Τά περισσότερα ἀπό τά κείμενα πού τήν συγκροτοῦσαν εἶχαν γραφεῖ στήν ἑβραϊκή γλῶσσα καί ἐπειδή ἡ γλῶσσα αὐτή εἶχε λησμονηθεῖ ἀπό τούς Ἰουδαίους κυκλοφοροῦσαν διαφόρες μεταφράσεις (π.χ. Συμμάχου, Ἀκύλλα, Θεοδοτίωνος) μέ ἐπικρατοῦσα αὐτή τῶν Ἑβδομήκοντα, ἡ ὁποία ἔγινε κατά τά μέσα τοῦ 3ου π.Χ. αἰῶνα στήν Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου γιά χρήση ἀπό τήν ἐκεῖ πολυπληθῆ ἰουδαϊκή κοινότητα. Τή μετάφραση αὐτή στήριξε καί προώθησε ὁ Πτολεμαῖος Β΄ Φιλάδελφος, πού εἶχε γεννηθεῖ στήν Κῶ, καί τήν κατέθεσε, μαζί μέ πλῆθος ἄλλων ἔργων, στήν περιώνυμη Βιβλιοθήκη τῆς Ἀλεξάνδρειας.

Αὐτό πού ἐδῶ χαρακτηρίζουμε Ἑβραϊκές Γραφές σέ μεγάλο βαθμό ταυτίζεται μέ τήν χριστιανική Παλαιά Διαθήκη. Ὁ Χριστός, οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ συγγραφεῖς τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, κυρίως, ἀλλά ὄχι ἀποκλειστικά, χρησιμοποιοῦσαν κατά τή λατρεία, τή μελέτη καί τήν ἀτομική προσευχή τή μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα.

codsin

Ἀπόσπασμα ἀπό τόν Σιναϊτικό Κώδικα

Μέ τήν πάροδο τῶν ἐτῶν ἡ Παλαιά Διαθήκη, στήν μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, συγκροτήθηκε σέ ἕνα σῶμα καί ἐπεκράτησε σέ ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία, ἐνῶ ὁ ἰουδαϊσμός στράφηκε στή χρήση παραφράσεων, ραββινικῶν ἑρμηνειῶν τῶν Γραφῶν καί μέ τούς μασωρίτες (τούς παραδοσιακούς διδασκάλους) στή μελέτη καί καλλιέργεια τῶν βιβλικῶν ἑβραϊκῶν μέ φωνήεντα πού ἦταν πολύ εὐκολότερο νά διδαχθοῦν στούς νέους Ἑβραίους τῆς Διασπορᾶς, καθώς ἡ Παλαιστίνη ἦταν ἀπαγορευμένος τόπος γι᾿ αὐτούς. Ἔτσι, σιγά σιγά τό χάσμα μεγάλωσε καί ἡ μέν Παλαιά Διαθήκη, στή μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα σοφῶν, ἦταν σέ χρήση ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία βασισμένη σέ αὐτό τό κείμενο ἔκανε μεταφράσεις καί σέ ἀλλές γλῶσσες (λατινικά, ἀρμενικά, συριακά κ.λπ.), οἱ δέ Ἑβραϊκές Γραφές, στή μορφή τοῦ μασωριτικοῦ κειμένου, καθιερώθηκαν ὡς τό κείμενο τοῦ παγκόσμιου ἰουδαϊσμοῦ.

65829020f6ea67f48aa759d3dd32c68a_XL

Ὁ παλαιότερος πάπυρος πού περιέχει ἀπόσπασμα ἀπό τήν Καινή Διαθήκη (ἀπό τό κατά Ἰωάννην εὐαγγέλιο) άρχές τοῦ 2ου μ.Χ. αἰῶνα

2) Τότε δέν ὑπῆρχαν χριστιανικοί ναοί ὅπως τούς γνωρίζουμε καί τούς χρησιμοποιοῦμε σήμερα, τουλάχιστον στήν πατρίδα μας πού ὑπάρχει σέ κάθε γειτονιά σέ πόλεις καί χωριά ἕνας ἐνοριακός ναός καί ἑκατοντάδες παρεκκλήσια καί ἐξωκκλήσια. Οἱ πρῶτες συγκεντρώσεις τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας γίνονταν σέ μεγάλα σπίτια πιστῶν. Ξεχωριστή περίπτωση ἦταν ἡ Ἰερουσαλήμ, στήν ὁποία ὑπῆρχε ὁ Ναός πού εἶχε φτιάξει ὁ Ἡρώδης ὁ Μέγας καί οἱ χριστιανοί προσεύχονταν «ὁμοθυμαδόν», δηλαδή ὅλοι μαζί σέ αὐτόν. Ὁ Ναός αὐτός ἀποτελοῦσε τό κέντρο τῆς ἰουδαϊκῆς λατρείας καί οἱ Ἰουδαῖοι τόν δέχονταν ὡς τόπο κατοικίας τοῦ Θεοῦ. Βέβαια κατά καιρούς εἶχαν ἱδρυθεῖ στά ὅρια τῆς νομιμότητας τοῦ ἰουδαϊσμοῦ καί ἄλλοι ναοί (π.χ. στήν Αἴγυπτο στήν ἰουδαϊκή κοινότητα τῆς Ἐλεφαντίνης) ἀλλά αὐτό ἦταν ἡ ἐξαίρεση.

1280px-Jerusalem_Modell_BW_2

Μακέτα τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἡρώδη

Τό σημαντικό εἶναι ὅτι οἱ πρῶτοι χριστιανοί δέν εἶχαν πολλούς ναούς, ἀλλά ξεκίνησαν ἀπό τόν Ναό τῆς Ἰερουσαλήμ καί σιγά σιγά οἰκοδόμησαν τή δική τους, ἰδιαίτερη ναοδομία μέ ὅλα τά χαρακτηριστικά πού ἐμεῖς σήμερα γνωρίζουμε καί ἀπολαμβάνουμε.

3) Τά μυστήρια καί ἡ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, γενικότερα, εἶχαν διαφορετική δομή ἀπό αὐτή πού γνωρίζουμε σήμερα. Τά βασικά στοιχεῖα τῆς Θείας Εὐχαριστίας (π.χ. ἡ Ἁγία Ἀναφορά) ἦταν τά ἴδια ὡς πρός τήν οὐσία τους, ἀλλά δέν ὑπῆρχε ἡ ἴδια δομή μέ αὐτή πού γνωρίζουμε καί χρησιμοποιοῦμε σήμερα.

Ἡ κοινή σύναξη περιελάμβανε τήν προσφορά τοῦ Ἄρτου καί τοῦ Οἴνου, κήρυγμα ἀπό κάποιον ἀπόστολο ἤ μαθητή ἀποστόλου, ἀνάγνωση κάποιου ἀποστολικοῦ κειμένου (κρατοῦσαν τίς ἐπιστολές πού ἔστελναν οἱ Ἀπόστολοι γιά νά ἀντιμετωπίσουν διάφορα θέματα ἤ νά διδάξουν καί ἡ μία Ἐκκλησία τίς ἔστελνε στίς γύρω της ἤ ὅταν κάποιος πιστός ἐπρόκειτο νά ἐπισκεφθεῖ κάποια ἄλλη πόλη ἔπαιρνε ἀντίγραφά τους μαζί του καί τά παρέδιδε σέ αὐτή) καί εὐαγγελικῆς περικοπῆς, ἐμπλουτισμένα μέ προσευχές (πού ἀνέπεμπαν μέ μία σχετική ἐλευθερία κατά τήν κρίση τοῦ προεστῶτος τῆς συνάξεως) καί βιβλικά κείμενα (ὅπως εἴπαμε ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη) πού διάβαζαν καί ἔψαλλαν (ὅπως κάνουμε σήμερα μέ τούς Ψαλμούς).

KATAKOVBES-ROME

Διάδρομος κατακόμβης

Τό πρόγραμμα τῶν ἡμερησίων καί ἐτησίων ἀκολουθιῶν διαμορφώθηκε μέ τό πέρασμα τῶν αἰώνων. Οἱ αἰτίες γιά τήν προσθήκη καί καθιέρωση μίας ἀκολουθίας ἦταν πολλές: θεολογικές, δογματικές, ἱστορικές κ.λπ. Παραδείγματος χάριν, ἡ Ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου ξεκίνησε ἀπό τόν 7ο αἰῶνα καί εἶχε ὡς ἀφορμή ἐπίθεση καί πολιορκία βαρβάρων λαῶν στήν Κωνσταντινούπολη. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅταν κάποτε διεπίστωσε, ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ἦταν πολύ μεγάλη γιά καθημερινή χρήση μίκρυνε τίς εὐχές της. Μέχρι τόν 10ο αἰῶνα τό μυστήριο τοῦ γάμου ἦταν ἡ εὐλογία τοῦ ἐπισκόπου πρός κάποιους πού ἀποφάσιζαν νά ζήσουν μαζί καί ζητοῦσαν τήν εὐχή του γι᾿ αὐτό. Ἐκεῖνος τούς τήν ἔδινε, κοινωνοῦσαν μαζί καί ξεκινοῦσαν μέ τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας τή νέα τους ζωή. Τό κοσμικό τυπικό ὑποχώρησε πρός χάριν τοῦ μοναστικοῦ, τό ὁποῖο χρησιμοποιοῦμε μέχρι σήμερα. Μετά ἀπό σύγκλιση κάθε Οἰκουμενικῆς Συνόδου εἰσαγόταν ἡ σχετική ἑορτή κ.λπ.

Σήμερα, ὀρθῶς, ἀνησυχοῦμε μήπως κάνουμε λάθος στό τυπικό κατά τήν τέλεση μυστηρίων καί ἀκολουθιῶν. Μποροῦμε ἄραγε νά καταλάβουμε τήν προτροπή τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν «τοῖς δὲ προφήταις ἐπιτρέπετε εὐχαριστεῖν ὅσα θέλουσιν»; Φαντάζεστε ἐάν γινόταν κάτι τέτοιο σήμερα; Θά ἦταν λάθος διότι πλέον ἔχει παγιωθεῖ ἡ τάξη καί τό κείμενο τῶν μυστηρίων, ἀλλά νομίζω εἶναι ἀρκετό νά μᾶς δείξει τή διαφορά τοῦ τότε ἀπό τό σήμερα στή θεία λατρεία.

4) Σχεδόν τό σύνολο τῶν πιστῶν εἶχε βαπτιστεῖ σέ μεγάλη ἡλικία. Ἀνάλογα μέ τό πότε κατηχήθηκε καί ἐπίστευσε. Αὐτό σήμαινε ὅτι, παρά τήν προσεκτική κατήχηση, οἱ νεόφυτοι ἦταν ἀναμενόμενο νά διατηροῦν σέ ἕναν βαθμό συνήθειες καί ἀντιλήψεις τῆς πρόχριστιανικῆς ζωῆς τους, καθώς δέν ἦταν πάντοτε εὔκολη ἡ γρήγορη ἀλλαγή καί ἡ πλήρης ἀπαλλαγή ἀπό αὐτές. Αὐτή ἡ πρακτική συνεχίστηκε γιά πολλά χρόνια ἀκόμη, μέχρι τήν καθιέρωση τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ.

5) Τό σῶμα τῶν ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶχε, ἀκόμη, λάβει τή δομή πού ἔχει σήμερα. Πολύτιμες πληροφορίες γι᾿ αὐτή τήν πορεία ἀντλοῦμε ἀπό τίς Πράξεις. Παραδείγματος χάριν, στό 6ο κεφάλαιο μαθαίνουμε ὅτι οἱ ἐξ ἐθνῶν Χριστιανοί διαμαρτυρήθηκαν διότι δέν φρόντιζαν τίς χῆρες καί τά ὀρφανά τους ὅπως ἔπρεπε. Τότε οἱ Ἀπόστολοι ξεκαθάρισαν ὅτι τό ἔργο πού τούς εἶχε παραδώσει ὁ Χριστός δέν ἦταν νά φροντίζουν νά τακτοποιοῦν τραπέζια καί νά μοιράζουν μερίδες φαγητοῦ κατά τά γεύματα. Γι᾿ αὐτό μέ προσευχή καί ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Θεοῦ ἐπέλεξαν ἑπτά ἱκανούς ἄνδρες, τούς Διακόνους, γιά νά ἀναλάβουν μέ δικαιοσύνη νά φροντίζουν γιά τίς ἐπισιτιστικές ἀνάγκες τῶν μελῶν τῆς κοινότητας. Διαπιστώνουμε δηλαδή, ὅτι ἀρχικά, οἱ διάκονοι, ἦταν ἕνα εἶδος φροντιστῶν/ἐπιμελητῶν γευμάτων. Μέ τήν πάροδο τῶν ἐτῶν αὐτά τά πρακτικά καθήκοντα ἔλαβαν καί τελετουργικό-λειτουργικό χαρακτῆρα ὅπως τόν γνωρίζουμε σήμερα.

6) Οἱ Ἀπόστολοι ἦταν ἐπιφορτισμένοι μέ ἱεραποστολικό ἔργο. Γιά νά πετύχουν αὐτόν τόν στόχο τους ἔπρεπε νά μετακινοῦνται συνεχῶς. Ὁ ἀπ. Παῦλος γιά παράδειγμα, πού γνωρίζουμε τίς ἱεραποστολικές ἐξορμήσεις του λίγο καλύτερα, σέ σπάνιες περιπτώσεις ἔμεινε μεγάλο χρονικό διάστημα σέ μία πόλη (π.χ. στήν Κόρινθο παρέμεινε γιά δεκαοκτώ μῆνες περίπου καί στή Ρώμη ὑπό ἐπιτήρηση γιά δύο περίπου ἔτη) γιά νά διδάξει καί νά κατηχήσει. Γι’ αὐτό φρόντιζε νά ἐπισκέπτεται καί πάλι τίς Ἐκκλησίες πού εἶχε ἱδρύσει γιά νά στερεώνει τούς πιστούς καί νά ἀντιμετωπίζει τά διάφορα προβλήματα. Σιγά σιγά οἱ Ἀπόστολοι τοποθέτησαν κάποιους ἀπό τούς μαθητές τους στίς διάφορες τοπικές Ἐκκλησίες, ὡς ποιμένες καί διδασκάλους καί αὐτοί μέ τή σειρά τους χειροτόνησαν ἄλλους κληρικούς γιά νά διακονοῦν μόνιμα σέ αὐτές. Ἔτσι, μετά ἀπό τό 70 μ.Χ. ἄρχισε νά διαμορφώνεται μία παρόμοια μέ τήν ἐποχή μας δομή τοῦ κλήρου στίς πόλεις καί τά χωριά τῆς Αὐτοκρατορίας καί σύντομα κάποιες ἐπισκοπές ξεχώρισαν καί ἔγιναν τά πέντε (μέ τῆς Ρώμης) Πατριαρχεῖα.

imgB10_3

Μνημεῖο σέ κατακόμβη

7) Ὑπῆρχαν ἐκκλησιαστικά διακονήματα, τά ὁποῖα πλέον ἔχουν χαθεῖ: π.χ. τοῦ «προφήτη». Τό ἀξίωμα αὐτό δέν εἶχε σχέση μέ τούς «ναβί» (ὅπως ὀνομάζονταν στά ἑβραϊκά), τούς προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἐπρόκειτο γιά ἕνα σύνθετο διακόνημα, τό ὁποῖο εἶχε διδακτικά καί ἱεραποστολικά καθήκοντα. Προφῆτες χαρακτηρίζονται καί οἱ κορυφαῖοι ἀπόστολοι Βαρνάβας καί Σαῦλος (Παῦλος) στήν Ἀντιόχεια μαζί μέ ἄλλους τρεῖς: τόν Συμεών, πού τόν ἔλεγαν καί Νίγηρα, τόν Λούκιο ἀπό τήν Κυρήνη καί τόν Μαναήν, πού εἶχε μεγαλώσει μαζί μέ τόν Ἡρῴδη τόν τετράρχη (Πρ.13:1). Μάλιστα, αὐτό τό διακόνημα συνοδεύεται καί ἀπό τόν προσδιορισμό «διδάσκαλος». Φαίνεται ὅτι ἡ ὁμάδα τῶν «προφητῶν» ἦταν ὁ κρίκος ἀνάμεσα στούς ἀποστόλους καί στούς μονίμως ἐγκατεστημένους ποιμένες σέ κάθε πόλη. Γι᾿ αὐτό ὁ ἀπ. Παῦλος, πού γνώριζε καλά αὐτό τό σύστημα, καθώς καί ὁ ἴδιος ἦταν μέλος του, τό περιγράφει ἐμμέσως στήν Α΄ πρός Κορινθίους ἐπιστολή του ὡς ἑξῆς «Καὶ οὓς μὲν ἔθετο ὁ Θεὸς ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους, ἔπειτα δυνάμεις, ἔπειτα χαρίσματα ἰαμάτων, ἀντιλήμψεις, κυβερνήσεις, γένη γλωσσῶν μὴ πάντες ἀπόστολοι; μὴ πάντες προφῆται; μὴ πάντες διδάσκαλοι; μὴ πάντες δυνάμεις; μὴ πάντες χαρίσματα ἔχουσιν ἰαμάτων; μὴ πάντες γλώσσαις λαλοῦσιν; μὴ πάντες διερμηνεύουσιν;» (Α΄ Κορ. 12:28-30). Δυστυχῶς, δέν μποροῦμε μέ ἀκρίβεια νά προσδιορίσουμε τό ἔργο καί τήν ἀποστολή ὅλων αὐτῶν τῶν ἀξιωμάτων, καθώς τά περισσότερα ἀπό αὐτά ἔχουν ἐκλείψει, ἀφοῦ ἀπό κάποια στιγμή καί ἔπειτα δέν εἶχαν λόγο ὑπάρξεως.

8) Οἱ πιστοί, στίς περισσότερες πόλεις, ἰδιαίτερα στίς ἀνατολικές περιοχές τῆς Αὐτοκρατορίας, ζοῦσαν μεταξύ «σφύρας καί ἄκμονος»: ἀπό τήν μία πλευρά εἶχαν νά ἀντιμετωπίσουν τήν ἐχθρότητα, τό μῖσος καί τό διαρκές κυνηγητό ἐκ μέρους τοῦ ἰουδαϊσμοῦ καί ἀπό τήν ἄλλη τήν δυσπιστία, τήν ἀδιαφορία ἤ συνηθέστερα τόν ἀπροκάλυπτο διωγμό ἐκ μέρους τῆς ρωμαϊκῆς διοίκησης. Σέ αὐτό τό ἐχθρικό περιβάλλον ἔπρεπε νά ἀναπτυχθοῦν, νά ἐργασθοῦν, νά μορφωθοῦν καί νά ζήσουν ἰσορροπώντας βάσει τοῦ λόγου τοῦ Κυρίου : «Ἀπόδοτε οὖν τὰ Καίσαρος Καίσαρι καὶ τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ» (Ματθ. 22:21).

Αὐτά καί πολλά ἄλλα πρέπει νά ἔχουμε στό μυαλό μας, ὅταν ἀναφερόμαστε στήν Ἀποστολική ἐποχή. Ἦταν μία ἐποχή σκληρή, δύσκολη, μέ προβλήματα (γιά τά ὁποῖα θά μιλήσουμε σέ κατοπινή ἀνάρτησή μας) ἀλλά καί τή Χάρι τοῦ Κυρίου νά στηρίζει τόν Λαό Του καί νά τόν ὁδηγεῖ μέσα ἀπό τίς δυσκολίες καί τά προβλήματα τοῦ αἰῶνος τούτου πρός νέα κατάπαυση, ὅπως τονίζει ὁ ἀπ. Παῦλος στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του (Ἑβρ. 3:1-4:13).

Ἡ Χάρι τοῦ Θεοῦ εἶναι πάντοτε παροῦσα καί δέν μᾶς ἐγκαταλείπει ποτέ. Μᾶς στηρίζει, μᾶς ἀνακαινίζει, μᾶς ἁγιάζει, μᾶς ὁδηγεῖ στή σωτηρία. Κι ὅλα αὐτά μέσα ἀπό καθημερινά προβλήματα, ἀνθρώπινες διαφωνίες καί, μικρότερες ἤ μεγαλύτερες, ἀναπόφευκτες ἀντιπαραθέσεις πού ὄχι μόνο δέν μειώνουν τήν ἁγιότητα τῆς Ἐκκλησίας ἀλλά τήν κάνουν πιό οἰκεία, πιό ἀνθρώπινη, πιό ζεστή, πιό δική μας.

Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (2ο μέρος) Πόσο ἄλλαξε ἡ καθημερινότητα ἀπό τότε …

11 Τρίτη Σεπτ. 2018

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Καινή Διαθήκη

≈ 8 Σχόλια

Ετικέτες

πυρκαγιές στην αρχαιότητα, Αποστολική Εποχή, Αντιόχεια, Εκκλησία, Ρώμη, Χριστός, απ. Παύλος, εργασία, εκπαίδευση, μετακινήσεις στην αρχαιότητα

Ἡ καθημερινότητα ἦταν ἐντελῶς διαφορετική ἀπό τή δική μας κατά τήν ἀποστολική ἐποχή! Μία ἐπιλεκτική, δειγματοληπτική θά λέγαμε, ἀναφορά πού ἐπιχειρῶ σέ κάποιους τομεῖς μᾶς δίνει μία ἀμυδρή ἀλλά ρεαλιστική εἰκόνα.

Ἡ δεύτερη ἀνάρτηση γιά τήν ἀποστολική ἐποχή. Τήν πρώτη πού ἦταν εἰσαγωγική μπορεῖτε νά τήν δεῖτε ἐδῶ.

Μέ ἀφορμή τίς καλοκαιρινές φονικές πυρκαγιές στήν πατρίδα μας κάνω μία σύντομη ἀναφορά στό φαινόμενο αὐτό στή Ρώμη:

Ἡ ἐκπαίδευση. Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι δέν γνώριζαν οὔτε ἀνάγνωση. Γι᾿ αὐτό ἡ ἐκκλησιαστική διδαχή γινόταν κυρίως μέ τόν λόγο τῶν Ἀποστόλων καί τῶν ἄλλων κηρύκων. Ἐκπαίδευση δεχόταν σχεδόν ἀποκλειστικά τά ἀγόρια. Τά κορίτσια ἔμεναν στό σπίτι καί ἐκπαιδεύονταν στό νά γίνουν νοικοκυρές, ἄν καί κατά τήν ἑλληνιστική ἐποχή παρατηρεῖται μία γενικότερη ἔφεση πρός τά γράμματα καί τή γνώση (π.χ. πολλές φιλοσοφικές σχολές, ἀποκέντρωση γνώσης, ἀνάδειξη περιφερειακῶν πόλεων ὅπως ἡ Ρόδος, ἡ Ταρσός, ἡ Ἀλεξάνδρεια) καί φαίνεται ὅτι σιγά σιγά ἀρχίζουν νά μορφώνονται σέ μεγαλύτερους ἀριθμούς. Ἡ ἐκπαίδευση ἐκτυλισσόταν σέ δύο φάσεις: θά λέγαμε στό δημοτικό, περίπου ἀπό τά ἑπτά μέχρι τά δεκατέσσερα (τά παιδιά μάθαιναν τά βασικά: γραφή, ἀνάγνωση καί ἀριθμητική) καί στό ἑπόμενο ἐπίπεδο, κάτι σάν τό γυμνάσιο-λύκειο, ἀπό τά δεκαπέντε μέχρι τά δεκοκτώ (τά παιδιά ἐμβάθυναν σέ ὅσα εἶχαν μάθει καί προσέθεταν γνώσεις σέ τομεῖς ὅπως ἡ μουσική, ἡ ρητορική, ἡ ἀστρονομία, ἡ γεωμετρία, ἡ διαλεκτική). Ἄνθρωποι, ὅπως ὁ ἀπ. Παῦλος, παράλληλα μέ τήν ἰουδαϊκή θρησκευτική ἐκπαίδευση (π.χ. στήν Τορά, τόν Νόμο) καί μάλιστα σέ μία πόλη ὅπως ἡ Ταρσός διδάσκονταν καί τήν θύραθεν σοφία. Ἀπό κείμενά του καί ἄλλες καινοδιαθηκικές ἀναφορές διαπιστώνουμε ὅτι κατεῖχε στοιχεῖα φιλοσοφίας (π.χ. ἐπικούρειας καί στωικῆς), τήν ἑλληνική γλῶσσα καί κινοῦνταν μέ ἄνεση σέ κάθε ἑλληνιστικό περιβάλλον: στή συναγωγή, ἐνώπιον βασιλέων, Ἀνθυπάτων, τῶν Ἀθηναίων βουλευτῶν, πιθανότατα ἐνώπιον τοῦ Καίσαρα, σέ δικαστήρια, ἀνάμεσα σέ ἁπλούς ἀνθρώπους, σέ φυλακές καί ἐδώλια.

Τά βιβλία. Τά βιβλία ἦταν τόσο ἀκριβά καί σπάνια πού ἦταν ἔξω ἀπό τήν καθημερινή ζωή τῶν ἀνθρώπων καί ἔπαιζαν πολύ μικρό ρόλο στή μόρφωσή καί τήν καλλιέργειά τους. Ἡ δημιουργία ἑνός βιβλίου ὅπως ἡ Ἁγία Γραφή (ὑλικά, προετοιμασία ὑλικῶν, ἀντιγραφή, δέσιμο καί διακόσμηση) κόστιζε σέ σημερινές τιμές πολλές δεκάδες (ἀκριβέστερα ἑκατοντάδες) χιλιάδες εὐρώ. Ἕνα μικρό ἁπλό βιβλίο κόστιζε περίπου ὅσο κοστίζει σήμερα ἕνα μεσαίας κατηγορίας αὐτοκίνητο (10.000-15.000 €). Γι᾿ αὐτό στόν ἰουδαϊσμό, πού μᾶς ἐνδιαφέρει ἐν προκειμένῳ, κυριαρχοῦσε τό σύστημα μέ τό ὁποῖο μορφώθηκε καί ὁ ἀπ. Παῦλος «παρὰ τοὺς πόδας Γαμαλιήλ» (Πρ. 22:3): ὁ δάσκαλος, πού καθόταν σέ ἕνα σκαμνί, ἔλεγε δυνατά ἕνα χωρίο καί οἱ, γύρω του συγκεντρωμένοι καί κοντά στά πόδια του καθισμένοι, μαθητές τό ἐπαναλάμβαναν ἐν χορῷ μέχρι νά τό μάθουν. Μέ ἀντίστοιχο τρόπο μάθαιναν καί τήν ἑρμηνεία του ἀπό τά διάφορα ραββινικά ὑπομνήματα πού ὑπῆρχαν.

330px-Sinaiticus_text

Σελίδα ἀπό τόν περίφημο Σιναϊτικό Κώδικα (4ος μ.Χ. αἰ.) πού περιέχει τήν Ἁγία Γραφή καί εἶναι γραμμένος σέ περγαμηνή.

 

 

Oxyrhynchus-Papyri

Σελίδα ἀπό τά Στοιχεῖα τοῦ Εὐκλείδη γραμμένη ἐπάνω σέ πάπυρο

 

Οἱ μετακινήσεις. Εἶναι σχεδόν ἀδύνατο νά κατανοήσουμε σήμερα τί σήμαινε τότε νά φύγει ὁ ἀπ. Παῦλος διωγμένος, π.χ. ἀπό τή Θεσσαλονίκη γιά νά πάει στή Βέροια. Σήμερα γιά νά διανύσει κάποιος αὐτά τά 72 περίπου χιλιόμετρα χρειάζονται γύρω στά 50 λεπτά. Μπορεῖ δηλαδή εὔκολα νά πάει κάποιος ἀπό τή Θεσσαλονίκη στή Βέροια γιά καφέ ἤ γιά νά ἐκκλησιαστεῖ καί τό ἴδιο πρωινό νά ἐπιστρέψει. Τότε ἀκόμη καί στήν περίοδο τῶν μετακινήσεων (ἀπό τά μέσα τῆς Ἀνοίξεως μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου) ἔπρεπε νά διαθέσει τρεῖς μέ τέσσερις ἡμέρες γιά νά πάει, νά μείνει ἐκεῖ μέχρι νά τελειώσει τίς δουλειές του καί ἔπειτα νά ἀναλάβει τό ταξίδι τῆς ἐπιστροφῆς. Ἀπαιτοῦνταν δηλαδή τουλάχιστον δέκα ἡμέρες. Πέραν τοῦ ἀπαιτούμενου χρόνου ὁ ταξιδιώτης ἀντιμετώπιζε πλῆθος κινδύνων ἀπό τίς καιρικές συνθῆκες, τά ἄγρια ζῶα (π.χ. στά βουνά καί στά ὑψίπεδα τῆς Κιλικίας), ἀπό ληστές, ἔπρεπε νά μεταφέρει τρόφιμα, νά κουβαλᾶ τά ἐργαλεῖα καί τά ροῦχα του, καθώς τά ταξίδια συνήθως διαρκοῦσαν χρόνια, νά ἀσφαλίσει τά χρήματά του, νά ἔχει τή δυνατότητα νά ἐργάζεται γιατί φυσικά κατά τήν ἔναρξη τοῦ ταξιδιοῦ δέν μποροῦσε νά ἔχει μαζί του ἀρκετά χρήματα γιά νά ζήσει αὐτός καί οἱ συνδοιπόροι του δύο ἤ τρία χρόνια κ.ἄ.

 

PompeiiStreet

Ὁδός ἀπό τήν Πομπηία

 

 

1280px-Roman_road_in_Tarsus,_Mersin_Province

Ρωμαϊκή ὁδός στήν Ταρσό τῆς Κιλικίας

 

 

330px-Kavala_egnatia_2

Ρωμαϊκή ὁδός στήν περιοχή τῆς Καβάλας

 

 

Via_Munita

Τά στρώματα τῶν ρωμαϊκῶν δρόμων

 

Ἡ ἐπικοινωνία. Ζοῦμε στήν ἐποχή τῆς εὔκολης ἐπικοινωνίας. Εἶναι σχεδόν ἀδύνατο νά καταλάβουμε ὅτι γιά νά μεταφερθεῖ μία εἴδηση ἀπό τή Ρώμη στήν Ἱερουσαλήμ, μέ τό ταχύτερο μέσο τῆς ἐποχῆς, τό Αὐτοκρατορικό στρατιωτικό ταχυδρομεῖο πού στάθμευε σέ συγκεκριμένους σταθμούς μέ τά καλύτερα ἄλογα καί ἄλλες διευκολύνσεις, ἀπαιτοῦνταν δύο ἤ καί περισσότεροι μῆνες. Κλάσματα τοῦ δευτερολέπτου ἀνέξοδα καί εὔκολα, ἀπό τό γραφεῖο μας, ἕνα ἠλεκτρονικό μήνυμα σήμερα· μῆνες μέ τεράστιο κόστος, κινδύνους καί κόπο ἕνα γραπτό ἤ προφορικό μήνυμα τότε. Ἀντιλαμβάνεται καθένας γιά τί διαφορές μιλᾶμε …

Ἡ ἐργασία-οἰκονομία. Ἐντελῶς διαφορετικές ἦταν καί οἱ συνθῆκες ἐργασίας. Ὁ ἀπ. Παῦλος, ὅπως κάθε σωστός παραδοσιακός Φαρισαῖος, πέρα ἀπό τή θρησκευτική ἐκπαίδευση πού ἔλαβε στή γενέθλια πόλη, Ταρσό, καί στήν Ἰερουσαλήμ, ὅπου πολλοί Ἰουδαῖοι πήγαιναν γιά περαιτέρω σπουδές στόν ἰουδαϊσμό, εἶχε διδαχθεῖ καί μία τέχνη. Ὁ ἀπ. Παῦλος ἦταν σκηνοποιός. Μέ αὐτόν τόν τρόπο ἐξασφάλιζε τά πρός τό ζῆν καί δέν ἐπιβάρυνε κανένα. Χάρη σέ αὐτή τή συνήθεια τοῦ ἰουδαϊσμοῦ κατέστη δυνατό νά ζεῖ ἐπί χρόνια χωρίς ἄλλους πόρους, νά μετακινεῖται συνεχῶς καί νά ἀντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις (π.χ. διωγμούς, φυλακίσεις). Ὅταν μετακινοῦνταν ἔπρεπε νά κουβαλᾶ τά ἐργαλεῖα πού χρειαζόταν γιά νά ἀσκεῖ τό ἐπάγγελμά του. Αὐτό ἦταν ἕνα χαρακτηριστικό τῆς ἐργασίας τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, καθώς τά ἐργαλεῖα γενικότερα ἦταν πολύ ἀκριβά καί σπάνια καί συνήθως κληρονομοῦνταν ἀπό γενιά σέ γενιά. Ἄλλα χαρακτηριστικά τῆς ἐποχῆς ἦταν ἡ κυριαρχία τῆς ἐργασίας τῶν δούλων καί ἡ ἀπουσία μηχανῶν (σέ μεγάλη τουλάχιστον ἔκταση) πού ἔκαναν τήν ἐργασία δυσκολότερη καί τήν τιμή τῶν προϊόντων ὑψηλότερη. Τά ἀγροτικά ἐπαγγέλματα κυριαρχοῦσαν στίς πόλεις τῆς Αὐτοκρατορίας. Μεγάλο πλοῦτο καί, κατ᾿ ἐπέκταση, δύναμη συγκέντρωναν, ἰδιαίτερα ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Αὐγούστου καί ἔπειτα, οἱ ἔμποροι, οἱ ὁποῖοι ὠφελήθηκαν πολύ ἀπό τήν ἐπικράτηση τῆς Ρωμαϊκῆς Εἰρήνης (Pax Romana). Μέ τήν πάροδο τῶν ἐτῶν ἡ παραδοσιακή ρωμαϊκή ἀριστοκρατία, πού στήριζε τή δύναμή της στίς τεράστιες ἐκτάσεις γῆς πού κατεῖχε καί καλλιεργοῦσαν δοῦλοι, ἔχασε μέρος τῆς ἐπιρροῆς της πρός ὄφελος τῶν πλουσίων ἐμπόρων, πλοιοκτητῶν, κατόχων μεγάλων ἐργαστηρίων πού συγκέντρωναν πλοῦτο καί στηριγμένοι σέ αὐτόν ἀναδεικνύονταν στή δημόσια ζωή. Σιγά σιγά, μέ διαφόρους τρόπους, ἄρχισαν νά εἰσέρχονται στή Σύγκλητο καί νά δημιουργοῦν μία νέα μορφή ἀριστοκρατίας, πού μπορεῖ νά ἦταν ἀπεχθής γιά τούς παραδοσιακούς Ρωμαίους ἀριστοκράτες, ἀλλά ἀποτελοῦσε μία ὑπαρκτή πραγματικότητα. Ἀνάλογες συνθῆκες καί οἰκονομικά δεδομένα ἐπικρατοῦσαν καί στίς ἐπαρχίες τῆς Αὐτοκρατορίας: παντοῦ ὑπῆρχε ἡ παλαιά ἀριστοκρατία καί ἡ ἀνερχόμενη ὁμάδα τῶν πλουσίων, πού τά μέλη της δέν ἦταν παράδοξο νά προέρχονται ἀκόμη καί ἀπό τίς τάξεις πρώην δούλων πού κατάφεραν νά ἐξαγοράσουν τήν ἐλευθερία τους. Ὁ Χριστιανισμός ἦταν πολύ δημοφιλής ἀνάμεσα στίς ἀνερχόμενες ὁμάδες, ἐνῶ ταυτόχρονα προκαλοῦσε τό ἐνδιαφέρον καί τῆς παραδοσιακῆς ἀριστοκρατίας, ἀλλά καί τῶν κατωτέρων στρωμάτων καί φυσικά τῆς πολυπληθέστερης τάξης, τῶν δούλων. Τό ἀκροατήριο τῶν ἱεραποστόλων ἀποτελοῦσε κυρίως ἡ μεσαία τάξη.

Οἱ πυρκαγιές. Οἱ πόλεις τῆς περιόδου ὡς κύρια διαφορά μέ τίς σημερινές εἶχαν τήν πολύ μεγάλη πυκνότητα πληθυσμοῦ. Ρώμη, Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου καί Ἀντιόχεια τῆς Συρίας ἦταν οἱ τρεῖς μεγαλύτερες πόλεις τοῦ ἑλληνορωμαϊκοῦ κόσμου. Μέ κάθε ἐπιφύλαξη, καθώς ἡ ἐκτίμηση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν κατοίκων εἶναι πολύ δύσκολη, θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι εἶχαν πληθυσμό 1.000.000, 600.000 καί 400.000 ἀντίστοιχα. Ἡ ζωή σέ αὐτές ἦταν δύσκολη, οἱ συνθῆκες καθαριότητας ἄθλιες καί ἡ ἀποχέτευση ἀνύπαρκτη, ἴσως ἐκτός ἀπό τή Ρώμη πού εἶχε τόν Μεγάλο Ὑπόνομο (Cloaca Maxima) πού χυνόταν στόν Τίβερη καί κατέληγε στή Μεσόγειο. Στήν Ἀντιόχεια οἱ μεγάλες καί φονικές καταστροφές ἦταν πολύ συχνές, καθώς ἡ πόλη ἦταν κτισμένη ἐπάνω σέ σεισμογενές ρήγμα. Στή Ρώμη τό μεγαλύτερο πρόβλημα ἦταν οἱ πυρκαγιές. Τά περισσότερα σπίτια ἦταν ξύλινα καί ἡ πυκνή δόμηση ἔκανε τή μετάδοση τῆς φωτιᾶς ἀπό τό ἕνα στό ἄλλο εὐκολώτατη καί τήν ἐξάπλωσή της ταχύτατη. Ἐκτός ἀπό τίς ἐπαύλεις καί τίς πλούσιες συνοικίες, τά σπίτια ἦταν κτισμένα σέ νησίδες (insulae, οἰκοδομικά τετράγωνα) καί πολυόροφα. Σέ κάποιες περιπτώσεις εἶχαν μικρά μονόχωρα καταστήματα στό ἰσόγειο. Οἱ πιό πλούσιοι ἀπό τούς ἐνοίκους, σέ ἀντίθεση μέ σήμερα, κατοικοῦσαν στούς κάτω ὀρόφους, καθώς αὐτοί ἦταν πετρόκτιστοι καί κάλυπταν περισσότερα τετραγωνικά. Ὅσο πιό ψηλά ἦταν ἕνα διαμέρισμα τόσο μικρότερο ἦταν (τό κτήριο εἶχε ἐλαφρῶς πυραμιδωτή μορφή διότι ὁ κάθε ὄροφος στηριζόταν στή μεγαλύτερη ἐπιφάνεια τοῦ προηγουμένου) καί λόγῳ τοῦ ξύλου ἅρπαζαν ἀμέσως φωτιά μέ ἀποτέλεσμα νά μήν προλαβαίνουν οἱ κάτοικοι νά διαφύγουν. Ἡ προστασία ἀπό τίς πυρκαγιές καί ἡ σχετική κρατική μέριμνα ἦταν ὑποτυπώδεις. Καθήκοντα πυροσβεστῶν εἶχαν κρατικοί δοῦλοι, οἱ ὁποῖοι γιά νά ἀντιμετωπίσουν τήν ἐξάπλωση τῆς φωτιᾶς προσπαθοῦσαν, κυρίως, νά γκρεμίσουν κάποια κτήρια ὥστε οἱ φλόγες νά μήν βρίσκουν τροφή καί τελικά νά ἐξασθενήσουν. Γι᾿ αὐτό καί στήν τρομερή πυρκαγιά τῆς Ρώμης (18 Ἰουλίου 64 μ.Χ.), ἀνεξάρτητα ἀπό τήν εὐθύνη τοῦ Νέρωνα, ἡ καταστροφή ἦταν τρομακτική κατακαίοντας τό μεγαλύτερο μέρος τῆς πόλης.

 

1280px-OstianInsula

Σωζόμενο τμῆμα ρωμαϊκῆς insula

 

 

cloaca-maxima

Ὁ κεντρικός ὑπόνομος τῆς Ρώμης

 

Σέ αὐτούς τούς τομεῖς θά μπορούσαμε νά προσθέσουμε καί πολλούς ἄλλους ὅπως ἡ τέχνη, ἡ κοινωνική ζωή, οἱ θρησκευτικές ἀντιλήψεις, οἱ μυστηριακές θρησκεῖες, τά ἤθη καί τά ἔθιμα, ἡ στράτευση, ἡ θέση τῆς γυναίκας κ.ἄ. πού μορφοποιοῦν μπροστά στά μάτια μας τόν κόσμο τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς, ἕναν κόσμο πολύ διαφορετικό ἀπό τόν σύγχρονο, ὁ ὁποῖος εἶχε ὄμορφες στιγμές ἀλλά καί φοβερά προβλήματα (π.χ. ὕδρευση, σίτιση).

Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (1ο μέρος) Λίγες σκέψεις γιά εἰσαγωγή…

17 Τρίτη Ιολ. 2018

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Καινή Διαθήκη

≈ 6 Σχόλια

Ετικέτες

Αποστολική Εποχή, Εκκλησία, Χριστός, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, ζωή στην αποστολικη εποχή

Μεγάλο προσόν τοῦ ἱστορικοῦ καί τοῦ ἀρχαιολόγου εἶναι νά μπορέσει μέ τό ἔργο του, πέρα ἀπό τήν ἀκρίβεια, νά ἀποδώσει ὅσο πιό παραστατικά καί ἐγγύτερα στήν πραγματικότητα εἶναι δυνατό τίς συνθῆκες ζωῆς, μόρφωσης, ἐκπαίδευσης, ἐργασίας κ.λπ. κάθε ἐποχῆς ὥστε ὁ ἀναγνώστης νά μπορέσει νά τήν κατανοήσει σέ βάθος καί νά προχωρήσει σέ πιό οὐσιαστική ματιά στήν καθημερινότητα τῶν ἀνθρώπων, νά τήν ἑρμηνεύσει αὐθεντικότερα καί πιό ρεαλιστικά, ὅποια καί ἐάν εἶναι αὐτή, νά ἀντιληφθεῖ τίς σχέσεις, τίς ἀντιπαλότητες, τίς ἀδυναμίες, τίς δεσμεύσεις, τίς τάσεις καί τούς περιορισμούς καί πολλά ἄλλα ἀπαραίτητα καί καθοριστικά στοιχεῖα.

Μερικά παραδείγματα ἴσως μᾶς βοηθήσουν νά καταλάβουμε τί ἐννοῶ.

Διαβάζοντας τήν περικοπή τοῦ διαλόγου τοῦ Χριστοῦ μέ τή γυναῖκα ἀπό τή Σαμάρεια (Ἰω. 4:5-42) δίχως νά ἔχουμε ὑπ᾿ ὄψιν μας κανένα ἀπό τά στοιχεῖα πού ἀπαραιτήτως τήν συνοδεύουν ἑρμηνευτικά (καί ὄχι μόνο σέ ἐπιστημονικό, ἀλλά κυρίως σέ κηρυκτικό, διδακτικό καί κατηχητικό ἐπίπεδο) πόσα ἀπό αὐτά πού θά διαβάσουμε θά τά κατανοήσουμε στό ὀρθό τους πλαίσιο; Θά ἀντιληφθοῦμε ἄραγε τό μεγαλεῖο τῶν λόγων τοῦ Κυρίου; Ἄν π.χ. δέν γνωρίζουμε τήν προσδοκία τῶν Ἰουδαίων γιά τόν Μεσσία θά νιώσουμε τόν συγκλονισμό τῆς Σαμαρείτιδας ὅταν ἄκουσε τά λόγια «Ἐγώ εἰμι, ὁ λαλών σοι» (Ἰω. 4:26);

 

samareitida

Ὁ Χριστός συνομιλεῖ μέ τή γυναῖκα ἀπό τή Σαμάρεια καί τῆς ἀποκαλύπτει ὅτι εἶναι ὁ Μεσσίας (ἀπό κατακόμβη)

 

Ὅταν διαβάσουμε τήν περικοπή κατά τήν ὁποία περιγράφεται ἡ ἀποτροπή τοῦ λιθοβολισμοῦ τῆς μοιχαλίδας (Ἰω. 8:3-11) χωρίς νά γνωρίζουμε τόν Νόμο, τήν ἑρμηνεία του ἀπό τούς Γραμματεῖς καί τούς Φαρισαίους, τήν ἔννοια τοῦ λιθοβολισμοῦ στόν ἰουδαϊσμό, τήν ἔννοια τῆς ἁμαρτίας κ.λπ. θά καταλάβουμε τί ἐννοοῦσε ὁ Κύριος μέ τά λόγια «Ὁ ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος ἐπ᾿ αὐτήν βαλέτω λίθον» (Ἰω. 8:7) ἤ θά νομίσουμε ὅτι ὁ Χριστός τούς προέτρεψε νά τήν λιθοβολήσουν;

Ἀπομονώνοντας τό περιστατικό τοῦ «γογγυσμοῦ» (Πρ. 6:1), χωρίς νά γνωρίζουμε τό πλαίσιο ζωῆς, τήν ἁγιότητα πού ἐπικρατοῦσε ἀνάμεσα στούς πιστούς, τήν ἀγάπη πού ἔδειχναν ὁ ἕνας γιά τόν ἄλλο, τίς σχέσεις ἑλληνιστῶν καί μή Ἰουδαίων, τήν περιφρόνηση πού οἱ Ἰουδαῖοι ἔνιωθαν γιά τούς προσηλύτους κ.λπ. θά νομίσουμε ὅτι ἡ ἀποστολική Ἐκκλησία ἦταν μιά παρέα ἀνθρώπων πού καυγάδιζαν γύρω ἀπό μερικά τραπέζια γιά τό ποιός θά φάει περισσότερο καί ὅτι ὁ ἕνας στεροῦσε τό φαγητό ἀπό τόν ἄλλο … Αὐτή εἶναι, ὅμως, ἡ ἀλήθεια;

 

agapes_katakomvi

«Ἀγάπη», κοινό χριστιανικό γεῦμα στό ὁποῖο οἱ πιστοί ἔτρωγαν ὅλοι μαζί ἀπό ὅσα πρόσφεραν οἱ ἴδιοι (ἀπό κατακόμβη)

 

Ἔχοντας στόν νοῦ μας τήν περικοπή πού περιγράφει τή διαφωνία τῶν δύο κορυφαίων ἀποστόλων, τοῦ ἀπ. Πέτρου καί τοῦ ἀπ. Παύλου, στήν Ἀντιόχεια (Γαλ. 2:11-14) τί θα σκεφτοῦμε γιά τίς μεταξύ τους σχέσεις; Ἄν ἐξετάσουμε τό γιατί τό ἔκαναν, τί εἶχε προηγηθεῖ στήν Ἀποστολική Σύνοδο, τί ἐπεδίωκαν τά ὄργανα τοῦ ἰουδαϊσμοῦ κ.ἄ. δέν θά εἴμαστε ὀρθότεροι στήν κρίση μας;

Μέ αὐτό τό σκεπτικό σέ μιά σειρά ἀναρτήσεων θά προσπαθήσω —εἶναι ἀλήθεια ἐντελῶς ἀποσπασματικά— νά παρουσιάσω κάποια στοιχεῖα ἀπό τή ζωή κατά τήν ἀποστολική ἐποχή, μήπως κατανοήσουμε πληρέστερα τόν τρόπο ζωῆς καί δράσης τῶν Ἀποστόλων, ἀλλά καί τῶν πρώτων Χριστιανῶν.

Ἡ πρώτη ἀνάρτηση θά εἶναι εἰσαγωγική καί σέ αὐτή θά παρουσιάσω μερικές γενικές σκέψεις. Στή δεύτερη πρόκειται νά ἀναφερθῶ σύντομα σέ γενικές διαφορές τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς ἀπό τή δική μας. Στήν τρίτη θά παρουσιάσω μερικές βασικές διαφορές ἀνάμεσα στήν ἀποστολική καί στή σύγχρονη Ἐκκλησία, οἱ ὁποῖες συνήθως οὔτε μᾶς περνοῦν ἀπό τό νοῦ ὅταν, γιά παράδειγμα, διαβάζουμε τήν Καινή Διαθήκη. Στήν τέταρτη σκέπτομαι νά ἀναφερθῶ σέ διάφορα θέματα πού προέκυπταν στήν πρώτη Ἐκκλησία καί στόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο οἱ πιστοί τά ἀντιμετώπιζαν.

* * *

Ἄς ξεκινήσουμε, λοιπόν, μέ μερικές εἰσαγωγικές σκέψεις.

Ἡ εἰκόνα πού οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς ἔχουμε σχηματίσει γιά τή ζωή καί τήν ἱστορική πορεία τῆς Ἐκκλησίας κατά τά πρῶτα ἀποστολικά χρόνια εἶναι ὅτι ἐπρόκειτο γιά μία ὁμάδα ἀνθρώπων πού ζοῦσαν εἰδυλλιακή ζωή, μέ ἀκλόνητη πίστη, δίχως προβλήματα στήν καθημερινότητά τους, πέρα ἀπό αὐτά πού τούς προκαλοῦσαν οἱ διῶκτες τους.

Ἡ εἰκόνα αὐτή, πού σέ μεγάλο βαθμό ἔχει δημιουργηθεῖ ἀπό τήν ἐπιρροή ἐπάνω μας τῆς τέχνης —λογοτεχνίας καί κινηματογράφου κυρίως— ἄν καί ἀναμφίβολα ἔχει πολλά σημαντικά στοιχεῖα ἀλήθειας καί ἀπεικονίζει κάποιες σημαντικές πτυχές τῆς πραγματικότητας, ἴσως ἐξωραΐζει κάπως τά πράγματα, κάτι πού ἐπ᾿ οὐδενί κάνει ἡ Καινή Διαθήκη. Δέν κρύβω ὅτι πρόκειται γιά μία πολύ ἑλκυστική εἰκόνα: εἶναι ἰδανική καί ταιριάζει ὄχι μέ τήν πραγματικότητα, ἀλλά μέ αὐτό πού θά ἐπιθυμούσαμε νά εἶναι πραγματικότητα. Ἴσως μάλιστα, νά μᾶς προσφέρει τό ἐπιθυμητό ἄλλοθι γιά νά ποῦμε «ἄν εἶχα γεννηθεῖ κι ἐγώ τότε θά ζοῦσα μέ ἁγιότητα, ὅπως καί οἱ ἄλλοι χριστιανοί, ἀλλά τώρα πού ζῶ σέ αὐτή τήν ἐποχή τῆς ἁμαρτίας, τῆς διαφθορᾶς, τῆς ἀνομίας … ἀναγκάζομαι νά ἀκολουθήσω κι ἐγώ».

 

gevma

Διανομή τροφίμων κατά τήν Ἀποστολική ἐποχή (γλυπτό ἀπό χριστιανικό ναό)

 

Ἡ ζώη, ὅμως, τῆς ἀρχέγονης Ἐκκλησίας, ὅπως εὔκολα διαπιστώνουμε μελετώντας τήν Καινή Διαθήκη, δέν παρουσίαζε ἀποκλειστικά καί μόνο αὐτή τήν εἰδυλλιακή εἰκόνα πού πλάθουμε μέ τόν νοῦ μας, ἀλλά τήν πραγματική μεταφέροντάς μας τήν ἐμπειρία πού εἶχαν οἱ Ἀπόστολοι ἀπό τόν Χριστό καί ἀπό τή Χάρι τοῦ Θεοῦ πού ἦταν παροῦσα σέ κάθε τους βῆμα. Ἡ Καινή Διαθήκη δέν ἔχει τήν πρόθεση νά ὡραιοποιήσει ἤ νά ἀλλάξει τήν πραγματικότητα. Δέν πρόκειται γιά λογοτεχνικό δημιούργημα οὔτε γιά ἔργο θρησκευτικῆς φαντασίας. Τό ἀντίθετο μάλιστα! Πρόκειται γιά θεόπνευστο ἔργο πού πατᾶ γερά στήν πραγματικότητα, καί χαρακτηρίζεται ἀπό ἐντυπωσιακή λιτότητα, ὑποδειγματική ἀκρίβεια, ἀνυπέρβλητο σεβασμό στό ἔργο τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, στόν ἄνθρωπο καί στήν ἀνάγκη του νά σωθεῖ.

 

Lithobolismos_Stefanou

Ὁ λιθοβολισμός τοῦ ἁγίου Στεφάνου

 

Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση δέν φτιάχνει καρικατούρες ἀνθρώπων, πού στά μάτια μας παρουσιάζονται τέλειοι, ἀψεγάδιαστοι (ὅπως πράττουν ὅσοι διαμορφώνουν τήν εἰκόνα πολιτικῶν, ἠθοποιῶν, ἐπιχειρηματιῶν, ἐπιστημόνων, κ.ἄ.) μά ἐν τέλει ἀποδεικνύονται –ἀναπόφευκτα προφανῶς– ἐντελῶς διαφορετικοί, μέ ψεγάδια καί ἀδυναμίες. Μᾶς παρουσιάζει τήν πραγματική ζωή μέ τά προβλήματα, τίς ἀδυναμίες, τίς μικρότητες, τούς ἐγωισμούς. Συνάμα συναντᾶμε τήν ταπείνωση, τήν ἀγάπη, τόν αὐθορμητισμό, τήν πίστη, ὅπως καί τήν ζωή σ᾿ ἕναν κόσμο πού ὁλοένα ἀλλάζει, μεταμορφώνεται, ἀνακαινίζεται, ἁγιάζεται!

Ἡ Ἐκκλησία, ἕνας ζωντανός ὀργανισμός, ἐκεῖνα τά πρῶτα χρόνια ἀναπτυσσόταν ταχύτατα καί προσπαθοῦσε νά βρεῖ τόν ρυθμό γιά τή μακρά ἱστορική της πορεία. Μετά τά πρῶτα συγκλονιστικά γεγονότα τῆς Σταυρώσεως καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, τίς ἐμφανίσεις Του στούς μαθητές, τήν Πεντηκοστή, τόν διωγμό καί τό μαρτύριο τοῦ Ἀρχιδιακόνου Στεφάνου, τή διασπορά τῶν μαθητῶν στίς πόλεις τῆς Παλαιστίνης καί τή μεταστροφή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πρό τῶν πυλῶν τῆς Δαμασκοῦ, τά πράγματα φαίνεται νά ὁμαλοποιοῦνται καί νά βρίσκουν τόν δρόμο τους, μέ τήν ἔννοια ὅτι οἱ Ἀπόστολοι, οἱ ποιμένες, ἐν γένει, καί, φυσικά, οἱ πιστοί ἀρχίζουν νά ζοῦν τή ζωή τους, νά ἀσκοῦν τό ἱεραποστολικό ἔργο τους, νά κατηχοῦν τούς γύρω τους, τίς εὐρύτερες οἰκογένειές τους, τούς ἴδιους τούς οἰκείους τους μέσα στήν καθημερινότητα. Ἡ ἐμπειρία αὐτῶν τῶν ἐτῶν μεταφέρεται σέ ᾿μᾶς ἀπό τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί ἔχει καταγραφεῖ στήν Καινή Διαθήκη.

Ἀναμφίβολα, γιά νά ἀντιληφθοῦμε ὀρθά τά δεδομένα πού ἴσχυαν σέ μιά τόσο πρώιμη ἐποχή καί νά κατανοήσουμε τίς σχέσεις καί τήν καθημερινότητα τῶν πρώτων χριστιανῶν δέν θά πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ὑπῆρχαν σημαντικές διαφορές μέ τήν σημερινή ἐποχή, ὄχι μόνο στό εἰδωλολατρικό περιβάλλον πού ἀποτελοῦσε τό πλαίσιο ζωῆς καί ὑπάρξεως τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί στήν πρακτική, στή λατρεία καί καθημερινότητα κάθε πιστοῦ.

Πληκτρολογήστε το email σας για να ακολουθήσετε αυτό το ιστολόγιο και να λαμβάνετε ειδοποιήσεις για νέες δημοσιεύσεις μέσω email.

Προστεθείτε στους 76 εγγεγραμμένους.
Follow Θεολογικά και άλλα τινά on WordPress.com

Kατηγορίες

  • Απαντήσεις σε απορίες (19)
  • Αναδημοσιεύσεις (8)
  • Βυζαντινή μουσική (1)
  • Βίντεο μικρά (1)
  • Βιβλία (21)
  • Δυτικός κόσμος και θρησκευτικές συγκρούσεις (5)
  • Διάφορα (20)
  • Ειδήσεις (37)
  • Εικόνες (2)
  • Θεολογικά Σχόλια (68)
  • Καινή Διαθήκη (15)
  • Μουσική (2)
  • Προσωπογραφίες (9)
  • Σχόλια στην επικαιρότητα (25)
  • Φωτογραφίες (3)

ΑΡΧΕΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ

  • Ιουλίου 2022 (2)
  • Ιουνίου 2022 (1)
  • Μαΐου 2022 (1)
  • Αύγουστος 2021 (1)
  • Ιουνίου 2021 (2)
  • Μαΐου 2021 (1)
  • Δεκέμβριος 2020 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2020 (1)
  • Ιουνίου 2020 (1)
  • Απρίλιος 2020 (2)
  • Μαρτίου 2020 (1)
  • Φεβρουαρίου 2020 (1)
  • Μαρτίου 2019 (2)
  • Δεκέμβριος 2018 (1)
  • Νοέμβριος 2018 (1)
  • Οκτώβριος 2018 (3)
  • Σεπτεμβρίου 2018 (3)
  • Αύγουστος 2018 (1)
  • Ιουλίου 2018 (1)
  • Μαΐου 2018 (1)
  • Φεβρουαρίου 2018 (1)
  • Δεκέμβριος 2017 (1)
  • Ιουνίου 2017 (3)
  • Μαΐου 2017 (3)
  • Απρίλιος 2017 (3)
  • Μαρτίου 2017 (1)
  • Ιανουαρίου 2017 (1)
  • Δεκέμβριος 2016 (1)
  • Νοέμβριος 2016 (1)
  • Οκτώβριος 2016 (1)
  • Ιουλίου 2016 (2)
  • Ιουνίου 2016 (2)
  • Μαΐου 2016 (1)
  • Απρίλιος 2016 (2)
  • Μαρτίου 2016 (2)
  • Φεβρουαρίου 2016 (1)
  • Ιανουαρίου 2016 (2)
  • Δεκέμβριος 2015 (1)
  • Οκτώβριος 2015 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2015 (1)
  • Αύγουστος 2015 (2)
  • Ιουλίου 2015 (3)
  • Μαΐου 2015 (2)
  • Μαρτίου 2015 (2)
  • Φεβρουαρίου 2015 (2)
  • Ιανουαρίου 2015 (1)
  • Δεκέμβριος 2014 (2)
  • Οκτώβριος 2014 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2014 (2)
  • Ιουλίου 2014 (2)
  • Ιουνίου 2014 (1)
  • Μαΐου 2014 (3)
  • Απρίλιος 2014 (9)
  • Μαρτίου 2014 (4)
  • Φεβρουαρίου 2014 (2)
  • Ιανουαρίου 2014 (4)
  • Νοέμβριος 2013 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2013 (1)
  • Αύγουστος 2013 (2)
  • Ιουλίου 2013 (3)
  • Ιουνίου 2013 (4)
  • Μαΐου 2013 (11)
  • Απρίλιος 2013 (5)
  • Μαρτίου 2013 (2)
  • Φεβρουαρίου 2013 (2)
  • Ιανουαρίου 2013 (9)
  • Δεκέμβριος 2012 (4)
  • Νοέμβριος 2012 (8)
  • Οκτώβριος 2012 (8)
  • Σεπτεμβρίου 2012 (10)
  • Αύγουστος 2012 (2)
  • Ιουλίου 2012 (1)
  • Μαΐου 2012 (5)
  • Απρίλιος 2012 (11)
  • Μαρτίου 2012 (4)
  • Φεβρουαρίου 2012 (7)
  • Ιανουαρίου 2012 (9)
  • Δεκέμβριος 2011 (17)

Δημοφιλή άρθρα και σελίδες

  • «Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ»
    «Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ»
  • Ο εορτασμός της Παναγίας των Καστριανών στο Παλαιό Πυλί της Κω
    Ο εορτασμός της Παναγίας των Καστριανών στο Παλαιό Πυλί της Κω
  • Γνωρίζουμε ποια ήταν «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή» ;
    Γνωρίζουμε ποια ήταν «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή» ;
  • ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
    ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
  • Πέθανε ο Χριστός επάνω στο σταυρό; Η μαρτυρία των ευαγγελίων.
    Πέθανε ο Χριστός επάνω στο σταυρό; Η μαρτυρία των ευαγγελίων.
  • "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
    "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
  • Ο φόβος του άλλου και η σφαγή στην περιοχή Mountain Meadows της Utah
    Ο φόβος του άλλου και η σφαγή στην περιοχή Mountain Meadows της Utah
  • Παραμονή Πρωτοχρονιᾶς τοῦ 2017 στό ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Βασιλείου στήν Κῶ
    Παραμονή Πρωτοχρονιᾶς τοῦ 2017 στό ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Βασιλείου στήν Κῶ
  • ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΕΛΙΚΑ;
    ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΕΛΙΚΑ;

Ετικέτες

"εκ του μη όντος" "ημέρα Κυρίου" 1η Σεπτεμβρίου 2ο Γυμνασίο Πρέβεζας 5 Μαΐου 7η Μαρτίου 7ο δημοτικό Σχολείο Κω 10η Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών 11 Σεπτεμβρίου 1857 14η Νισάν 25 Μαρτίου 26η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων 28 Μαρτίου 2009 28η Οκτωβρίου 1940 80 ΑΔΤΕ 80 χρόνια 95 Θέσεις 1821 AIDS Antonio Scurati Arkansas brand copy Covid-19 De Vecchi El Greco Eλλάδα Fra Angelico Giotto Harvard Jean Daniélou Karen King Lobatschewski Maritina Max Weber Mountain Meadows Pinturicchio posthuman Rebranding Greece Richard Dawkins Rieman Terry Eagleton The Lost Gospel transhuman Utah Xρήστος Γιανναράς Xρεοκοπία Xριστούγεννα Άγ. Νικόλαος Κω Άγαβος Άγιο Πνεύμα Άγιο Φως Άγιοι Τόποι Άγιον Όρος Άγιος Βασίλειος Άγιος Γεώργιος Αρρεναγωγείου Κω Άγιος Γεώργιος Νέας Αλικαρνασσού Άγιος Ιάκωβος αδελφόθεος Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος Άγιος Ιωσήφ Ησυχαστής Άγιος Κοσμάς Αιτωλός Άγιος Νεκτάριος Άγιος Νικόλαος Άγιος Πέτρος Καστάνια Μεσσηνιακής Μάνης Άγιος Παΐσιος Άγιος Πορφύριος Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως Άννα Καραμπεσίνη Άννα Κομνηνή Άννα Κωστάκου Μαρίνη Άρειος Άρειος Πάγος Άσμα Ασμάτων Έκθεση Ζωγραφικής Έκθεση μαθητών Ίνδικτος Ίσαυροι Όρος Αμώμων Όσιος εφραίμ Α' Ἰωάννου Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ΑΛΑΔΟ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ Αβδιού Αβραάμ Αγία Άννα Αγία Γη Αγία Γραφή Αγία Μαρία Μαγδαληνή Αγία Μαρίνα Ιλισίων Αγία Παρασκευή Κω Αγία Σοφία Κιέβου Αγία και Μεγάλη Σύνοδος Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή Αγιασμός των Υδάτων Αγιογραφία Αδάμ Αδιαβινή Αθ. Μουστάκης Αθήνα Αθανάσιος Μαρτίνος Αθανάσιος και Μαρίνα Μαρτίνου Αικατερίνη των Μεδίκων Ακάθιστος Ύμνος Αλέκος Μαρκόγλου Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Αλέξιος Κομνηνός Αλεξάνδρεια Αμνός Ανάληψη Ανάσταση Ανάσταση του Λαζάρου Αναπαυσάς Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία Ανασταση Αντιόχεια Αντώνης Γιαννακόπουλος Αποκάλυψη Αποκριά Αποστολική Εποχή Αποστολική Σύνοδος Αρμός Αρσένιος Σκηνούρης Αρχιεπίσκοπος Γεράσιμος Αρχιεπίσκοπος Ζαχαρίας Ασινέθ Αστική Εταιρεία Ιπποκράτης Αστική Εταιρεία Ιπποκράτης στην Κω Ασφενδιού Κω Αυγουστος Αυτοκεφαλία Βίβλος Βαπτιστήριο Βαραχίας Βαρθολομαίος Σαμαράς Βασίλειος Γοντικάκης Βασίλειος ο Κρης Βασιλική Κράββα Βασιλική Χρυσανθοπούλου Βατικανού Βηθανία Βησθαϊδά Βιοηθική Βιττεμβέργη Βουλή Γάιος Πομπήιος Μάγνος Γένεσις Γέροντας Αλύπιος: Απαντήσεις σε προβληματισμούς Γαλάτας Γαλίτης Γαλατία Γαριζίν Γεβγκένι Ζαμιάτιν Γενέθλιο Προδρόμου Γερμανία Γεωργία Τσιάπα Γεωργία Τσιάπα-Σιφναίου Γεώργιος Θανόπουλος Γεώργιος Πατρώνος Γεώργιος Σακέλλης Γιαννιτσά Γιώργος Κίσσας Γιώργος Μουστάκης Γιώργος Μπάρλας Γιώργος Πατρώνος Γκασπάρ ντε Κολινί Γλώσσα Καινής Διαθήκης Γνώθι σαυτόν Γρατσέας Γρατσέας Γεώργιος Γρηγόριος 13ος Γρηγόριος Ζ΄ Δάσκαλος και μαθητής Δαβίδ Δαβιδόπουλος Ανδρέας Δαμασκός Δαρείος Δεκαπενταύγουστος Δημ. Γερούκαλης Δημ. Μπεκριδάκης Δημήτριος Κ. Γερούκαλης Δημητριάδος Δημιουργός Δημᾶς Διακονία Διατεσσάρων Διορθόδοξη Συνάντηση στην Κω Διοτρεφής Δοκίμιο γιά τό μυστήριο τῆς ἱστορίας Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Δορκάς Δωδεκάνησα Δώρα των Μάγων Εδώμ Εθνική γιορτή Εις Άδου Κάθοδος Εις γην Χαναάν Εκδόσεις "Επτάλοφος" Εκδόσεις Αρμός Εκδόσεις Γρηγόρη Εκδόσεις Πόλις Εκκλησία Εκκλησία της Κω Ελένη Ζαρίφη Ελεφαντίνη Ελεύθερη διάχυση της πληροφορίας Ελλάδα Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Εμείς Επέτειος Ενσωμάτωσης Επίσκοποι Κω Επανάσταση Επιστολές Επιστολή Ιακώβου Επτάνησος Εργαστήριο Αγιογραφίας Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου. Ερρίκος Δ΄ Ερρίκος της Ναβάρρας Εσερινός Τυρινής Εσπερινός Εσπερινός της Αγάπης Ευαγγελισμός Ευαγγελισμός της Θεοτόκου Ευαγγελιστές Ευρώπη Ζαχαρίας Γιαννακάς Ζιμπάμπουε Ζεραφείμ Ζωοδόχος Πήγη Ηγούμενος Ιβήρων Ναθαναήλ Ηγούμενος Σταυρονικήτα Τύχων Η γυναίκα μου Ηλίας Ηλιακός Λύχνος Η μάσκα της ψευδαίσθησης Ημέρα της Γυναίκας Η περί Θεού Αυταπάτη Ηρωδιανοί Ηρώδης Θέματα Βιοηθικής Θεία Ευχαριστία Θεία Λειτουργία Θεολογία της Εικόνας Θεολογική Σχολή Θεολογική Σχολή Χάλκης Θεοτόκος Θεοφάνεια Θεοφάνεια 2014 Θεοφάνης ο Κρης Θερμοπυλών Ιωάννης Θεσσαλονίκη Θεός Θωμάς Ιωαννίδης Ιερά Μητρόπολη Κώου και Νισύρου Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Ιερουσαλήμ Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Μακρονήσου Ιησούς Ιούδας Ιπποκράτειο Λύκειο Κω Ιρλανδία Ισραήλ Ιστορία Ιστορία της Σωτηρίας Ιταλοί Ιω. Πλεξίδας Ιωάννης Ιωάννης Καλβίνος Ιωάννης Πλεξίδας Ιωάννης Τοπαλίδης Ιωαννίτες Ιππότες Ιωνάς Ιωσήφ Ιόππη ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ Κάλυμνος Κάρεν Κινγκ Κάρολος 9ος Κάστρο Νεραντζιάς Κίεβο Καίσαρας Καινή Διαθήκη Καινὴ Διαθήκη Καλιγούλας Κασσιανή Καστανιώτης Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού Κεφαλονιά Κλαύδιος Κοίμηση της Θεοτόκου Κολοσσές Κομοτηνή Κονδύλης Κουκουσός Κρήτη Κριτής Κυρήνιος Κυριακή προ της Χριστού Γεννήσεως Κυριακή της Απόκρεω Κυριακή της Ορθοδοξίας Κυριακή των Βαΐων Κωνσταντίνειος δωρεά Κωνσταντίνος Καραϊσαρίδης Κωνσταντινούπολη Κως Κόλαση Κόμανα Κύρος Κώου και Νισύρου Κώου και Νισύρου Ναθαναήλ Κῶς Λάζαρος Λαμπροβδομάδα Λαοδικεία Λατρεία Λειτουργούσα εσχατολογία Λινοπότι Λογική Λουκάς Λουκάς Λελόβας Λούης Κίτσος Λυκαβητός Λόγος Μ. Πέμπτη Μ. Παρασκευή Μ. Τετάρτη ΜΙΕΤ Μάρθα Μάρκελλος Πιράρ Μάρκος Μέγα Σάββατο Μέγα Συνέδριο Μέγας Αθανάσιος Μέγας Κωνσταντίνος Μίρκο Τομάσοβιτς Μακρόνησος Μανωλάδα Μαρία Μαρία Σκιαδαρέση Μαργαρίτα Χαντζιάρα Μαργαρίτα των Βαλουά Μαριαμνή Μαρτίνος Λούθηρος Μαστιχάρι Ματζικέρτ Ματθίλδη της Κανόσα Ματθαίος Μεγάλη Δευτέρα Μεγάλη Εβδομάδα Μεγάλη Πέμπτη Μεγάλο Σάββατο Μεγάλος Κανόνας Μελέτιος Αϊβαζίδης Μελίφρων Μελχισεδέκ Μεσίας Χριστός Μεσσίας Μη Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου Ναθαναήλ Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Μητροπολιτικός Ναός Κω Μητσιάς Μια μολυβιά χαράς Μικρά Ασία Μικρασιατικός Ελληνισμός Μιχάλης Ν. Τριανταφύλλου Μνημειοτεχνική ΕΠΕ Μονή αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Μονή των Καστριανών Μοναχός Μορμόνοι Μυροφόρες Μυστικός Δείπνος Μωσαϊκός Νόμος Μόσχας Κύριλλος Μύρα της Λυκίας ΝΗΣΤΗΣΙΜΑ ΦΑΓΗΤΑ Νέα Μάκρη Νέρων Νίσυρος Ναθαναήλ Ναός Ζοροβάβελ Ναός Ηρώδη Ναός Σολομώντα Ναός της Αναστάσεως Ναός του Ηρώδη Νικηφόρος Βρεττάκος Νύχτα του αγίου Βαρθολομαίου Οικουμενικό Πατριαρχείο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος Οι ψυχοσεξουαλικές αλλαγές στην εφηβεία Ο κενός τάφος Ολοκλήρωμα Ομιλία Τριών Ιεραρχών Ορθόδοξη Εκκλησία Οσία Μελώ Ουκρανία Οἰκολογικός λόγος Οἰκουμενικό Πατριαρχείο Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος Π. Οικονομίδης Πάνειον Όρος Πάσχα Πάτμος Πίστη και Επανάσταση Πίτα συλλόγου Παλαιά Αλικαρνασσός Παλαιά Διαθήκη Παλαιοχριστιανική Βασιλική Παλαιστίνη Παλαιό Πυλί Πανάγιος Τάφος Παναγία Παναγία Καστριανών Παναγία Καστριανῶν Παναγία Σπηλιανή Παναγιώτης Καποδίστριας Πανεπιστήμιο Κρήτης Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Παννυχίς Ἀναστάσεως Πανσέληνος Παπαχαρτοφύλης Παράδεισος Παρασκευή της Λαμπρής Πατάκης Πατερική Γραμματεία Πατρίδες Μικράς Ασίας Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος Πατριαρχείο Μόσχας Πατρώνος Γιώργος Παύλος Πεντηκοστή Περί εγκλημάτων και ποινών Πεσάχ Πετρούμι Πιλάτος Πιτυούντας Πλάτανος Ιπποκράτη Πνευματική Εστία Πνευματική Εστία Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου Πνύκα Πράξεις Πράξεις Αποστόλων Προτεσταντισμός Πρωτομαγιά Πσράδεισος Πτώση Πυλί Πυλί Φασσού Ριζάρειος Ρωμαιοκαθολική εκκλησία Ρωμανός Δ΄ Διογένης Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία Ρώμη Σάββατο του Λαζάρου Σάρρα Σαμάρεια Σαμαρείτισσα Σαρακοστή Σαύλος Σεβ. Μητρ. Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Σεμπάστιαν Μπάρυ Σιλβέστρος Α΄ Σμύρνη Σολομών Σπορέως Σπύρος Βρυώνης Σταυρός Σταύρος Παπασταύρου Σταύρωση Στρειδάς Στρόβιλο Συνέδριο Συνθήκη της Βεστφαλίας Συνοπτικοί Συρία Σωτ. Γουνελάς Σύλλογος Μικρασιατών Κω "Ο Ηρόδοτος" Σύρου Δωρόθεος Τάκιτος Τίμιος Σταυρός Ταρσός της Κιλικίας Τιβέριος Τοπαλίδης Γιάννης Το όνομα του Ρόδου Τούρκοι Τρεις Ιεράρχες Τριακονταετής Πόλεμος Τριων Ιεραρχών Τριώδιο Τριών Ιεραρχών Τροπάριο της Κασσιανής Τσάμικος Τσεζάρε Μπεκαρία Τσινόρεμα Σταυρούλα Υπαπαντή Υπεραγία Θεοτόκος Φίλων Φαινόμενα και Διοσημεία Φιλήμων Φιλήμων Φωτόπουλος Φλάβιος Ἰώσηπος Φώτα Φῆστος Χάβρα Κως Χάλκινο γένος Χαντάκα Χατζηβαυίδ Χούντα Χρήστος Γαμβρέλλης Χριστίνα Καλογήρου Χριστίνα Μιχαλοπούλου Χριστιανισμός Χριστιανοί Χριστούγεννα Χριστός Χριστός ανέστη Χρυσή Τσιούρη Ωσηε άγ. Ευόδιος άγ. Ιγνάτιος άγ. Ιωάννης άγ. Νικόλαος πόλεως Κω άγ. Στέφανος άγ. απ. Ανδρέας άγαλμα Αγίου Νικολάου Κως άγιος άγιος Γρηγόριος Νύσσης άγιος Ιωάννης Κυνηγός άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος άγιος Μάρτυρας Βασιλίσκος άγιος Νικόλαος Πλανάς άγιος Σάββας άγνοια του πλησίον άσκηση άχρονος έδοξε καμοί έθιμα έθιμο του Λαζάρου στην Κω έλεγχος ποιμένων α-νόητο αίμα αγ. Μαρία Μαγδαληνή αγάπη αγία Κυριακή αγία Ταβιθά αγαπάτε αλλήλους αδαμικό πλέγμα αδικία αθεΐα ακτημοσύνη αλήθεια του ευαγγελίου αλβανικό έπος αλλαγή αλληγορία αλληγορική ερμηνεία αλληλεγγύη αλλοτρίωση αμαρτία αμαρτωλή ανάστα ο Θεός ανάσταση του Χριστού αναγκαιότητα ανακαίνιση ανθρωπική αρχή ανθρωπολογία του κακού. ανθρωπότητα ανθρώπινα δικαιώματα αντιμετώπιση απ. Ιάκωβος απ. Πέτρος απ. Παύλος απ. Σίλας απ. Σιλουανός απ. Τιμόθεος απελευθέρωση απλότητα απόκρυφα απόστολοι απόστολος Πέτρος απόστολος Παύλος αριθμός νηπίων αριστοτελικό σύμπαν αρχή της Ινδήκτου αρχαιολογικός χώρος αρχιεπίσκοπος αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ασθένεια αστέρι βάπτιση βίντεο βασίλειο Ιούδα βασίλειο Ισραήλ γέννησις τοῦ Σωτῆρος γένος γνωστικές ομάδες γνωστικισμός γραμματείς γυναίκα του Ιησού γυναίκες δάσκαλος δάφνες δέκα λεπροί δανεισμός διάλογος διαθρησκειακός διάλογος διαφημιστής διεπαφή δικαιοδοσίες διώκτες διώκτης δολοφονία δούλος δυσκολίες δωδεκάθεο δύο Πακιστανοί δώρα εβραϊκή γλώσσα εγκαίνια εγωϊσμός εικονομάχοι εικόνα εικόνα της Αναστάσεως εικόνες εκδήλωση εκδόσεις Λογείον εκκλησιαστικό γεγονός εκλογές εκπαίδευση εκπρόσωποι ελευθερία ελεύθερος ελληνική γλώσσα ελληνιστική κοινή ελληνοϊταλικός πόλεμος ελπίδα εμπειρία του Λόγου της Ζωής ενάτη ενθρόνιση ενορία εντροπία ενότητα Εκκλησίας εξ Ιουδαίων εξ εθνών εξορία εξουσία επίσκοπος επαγγελίες επείνασα επιγραφές επιτάφιος εργάτης εργασία ερμηνεία ερχόμενος ο Κύριος ευαγγ. Ματθαίος ευαγγέλια ευαγγέλιο ευαγγέλιο Κρίσεως ευαγγέλιο του Λουκά ευαγγελικές παραδόσεις ευαγγελιστής Ματθαίος ευκλείδεια γεωμετρία ευρωεκλογές εύα εὐαγγ. Λουκᾶς εὐαγγ. Ματθαῖος εὐαγγελιστές ζωή ζωή στην αποστολικη εποχή ηθική ημέρα προσευχής για το περιβάλλον η προδοσία θάνατος θαυματουργικής θαύμα θεολογία θεολόγος θρήσκος θρησκεία θρησκείες θρησκειοποίηση της Εκκλήσιας θρησκειοποιημένο ιεραποστολή ιεροσύνη ιθαγένεια ιουδαϊσμος ιουδαϊσμός ιπποτοκρατία ιστορική αξιοπιστία κάλλος κήνσος κήρυγμα καινή κτίση καπιταλιστικό σύστημα κατήχηση καταπίεση καταστροφές καταστροφή του περιβάλλοντος κατηχητική σχολή κβαντικό κενό κβαντομηχανική κενός τάφος κιβώριο κοινωνία κοπιμισμός κοπτικά κοπτικοί πάπυροι κορωνοϊός κρίση κριτική κόσμος λαός λειτουργική εσχατολογία λειτουργικός χρόνος λειτουργικός χώρος λιθοβολήσουν λύτρωση μέλλον μήνυμα μαθητές μαθητής μαρτυρία μαρτυρίες μαρτύριο μετάνθρωπος μετάνοια μετάσταση μετάφραση στα γερμανικά μετακινήσεις στην αρχαιότητα μετανάστες μεῖνον μεθ᾿ ἡμῶν μη ευκλείδεια γεωμετρία μισθός μοναστήρι μυροφόρες μύρο νήπια νερό νηστεία νομοτέλεια νόμισμα ξένος ο ιερός νιπτἠρ οικολόγος οικονομία οικουμενικότητα ομιλία ορθόδοξη ανθρωπολογία ορθόδοξη παράδοση ορλοφικά οροθετικοί οσίου Ισαάκ Σύρου Ασκητικοί Λόγοι οστεοφυλάκια οἱ τῆς ὁδοῦ οἱ ἐπικαλούμενοι τό ὄνομα π. Νικήτας πάπυρος πίστη πανδημία πανηγύρια παραμονή Πρωτοχρονιάς παραχαράξεις παρελθόν παρόν πασχαλινό δείπνο πατρίδα πειθαρχία περιτομή περιφορά πηγή πλησίον πλούτος πραότητα προοίμιο ευαγγελίου προς Εβραίους προστασία της φύσης προσωκρατικοί προφήτες προφήτης προφήτης Ζαχαρίας προφήτης Ιωήλ προφητεία πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή πρόσφυγες από τη Συρία πρόσωπο πρόφήτες πρώτη Ἐκκλησία πυρκαγιές στην αρχαιότητα ρατσισμός σέδερ σαχιδική διάλεκτος σεβασμός στη φύση σεισμός 1933 σημάδια σιθιανών σταυροειδές βαπτιστήριο σταύρωση στολισμένα συγγραφείς Καινής Διαθήκης συλλογή υπογραφών συναισθήματα μαθητῶν μετά τήν Ἀνάσταση συσσίτιο σφαγή σχέσεις σχέση σχολείο σωτηρία σωφρονισμός σύζυγος σύζυγος του Ιησού σύνθρονο σύνοδος τριών πλανητών τάφος τέσσερα εὐαγγέλια ταπείνωση ταυτότητα τεχνολογία και επιστήμη τζαμί Λόζιας τοκογλυφία τολμήσας του Σπορέως τουρκοκρατία τρίκλιτη βασιλική τρεις μάγους τυφλός φανατισμός φαρισαίοι φθορά φιλανθρωπία φράουλες φρέαρ Ιακώβ φραγγέλιο φυλακές φόβος του άλλου φόροι χαρά χειροτονία χρόνος ψυχολογία όσιος Χριστόδουλος ἀνασταση ἀπόστολοι ἅγιος Ἰωάννης Θεολόγος Ἀγρίππας Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν Βόλου Ἀνάσταση Ἀνανίας Ἀνανίας καί Σαπφείρα Ἀντιόχεια Ἀπόστολος Βαρνάβας Ἀπόστολος Παῦλος Ἀρσένιος Σκηνούριος Ἅγιοι Πάντες Ἅγιος Σιλουανός Ἅγιος Σωφρόνιος ἐγωισμός ἔθνος Ἐκδοτική Δημητριάδος Ἐκκλησία Ἐλπιδοφόρος Λαμπρυνιάδης Ἐνότητα Ἰερουσαλήμ Ἰωάννης Μᾶρκος Ἰωάννης Σαββάκης Ἰωσήφ ὁ Μνήστωρ ὄνομα Χριστιανοί Ὀκταβιανός Αὔγουστος Ὅσιος Χριστόδουλος Ὑπαπαντή τοῦ Κυρίου

Ιστολόγια που παρακολουθώ

  • OODE
  • athanasiosroukalis
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου
  • Dikonima
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन
  • παπα Καλλίνικος

Στατιστικά

  • 211.957 hits
Φεβρουαρίου 2023
Κ Δ Τ Τ Π Π Σ
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728  
« Ιολ.    

1. Κειμενα μου

  • 1. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
  • 2. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

2. Υλικο για το μαθημα των Θρησκευτικων

  • Εννοιολογικοί Χάρτες
  • Σχεδιαγράμματα για την Α΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Β΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Γ΄ Λυκείου

3. Κειμενα διαφορα

  • ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΡΟΥΚΑΛΗ-ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ "ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ"

4. Βιβλια

  • Αγίου Νεκταρίου, Το Γνῶθι Σαὐτὸν
  • Βιργκίλ Γκεοργκίου, Ο Δερμάτινος Χιτώνας
  • Γιώργου Μπάρλα, Φύλακας του αδελφού μου
  • Καλαντζάκη Σταύρου, Ετυμολογία και Θεολογική Ερμηνεία Βιβλικών Ονομάτων βάσει Ιερών Ονομαστικών
  • Μετάνθρωπος. Ζώντας σ' έναν ψηφιακό κόσμο
  • Πρόσωπον προς Πρόσωπον
  • Σοφίας Χατζή, Μουτότο 2, Περιπέτεια στη Σαβάνα

Blogroll

  • Learn WordPress.com

Επιστημονικα ιστολογια

  • ARCHAEOLOGY IN PROCESS
  • Evangelical Textual Criticism
  • Βίβλος και Οικουμένη
  • Ιστολόγιο βιβλικών σπουδών / Biblical Studies Blog
  • Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
  • The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library

Ειδησεις απο την Κω

  • Aegeanews
  • Νήσος Κως
  • Το Βήμα της Κω
  • Kosnwes24
  • Kosvoice

Ιστότοποι Πατριαρχείων και Μητροπόλεων

  • 1. Oικουμενικόν Πατριαρχείον
  • 2. Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου

Ιστοτοποι που παρακολουθω

  • Άρτος Ζωής-Δελτίο Βιβλικών Μελετών
  • Αντίφωνο
  • Ελληνικός ιστοχώρος για τον Kierkegaard
  • Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
  • Νυχθημερόν
  • Πεμπτουσία
  • Στον ίσκιο του Ήσκιου
  • Natura Zante, συν κεφάλαια θεολογίας του περιβάλλοντος

Ιστολογια που παρακολουθω

  • 1ο ΓΕΛ ΚΩ "Ιπποκράτειο"
  • Anglo-Saxon & Celtic Orthodoxy
  • Eleni Zarifi's blog
  • Exprotestant
  • Άγ. Αθανάσιος Πλατανίου Κω
  • Ακολουθείν
  • Ανάμεσα στους τοίχους
  • Ανα-γινώσκειν
  • Γεωδίφης
  • Δάνεισε τα μετάξια στον άνεμο
  • Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο!
  • ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ
  • Θεολογικό Αναλόγιο
  • Θεολογικές Καταθέσεις…
  • Ι. Μ. Προφήτου Ηλιού Θήρας
  • Ιδιωτική Οδός
  • Κατηχητής
  • Νέα Πνευματική Αντίδραση
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή του Μπουσούγκιου στην Ουγκάντα
  • Προσκυνητής
  • ΠΛΑΤΥ-ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
  • ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ
  • Πέρα από το άτομο
  • Συν-οδοιπορία
  • Τρίχες κατσαρές
  • Τάχα και στέλεχος
  • Το τάλαντο
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου
  • Φως Φαναρίου
  • MYSTAGOGY The Weblog Of John Sanidopoulos
  • Oxford University Press's Academic Insights for the World
  • sntoumanis' blog

Ιστολογια στα οποια ειμαι μελοσ

  • Αέναη Επανάσταση
  • Εκπαιδευτικές και θεολογικές αταξίες
  • Ο Ήχος του Ανέμου
  • Πρωτοβουλία Χριστιανών κατά του Εθνοφυλετισμού, Νεοφασισμού, Νεοναζισμού
  • Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη

1. Κειμενα μου

  • 1. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
  • 2. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Προστεθείτε στους 76 εγγεγραμμένους.

Οι κατηγορίες μας

Αναδημοσιεύσεις Απαντήσεις σε απορίες Βίντεο μικρά Βιβλία Βυζαντινή μουσική Διάφορα Δυτικός κόσμος και θρησκευτικές συγκρούσεις Ειδήσεις Εικόνες Θεολογικά Σχόλια Καινή Διαθήκη Μουσική Προσωπογραφίες Σχόλια στην επικαιρότητα Φωτογραφίες

Αναζητηση

Προσφατα Αρθρα

  • Γεώργιος Ἀντ. Γαλίτης: Μία ζωή ἐμπνευσμένη ἀπό τόν ἀρχηγό καί τελειωτή τῆς πίστεώς μας
  • Δύο διαφορετικές ἔννοιες: «Ἔθνος» καί «Γένος»
  • Πολυπολιτισμικότητα; Βεβαίως! Ἄς διδαχθοῦμε, ὅμως, ἀπό τό παράδειγμα τῆς Σμύρνης
  • Μυροφόρες: οἱ πρῶτοι Ἀπόστολοι
  • ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΠΑΤΡΩΝΟΣ (24 Φεβρουαρίου 1935 – 15 Αὐγούστου 2021): Διακονώντας διά βίου τόν Λόγο
  • Τά βάσανα Πάντων τῶν Ἁγίων κι ἐμεῖς ἀπέναντι στήν πανδημία
  • Πεντηκοστή: «πάντες ὁμοῦ ἐπί τό αὐτό»
  • Γιά τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος τῆς Ἀναστάσεως
  • Χριστούγεννα: «τό πλήρωμα τοῦ χρόνου»
  • Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ
  • ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ: «Μιά μολυβιά χαρᾶς»
  • Παλαιά Διαθήκη: θέλει γνώση καί σύνεση ἡ προσέγγισή της!
  • Μεγάλη Ἑβδομάδα: μιά προκλητική πρόσκληση
  • 28 Μαρτίου 2009-28 Μαρτίου 2020: με Ελπίδα για το αύριο
  • Παρουσίαση τοῦ βιβλίου τῆς Μαργαρίτας Χαντζιάρα «Ἡ μάσκα τῆς Ψευδαίσθησης»
  • Μητροπολίτης Ναθαναήλ: δέκα χρόνια ὑπηρετώντας τήν κατήχηση στήν Κῶ καί στή Νίσυρο
  • Νηστεία: τί ἀκριβῶς ἐπιδιώκουμε μέ αὐτή;
  • ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ: Ἡ ἑορτὴ τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (4ο μέρος) Ἀποστολική Ἐκκλησία: ἦταν ὅλα ἰδανικά;
  • Υπάρχει εκκλησιαστική ενότητα δίχως οικουμενική συνείδηση;
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (3ο μέρος) Ἡ Ἐκκλησία τότε (… καί ὄχι σήμερα)
  • Παρουσίαση από τον Αλέκο Μαρκόγλου του βιβλίου τού Μιχαήλ Ν. Τριανταφύλλου «ΠΑΛΑΙΑ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΣ»
  • Ὁ Λαός τῆς Οὐκρανίας καί τό Αὐτοκέφαλο, μέ ἀναφορά στή Δωδεκάνησο
  • Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο – Πατριαρχεῖο Μόσχας: Ποῦ βρίσκεται ἡ δύναμη τελικά;
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (2ο μέρος) Πόσο ἄλλαξε ἡ καθημερινότητα ἀπό τότε …
  • Μετάνθρωπος: ζώντας σ᾿ έναν ψηφιακό κόσμο
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (1ο μέρος) Λίγες σκέψεις γιά εἰσαγωγή…
  • Ναοδομία: τά πρῶτα βήματα, μέ ἀναφορά στήν Κῶ
  • Μέρα γιορτῆς στό Παλαιό Πυλί τῆς Κῶ
  • «Έτσι έγινε η γέννηση του Ιησού Χριστού»

Αρχειο

  • Ιουλίου 2022 (2)
  • Ιουνίου 2022 (1)
  • Μαΐου 2022 (1)
  • Αύγουστος 2021 (1)
  • Ιουνίου 2021 (2)
  • Μαΐου 2021 (1)
  • Δεκέμβριος 2020 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2020 (1)
  • Ιουνίου 2020 (1)
  • Απρίλιος 2020 (2)
  • Μαρτίου 2020 (1)
  • Φεβρουαρίου 2020 (1)
  • Μαρτίου 2019 (2)
  • Δεκέμβριος 2018 (1)
  • Νοέμβριος 2018 (1)
  • Οκτώβριος 2018 (3)
  • Σεπτεμβρίου 2018 (3)
  • Αύγουστος 2018 (1)
  • Ιουλίου 2018 (1)
  • Μαΐου 2018 (1)
  • Φεβρουαρίου 2018 (1)
  • Δεκέμβριος 2017 (1)
  • Ιουνίου 2017 (3)
  • Μαΐου 2017 (3)
  • Απρίλιος 2017 (3)
  • Μαρτίου 2017 (1)
  • Ιανουαρίου 2017 (1)
  • Δεκέμβριος 2016 (1)
  • Νοέμβριος 2016 (1)
  • Οκτώβριος 2016 (1)
  • Ιουλίου 2016 (2)
  • Ιουνίου 2016 (2)
  • Μαΐου 2016 (1)
  • Απρίλιος 2016 (2)
  • Μαρτίου 2016 (2)
  • Φεβρουαρίου 2016 (1)
  • Ιανουαρίου 2016 (2)
  • Δεκέμβριος 2015 (1)
  • Οκτώβριος 2015 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2015 (1)
  • Αύγουστος 2015 (2)
  • Ιουλίου 2015 (3)
  • Μαΐου 2015 (2)
  • Μαρτίου 2015 (2)
  • Φεβρουαρίου 2015 (2)
  • Ιανουαρίου 2015 (1)
  • Δεκέμβριος 2014 (2)
  • Οκτώβριος 2014 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2014 (2)
  • Ιουλίου 2014 (2)
  • Ιουνίου 2014 (1)
  • Μαΐου 2014 (3)
  • Απρίλιος 2014 (9)
  • Μαρτίου 2014 (4)
  • Φεβρουαρίου 2014 (2)
  • Ιανουαρίου 2014 (4)
  • Νοέμβριος 2013 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2013 (1)
  • Αύγουστος 2013 (2)
  • Ιουλίου 2013 (3)
  • Ιουνίου 2013 (4)
  • Μαΐου 2013 (11)
  • Απρίλιος 2013 (5)
  • Μαρτίου 2013 (2)
  • Φεβρουαρίου 2013 (2)
  • Ιανουαρίου 2013 (9)
  • Δεκέμβριος 2012 (4)
  • Νοέμβριος 2012 (8)
  • Οκτώβριος 2012 (8)
  • Σεπτεμβρίου 2012 (10)
  • Αύγουστος 2012 (2)
  • Ιουλίου 2012 (1)
  • Μαΐου 2012 (5)
  • Απρίλιος 2012 (11)
  • Μαρτίου 2012 (4)
  • Φεβρουαρίου 2012 (7)
  • Ιανουαρίου 2012 (9)
  • Δεκέμβριος 2011 (17)

Δημοφιλή άρθρα & σελίδες

  • «Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ»
    «Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ»
  • Ο εορτασμός της Παναγίας των Καστριανών στο Παλαιό Πυλί της Κω
    Ο εορτασμός της Παναγίας των Καστριανών στο Παλαιό Πυλί της Κω
  • Γνωρίζουμε ποια ήταν «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή» ;
    Γνωρίζουμε ποια ήταν «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή» ;
  • ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
    ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
  • Πέθανε ο Χριστός επάνω στο σταυρό; Η μαρτυρία των ευαγγελίων.
    Πέθανε ο Χριστός επάνω στο σταυρό; Η μαρτυρία των ευαγγελίων.
  • "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
    "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
  • Ο φόβος του άλλου και η σφαγή στην περιοχή Mountain Meadows της Utah
    Ο φόβος του άλλου και η σφαγή στην περιοχή Mountain Meadows της Utah
  • Παραμονή Πρωτοχρονιᾶς τοῦ 2017 στό ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Βασιλείου στήν Κῶ
    Παραμονή Πρωτοχρονιᾶς τοῦ 2017 στό ξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Βασιλείου στήν Κῶ
  • ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΕΛΙΚΑ;
    ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΕΛΙΚΑ;

Ημερολογιο

Φεβρουαρίου 2023
Κ Δ Τ Τ Π Π Σ
 1234
567891011
12131415161718
19202122232425
262728  
« Ιολ.    

Κατηγοριες

  • Απαντήσεις σε απορίες (19)
  • Αναδημοσιεύσεις (8)
  • Βυζαντινή μουσική (1)
  • Βίντεο μικρά (1)
  • Βιβλία (21)
  • Δυτικός κόσμος και θρησκευτικές συγκρούσεις (5)
  • Διάφορα (20)
  • Ειδήσεις (37)
  • Εικόνες (2)
  • Θεολογικά Σχόλια (68)
  • Καινή Διαθήκη (15)
  • Μουσική (2)
  • Προσωπογραφίες (9)
  • Σχόλια στην επικαιρότητα (25)
  • Φωτογραφίες (3)

1. Κειμενα μου

  • 1. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η διδακτορική μου διατριβή. Υποστηρίχθηκε το 2011 και εξεδόθη το 2020 ως ΚΑ΄ τόμος του περιοδικού «ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ»
  • 2. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου με μερικές σκέψεις για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου εκκλησίας

2. Υλικο για το μαθημα των Θρησκευτικων

  • Εννοιολογικοί Χάρτες Εννοιολογικοί Χάρτες για το μάθημα των Θρησκευτικών
  • Σχεδιαγράμματα για την Α΄ Λυκείου Σχεδιαγράμματα για το μάθημα των θρησκευτικών της Α΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Β΄ Λυκείου Σχεδιαγράμματα για το μάθημα των θρησκευτικών της Β΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Γ΄ Λυκείου Σχεδιαγράμματα για το μάθημα των θρησκευτικών της Γ΄ Λυκείου

3. Κειμενα διαφορα

  • ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΡΟΥΚΑΛΗ-ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ "ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ"

4. Βιβλια

  • Αγίου Νεκταρίου, Το Γνῶθι Σαὐτὸν Ένα βιβλίο με πολλά κείμενα αυτογνωσίας γραμμένα από τον άγιο Νεκτάριο, για πρώτη φορά σε νεοελληνική απόδοση.
  • Βιργκίλ Γκεοργκίου, Ο Δερμάτινος Χιτώνας Από τις εκδόσεις Ακρίτας το έργο του μεγάλου Ρουμάνου συγγραφέα Βιργκίλ Γκεοργκίου Ὁ δερμάτινος χιτώνας». Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίσης
  • Γιώργου Μπάρλα, Φύλακας του αδελφού μου Ενδιαφέροντα άρθρα, ομιλίες και σκέψεις από το θεολόγο-φιλόλογο και παραγωγό ραδιοφωνικών εκπομπών Γ. Μπάρλα. Σύγχρονος λόγος με άποψη. Ευα
  • Καλαντζάκη Σταύρου, Ετυμολογία και Θεολογική Ερμηνεία Βιβλικών Ονομάτων βάσει Ιερών Ονομαστικών Από τα Ανάλεκτα Βλατάδων, αρ. 44.
  • Μετάνθρωπος. Ζώντας σ' έναν ψηφιακό κόσμο Επιτρέπεται να δημιουργήσουμε νέους «ισχυρότερους» και «ικανότερους» ανθρώπους; Ανθρώπους της διεπαφής (interface) με τον ηλεκτρονικό υπολογι
  • Πρόσωπον προς Πρόσωπον Ο καρπός ενός διαδικτυακού διαλόγου και δύο εκδηλώσεων στην Αθήνα και στην Κω.
  • Σοφίας Χατζή, Μουτότο 2, Περιπέτεια στη Σαβάνα

Blogroll

  • Learn WordPress.com

Επιστημονικα ιστολογια

  • ARCHAEOLOGY IN PROCESS Ένα ιστολόγιο με πολύ ενδιαφέρον βιβλικό αρχαιολογικό υλικό.
  • Evangelical Textual Criticism Από το 2005, με αναφορές σε θέματα που σχετίζονται με κριτική του βιβλικού κειμένου, ενώ αρκετές αναρτήσεις του ασχολούνται με παρουσιάσεις β
  • Βίβλος και Οικουμένη Το πολύ ενδιαφέρον ιστολόγιο του καθ. της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Μιλτιάδη Κωνσταντίνου.
  • Ιστολόγιο βιβλικών σπουδών / Biblical Studies Blog Νέα, σχόλια, νέες δημοσιεύσεις και πολλά άλλα για τις Βιβλικές Σπουδές από την Αικ. Τσαλαμπούνη.
  • Μιλτιάδης Κωνσταντίνου Η προσωπική σελίδα του καθ. της Παλαιάς Διαθήκης και της Εβραϊκής Γλώσσας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Μιλτιάδη Κωνσταντίνου.
  • The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library Η Αρχαιολογική υπηρεσία του Ισραήλ παρουσιάζει υλικό από τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας σε ψηφιοποιημένη μορφή.

Ειδησεις απο την Κω

  • Aegeanews Για να μαθαίνουμε ειδήσεις από την Κω.
  • Νήσος Κως Ειδήσεις από την Κω. Ενημερωμένος και πάντα φρέσκος ιστότοπος.
  • Το Βήμα της Κω Η ιστοσελίδα μιας ιδιαίτερα επιτυχημένης εφημερίδας, με μακρά ιστορία στην Κω.
  • Kosnwes24 Για να μαθαίνουμε ειδήσεις από την Κω.
  • Kosvoice Για να μαθαίνουμε ειδήσεις από την Κω.

Ιστότοποι Πατριαρχείων και Μητροπόλεων

  • 1. Oικουμενικόν Πατριαρχείον Ο επίσημος ιστότοπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου με πολύ ενημερωτικό και ιστορικό υλικό.
  • 2. Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Ο ιστότοπος της Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου με ενημερωτικό, θεολογικό και ιστορικό υλικό για τα δύο νησιά.

Ιστοτοποι που παρακολουθω

  • Άρτος Ζωής-Δελτίο Βιβλικών Μελετών Ο ιστότοπος του δραστήριου εκδοτικά Ιδρύματος και του μοναδικού ελληνικού Βιβλικού επιστημονικού περιοδικού.
  • Αντίφωνο Απίστευτος πλούτος άρθρων για θεολογικά και όχι μόνο θέματα.
  • Ελληνικός ιστοχώρος για τον Kierkegaard Ένας ενδιαφέρον χώρος για τον μεγάλο Δανό θεολόγο και φιλόσοφο Ζαίρεν Κίερκεγκωρ, από έναν από τους λίγους Έλληνες που έχουν ασχοληθεί με τ
  • Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
  • Νυχθημερόν Πλούσιο θεολογικό, πολιτιστικό και επιστημονικό υλικό από τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια.
  • Πεμπτουσία Ο ιστότοπος Πεμπτουσία με πολύ θεολογικό, πολιτιστικό και κοινωνικό υλικό.
  • Στον ίσκιο του Ήσκιου Πλούσιο σε ύλη ηλεκτρονικό περιοδικό από τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια.
  • Natura Zante, συν κεφάλαια θεολογίας του περιβάλλοντος Πολλές και ωραίες φωτογραφίες από τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια.

Ιστολογια που παρακολουθω

  • 1ο ΓΕΛ ΚΩ "Ιπποκράτειο" Το ιστολόγιο του 1ου ΓΕΛ Κω “Ιπποκράτειο”.
  • Anglo-Saxon & Celtic Orthodoxy Ενδιαφέρον υλικό για την Ορθοδοξία στα Βρετανικά Νησιά.
  • Eleni Zarifi's blog Μία προσπάθεια από τη Θεολόγο Ελένη Ζαρίφη με πολλά σχόλια.
  • Exprotestant Ένα ιστολόγιο με ενδιαφέρουσες αναρτήσεις.
  • Άγ. Αθανάσιος Πλατανίου Κω Το ιστολόγιο του Ιερού Ναού Αγ. Αθανασίου Κω με πολύ υλικό και συνεχή φροντίδα.
  • Ακολουθείν Ο π. Γεώργιος Δορμπαράκης μας ενημερώνει και μας κατηχεί αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, την υμνολογία της Εκκλησίας.
  • Ανάμεσα στους τοίχους
  • Ανα-γινώσκειν Το ιστολόγιο του Γιώργου Βλαντή μέσα από το οποίο σχολιάζει την επικαιρότητα, καταθέτει τη θεολογική του συνεισφορά και μας μεταφέρει ειδή
  • Γεωδίφης
  • Δάνεισε τα μετάξια στον άνεμο Από τον φίλο, συνάδελφο και συνοποιπόρο Γιάννη Τοπαλίδη.
  • Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο!
  • ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ Ιστολόγιο με πολύ εκπαιδευτικό υλικό.
  • Θεολογικό Αναλόγιο Το blog του θεολόγου-φιλολόγου Δημήτρη Λυκούδη.
  • Θεολογικές Καταθέσεις… Το ιστολόγιο της Μαρίας Διακογιώργη με πολλές δραστηριότητες για παιδιά και όχι μόνο.
  • Ι. Μ. Προφήτου Ηλιού Θήρας Το ιστολόγιο της Ιεράς Μονής του Προφήτη Ηλία που βρίσκεται στη Σαντορίνη.
  • Ιδιωτική Οδός Το ιστολόγιο του Παναγιώτη Ανδριόπουλου.
  • Κατηχητής Πλούσιο κατηχητικό υλικό.
  • Νέα Πνευματική Αντίδραση Ένα ιστολόγιο με ενδιαφέρουσες αναρτήσεις.
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή του Μπουσούγκιου στην Ουγκάντα Νέα, γενικά θεματά και ειδήσεις από την Ορθόδοξη ιεραποστολή στην Ουγκάντα.
  • Προσκυνητής Ο π. Γεώργιος μας προσφέρει πολλές ενδιαφέρουσες αναρτήσεις, μεταξύ πολλών άλλων και με πλήθος νεοφανών αγίων και μαρτύρων.
  • ΠΛΑΤΥ-ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Από τον αγαπητό φίλο Βασ. Δημ. Γεωργιόπουλο με πλούσια ενημερωτική ύλη και ποικίλα θέματα.
  • ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ Ένα καινούριο ιστολόγιο από τον Ελευθέριο Χρυσοχόο με ενδιαφέρουσες αναρτήσεις και ειδήσεις.
  • Πέρα από το άτομο Ιστολόγιο με πολύ πλούσιο υλικό και τίτλο εμπνευσμένο από βιβλίο του Θ.Ι.Ζιάκα.
  • Συν-οδοιπορία Το ιστολόγιο του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς. Ένα ιδιαίτερα φροντισμένο ιστολόγιο με πολλές καλές δημοσιεύσεις και βίντεο που συχν
  • Τρίχες κατσαρές Από την Ανθή Γεωργιάδη. Αναρτήσεις με άποψη.
  • Τάχα και στέλεχος Το ιστολόγιο του Παναγιώτη Ζαρίφη με ενδιαφέροντα σχόλια της σύγχρονης πραγματικότητας γραμμένα με άποψη και χιούμορ.
  • Το τάλαντο Ιστολόγιο με πλούσιο υλικό σχετικό με ορθόδοξα θέματα.
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου Ένα πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο, τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα, ιστολόγιο: Για την ιστορία του μεσαίωνα και όχι μόνο!
  • Φως Φαναρίου Για το Φανάρι και τον κόσμο του. Ενημερωμένο και αξιόπιστο. Yπεύθυνος σελίδας: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος
  • MYSTAGOGY The Weblog Of John Sanidopoulos This weblog offers insights and analysis on various matters of life and thought from a 21st century Orthodox Christian perspective, among other things. Some things may disturb you, and some things may enlighten you; all things are meant to provoke ones th
  • Oxford University Press's Academic Insights for the World Το ιστολόγιο των εκδόσεων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
  • sntoumanis' blog Ενδιαφέρουσες αναφορές σε ποικίλα θέματα που έχουν σχέση με την εκπαίδευση από τον φιλόλογο Σέργιο Ντουμάνη.

Ιστολογια στα οποια ειμαι μελοσ

  • Αέναη Επανάσταση Ένα πλουσιότατο και άκρως ενημερωμένο ιστολόγιο από την Σοφία Ντρέκου. Αναπτύσσονται και παρουσιάζονται πολλά θέματα από την ορθόδοξη παρ
  • Εκπαιδευτικές και θεολογικές αταξίες Ένα ιστολόγιο από το θεολόγο Γιάννη Ασημακόπουλο με ενδιαφέροντα κείμενα άποψης και πολλά άλλα.
  • Ο Ήχος του Ανέμου Παρακολουθήστε, το φρέσκο ιστολόγιο της Εύης Βουλγαράκη!
  • Πρωτοβουλία Χριστιανών κατά του Εθνοφυλετισμού, Νεοφασισμού, Νεοναζισμού Το ιστολόγιο της Πρωτοβουλίας, στο οποίο υπάρχουν ενδιαφέρουσες αναρτήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία.
  • Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη Το ιστολόγιο της Λέσχης Ανάγνωσης του 1ου ΓΕΛ Κω «Ιπποκράτειο»

Δημοφιλή κλικ

  • paid.outbrain.com/network…

Blogs I Follow

  • OODE
  • athanasiosroukalis
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου
  • Dikonima
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन
  • παπα Καλλίνικος

Οι πιο συνηθισμενες ετικετες μου

25 Μαρτίου Karen King Αγία Μαρία Μαγδαληνή Αλέκος Μαρκόγλου Ανάσταση Αντιόχεια Αποστολική Εποχή Αποστολική Σύνοδος Γεώργιος Πατρώνος Γιώργος Πατρώνος Εις Άδου Κάθοδος Εκκλησία Ηρώδης Θεός Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Ιερουσαλήμ Ιησούς Καινή Διαθήκη Κως Κῶς Λουκάς Μεγάλη Εβδομάδα Μεσίας Χριστός Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου Ναθαναήλ Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος Ουκρανία Πάσχα Παλαιά Διαθήκη Παλαιό Πυλί Παναγία Παράδεισος Πεντηκοστή Πνευματική Εστία Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου Προτεσταντισμός Σεβ. Μητρ. Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Συρία Τριων Ιεραρχών Χριστούγεννα Χριστός άγιος αγάπη απ. Πέτρος απ. Παύλος απόστολος Παύλος εικόνα εκκλησιαστικό γεγονός ελπίδα επιτάφιος ευαγγέλια ευαγγέλιο θρησκεία ιουδαϊσμός κενός τάφος κρίση λειτουργικός χρόνος μήνυμα μαρτύριο μετάνοια νήπια νηστεία ορθόδοξη παράδοση πίστη πρώτη Ἐκκλησία σταύρωση σωτηρία φθορά χαρά χρόνος όσιος Χριστόδουλος Ἀνάσταση Ἀντιόχεια Ἀπόστολος Παῦλος Ἰερουσαλήμ ὄνομα Χριστιανοί

Εορτολογιο

Εορτολόγιο

Blog Stats

  • 211.957 hits

Blog στο WordPress.com.

OODE

athanasiosroukalis

Just another WordPress.com site

Το Ιστολόγιο του Ρογήρου

για την ιστορία του Μεσαίωνα και όχι μόνο

Dikonima

Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन

πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη... ( Ματθ, 28:19)

παπα Καλλίνικος

Οι σελίδες του παπα-Καλλίνικου

OODE

athanasiosroukalis

Just another WordPress.com site

Το Ιστολόγιο του Ρογήρου

για την ιστορία του Μεσαίωνα και όχι μόνο

Dikonima

Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन

πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη... ( Ματθ, 28:19)

παπα Καλλίνικος

Οι σελίδες του παπα-Καλλίνικου

Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use.
To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy
  • Follow Ακολουθείτε
    • Θεολογικά και άλλα τινά
    • Μαζί με 76 ακόμα followers
    • Already have a WordPress.com account? Log in now.
    • Θεολογικά και άλλα τινά
    • Προσαρμογή
    • Follow Ακολουθείτε
    • Δημιουργία λογαριασμού
    • Σύνδεση
    • Αναφορά περιεχομένου
    • View site in Reader
    • Manage subscriptions
    • Σύμπτυξη μπάρας
 

Φόρτωση σχόλιων...