Δύο διαφορετικές ἔννοιες: «Ἔθνος» καί «Γένος»

Ετικέτες

ἔθνος, Άρειος Πάγος, Αθήνα, Εκκλησία, Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου, Κως, Καινή Διαθήκη, Πνύκα, Φαινόμενα και Διοσημεία, Χριστός, απ. Παύλος, γένος

Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ δημοσιεύθηκε γιά πρώτη φορά στό καλοκαιρινό τεῦχος τοῦ ἠλεκτρονικοῦ περιοδικοῦ e-Νῆσος Κῶς (τεῦχος 60, σελίδες 7-9 https://issuu.com/nisoskos5/docs/t_60_-_teliko). Ὁ Ζαχαρίας Κουζούκας, πού εἶναι ὁ ἐκδότης καί ἡ ψυχή του, μᾶς τό προσφέρει ἐδῶ καί ἕνδεκα χρόνια μέ πολύ μεγάλο κόπο, μεράκι καί ἀγάπη στόν τόπο μας καί στήν ἐνημέρωση. Τόν εὐχαριστοῦμε ὄχι μόνο γιά τή φιλοξενία τῶν κειμένων μας, ἀλλά καί γιά ὅσα ὄμορφα καί ἐνδιαφέροντα ὑπάρχουν στίς σελίδες του. Ἡ παροῦσα ἀνάρτηση ἔχει μόνο μία προσθήκη.

Μέ ἀφορμή συζήτηση σέ μέσο κοινωνικῆς δικτύωσης μοῦ ἐτέθη τό ἐρώτημα ποιά εἶναι ἡ διαφορά ἀνάμεσα στήν ἔννοια «Ἔθνος» καί στήν ἔννοια «Γένος». Τό θέμα ξεκίνησε ἀπό τήν παρατήρησή μου ὅτι στήν Κῶ, καί ἐκτιμῶ καί στίς ἄλλες περιοχές πού ἀνήκουν στήν πνευματική δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, γίνεται αὐτή ἡ σημαντική διάκριση, ἡ ὁποία ἀκούγεται συνεχῶς στούς Ἱερούς μας Ναούς ὅταν σέ κάθε σχετική περίπτωση εὐχόμαστε «ὑπέρ τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν γένους» καί ὄχι «ὑπέρ τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν ἔθνους».

Πεντηκοστή, ἡ ἑορτή τῆς οἰκουμενικότητας τῆς Ἐκκλησίας

Καθένας πού δέν γνωρίζει αὐτή τή διάκριση θά ἀναρωτηθεῖ εὔλογα ποιά εἶναι ἡ διαφορά ἀνάμεσα στούς δύο ὅρους καί γιατί στήν πνευματική ἐπικράτεια τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου χρησιμοποιεῖται ὁ ἕνας («γένος») καί ὄχι ὁ ἄλλος («ἔθνος»).

Βέβαια, τό θέμα εἶναι πολύ σοβαρό καί ἰδιαιτέρως ἐκτεταμένο, γι᾿ αὐτό στά στενά ὅρια ἑνός περιορισμένου σέ ἔκταση κειμένου, ὅπως τό παρόν, δέν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα νά ἀναλυθεῖ παρά μόνο νά γίνουν κάποιες βασικές, ἀλλά ἰδιαιτέρως χρήσιμες διευκρινίσεις.

Ἡ πρώτη παρατήρηση εἶναι ὅτι τό ἔθνος ὁρίζεται βάσει «ἐθνικῶν» κριτηρίων: κοινῆς ἐθνικῆς καταγωγῆς, κοινῆς γλώσσας, κοινῆς γραμμῆς αἵματος, κοινῶν παραδόσεων κ.λπ. Στόν χῶρο καί τή γλῶσσα τῆς Ἐκκλησίας ἡ ἔννοια τοῦ «γένους» εἶναι ἐντελῶς διαφορετική. Τό βασικό κριτήριο εἶναι ἡ συμμετοχή στήν Ἐκκλησία. Βέβαια, σέ δεύτερη φάση, καί ὡς συνέπεια τῆς συμμετοχῆς στήν Ἐκκλησία ἔρχονται καί τά ἄλλα κριτήρια μέ διαφορετική πλέον βαρύτητα καί σημασία.

Εἶναι χαρακτηριστικό, ὅτι κατά τήν ἀρχαιότητα, ὅταν τά κριτήρια πού χώριζαν π.χ. τούς Ἕλληνες ἀπό τούς βαρβάρους ἦταν ἡ κοινή πίστη, τό κοινό αἷμα καί ἡ κοινή γλῶσσα, ἡ θρησκεία ἀποτελοῦσε τμῆμα τῆς πολιτικῆς λειτουργίας τῆς πόλεως κράτους ἤ ἀκόμη καί τῶν μικρῶν ἤ μεγάλων βασιλείων. Ἔτσι, εἶναι ἀπολύτως κατανοητό τό ὅτι ἡ θρησκεία καί ἡ ἀνάλογη λατρεία ἀποτελοῦσαν κριτήριο ἐθνικότητας. Μάλιστα, οἱ ἱερεῖς π.χ. τῆς Ἀθήνας ἦταν τοποθετημένοι κρατικοί ἀξιωματοῦχοι πού ἀναλαμβάνοντας τά ἱερατικά καθήκοντα στήν πραγματικότητα ὑπηρετοῦσαν καί ὑπογράμμιζαν τό μεγαλεῖο, τή συνοχή καί τή δύναμη τῆς πόλεως. Ὀφείλουμε νά ἔχουμε ὑπόψη μας ὅτι τό Δωδεκάθεο κατά τήν ἀρχαιότητα εἶχε δεχθεῖ ἔντονη κριτική καί σέ μεγάλο βαθμό λειτουργοῦσε ὡς συνεκτικός κρίκος τῆς πολιτείας ἤ τοῦ βασιλείου καί ὄχι ὡς ἔκφραση τῆς πίστεως καί τῶν μεταφυσικῶν ἀντιλήψεων τοῦ πολίτη.

Μέ τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ καί τή θεμελίωση τῆς Ἐκκλησίας τά πράγματα ἄρχισαν νά λειτουργοῦν τελείως διαφορετικά. Τά λέει τόσο ξεκάθαρα ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στούς Ἀθηναίους. Ἐκεῖ, ἀφοῦ διεφώνησε μέ τούς Ἐπικουρείους καί τούς Στωικούς φιλοσόφους, τοῦ ζήτησαν νά μιλήσει στόν Ἄρειο Πάγο, τό πιό ἐπίσημο βῆμα τῆς Ἀθήνας, γιά νά καταλάβουν τί πρέσβευε ἐπιτέλους αὐτός ὁ ἰουδαῖος κήρυκας πού εἶχε ἰουδαϊκή καί ἑλληνική/ἑλληνιστική παιδεία. Μέ ἀφορμή τόν βωμό στόν «Ἄγνωστο Θεό» πού, ἀνάμεσα σέ πολλούς ἄλλους, βρῆκε στήν πόλη ἄρχισε νά τούς μιλᾶ γιά τόν ἀληθινό Θεό. Σέ κάποιο σημεῖο λοιπόν, ἀφοῦ τόνισε ὅτι ὁ Θεός ἀπό ἕναν ἄνθρωπο «ἐποίησεν πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων», προχώρησε τή σκέψη του χρησιμοποιώντας ἕναν στίχο ἀπό τό ἔργο Φαινόμενα καί Διοσημεῖα τοῦ ποιητῆ Ἀράτου ἀπό τούς Σόλους τῆς Κιλικίας (315-240 π.Χ., ἄλλοι τοποθετοῦν τή γέννησή του στήν Ταρσό, ἀλλά μᾶλλον ἐκεῖ ἔζησε γιά λίγο), ὁ ὁποῖος μάλιστα ἐπισκέφθηκε τήν Κῶ γιά νά μαθητεύσει κοντά στόν σοφό ποιητή καί διδάσκαλο Φιλητᾶ. Στήν ὁμιλία του, λοιπόν, χρησιμοποίησε τόν 5ο στίχο ἀπό τό μεγάλο ἀστρονομικό ποίημα τοῦ Ἀράτου. Ὁ στίχος αὐτός, ὅπως καταγράφεται στίς Πράξεις, περιέχει τή φράση «τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν». Ὁ Ἄρατος στούς πρώτους στίχους ἔχει ἤδη ἀναφερθεῖ στόν Δία καί προσπαθεῖ νά δείξει ὅτι καταγόμαστε ἀπό τή θεϊκή γενιά του. Ὁ ἀπ. Παῦλος, δίχως νά διστάσει, χρησιμοποιεῖ τόν στίχο ὡς ἀφετηρία γιά νά τούς πεῖ ὅτι οἱ ἄνθρωποι προέρχονται ἀπό θεϊκή γενιά καί, τότε ἀκριβῶς, συνεχίζει τονίζοντας ὅτι, ἐπειδή καταγόμαστε ἀπό τή γενιά τοῦ Ἀληθινοῦ Θεοῦ, δέν ἐπιτρέπεται νά νομίζουμε ὅτι ἡ θεότητα εἶναι ἀπό χρυσάφι ἤ ἀσήμι. Συνεχίζει δέ σημειώνοντας ὅτι πλέον ὁ Θεός ἔχει ἀποκαλύψει τόν ἑαυτό του στούς ἀνθρώπους καί ἀπαιτεῖ μετάνοια ἀπό ὅλους, γιατί ἔχει καθορίσει μία ἡμέρα πού θά κρίνει τήν οἰκουμένη μέ δικαιοσύνη, μέσῳ ἑνός ἀνδρός πού τόν ἔχει ὁρίσει γι᾿ αὐτόν τόν σκοπό. Καί γνωρίζουμε ὅτι αὐτός ὁ Θεός εἶναι ὁ κριτής, διότι αὐτόν πού θά κρίνει τήν οἰκουμένη τόν ἀνέστησε ἀπό τούς νεκρούς.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος διδάσκει στήν Ἀθήνα (1999). Ἕνα ἐξαιρετικό ἔργο τοῦ Ἠλία Γεωργάτου, διακεκριμένου Ἁγιογράφου καί Θεολόγου. Ἡ πολυπρόσωπη αὐτή σύνθεση βρίσκεται στά Γραφεῖα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στήν Ἱερά Μονή Πετράκη.

Βλέπουμε ὅτι ὁ ἀπ. Παῦλος, ἄν καί φυσικά δέν ἀναφέρεται ἄμεσα σέ θέματα ἐθνικῆς καταγωγῆς καί ταυτότητας, κάνει μία πολύ ἐνδιαφέρουσα ὑπέρβαση: στόν στίχο Πρ. 17:26 ἀναφερόμενος στά διάφορα ἔθνη καί στή δημιουργία τους ἀπό τόν Θεό χρησιμοποιεῖ τόν ὅρο ἔθνος, στούς στίχους Πρ. 17:28 καί 29, ἀλλάζει ἐντελῶς τόν τρόπο πού μιλᾶ καί χρησιμοποιεῖ δύο φορές τή λέξη γένος.

Δέν ἀρνεῖται τήν ὕπαρξη ἐθνῶν, ἡ ὁποία ἐξάλλου εἶναι ἀναντίρρητο γεγονός καί, ἐδῶ πού τά λέμε ἡ ἰουδαϊκή θεολογία εἶχε ἐπικεντρωθεῖ σέ αὐτήν ἀκριβῶς τήν ποικιλία τῶν ἐθνῶν, κάνοντας πάντοτε τή διάκριση Περιούσιος Λαός=Ἰσραήλ, ἀπό τή μιά, Ἔθνη=ὅλοι οἱ ἄλλοι λαοί, ἀπό τήν ἄλλη. Πλέον λέγοντας «ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν», δηλαδή μέσα σέ Αὐτόν ζοῦμε καί κινούμαστε καί ὑπάρχουμε, μιλᾶ γιά τήν ἑνότητα τῶν ἀνθρώπων πού προέρχεται ἀπό τήν ἑνότητά τους μέ τόν Θεό, καθώς εἴμαστε γενιά τοῦ Ἀληθινοῦ (Τριαδικοῦ) Θεοῦ.

Αὐτή ἡ ἀρραγής ἑνότητα πού ἦταν δομικό χαρακτηριστικό τοῦ ἀνθρώπου κατά τή δημιουργία του, χάθηκε μέ τήν Πτώση (κι ἔτσι ἀναπτύχθηκαν τά διάφορα ἔθνη μέ πολλές διαφορές μεταξύ τους) καί ἀποκαταστάθηκε μέ τή συγκρότηση τῆς Ἐκκλησίας ἀποτελώντας τό βασικό χαρακτηριστικό τῆς συμμετοχῆς μας σ᾿ αὐτήν.

Ἔτσι, ὅταν εὐχόμαστε ὑπέρ τοῦ «εὐσεβοῦς ἡμῶν ἔθνους» στήν πραγματικότητα εἶναι σάν νά ἀρνούμαστε τό προνόμιο τῆς συμμετοχῆς στόν ἀνακαινισμένο Λαό τοῦ Θεοῦ, στόν Νέο Ἰσραήλ, στήν Ἐκκλησία.

Γι᾿ αὐτό εἶναι θλιβερό φαινόμενο οἱ ἐθνικές σημαῖες μέσα στούς Ἱερούς Ναούς κατά τή διάρκεια τῆς Θείας Λειτουργίας, ὁ «στολισμός» μέ ἐθνικές σημαῖες τῆς Ἁγίας Τράπεζας σέ ἀντικατάσταση τῶν κανονικῶν της ἐνδυμάτων, ἡ ἀνάκρουση, κατά τήν τέλεση Ἀκολουθιῶν ἤ Θείας Λειτουργίας, τῶν ἐθνικῶν ὕμνων καί ἡ παράταξη στρατευμάτων μέσα στούς Ναούς (ὅπως π.χ. γίνεται κατά κόρον στή Ρωσία) κ.λπ.

Ἐπίσης, ἀναίρεση τῆς Οἰκουμενικότητας τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ χρήση τοῦ ἐθνικοῦ προσδιοριστικοῦ ἐπιθέτου πρίν ἀπό τόν ὅρο Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, φαινόμενο πού κατ᾿ ἐξοχήν συναντᾶται στίς ἐθνικά προσδιορισμένες σλαβικές Ἐκκλησίες (π.χ. Σερβική/Ρωσική/Βουλγαρική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία κ.λπ.). Αὐτό τό σφάλμα δέν τό διέπραξε ἡ ἑλλαδική Ἐκκλησία καθώς ὁ τίτλος της ὀρθῶς εἶναι «Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος» (δηλαδή ἡ ἐκκλησιαστική δομή ἤ διοίκηση ἐντός τῶν ὁρίων τῆς ἐπικράτειας τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους) καί ὄχι γιά παράδειγμα Ἑλληνική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Στή μέν πρώτη περίπτωση μποροῦν ἀπρόσκοπτα νά συμμετέχουν ὅλοι οἱ βαπτισμένοι κάτοικοι τῆς Ἑλλάδας, ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ἐθνική τους καταγωγή, ἐνῶ στή δεύτερη ὅσοι μόνο ἐθνικά προσδιορίζονται ὡς Ἕλληνες.

Μάλιστα, αὐτή ἡ ἐσφαλμένη κυριαρχία τοῦ ἔθνους ἐπί τοῦ γένους φαίνεται ὁλοκάθαρα στίς περιοχές τοῦ Νέου Κόσμου, ὅπου σέ μία πόλη π.χ. τῶν Η.Π.Α. ἤ τῆς Ἀργεντινῆς ἤ ἄλλη, ὑπάρχουν πολλές ἐκκλησιαστικές διοικήσεις καί πολλοί ἐπίσκοποι πού ὁ καθένας ποιμαίνει τούς ὁμοεθνεῖς του διασπώντας ἔτσι τήν ἑνότητα καί καταστρατηγώντας τήν οἰκουμενική διάσταση τῆς Ἐκκλησίας.

Στόν Νέο Κόσμο κανονική δικαιοδοσία ἔχει τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, τό ὁποῖο μέ πολλή λεπτότητα καί ποιμαντική εὐαισθησία καλύπτει τίς λειτουργικές ἀνάγκες ὅλων τῶν διαφορετικῶν ἐθνοτήτων πού βρίσκονται ὑπό τή σκέπη του. Μάλιστα, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, μέ μεγάλη φροντίδα καλύπτει τίς λειτουργικές ἀνάγκες τῶν διαφορετικῆς ἐθνικῆς καταγωγῆς πιστῶν πού βρίσκονται ὑπό τήν ποιμαντική του εὐθύνη μέ τή διάθεση κληρικῶν πού τελοῦν τά ἱερά μυστήρια καί τίς ἀκολουθίες σέ διαφορετικές γλῶσσες, ὥστε νά ἀναπαύονται ὅλοι οἱ πιστοί καί νά ἔχουν τή δυνατότητα νά τά ἀκοῦν στή γλῶσσα τους.

Ὅταν εὐχόμαστε ὑπέρ τοῦ «εὐσεβοῦς ἡμῶν γένους» στήν πραγματικότητα δηλώνουμε ὅτι ὅλοι μας, ἀνεξαρτήτως ἐθνικῆς καταγωγῆς ἀνήκουμε στόν Λαό τοῦ Θεοῦ καί εἴμαστε μέλη τῆς Ἐκκλησίας.

Αὐτό ἀκριβῶς ἐννοοῦσε ὁ ἀπ. Παῦλος ὅταν λέει ὅτι εἴμαστε γένος τοῦ Θεοῦ. Μάλιστα, ἄν καί εἶχε ἀνατραφεῖ ὡς παραδοσιακός Ἰουδαῖος καί ἦταν πολύ ὑπερήφανος γιά τήν καταγωγή του, ἀντιλαμβάνεται, καί συχνά πυκνά τό θίγει, ὅτι τό νά ἀνήκεις στήν Ἐκκλησία καί νά ὁδηγεῖσαι στή σωτηρία εἶναι πολύ σπουδαιότερο ἀπό κάθε ἐθνική καταγωγή καί προέλευση.

Ἔτσι, ἄν καί κάθε ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τήν πατρίδα του καί εἶναι ὑπερήφανος γι᾿ αὐτήν, εἶναι ἀσυγκρίτως μεγαλύτερη ἡ ὑπερηφάνια μας ἐπειδή εἴμαστε μέλη τῆς Ἐκκλησίας καί ἀγωνιζόμαστε γιά τή σωτηρία μέσα σέ αὐτή. Χαρακτηριστικό σχετικό σύγχρονο παράδειγμα τοῦ πῶς ὑπερβαίνει ἡ μετοχή στήν Ἐκκλησία τήν ἐθνική καταγωγή εἶναι νομίζω ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ καί ὁ Γέροντάς του Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης πού ἦταν Ρῶσοι. Ὅμως, ποτέ δέν ἔβαλαν τήν ἐθνική τους καταγωγή ἐπάνω ἀπό τή συμμετοχή τους στήν Ἐκκλησία, τήν ὁποία κατανοοῦσαν καί ἀντιμετώπιζαν ὡς εὐρύτερη καί σημαντικότερη ἔννοια.

Στίς 25 Ἰουλίου 2022 δημοσιεύθηκε στό ἱστολόγιο Ἰδιωτική Ὁδός τοῦ κ. Παναγιώτη Ἀνδριόπουλου κείμενο μέ τίτλο Οἱ μή Ἅγιοι στόν τροῦλο τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Πειραιῶς. Σέ αὐτό σχολιάζεται τό γεγονός τῆς ἁγιογραφήσεως στόν τροῦλο τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Πειραιῶς σειρᾶς διακεκριμένων Ἑλλήνων (Θεμιστοκλής, Σωκράτης, Λέων Στ’ ὁ Σοφός, Εὐγένιος Βούλγαρης, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γρηγόριος Δικαῖος (Παπαφλέσσας), Ἰωάννης Καποδίστριας, Ἀθανάσιος Διάκος). Πέρα ἀπό τήν προβληματική αὐτή καθ᾿ ἑαυτή τοποθέτηση μή ἁγίων στόν τροῦλο πού ἐπ᾿ οὐδενί αἰτιολογεῖται (ὑπάρχουν π.χ. ἄλλες περιπτώσεις πού μή ἅγιοι ἔχουν ἁγιογραφηθεῖ στόν νάρθηκα, ὡς κατέχοντες τόν σπερματικό λόγο, δηλαδή ψήγματα τῆς ἀλήθειας) ὑπάρχει καί τό πρόβλημα τῆς ἐθνικῆς ἐπιλογῆς τους, ἡ ὁποία προκρίνει τήν ἔννοια τοῦ ἔθνους ἔναντι τῆς ἔννοιας τοῦ γένους, στήν ὁποία ἤδη ἀναφερθήκαμε. Μάλιστα, ἄν καί αὐτές οἱ μορφές ἀναμφίβολα εἶναι παραδείγματα πρός μίμηση γιά ὅλους μας, τολμοῦμε νά ποῦμε ὅτι ἡ παράθεσή τους σέ τροῦλο ὀρθοδόξου ναοῦ ὑπογραμμίζει τόν κίνδυνο τῆς ἐπικρατήσεως τοῦ ἔθνους ἔναντι τοῦ γένους μέ ὅ,τι αὐτό σημαίνει γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, κάθε ἀνθρώπου σέ ὁλόκληρη τήν Οἰκουμένη…

Σήμερα ὅλοι ὁμιλοῦν γιά κατάργηση τῶν διακρίσεων (καί ὀρθῶς πράττουν). Ἡ Ἐκκλησία, ἀπό τή σύστασή της ὑπερβαίνει τίς διακρίσεις φύλου, γλώσσας, ἔθνους κάνοντας πράξη τήν ἑνότητα πού τῆς χάρισε τό Ἅγιο Πνεῦμα κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς.

Αὐτή τήν ὑπέρβαση τῶν ἐθνικά/κρατικά προσδιορισμένων Ἐκκλησιῶν τή ζοῦμε πολύ ὄμορφα στά Δωδεκάνησα, πού εἴμαστε μέν πολίτες τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους, ἀλλά ἐκκλησιαστικά ἀνήκουμε καί εἴμαστε ποίμνιο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὅπως καί ὁλόκληρη ἡ Ἑλλάδα κάποτε.

Γιά τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος τῆς Ἀναστάσεως

Ετικέτες

Ἀνάσταση, Παννυχίς Ἀναστάσεως, Σταύρωση, Χριστός

Γιά δεύτερη χρονιά ἐφέτος ὁλόκληρος ὁ Κόσμος μας, τό δῶρο πού μᾶς προσέφερε ἡ Ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ζεῖ δύσκολες στιγμές ἐξαιτίας τῆς φοβερῆς ἀσθένειας πού σαρώνει τήν ὑφήλιο προκαλώντας ἑκατομμύρια νεκρούς καί δεκάδες ἑκατομμύρια ἀσθενεῖς.

Αὐτά τά δεδομένα, τά ὁποῖα συνεχῶς ἀλλάζουν μέ ταχύτατο ρυθμό, προκάλεσαν ἀσύλληπτη ἀναστάτωση στόν κόσμο μας. Ἀναστάτωση πού μπορεῖ νά συγκριθεῖ μόνο μέ τίς φοβερότερες πανδημίες τοῦ παρελθόντος. Φυσικά, ἀπό αὐτήν τήν ἀναστάτωση δέν ἦταν δυνατόν νά ἐξαιρεθεῖ –καί δέν συνέβη κάτι τέτοιο– ἡ λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας.

Τό Πάσχα τοῦ 2020 οἱ Ἱεροί Ναοί ἦταν κλειστοί· ἐφέτος τό Πάσχα τοῦ 2021 ἀνοικτοί. Ἀντιμετωπίζουμε ὅμως, ἄλλα –ὡς μή ἔδει– προβλήματα. Ἀποφασίστηκε ἡ ἐπίσπευση ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος, ἀλλοῦ κατά δύο, ἀλλοῦ κατά τρεῖς ὧρες καί αὐτό ἔγινε τό θέμα τῶν ἡμερῶν, ἐνῶ δέν θά ἔπρεπε. Πέρα ἀπό κάθε συζήτηση, κι ἄν θέλουμε νά ἀκολουθοῦμε τή λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας τό κυρίαρχο λατρευτικό θέμα κάθε ἡμέρας ξεχωριστά, εἴτε πρόκειται γιά τή Μεγάλη Ἑβδομάδα εἴτε γιά ὁποιαδήποτε ἄλλη ἑορτή τοῦ ἔτους, μᾶς τό δίνει τό Μηνολόγιο καί τό σχετικό Ὑπόμνημα τοῦ Τριωδίου ἤ τοῦ Πεντηκοσταρίου, ἄς μήν τά παραβλέπουμε καί ἄς μήν ἀναλωνόμαστε σέ ἐπουσιώδη πρακτικά ζητήματα.

Πολλοί, κληρικοί, Ἀρχιερεῖς καί Ἱερεῖς, λαϊκοί –μεταξύ αὐτῶν καί ἡ Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων– ἐκφράστηκαν ἀρνητικά γιά τή μετάθεση αυτή, ὡς ἐάν ἀπό τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος κρίνεται ἡ πίστη μας ἤ ἀλλοιώνεται ἡ τάξη τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς πρός τό λειτουργικό μέρος τῆς συζητήσεως δέν μπορῶ, λόγῳ περιορισμένης γνώσεως τοῦ θέματος, νά πῶ πολλά, ἄν καί πολλές τοποθετήσεις λειτουργιολόγων καταδεικνύουν τό ἀνυπόστατο τοῦ φόβου κάποιων γιά «ἀλλοίωση» τῆς λειτουργικῆς μας παραδόσεως καί τῆς σχετικῆς τάξεως, ἀλλά θά ἤθελα νά ἐκθέσω κάποιες σκέψεις μέ ἀφετηρία τίς Εὐαγγελικές διηγήσεις γιά τό Πάθος καί τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος.

Ὅπως γνωρίζουμε ἀπό τά Εὐαγγέλια ὁ Χριστός παρέδωσε τό πνεῦμα ἐπάνω στόν σταυρό στίς τρεῖς τό ἀπόγευμα (ἐνάτη ὥρα κατά τό σύστημα χρονολογήσεως πού ἀκολουθοῦσαν ἐκείνη τήν ἐποχή). Αὐτές τίς ἡμέρες διάβασα κάτι πού ὁμολογουμένως δέν εἶχα ξανακούσει: γράφτηκε καί ὑποστηρίχθηκε μέ σθένος ὅτι ὁ Χριστός παρέμεινε στόν Ἅδη τριάντα τρεῖς ὧρες, ὅσα καί τά χρόνια τῆς ἐπιγείου ζωῆς του, καί κατά συνέπεια θά πρέπει νά ἀναστηθεῖ τά μεσάνυκτα τοῦ Σαββάτου στίς 12.00. Ἐάν τό ἄγγελμα τῆς Ἀναστάσεως κηρυχθεῖ λίγο νωρίτερα ἤ (ὑποθέτω) λίγο ἀργότερα θά ὑπάρχει πρόβλημα…

Πολλά εἶναι τά προβλήματα πού δημιουργεῖ αὐτή ἡ θέση. Οὔτε στά Εὐαγγέλια οὔτε στήν ὑμνογραφία τῆς Ἐκκλησίας ἀναφέρεται ὅτι τά χρόνια τοῦ ἐπιγείου βίου τοῦ Κυρίου ἦταν τριάντα τρία. Πρόκειται γιά παράδοση, νομίζω ἀρκετά κατοπινή, ἡ ὁποία δέν προσφέρει τό παραμικρό στήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά ὁδηγηθεῖ στή σωτηρία· τό ἀντίθετο μάλιστα! Φρονῶ, ὅτι ἴσως καί νά ἀποπροσανατολίζει ἀφοῦ τό οὐσιῶδες δέν εἶναι πόσα χρόνια ἔζησε στή γῆ μας ὁ Χριστός, ἀλλά ἡ σωτηρία πού μᾶς προσέφερε μέ τή θυσία Του ἐπάνω στόν Σταυρό. Ἡ μοναδική σχετική ἀναφορά προέρχεται ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ καί ἀναφέρει ὅτι ὅταν ξεκίνησε τό δημόσιο ἔργο τοῦ Κυρίου ἦταν περίπου τριάντα ἐτῶν (Λουκᾶ 3:23). Σέ αὐτή τήν ἀναφορά προστίθενται τά περίπου τρία ἔτη τῆς δημόσιας δράσεώς Του καί ὁδηγούμαστε στήν ἡλικία τῶν τριάντα τριῶν ἐτῶν. Φυσικά, αὐτό πού μᾶς λέει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς εἶναι ὅτι ὁ Χριστός ἦταν γύρω στά τριάντα, δηλαδή θά μποροῦσε νά εἶναι μεταξύ 28 καί 32 ἐτῶν.

Ἡ παράδοση ὅτι ἔμεινε τριάντα τρεῖς ὧρες στόν κάτω κόσμο προφανῶς σχετίζεται μέ τήν παράδοση γιά τήν ἡλικία του καί πηγάζει ἀπό αὐτήν. Πάντως, ὅπως ἤδη σημείωσα δέν τήν ἔχω ἀκούσει ἄλλη φορά οὔτε, βεβαίως, ὑπάρχει σχετική ἀναφορά στά Εὐαγγέλια ἤ στήν ὑμνογραφία.

Τά Εὐαγγέλια δέν ἀναφέρονται στήν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως ἡ ὁποία παραμένει κεκρυμμένη καί, προφανῶς χωρίς οὐσία γιά τήν ὑπόθεση τῆς σωτηρίας μας, ἀλλά ἑστιάζουν στό γεγονός τῆς Ἀναστάσεως καθ᾿ ἑαυτό. Ἀκόμη καί οἱ ἀναφορές στήν ἄφιξη τῶν Μυροφόρων καί τῶν Μαθητῶν στό κενό μνημεῖο μᾶς δίνουν διαφορετικές μεταξύ τους χρονικές σημάνσεις ἐπικεντρώνοντας τήν προσοχή καί πάλι στό γεγονός ὅτι πῆγαν στόν Τάφο καί ὄχι στήν ὥρα πού πῆγαν. Τό μόνο σίγουρο εἶναι ὅτι ἔφτασαν σέ χρονικό διάστημα πού κυμαίνεται, σύμφωνα μέ τίς διηγήσεις, ἀπό τό βαθύ σκοτάδι (πρίν τήν ἀνατολή τοῦ ἡλίου) μέχρι μετά τήν ἀνατολή.

Τά Εὐαγγέλια ἀναφέρονται στήν ὥρα πού ἄφησε τήν τελευταία του πνοή ὁ Χριστός ὡς ἑξῆς:

Ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος: «περὶ δὲ τὴν ἐνάτην ὥραν ἀνεβόησεν ὁ Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ λέγων […]» (27:46)

Ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος: «καὶ τῇ ἐνάτῃ ὥρᾳ ἐβόησεν ὁ Ἰησοῦς φωνῇ μεγάλῃ […]» (15:34)

Ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς: «Καὶ ἦν ἤδη ὡσεὶ ὥρα ἕκτη καὶ σκότος ἐγένετο ἐφ᾽ ὅλην τὴν γῆν ἕως ὥρας ἐνάτης» (23:44)

Σκοπός τῶν Εὐαγγελιστῶν δέν ἦταν ὁ ἀκριβής χρονικός προσδιορισμός τῆς στιγμῆς πού πέθανε ὁ Χριστός, ἀλλά ἡ ἔνταξη τοῦ συγκλονιστικοῦ γεγονότος μέσα στό χρονικό πλαίσιο τῆς ἡμέρας τῆς σταυρώσεως. Δίχως ἀμφιβολία, ὡς ὥρα θανάτου τοῦ Ἰησοῦ δεχόμαστε τήν ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας, ἀλλά ὄχι μέ τήν ἀκρίβεια τοῦ ρολογιοῦ στήν ὁποία εἴμαστε συνηθισμένοι σήμερα· αὐτό πού ἐνδιαφέρει τούς Εὐαγγελιστές εἶναι νά πιστοποιήσουν μέ ἀκρίβεια τό γεγονός.

Τό τότε σύστημα μετρήσεως τοῦ χρόνου, πού χρησιμοποιήθηκε καί κατά τή βυζαντινή ἐποχή, εἶχε σταθερά διαστήματα καί ὄχι σταθερές χρονικές στιγμές. Δηλαδή ἡ πρώτη ὥρα ξεκινοῦσε με τήν ἀνατολή τοῦ ἡλίου καί προφανῶς ἄλλαζε ἀνάλογα μέ τήν ἐποχή καί τόν τόπο πού γινόταν ἡ μέτρηση τοῦ χρόνου. Οἱ διαφορές αὐτές γιά τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα μποροῦν νά διαφέρουν σχεδόν κατά μία ὥρα. Παραδείγματος χάριν, τό 2010 πού τό Πάσχα ἔπεσε στίς 4 Ἀπριλίου ἡ ἀνατολή τοῦ ἡλίου στήν Ἀθήνα ἔγινε στίς 7:06 καί ἡ δύση στίς 19:50. Ἐκείνη ἡ ἡμέρα εἶχε διάρκεια 12 ὧρες καί 43 λεπτά. Συνεπῶς κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά εἶχε διάρκεια περίπου 64 λεπτά, ἐνῶ οἱ ὧρες τῆς νυκτός θά ἦταν περίπου 56 λεπτά καθεμία.

Τό 2021 πού τό Πάσχα εἶναι στίς 2 Μαΐου ἡ ἀνατολή τοῦ ἡλίου στήν Ἀθήνα γίνεται στίς 6:28 καί ἡ δύση στίς 20:16. Ἡ ἡμέρα ἔχει διάρκεια 13 ὧρες καί 47 λεπτά. Κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά ἔχει διάρκεια περίπου 69 λεπτά καί ἡ ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας (ὑπῆρχαν 12 ὧρες τῆς ἡμέρας καί 12 ὧρες τῆς νύκτας) θά ξεκινοῦσε (γιά τήν Ἀθήνα) γύρω στίς 15:40 καί θά ἔληγε γύρω στίς 16:40. Σέ ἀνάλογο παράδειγμα γιά τό Ἰσραήλ, στίς 2 Μαΐου 2021 ἔχουμε ἀνατολή στίς 5:54, δύση στίς 19:22, διάρκεια ἡμέρας 13:28 καί κάθε μία ἀπό τίς δώδεκα ὧρες τῆς ἡμέρας θά εἶχε διάρκεια περίπου 67 λεπτά. Συνεπῶς, ἡ ἐνάτη ὥρα ξεκινᾶ στίς 14:50 καί λήγει στίς 15:50 (14:48-15:48 γιά τοῦ Πάσχα τοῦ 2010).

Ἀπό τά παραπάνω καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ σχέση τοῦ ἄνθρώπου τῆς ἀρχαιότητας μέ τόν χρόνο εἶχε ἄλλη μορφή: προσδιόριζαν μέ χρονικά διαστήματα καί ὄχι μέ χρονικές στιγμές. Ἡ ἐνάτη ὥρα τῆς ἡμέρας ξεκινοῦσε τή στιγμή πού ἔληγε ἡ ὀγδόη καί τελείωνε τή στιγμή πού ξεκινοῦσε ἡ δεκάτη. Τήν ἄνοιξη εἶχε διάρκεια μεγαλύτερη τῶν 60 λεπτῶν καί στήν ἐποχή μας θά διαρκοῦσε ἀπό τίς 14:50 μέχρι τίς 15:40 περίπου. Στό σημεῖο αὐτό ὀφείλουμε νά σημειώσουμε ὅτι ἐνάτη ὥρα καλοῦνταν συχνά καί τό τρίωρο πού ξεκινοῦσε ἀπό τήν ἐνάτη καί ὁλοκληρωνόταν μέ τήν δωδεκάτη ὥρα τῆς ἡμέρας (3:00 μέ 6:00 μ.μ.). Χρονικά ἦταν ἀντίστοιχο μέ τήν τετάρτη φυλακή τῆς νυκτός (3:00 μέ 6:00 π.μ.).

Ἄν σέ αὐτό συνυπολογίσουμε τό ὅτι οἱ Εὐαγγελιστές δέν εἶχαν τή δυνατότητα τῆς ἀκριβοῦς μετρήσεως τοῦ χρόνου ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι δέν μποροῦμε νά ὁρίσουμε ὡς ὥρα θανάτου τοῦ Κυρίου τίς 15:00, ἀλλά μόνο νά ποῦμε ὅτι ἔγινε ἀρκετά μετά τό μεσημέρι καί ἀρκετά πρίν τή δύση τοῦ ἡλίου. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι πέθανε στίς τρεῖς (15:00) μετά τό μεσημέρι μόνο ἐνδεικτικά, γιά νά ἔχουμε μία σταθερή βάση γιά νά ἀναφερόμαστε στό γεγονός.

Καί βέβαια κάθε προσπάθεια νά συνδεθεῖ ἡ ὥρα αὐτή μέ τήν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως (πολύ περισσότερο μέ τίς 33 ὧρες πρίν ἀπό τή δωδεκάτη νυκτερινή τοῦ Σαββάτου) μᾶς ὁδηγεῖ σέ ἐπικίνδυνες στρεβλώσεις τῆς πραγματικότητας. Ἡ μοναδική ἀναφορά εἶναι ὅτι ἀνέστη τριήμερος, δηλαδή ὅτι ἡ Ἀνάσταση ἔγινε κάποια στιγμή μέσα στήν τρίτη ἡμέρα ἀπό τή σταύρωση (πρώτη τό ὑπόλοιπο τμῆμα τῆς Παρασκευῆς, δεύτερη ὁλόκληρο τό Σάββατο καί τρίτη ἕνα μέρος τῆς Κυριακῆς). Πουθενά δέν γίνεται ἀναφορά σέ ὧρες.

Ὅσοι συνδυάζουν ὥρα θανάτου τοῦ Χριστοῦ καί ὥρα τελετῆς Ἀναστάσεως διαπράττουν ἕνα ἀκόμη σοβαρό (παιδαριῶδες θά ἔλεγα) γιά τά θεολογικά δεδομένα σφάλμα: συνδυάζουν χρονικά δεδομένα τῶν Εὐαγγελίων, πού βασίζονται σέ συγκεκριμένο σύστημα μετρήσεως τοῦ χρόνου, μέ τόν λειτουργικό χρόνο ὁ ὁποῖος ἔχει τή δική του ἀντίληψη γιά τήν ἔννοια τοῦ χρόνου, καθώς μᾶς εἰσάγει σέ μία καινή στάση ἀπέναντι στόν χρόνο. Γι᾿ αὐτό, θά πρέπει νά δοῦμε ἄν θά ἀκολουθήσουμε

τά δεδομένα τῶν Εὐαγγελίων: θάνατος περίπου τρεῖς μέ τέσσερεις τό μεσημέρι τῆς Παρασκευῆς καί Ἀνάσταση κάποια χρονικά ἀπροσδιόριστη στιγμή τῆς Κυριακῆς (προφανῶς τή νύκτα)

ἤ

τά δεδομένα τῆς τάξεως τῶν Ἀκολουθιῶν, οἱ ὁποῖες ἔχουν τόν δικό τους τρόπο ροῆς καί παρακολουθήσεως τοῦ χρόνου: ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου ἀναφέρεται γιά πρώτη φορά στό Ἕβδομο Εὐαγγέλιο (στό χωρίο Ματθαίου 27:50) τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς. Ἡ Ἀκολουθία διαβάζεται τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Πέμπτης, ἀλλά ἡ κανονική της θέση θά ἦταν νωρίς τό πρωί τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς. Ἡ Ἀνάσταση κηρύσσεται σέ κανονικές συνθῆκες στίς 12.00 τό βράδυ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ὅταν λειτουργικά εἶναι ἤδη Κυριακή τοῦ Πάσχα (ἔχει ξεκινήσει μέ τόν Ἑσπερινό, ὅπως κάθε ἡμέρα). Καί σέ αυτή τήν περίπτωση οἱ ὧρες δέν εἶναι τριάντα τρεῖς… Ἄν μάλιστα ὑπολογίσουμε ἀπό τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Πέμπτης τότε οἱ ὧρες εἶναι περίπου πενήντα δύο…

Ὅσο γιά τό ἄν τελοῦνται δύο λειτουργίες σέ μία ἡμέρα νομίζω ὅτι καί πάλι πρέπει νά δοῦμε πῶς κατανοοῦμε τόν χρόνο: κοσμικά ἤ λειτουργικά; Λειτουργικά, πάντοτε τελοῦνται δύο θεῖες Λειτουργίες τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα: τοῦ Μεγάλου Βασιλείου μέ τόν Ἑσπερινό, τό πρωί τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, καί τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου τό βράδυ τῆς Ἀναστάσεως μετά τήν Παννυχίδα.

Τελικά τί ἀκολουθοῦμε· τόν λειτουργικό ἤ τόν κοσμικό χρόνο;

Γιατί ὅλη αὐτή ἡ αναστάτωση γιά ἕνα ζήτημα πού δέν ἔχει καμία οὐσία, οὔτε εἶναι θέμα πίστεως, ἀλλά μόνο τάξεως, ὅπως πολλοί ἐπεσήμαναν;

Γιατί ἐφευρίσκουμε ἀφορμές γιά νά σκανδαλίζουμε ἑαυτούς καί ἀλλήλους;

Γιατί μᾶς ἀρέσει νά κινούμαστε ὅπως οἱ Φαρισαῖοι τῶν Εὐαγγελίων πού ἔβλεπαν τή Χάρη τοῦ Θεοῦ νά σκορπίζεται στόν κόσμο μπροστά τους καί αὐτοί γκρίνιαζαν γιά τήν τήρηση τῆς ἀργίας τοῦ Σαββάτου καί κατηγοροῦσαν τόν Χριστό ὅτι τήν καταλύει;

Εἶναι δυνατόν νά λέμε ὅτι ἐφέτος θά γιορτάσουμε τό Πάσχα Σάββατο; Ἀπό τά πρῶτα πράγματα πού μαθαίνει κανείς γιά τή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι οἱ ἔννοιες τοῦ λειτουργικοῦ χώρου καί χρόνου. Ὅσοι διαμαρτύρονται δέν γνωρίζουν ὅτι ὁ λειτουργικός χρόνος κυριαρχεῖ ἐπάνω στόν χρόνο τῶν ρολογιῶν μας;

Δέν παραξενεύτηκαν πού καί τήν Μεγάλη Πέμπτη καί τήν Μεγάλη Παρασκευή λέμε «Σήμερον κρεμᾶται ἐπί ξύλου…»; Ἤ μήπως ἦρθε ἡ στιγμή πού θά δοῦμε διαμάχες σχετικά μέ τό πότε ὁρίζεται χρονικά τό «Σήμερον κρεμᾶται»…

Στή συζήτηση γιά τήν τήρηση τῆς ἀργίας του Σαββάτου ὁ Χριστός ἀντέταξε τήν ἑξῆς ἐρώτηση: ἔγινε ὁ ἄνθρωπος γιά τό Σάββατο ἤ τό Σάββατο γιά τόν ἄνθρωπο; Ἡ ἀπάντηση εἶναι προφανής: τό Σάββατο θεσπίστηκε ἀπό τόν Θεό γιά νά ἐξυπηρετεῖ τίς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου καί μποροῦμε νά τό χειριζόμαστε μέ αὐτό τό σκεπτικό. Ὅπως φαίνεται, ὅμως, αὐτό δέν εἶναι προφανές γιά ὅλους… Μᾶλλον ἦλθε καί πάλι ἡ στιγμή πού κάποιοι, γιά μία ἀκόμη φορά, ἐπιχειροῦν νά διορθώσουν τόν Χριστό στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί νά ὑποστηρίξουν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔγινε γιά νά τηρεῖ τό Σάββατο καί ὄχι τό ἀντίθετο …

Καλή Ἀνάσταση!

Ὑστερόγραφη σημείωση: Στό σημεῖο αὐτό θά ἤθελα ἐκ τῶν ὑστέρων νά ὑπογραμμίσω τήν αὐξημένη ποιμαντική μέριμνα καί τήν πατρική φροντίδα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ, ὁ ὁποῖος γιά νά ἀναπαύσει ἀκόμη καί ὅσους πιθανῶς θά ἐνοχλοῦνταν ἐπειδή τελέστηκαν δύο Θεῖες Λειτουργίες σέ μία ἡμερολογιακή ἡμέρα, φρόντισε νά γίνει ὁ καθαγιασμός τῶν Τιμίων Δώρων καί ἡ μετάληψη τῶν πιστῶν λίγο μετά τή δωδεκάτη νυκτερινή τοῦ Σαββάτου. Μέ αὐτή τή σώφρονα ποιμαντική στάση μᾶς ἔδειξε πόσο προσεκτικοί πρέπει να εἴμαστε στίς κρίσεις μας καί ὅτι ἡ Ἐκκλησία μέ τή σοφία της μπορεῖ νά ἀντιμετωπίσει μέ πνευματικό τρόπο κάθε πρόβλημα καί κάθε δυσκολία.

Χριστός Ἀνέστη!

Χριστούγεννα: «τό πλήρωμα τοῦ χρόνου»

Ετικέτες

χρόνος, Εκκλησία, Ιστορία, Ιστορία της Σωτηρίας, Καινή Διαθήκη, Παλαιά Διαθήκη, Χριστός, λειτουργικός χρόνος

Πρός τό τέλος κάθε ἡμερολογιακοῦ ἔτους ἡ σκέψη μας στρέφεται στήν ἔννοια τῆς ροῆς τοῦ χρόνου καί στήν ἐπίδρασή της, ἤ ὀρθότερα στή λειτουργία της, στή ζωή μας. Πράγματι, πρόκειται γιά ἔννοια πού ἀπασχόλησε, ἤδη ἀπό τήν ἀρχαιότητα, μέ διάφορους τρόπους, τόν ἄνθρωπο, κυρίως βέβαια, σέ σχέση μέ τόν θάνατο, τή γήρανση καί τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἐπί τῆς γῆς βίου του.

Ἡ Δημιουργία τοῦ κόσμου ἀπό τόν Χριστό

Μέ τή βιβλική, ἰδιαιτέρως μέ τήν καινοδιαθηκική, παράδοση εἰσάγεται ἡ ἔννοια τοῦ πληρώματος τοῦ χρόνου (τῆς πληρώσεώς του), ἡ ὁποία, κατά παράδοξο τρόπο, λειτουργεῖ καί στίς τρεῖς διαστάσεις τοῦ χρόνου: ὡς παρελθόν/ἱστορία, π.χ. ἡ Ἐνσάρκωση τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὡς παρόν, ἡ δυνατότητα πού ἔχουμε νά ζοῦμε ὡς ἑνιαία πραγματικότητα τόν χρόνο μέσα στή λειτουργική παράδοση καί τή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, καί ὡς μέλλον, ὑπό τήν ἔννοια τῆς ὁλοκληρώσεως αὐτοῦ πού ἤδη ζοῦμε, στά ἔσχατα.

Αὐτός ὁ τρόπος ἀντιμετωπίσεως τοῦ χρόνου ἀπό τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι παράδοξος καθώς, σέ ἀντίθεση μέ τή ρεαλιστική ἐμπειρική στάση ἀπέναντι στό φαινόμενο χρόνος, ἐπιμένει νά τόν βλέπει ἑνιαία καί ὄχι διασπασμένα. Γιά νά κατανοήσουμε τήν ἔννοια χρόνος πρέπει νά ἔχουμε στόν νοῦ μας ὅτι καί αὐτή εἶναι κομμάτι τῆς δημιουργίας καί συνεπῶς συμπεριφέρεται ἀναλόγως: ἑνιαία πρίν τήν πτώση· σέ διάσπαση μετά ἀπό αὐτή. Καί αὐτή τή διάσπαση θεραπεύει ὁ λειτουργικός χρόνος τῆς λατρείας, ὅπως τόν ζοῦμε στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ Παναγία στό κέντρο τῆς ἀπεικονίσεως τῆς Ρίζας τοῦ Ἰεσσαί (ὁ Ἰεσσαί ἦταν ὁ Πατέρας τοῦ βασιλιᾶ καί προφήτη Δαβίδ καί ὁ Χριστός εἶναι, ὡς ἄνθρωπος, ἀπόγονός του)

Πῶς λειτουργοῦν αὐτές οἱ ἔννοιες ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας; Ὡς ἀπάντηση θά ἀναφέρουμε μόνο τήν ἀρχαιοελληνική ἀντίληψη, πού ἀντιλαμβανόταν τόν χρόνο ὡς ἀέναη κυκλικότητα, καί τήν ἰουδαϊκή, ἡ ὁποία, προσέβλεπε στή μελλοντική ἔλευση τοῦ Μεσσία, πού θά ἄλλαζε τήν ἱστορία τοῦ κόσμου καί ἰδιαιτέρως τοῦ Ἰσραήλ. Ἡ στάση αὐτή τοῦ ἰουδαϊσμοῦ, ἀναγκαστικά, μποροῦμε νά ποῦμε, ὁδήγησε στήν υἱοθέτηση μιᾶς εὐθύγραμμης πορείας πρός τό μέλλον, ἡ ὁποία στρεφόταν διαρκῶς πρός τά ἔσχατα, χωρίς, ὅμως, νά ἐντοπίζονται στοιχεῖα ἐκπλήρωσης ἤ ὁλοκλήρωσής της.

Ὁ χρόνος γιά τήν Ἐκκλησία λειτουργεῖ ἐντελῶς διαφορετικά. Ὁ Μεσσίας δέν εἶναι προσδοκώμενος, ἀλλά ἔχει πλέον εἰσέλθει στήν ἱστορία, ἡ ὁποία ὑπ᾿ αὐτή τήν ἔννοια γίνεται Ἱστορία τῆς Σωτηρίας. Ὁ Χριστός δέν γεννήθηκε ἁπλῶς κάπου, κάποτε, ἀλλά μέ τήν εἴσοδό του στήν ἱστορία μετατοπίζει τό κέντρο της, τό κέντρο βάρους τῶν γεγονότων, ἀπό τό ἐπαναλαμβανόμενο, ἐν εἴδει βρόγχου, παρελθόν (ἀρχαιοελληνική ἀντίληψη) ἤ τό προσδοκώμενο, ὁλοένα ἀπομακρυνόμενο ὅμως, μέλλον (ἰουδαϊκή ἀντίληψη) στό πρόσωπό του καί γίνεται Αὐτός τό κέντρο τῆς ἱστορίας.

Τά ἔσχατα εἶναι παρόντα πλέον, δέν εἶναι μελλοντική κατάσταση, ἀλλά οὔτε καί ἀπολύτως ἐκπληρωθεῖσα. Στήν παράδοσή μας ὁμιλοῦμε γιά ἀρραβῶνα καί γιά πρόγευση, συνδυάζοντας τό «νῦν» τοῦ παρόντος μέ τό «ἀεί» τοῦ μέλλοντος (καί ὄχι μόνο) αἰῶνος, τά ὁποῖα πλέον λειτουργοῦν ὡς ἕνα διαρκές παρόν, τό ὁποῖο ζοῦμε συμμετέχοντας στή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας καί ζώντας τή θαυμαστή λειτουργική ἑνότητα τοῦ χρόνου, ὁ ὁποῖος ἑνιαῖος ἐκτείνεται διαστελλόμενος καί στίς τρεῖς διαστάσεις.

Βέβαια, πολύ συχνά διαπιστώνουμε ὅτι μέλη τῆς Ἐκκλησίας, κληρικοί, μοναχοί, λαϊκοί θεολόγοι κ.λπ., ἀσχολοῦνται ἐμμονικά μέ τόν χρόνο τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου, προσπαθοῦν νά τόν προσδιορίσουν, νά μάθουν πότε θά γίνει καί ἐρευνοῦν τό μυστήριο τῶν ἐσχάτων μέ ἄκρως φιλοπερίεργη διάθεση, ἡ ὁποία στρέφει -ὅπως δέν θά ἔπρεπε καί δίχως νά τό συνειδητοποιοῦμε- σέ ἕναν ἰδιότυπο ἰουδαϊκό τρόπο σκέψεως: ἀντί νά ἀπολαμβάνουμε τό γεγονός τῆς Σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί τή θριαμβευτική, ἐν ἀπολύτῳ ταπεινώσει, εἴσοδό Του στήν ἱστορία, μεριμνοῦμε καί ἀναλωνόμαστε γιά τό πότε τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του…

Ἀποδίδοντας στήν Παλαιά Διαθήκη τόν σεβασμό καί τήν προσοχή πού τῆς ὀφείλεται θά ἰσορροπήσουμε τό παρελθόν, τό παρόν καί τό μέλλον μέσα στό πλαίσιο τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης καί τοῦ φωτισμοῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως τόν ζεῖ ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν Πεντηκοστή.

Ἡ Παλαιά Διαθήκη προφητεύει, προτυπώνει καί προετοιμάζει ὅλα ὅσα θά συμβοῦν στό μέλλον (γιά τήν ἐποχή πού γράφτηκε), ὅλα ὅσα συνέβησαν μέ τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀναμενόμενου Μεσσία (παρελθόν γιά τήν Ἐκκλησία).

Εἶναι πραγματικά ἐξοργιστικό καί ἀκατανόητο γιά τόν τρόπο σκέψεως καί ὑπάρξεως τῆς Ἐκκλησίας νά ὑπάρχουν φωνές πού στρέφονται ἐνάντια στήν Παλαιά Διαθήκη, ἤ ἀκόμη πού ζητοῦν τόν ἐξοβελισμό της ἀπό τήν Ἁγία Γραφή.

Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι κατά τίς πρῶτες δεκαετίες τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὅταν ἀρχικά δέν ὑπήρχαν καί ἀργότερα, τούς πρώτους αἰῶνες, δέν εἶχαν ἀκόμη συγκροτηθεῖ σέ σῶμα τά κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης, ἡ Ἐκκλησία χρησιμοποιοῦσε, ἀδιάκοπα, τά κείμενα τῆς Παλαιᾶς. Αὐτό δέν εἶναι τυχαῖο οὔτε ἀνεξήγητο οὔτε, φυσικά, λάθος. Ἡ Παλαιά Διαθήκη μιλοῦσε γι᾿ αὐτά πού ἡ Ἐκκλησία, ἀπό τίς πρῶτες ἤδη ἡμέρες ζοῦσε καί ἀπολάμβανε. Προφήτευε αὐτά πού ἐπί τῶν ἡμερῶν τῆς Ἐκκλησίας εἶχαν πραγματοποιηθεῖ, πού τά ἔβλεπαν μέ τά μάτια τους οἱ πιστοί, πού τά ψηλαφοῦσαν μέ τά χέρια τους.

Ὁ Χριστός διδάσκει

Μέ αὐτόν τόν τρόπο κατανοεῖ ἡ Ἐκκλησία τά παλαιοδιαθηκικά κείμενα, καί ὄχι ὡς μία ἠθική διδασκαλία, ἤ ὡς παράδειγμα πρός μίμηση (ἤ πρός ἀποφυγή ὅπως ὑποστηρίζουν κάποιοι). Τό παράδειγμα πρός μίμηση ἦταν, εἶναι καί θά παραμείνει πάντοτε ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἡ Παλαιά Διαθήκη μᾶς μεταφέρει αὐτή τήν ἀντίληψη μέ τόν τρόπο καί τή γλῶσσα τῆς ἐποχῆς πού γράφεται κάθε κείμενό της, καί μέσα στίς ἱστορικές συνθῆκες καί τά κοινωνικά καί πολιτικά δεδομένα πού τότε κυριαρχοῦσαν. Ἄν εἴχαμε τή δυνατότητα νά ἀφαιρέσουμε ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα πού συνθέτουν τά βιβλία της θά βλέπαμε ὅτι στήν καρδιά τους, ὡς σταθερό πλέγμα καί ἀσφαλής βάση, ὑπάρχει ἡ προσδοκία τοῦ Μεσσία, τό Σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ Ἀνθρώπου καί τοῦ Κόσμου.

Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ μοναδική ἀναφορά πού ἔχουμε μέ τόν Χριστό νά διδάσκει σέ συναγωγή, καί μάλιστα στόν τόπο του, στό χωριό στό ὁποῖο εἶχε ἀνατραφεῖ, τή Ναζαρέτ, τόν παρουσιάζει, ὅπως καταγράφεται ἀπό τόν εὐαγγελιστή Λουκᾶ, νά ἀνοίγει τό βιβλίο τοῦ προφήτη Ἠσαΐα, νά διαβάζει «πνεῦμα Κυρίου ἐπ᾿ ἐμέ οὗ εἴνεκεν ἔχρισέν με εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς, ἀπέσταλκέν με, κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καί τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, ἀποστεῖλαι τεθραυσμένους ἐν ἀφέσει, κηρύξαι ἐνιαυτόν Κυρίου δεκτόν» (Λουκᾶ κεφ. 4, στίχοι 16-30 χρησιμοποιεῖ τό Ἠσαΐου κεφ. 61, στίχοι 1-2), νά κλείνει τό βιβλίο καί νά τό δίνει στόν ὑπηρέτη τῆς συναγωγῆς, νά κάθεται στή θέση του καί μέ μεγάλη ἁπλότητα, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπό τήν εὐαγγελική ἀναφορά, νά ἀρχίσει νά λέγει «πρός αὐτούς ὅτι σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφή αὕτη ἐν τοῖς ὠσίν ὑμῶν» (Λουκᾶ κεφ. 4, στίχος 21).

Ὁ Χριστός διδάσκει

Αὐτή ἡ ἐντυπωσιακή σκηνή βοηθᾶ νά ἐντοπίσουμε τό κέντρο τοῦ βάρους καί τήν οὐσία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: προαναγγέλει καί μᾶς προετοιμάζει γιά τήν ἐποχή τοῦ Κυρίου κατά τήν ὁποία πολλά θά ἀλλάξουν. Καί μποροῦμε νά σημειώσουμε ὅτι αὐτό τό κείμενο συμπληρώνεται τέλεια μέ τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς ἡμέρας τῶν Χριστουγέννων ἀπό τήν πρός Γαλάτας ἐπιστολή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, στό ὁποῖο περιγράφεται τί συνέβη «ὅτε δέ ἦλθεν τό πλήρωμα τοῦ χρόνου» (Γαλάτας κεφ. 4, στίχοι 4-7, ἐδῶ ἡ ἀρχή τῆς περικοπῆς).

Αὐτό τό πλήρωμα, τήν ὁλοκλήρωση καί ἐκπλήρωση, τοῦ χρόνου ζοῦμε στήν Ἐκκλησία· καί τά πρῶτα χρόνια καί σήμερα καί στό μέλλον. Γι᾿ αὐτό εἶναι τελείως περιττή κάθε συζήτηση γιά τόν χρόνο τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καί γι᾿ αὐτό δέν ἀπαντοῦσε ἐπί τῆς οὐσίας ὁ Χριστός σέ κάθε σχετική ἐρώτηση τῶν μαθητῶν, γι᾿ αὐτό οἱ διάφορες προσπάθειες ὑπολογισμοῦ τῆς ἡμερομηνίας αὐτῆς πού ἔγιναν κατά τό παρελθόν καί συνεχίζουν νά γίνονται δέν ἔχουν καμία σχέση μέ τήν Ἐκκλησία καί τήν παράδοσή της, ἀλλά κινοῦνται σέ χώρους ἀλλότριους καί ἐπικίνδυνους γιά τήν πνευματική πορεία τῶν πιστῶν.

Τό φιλοπερίεργο πνεῦμα καί ἡ ἄκρατη ἐπιθυμία νά γνωρίζουμε τά μέλλοντα μᾶς στεροῦν τή χαρά νά ζοῦμε ὡς υἱοί τοῦ Θεοῦ («ὅτι δέ ἔστε υἱοί» γράφει στήν πρός Γαλάτας ὁ Ἀπ. Παῦλος, κεφ. 4, στ. 6) πρός χάριν τῶν ὁποίων μέ ἀγάπη μεγάλη καί συγκατάβαση πολλή «ἐξαπέστειλεν ὁ Θεός τό Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ» (Γαλ. κεφ. 4, στ. 6) γιά νά μᾶς σώσει καί νά μᾶς ὁδηγήσει στήν τρυφή τοῦ Παραδείσου.

Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ

Ετικέτες

Ἅγιος Σωφρόνιος, Ἅγιος Σιλουανός, Ἰωάννης Σαββάκης

Τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2018 διοργανώθηκε στό Πολιτιστικό Ἵδρυμα τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καί στήν ἐνορία Ἁγίας Παρασκευῆς Νέας Πεντέλης πολυήμερο Συνέδριο μέ θέμα «Ὁ Οἰκουμενικός Ἅγιος Σιλουανός».

Ἀφορμή τοῦ Συνεδρίου, τό μεγάλο βάρος τοῦ ὁποίου σήκωσε ὁ Αἰδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Ἰωάννης Σαββάκης μέ τούς συνεργάτες του, ἦταν ἡ ἔλευση τῆς κάρας τοῦ Ὁσίου Σιλουανοῦ στόν Ναό Ἁγίας Παρασκευῆς Νέας Πεντέλης μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως 80 ἐτῶν ἀπό τήν κοίμησή του καί 30 ἀπό τήν ἐγγραφή του στίς Ἁγιολογικές Δέλτους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Στό συνέδριο αὐτό συμμετεῖχα σέ συζήτηση μέ θέμα «Διαβάζοντας τά κείμενα τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ σήμερα» μέ συνομιλητές τόν κ. Δημήτρη Μπαλτᾶ, Δρ Φιλοσοφίας, τόν κ. Βασίλειο Ἀργυριάδη, Θεολόγο-Ἐπιμελητή Ἐκδόσεων, καί συντονιστή τόν π. Βασίλειο Χαβάτζα.

Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ ἔχει ὡς βάση τίς σκέψεις πού παρουσίασα σέ ἐκείνη τή συζήτηση.

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης (1866-1938)

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός εἶναι ἕνας σύγχρονος Ἅγιος τόν ὁποῖο γνωρίζουμε, κυρίως, μέσα ἀπό τό βιβλίο τοῦ πνευματικοῦ του τέκνου Ἁγίου (πλέον) Σωφρονίου Σαχάρωφ, μίας ἐπίσης πολύ μεγάλης μορφῆς τῆς σύγχρονης θεολογίας. Ἐάν δέν εἴχαμε τό βιβλίο τοῦ Ἁγίου Σωφρονίου ἴσως νά μή γνωρίζαμε αὐτόν τόν μεγάλο ἀλλά ἀφανῆ καί ἀθόρυβο Ἅγιο, ὅπως, προφανῶς, ἔχει συμβεῖ σέ τόσες ἄλλες περιπτώσεις μεγάλων ἀφανῶν Ἁγίων.

Ἀποτελεῖ μία ἀπό τίς λίγες περιπτώσεις Ἁγιορειτῶν Ἁγίων πού ἄφησαν σέ ἐμᾶς κείμενά τους ὡς πολύτιμη κληρονομιά. Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος ἀνελάβε τό ἔργο τῆς ἐκδόσεως καί τοῦ θεολογικοῦ σχολιασμοῦ τους, στό βιβλίο «Ὁ Γέρων [στίς πρῶτες ἐκδόσεις Ἅγιος (πλέον)] Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης». Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος Σαχάρωφ ἐμπλουτίζει θεολογικά τά κείμενα τοῦ Ἁγίου μέ τήν ἁγιοπνευματική ἐμπειρία πού εἶχε ἀποκτήσει καί δημιουργεῖ ἕνα σύνθετο ἔργο τῆς θεολογικῆς καί ἀσκητικῆς γραμματείας.

Στόν τόμο αὐτό, τῶν 630 σελίδων, πού κυκλοφορεῖ ἀπό τήν Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου στό Ἔσσεξ τῆς Ἀγγλίας (τή Μονή πού ἵδρυσε ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος) ἐντοπίζουμε πολλές ἀναφορές σέ θέματα καίριας σημασίας γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο ἱκανά νά μεταμορφώσουν τή ζωή του διότι ἔχουν τήν ἀκατάβλητη δύναμη νά προσφέρουν μία ἄλλη προοπτική θεάσεως τοῦ κόσμου, τῶν σχέσεων μέ τόν ἑαυτό του, μέ τόν συνάνθρωπο, μέ τή φύση καί, ἐν τέλει, μέ τόν Θεό.

Τό Βιβλικό ὑπόβαθρο τῶν κειμένων

Τά κείμενα τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ εἶναι κατά βάση βιβλικά. Ἀφ᾿ ἑνός διότι, ὅπως σημειώνει ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος μελετώντας τα αἰσθανόμαστε τήν πνοή τοῦ Θεοῦ σ᾿ αὐτά καί ἀφ᾿ ἑτέρου διότι εἶναι ὑφασμένα ἐπί τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Παντοῦ ὑπάρχουν διάσπαρτα βιβλικά χωρία, ἀπό τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη. Κάποια αὐτούσια, κάποια κρυμμένα, πού θά ἦταν εὐχῆς ἔργο κάποτε νά ἐντοπίσουμε καί νά ταυτίσουμε.

Δέν εἶναι ἄτοπο νά τονίσουμε ὅτι κυριαρχεῖ τό Εὐαγγέλιο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου (ἄραγε ἐπειδή εἶναι τό πλέον θεολογικό;) καί ἀκολουθοῦν τό κείμενο τῶν εὐαγγελιστῶν Ματθαίου καί Λουκᾶ. Λίγα χωρία ἀπό τόν εὐαγγελιστή Μᾶρκο καί τίς Πράξεις Ἀποστόλων, ἐνῶ σέ μεγάλο βαθμό χρησιμοποιεῖ τίς ἐπιστολές τοῦ ἀπ. Παύλου καί, ἀναλογικά σέ σχέση μέ τό μέγεθός τους, τίς δύο ἐπιστολές τοῦ ἀπ. Πέτρου.

Στά κείμενα πού λαμβάνει ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, ὅπως εἶναι ἀναμενόμενο ἄλλωστε, κυριαρχοῦν οἱ Ψαλμοί, καθώς ὅλοι διαβάζονται στίς ἀκολουθίες τοῦ ἔτους, ἐνῶ κάποιοι ἀπό αὐτούς καθημερινά, καί ἦταν ἰδιαιτέρως οἰκεῖοι στούς ἁγιορεῖτες μοναχούς καί στόν Ἅγιο Σιλουανό ἐν προκειμένῳ. Μάλιστα, ἐπαναλαμβάνοντας γιά μία ἀκόμη φορά τόν Ἅγιο Σωφρόνιο, μποροῦμε νά σημειώσουμε ὅτι σέ πολλά σημεῖα ἡ γλῶσσα του ὁμοιάζει πρός τή γλῶσσα τῶν Ψαλμῶν, γλῶσσα ποιητική, γλαφυρή, ρέουσα.

Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί Ἁγία Γραφή

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός γράφει μέ ἐντυπωσιακό τρόπο γιά τήν Ἁγία Γραφή καί τήν Ἱερά Παράδοση. Ἄν καί τό σχετικό κείμενο ἀνήκει στό πρῶτο μέρος, πού ἔχει γράψει ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος, διακρίνουμε σέ αὐτό τή σφραγίδα του. Συσχετίζει στενότατα τήν ἔννοια τῆς ὑπακοῆς μέ τήν Ἱερά Παράδοση, τήν ὁποία χαρακτηρίζει ὡς τήν ἀδιάλειπτη ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἱερά Παράδοση ἀποτελεῖ τό πλέον βαθύ θεμέλιο τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι μία ἀπό τίς πτυχές της. Ἐάν κατανοήσουμε αὐτόν τόν λόγο δέν θά ἀποροῦμε γιατί διαμαρτυρόμενοι θεολόγοι, παρά τή γνωστή ἔφεσή τους πρός τίς βιβλικές σπουδές, μέ γνώση τοῦ ἀντικειμένου, εὐαισθησία καί σοβαρές πολυετεῖς βιβλικές σπουδές, συχνότατα ἀστοχοῦν καί δέν ἐπιτυγχάνουν στίς ἑρμηνεῖες καί ἀναλύσεις τους.

Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος καταθέτει τή σκέψη τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ, μέ ὅλο καί μεγαλύτερη τόλμη, τονίζοντας ὅτι κι ἄν ἀκόμη χανόταν ὁλόκληρη ἡ Ἁγία Γραφή καί τά γραπτά τῶν Πατέρων καί ὅλα τά λειτουργικά βιβλία, ἡ Ἐκκλησία δέν θά εἶχε κανένα πρόβλημα νά τά ξαναγράψει, σέ ἄλλη γλωσσική μορφή, μέ ἄλλους συγγραφεῖς, ἀλλά τό ἴδιο θεόπνευστα. Καί αὐτή ἡ γραφή θά ἦταν καί πάλι ἔκφραση τῆς «ἅπαξ παραδοθείσης τοῖς ἁγίοις πίστεως» ὅπως σημειώνεται στήν ἐπιστολή Ἰούδα. (Ἐπ. Ἰούδα 1:30) Δέν παραλείπει, μάλιστα, νά πεῖ ὅτι ἐάν ὁ ἀπ. Παῦλος εἶχε «νοῦν Χριστοῦ» πολύ περισσότερο ἔχει «νοῦν Χριστοῦ» ἡ Ἐκκλησία. Δέν εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή ἡ πηγή τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά ἡ Ἱερά Παράδοσις.

Δάσκαλος καί μαθητής

Κεντρικό χαρακτηριστικό τῶν κειμένων τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ, ὅπως διαπιστώνει ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος καί μαζί του κι ἐμεῖς, εἶναι ὅτι ἀποτελοῦν διακριτική καί σεμνή, ἀλλά ταυτόχρονα καί ρωμαλέα, καταγραφή καί μεταφορά σ᾿ ἐμᾶς προσωπικῶν βιωμάτων του. Κι ἐδῶ ὀφείλουμε νά ἐντοπίσουμε ἕνα ἀπαραίτητο γιά τή ζωή μας χαρακτηριστικό: δάσκαλοι καί μαθητές, διδάσκοντες καί διδασκόμενοι, χρειαζόμαστε βιώματα ἀνάλογα μέ τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ, περισσότερα, ἀλλά κυρίως βαθύτερα, ἐντονώτερα, οὐσιαστικότερα, αὐθεντικότερα ἀπό αὐτά πού διαθέτουμε.

Ὁ ἀναγνώστης γρήγορα διαπιστώνει ὅτι γράφει ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας του, κάτι πού εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντικό γιά κάθε δάσκαλο, ὁποιουδήποτε ἐπιπέδου καί ὁποιαδήποτε σχέση κι ἄν ἔχει μέ τόν μαθητή του καί ἀποκτᾶ πολλαπλάσια σημασία καθώς σκοπός κάθε δασκάλου εἶναι νά καταστήσει τόν μαθητή του ἀνεξάρτητο καί ἱκανό νά πορευθεῖ μόνος του στή ζωή, κάνοντας πράξη τόν λόγο τοῦ Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου πρός τούς μαθητές του γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό «ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμέ δέ ἐλαττοῦσθαι» (Ἰω. 3:30).

Προσφέρουν στιβαρό θεολογικό λόγο

Τά κείμενα τοῦ Ἁγίου ἔχουν ὡς κύριο στόχο καί πρός τήν ἐπίτευξή του κατευθύνονται σταθερά καί ἀταλάντευτα νά θεραπεύσουν τή διαχρονική ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου νά γνωρίσει ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι τόν Κύριο.

Γι᾿ αὐτό εἶναι ἁπλά, ἀλλά παράλληλα βαθύτατα θεολογικά· σύγχρονα καί ταυτόχρονα διαχρονικά. Μέ ὥριμο ἐκκλησιαστικό λόγο καί μεστή θεολογική σκέψη, δίχως ἴχνος ἀνούσιας ἠθικολογίας ἤ ἠθικιστικῆς διαθέσεως, ἀκόμη καί ὅταν θίγουν ἠθικῆς φύσεως ζητήματα. Ἡ σκέψη του τέμνει συνεχῶς τήν ἀνθρωπίνη ψυχή μέ ἀσκητική διάκριση καί παιδική ἁπλότητα προχωρώντας σέ ὅλο καί λεπτότερες διακρίσεις καί βαθύτερους σχολιασμούς.

Κι ἐδῶ ἐντοπίζεται ὡς παράδοξο τό ὅτι ἐνῶ γράφτηκαν ἀπό κάποιον ἀγράμματο μοναχό χαμένο κάπου στίς ἐρημιές τοῦ Ἁγίου Ὄρους πρίν ἀπό ἑκατό περίπου χρόνια συνεχίζουν νά ἐκδίδονται, νά διαβάζονται, νά γίνονται ἀντικείμενο συζήτησης, νά προκαλοῦν μεγάλο ἐνδιαφέρον καί, τελικά, νά μᾶς προσφέρουν τήν ἄλλη προοπτική πού χρειάζεται ἡ ἐποχή μας, τήν προοπτική τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς πού ὁδηγεῖ στή σωτηρία.

Παλαιά Διαθήκη: θέλει γνώση καί σύνεση ἡ προσέγγισή της!

Ετικέτες

Άσμα Ασμάτων, Εκκλησία, Παλαιά Διαθήκη, Σολομών

Χριστός Ἀνέστη!

Προσφάτως ἔπεσε στήν ἀντίληψή μου ἄρθρο τοῦ κυρίου Παντελῆ Σβουρένου δημοσιευμένο στήν τοπική ἐφημερίδα «Βῆμα τῆς Κῶ», στό ὁποῖο, μέ τή βεβαιότητα καί τή σιγουριά τοῦ μή εἰδικοῦ, καταπιάνεται μέ ἕνα θέμα πού ὅπως ξεκάθαρα διαπιστώνουμε ἀπό τό κείμενό του δέν κατέχει οὔτε στό ἐλάχιστο. Καί βέβαια, δέν θά τόν κατηγοροῦσε κανείς γι᾿ αὐτό, ἐάν δέν ἀποτολμοῦσε νά εἰσχωρήσει σέ δύσκολα πεδία πού γιά νά τά ἀντιμετωπίσει κάποιος συγγραφέας, στοχαστής ἤ ἐρευνητής, τέλος πάντων, πρέπει στοιχειωδῶς τουλάχιστον νά τά κατέχει.

Τό πρῶτο λάθος τοῦ κυρίου Σβουρένου σχετίζεται μέ τόν τίτλο πού θέτει στό κείμενό του: «ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ «Η Πόρνη»» (Βῆμα τῆς Κῶ, ἀριθμός φύλλου 2621, 21 Ἀπριλίου 2020, σελ. 10). Ἡ ἐπιλογή του νά ἀποδώσει στήν Παλαιά Διαθήκη ἕναν τόσο «βαρύ» χαρακτηρισμό φανερώνει πολύ ἐπιφανειακή ἐπαφή μέ τό ἀντικείμενο τοῦ ἄρθρου καί προδίδει σοβαρό μεθοδολογικό ἀτόπημα, καθώς ὅπως θά δοῦμε στή συνέχεια ἀποδεικνύεται ὅτι δέν τό γνωρίζει. Τό ἀτόπημα αὐτό πού δείχνει ὅτι δέν ἔχει καταλάβει τί εἶναι ἡ Παλαιά Διαθήκη, εἶναι βέβαια ἀναμενόμενο ἀπό κάποιον πού ὡς μοναδική βιβλιογραφική ὑποστήριξη ἀναφέρει τόν Γιάννη Κορδάτο, ὁ ὁποῖος (ἐπίσης μή εἰδικός καί προσανατολισμένος ἰδεολογικά) καταπιάστηκε μέ πολλά θέματα κατά τήν πολυετῆ συγγραφική του δραστηριότητα. Παρακολούθησε νομικές σπουδές στό Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν (δέν εἶμαι σίγουρος ὅτι τίς ὁλοκλήρωσε) ἀλλά στά πεδία πού ἐργάστηκε συγγραφικά ἦταν μᾶλλον αὐτοδίδακτος. Τό ἔργο του κάλυψε εὐρύτατο φάσμα: ἀπό τήν κοινωνιολογία μέχρι τή μελέτη τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τή Βιβλική Ἱστορία. Οἱ τελευταῖοι χῶροι, πού κάπως τούς γνωρίζω, εἶναι πολύ δύσκολοι μέ τεράστια βιβλιογραφία καί μόνο γιά τή Βιβλική Ἱστορία ἀπαιτεῖται μόχθος μιᾶς ὁλόκληρης ζωῆς. Ὁ Γιάννης Κορδάτος, λοιπόν, μέ φιλότιμη, πολυετῆ προσπάθεια, ἀσχολήθηκε μέ αὐτά τά θέματα δίχως νά προσεγγίσει, νά ἐξετάσει ἔστω γιά λίγο τή θεολογική τους πτυχή. Θεωρώντας ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση εἶναι περιττή, ἀμελητέα ἤ ἐσφαλμένη, τήν παραβλέπει καί προχωρᾶ σέ βιβλιογραφική ἀξιοποίηση ἔργων παλαιῶν, ἰδεολογικά προσανατολισμένων πρός κάποιο πολιτικό ἤ φιλοσοφικό ρεῦμα, ὅπως π.χ. ἡ γνωστή Σχολή τῆς Τυβίγγης, πού υἱοθετοῦσε τό σχῆμα ἀνελίξεως τῆς ἱστορίας τοῦ Ἐγέλου: θέση-ἀντίθεση-σύνθεση, καί κάποτε, στά μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα, θεωρήθηκε πρωτοπόρα, ἀλλά σύντομα ξεπεράστηκε ἀπό ὅλους τούς εἰδικούς μελετητές. Στά ἔργα του διακρίνουμε ἐπιρροές καί τῆς Μορφοϊστορικῆς Σχολῆς πού ἀπό τίς ἀρχές μέχρι τά μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνα προσπάθησε νά ἑρμηνεύσει τά βιβλικά θέματα στηριγμένη στήν ἀνάλυση καί μελέτη τῶν φιλολογικῶν μορφῶν τῶν βιβλικῶν κειμένων καί στήν προσπάθεια ἀπομύθευσης τῶν γεγονότων, ἀλλά καί αὐτή σύντομα ξεπεράστηκε.

Σέ ὅσα ἔργα του γνωρίζουμε δέν ἐντοπίσαμε κανένα πατερικό παράθεμα ἤ ἔστω κάποια ἀνάλογη ἀναφορά. Ὑπάρχουν παραπομπές στόν ἱστορικό Ἰώσηπο καί στόν Φίλωνα, τόν ἀλληγοριστή σοφό τοῦ 1ου μ.Χ. αἰῶνα, ὁ ὁποῖος ὅμως οὔτε χριστιανός ἦταν οὔτε τά ἔργα του, πού εἶναι γεμάτα ἀπό ἀλληγορικούς -συχνά ἀκατανόητους- συμβολισμούς, ἐκφράζουν τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Καί ἔχουμε τό παράδοξο κάποιος νά μιλᾶ γιά τήν Ἁγία Γραφή, γέννημα καί καρπό τῆς Ἐκκλησίας, μέ πλήρη ἀπουσία τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς θεολογίας της, καί φυσικά ἐλλειπῆ καί πλημμελῆ χρήση τῆς ἑλληνικῆς καί διεθνοῦς βιβλιογραφίας. Εἶναι δυνατόν νά τήν κατανοήσει; Εἶναι δυνατόν ἡ ἐνασχόλησή του νά εἶναι ἰδεολογικά ἀνεξάρτητη ὅταν οἱ προϋποθέσεις τῆς μελέτης του εἶναι ἰδεολογικά προσανατολισμένες καί ἀπορρίπτει τήν Ἐκκλησία;

Καί ἐπανερχόμαστε στό κείμενο τοῦ κυρίου Σβουρένου. Ξεκινᾶ μέ ἀναφορᾶ στόν 79ο Ψαλμό, ἔργο τοῦ Ἀσάφ, ὁ ὁποῖος ἔγραψε κάποιους ἀπό τούς 150 Ψαλμούς (οἱ περισσότεροι εἶναι ἔργα τοῦ Βασιλιᾶ Δαβίδ). Σχολιάζει τούς στίχους 15 καί 16 καί τούς ἀποδίδει μαζί μέ ὁλόκληρο τόν Ψαλμό, βέβαια, στόν Βασιλιᾶ Σολομώντα, τόν ὁποῖο ἀποκαλεῖ πόρνο. Βέβαια, καί πάλι κάνει λάθος καθώς, ὅπως σημειώσαμε ὁ 79ος Ψαλμός δέν ἔχει γραφεῖ ἀπό τόν Σολομώντα, ἀλλά ἀπό τόν λευίτη Ἀσάφ, ὁ ὁποῖος ἔζησε τήν ἐποχή τοῦ Δαβίδ.

Πότε ἔζησε, ὅμως, ὁ Δαβίδ;

Στόν ἀρχαῖο Ἰσραήλ τρεῖς βασίλευσαν στό ἑνιαῖο βασίλειο:

• ὁ Σαούλ ἀπό τό 1012 ἕως τό 1004 π.Χ.
• ὁ Δαβίδ ἀπό τό 1004 ἕως τό 965 π.Χ.
• ὁ Σολομών ἀπό τό 965 ἕως τό 926 π.Χ.

Τό βασίλειο διασπάστηκε σέ Βόρειο καί Νότιο μετά τόν Σολομώντα. Ἂν καὶ λόγῳ τῆς παλαιότητας τῆς ἐποχῆς ὑπάρχουν μικρές διαφοροποιήσεις στά χρόνια πού βασίλευσαν οἱ τρεῖς αὐτοί βασιλεῖς, εἶναι σίγουρο ὅτι ἡ περίοδος τοῦ ἑνιαίου Βασιλείου ἐκτείνεται ἀπό τό τέλος τοῦ 11ου μέχρι τό τέλος τοῦ 10ου π.Χ. αἰῶνα. Κι ἐδῶ τό τρίτο σοβαρό σφάλμα τοῦ κυρίου Σβουρένου, καθώς τοποθετεῖ τόν Βασιλιά Σολομώντα στόν 8ο καί ὄχι στόν 10ο αἰῶνα πού ἀναμφισβήτητα ἔζησε.

Τέταρτο παράδοξο σφάλμα τοῦ κυρίου Σβουρένου εἶναι ὅτι ἀναφέρει πῶς «ὁ Κορδᾶτος γράφει ὅτι ὁ Σολομών εἶχε 700 γυναῖκες νόμιμες καί ἄλλες τόσες παράνομες» διότι προφανῶς δέν γνωρίζει ὅτι αὐτή ἡ ἀναφορά προέρχεται ἀπό τήν Ἁγία Γραφή διαφορετικά ἐπιστημονικά ὀρθό θά ἦταν νά ἀναφέρει πρώτα τήν πηγή καί ἔπειτα τή δευτερογενῆ βιβλιογραφία. Στό βιβλίο Γ΄ Βασιλειῶν (11:1-6) περιγράφεται ἡ ἄστατη ζωή τοῦ Σολομώντα, ἀμέσως μετά ἡ ἀποστασία του ἀπό τόν ἀληθινό Θέο (Γ΄ Βασιλειῶν 11:7-13) καί στή συνέχεια τά προβλήματα πού προκάλεσε ἡ στάση του αὐτή.

Παρά ταῦτα, στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας ὁ Σολομών ἔχει καταγραφεῖ καί παραδίδεται ὡς σοφός καί ὄχι ὡς πόρνος ὅπως χαρακτηρίζεται στό ἄρθρο πού συζητᾶμε. Γιατί συμβαίνει αὐτό ἄραγε; Μέ αὐτό τό ἐρώτημα ἐρχόμαστε στήν καρδιά τοῦ προβλήματος πού ἐμμέσως θίγει ὁ ἀρθρογράφος. Γιατί τιμᾶμε ὡς ἅγιο καί δίκαιο τόν βασιλέα Σολομώντα, ἐνῶ γνωρίζουμε ἀπό τήν ἴδια τήν Ἁγία Γραφή, καί ὄχι ἀπό τόν Γιάννη Κορδᾶτο βέβαια, ὅτι ἦταν ἀνήθικος;

Γιά νά ἀπαντηθεῖ αὐτό τό ἐρώτημα στήν πραγματικότητα πρέπει νά ποῦμε τί εἶναι ἡ Παλαιά Διαθήκη, γιατί μπῆκε στήν Ἁγία Γραφή, γιατί τήν χρησιμοποίησε ὁ Χριστός καί οἱ συγγραφεῖς τῆς Καινῆς Διαθήκης, γιατί τήν διαβάζουμε καί τήν χρησιμοποιοῦμε κατά κόρον στίς Ἀκολουθίες καί στά Μυστήρια, ἐνῶ σέ αὐτή περιέχονται πολλές μή ἠθικές ἀναφορές, πολλά ἀπεχθῆ ἐγκλήματα καί περιστατικά καί δεδομένα πού δέν θεωροῦνται κατάλληλα γιά ἠθική διαπαιδαγώγηση.

Ἡ ἀπάντηση στήν πραγματικότητα εἶναι πολύ ἁπλή: διότι σκοπός τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἐν γένει, καί τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἰδικότερα δέν εἶναι νά μᾶς διαπαιδαγωγήσει ἠθικά, ἀλλά νά μᾶς ὁδηγήσει στή σωτηρία. Στοχεύει νά δημιουργήσει ἁγίους καί ὄχι «χρηστούς πολῖτες» ἤ ἠθικούς χαρακτῆρες. Ἐάν στόχευε σέ αὐτό πολλά ἔπρεπε νά εἶναι διαφορετικά σέ αὐτή. Πάντως, καί ὀφείλουμε νά τό σημειώσουμε, ὑπάρχει σέ αὐτή πλῆθος κειμένων πού ἔχουν πολλά ἠθικοπλαστικά καί διδακτικά στοιχεῖα. Τέτοια εἶναι οἱ Ψαλμοί, οἱ Παροιμίες, ὁ Ἐκκλησιαστής, ἡ Σοφία Σολομῶντος, ἡ Σοφία Σειράχ καί ἄλλα. Πολλά ἀπό αὐτά ἀποδίδονται στόν Σολομώντα. Ἀνάμεσα σέ αὐτά ἀνήκει καί τό περίφημο Ἆσμα Ἀσμάτων πού ποτέ ἡ Ἐκκλησία δέν τό κατανόησε ὡς προκλητικό πορνογράφημα ὅπως προσπαθεῖ νά τό παρουσιάσει ὁ κύριος Σβουρένος. Καί δέν νομίζω ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὑπέρ τῆς πορνογραφίας ἤ κινεῖται μέ τήν ἀνηθικότητα πού ἀποδίδει σέ αὐτό ὁ ἀρθρογράφος.

Ἡ ἐκκλησιαστική ἐμπειρία πάντοτε τό κατανόησε καί τό προσέγγισε ὡς κορυφαία ἔκφραση ἀγάπης καί ἔρωτα πού ἑνώνει μέ λεπτότητα, ποιητική διάθεση καί ἀπίστευτη τρυφερότητα τούς ἀγαπημένους πού ἐπιθυμοῦν νά ἐνωθοῦν καί σωματικά ὡς καρπό τῆς «κραταιᾶς ὡς θάνατος ἀγάπης» (Ἆσμα Ἄσμάτων 8:6) τους. Φαντάζομαι ὅτι ἀνάλογη κριτική ἐκ μέρους τοῦ κυρίου Σβουρένου θά ἀντιμετωπίσει καί ἡ φράση τοῦ Μυστηρίου τοῦ Γάμου πού ζητᾶ ἀπό τόν Θεό νά ἁρμόσει, δηλαδή νά ἑνώσει μέ τόν καλύτερο δυνατό τρόπο, ἐκτός ἀπό τίς ψυχές καί τά σώματα τῶν νυμφευομένων…

Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε ὕμνησε καί ὑμνεῖ τόν ἔρωτα καί τήν ἀγάπη ὡς τήν κορυφαία ἐκδήλωση τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν συνάνθρωπο καί κυρίως πρός τόν Θεό. Ἀμέτρητα κείμενα ἁγίων, παλαιῶν καί συγχρόνων, ἐκφράζουν μέ τόν πλέον ἐρωτικό τρόπο τήν ἀγάπη τους γιά τόν Θεό καί τήν ἐκφράζουν μέ αὐτόν τόν τρόπο γιατί ἁπλούστατα εἶναι ἐρωτευμένοι μαζί Του, τούς λείπει, τόν ἀγαποῦν! Δέν μποροῦν νά ζήσουν χωρίς Αὐτόν! Ἀνοίγονται πρός Αὐτόν μέ ὅ,τι σημαίνει αὐτό γιά τή ζωή τους… Αὐτό γιά ἐμᾶς πού συνήθως τηροῦμε ἠθικιστική στάση πρός τή ζωή, πού βλέπουμε τόν Θεό ὡς τιμωρό τῶν ἁμαρτιῶν μας ἤ αὐτόν πού ἐπιβραβεύει τίς καλές μας πράξεις, εἶναι ἀκατανόητο, εἶναι σκάνδαλο.

Τό ἀπροϋπόθετο ἄνοιγμα στόν ἄλλο εἴτε αὐτός εἶναι συνάνθρωπος εἴτε ὁ Θεός ἀπαιτεῖ νά χάσεις τή βολή σου, νά θυσιάσεις τά θέλω σου, νά παραμερίσεις τόν ἐγωισμό σου καί πολλά ἄλλα δύσκολα. Αὐτά διαβάζει, αὐτά διακρίνει ἡ Ἐκκλησία στό Ἄσμα Ἀσμάτων. Γι᾿ αὐτό τό ἔβαλε στόν Κανόνα τῆς Ἁγίας Γραφῆς.

Ἡ Ἁγία Γραφή δέν εἶναι ἐγχειρίδιο ἠθικῆς, ἄν καί θά μᾶς βόλευε νά εἶναι. Ὁ Σαούλ, παραδείγματος χάριν, δέν κατακρίθηκε ἐπειδή ἦταν ἀνήθικος οὔτε ὁ Δαβίδ δοξάσθηκε ἐπειδή ἦταν ὑπόδειγμα ἠθικῆς. Ὁ μέν πρῶτος ἔχασε τόν δρόμο του ὅταν σταμάτησε νά ἐμπιστεύεται τόν Θεό καί ὁ δεύτερος κέρδισε τήν ἁγιότητα, καθώς, παρά τίς ἁμαρτίες καί τά σφάλματά του, στό τέλος στρεφόταν πρός τόν Θεό καί μέ ἐμπιστοσύνη ζητοῦσε τό ἔλεος καί τή βοήθειά Του.

Σκοπός τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀλλά καί τῆς Καινῆς εἶναι νά μᾶς δείξει τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί τήν πορεία αὐτοῦ τοῦ σχεδίου μέσα στήν ἱστορία, μέχρι τήν ἀνακαίνιση τοῦ κόσμου. Ἡ Ἁγία Γραφή δέν ζητᾶ ἄμεμπτη ἠθική, ἀλλά ταπείνωση, μετάνοια καί ἀγάπη! Ἂς μήν λησμονοῦμε ὅτι ἄμεμπτη ἠθική εἶχαν οἱ Φαρισαῖοι…

Ὁ Σολομών, μέ τά λάθη καί τή σοφία του, τήν πίστη καί τήν ἀποστασία του, κατόρθωσε, τελικά, νά βρεθεῖ κοντά στόν Θεό καί νά ζητήσει τό ἔλεός Του.

Πολλά θά μπορούσαμε νά ἀναφέρουμε ἀκόμη σέ σχέση μέ τό ἄρθρο τοῦ κυρίου Σβουρένου, ἀλλά θά κλείσουμε μέ ἕνα ἀκόμη σφάλμα, πού κατά τή γνώμη μας εἶναι καί τό σοβαρότερο, διότι δείχνει ὄχι ἄγνοια κάποιου θέματος ἀλλά στάση πού δέν προσφέρει κάτι· ἁπλῶς κατηγορεῖ!

Κλείνει, λοιπόν, μέ ἕνα ἀδικαιολόγητο ἀντισημιτικό ξέσπασμα μίσους πού ἐπ᾿ οὐδενί μπορεῖ νά θεμελιωθεῖ ἤ νά ὑποστηριχτεῖ ἐπιστημονικά: γιά ὅλα συλλήβδην τά δεινά τῆς ἀνθρωπότητας παρουσιάζεται νά φταίει ὁ περιούσιος λαός, ὁ ὁποῖος ἔχει τόν κατάλληλο βασιλιά, αὐτόν πού τοῦ ταιριάζει, τόν πλέον ἀνήθικο. Τί νά πεῖ κανείς γιά τέτοια λόγια …

Στήν πραγματικότητα τό ἄρθρο στό ὁποῖο ἀναφερθήκαμε δέν ἔχει ἐπιστημονική, θεολογική ἤ κάποια ἄλλη ἀξία. Δείχνει ὅμως πού μπορεῖ νά ὁδηγήσει ἡ ἄγνοια, ἡ κακή χρήση τῶν πηγῶν, ἡ λάθος ἀξιοποίηση τῆς βιβλιογραφίας καί ἡ ἀμετροέπεια νά ἀσχολούμαστε μέ δύσκολα θέματα καί νά γράφουμε δημοσίως γι᾿ αὐτά σάν νά ἰδιωτεύουμε.

Ὁ δημόσιος λόγος ὀφείλει νά ἔχει κάποια ἀξιοπρέπεια. Λάθη καί σφάλματα κάνουμε ὅλοι. Δεοντολογικά, ὅμως, ὅσοι ἐκφέρουμε δημόσιο λόγο εἴμαστε «ὑποχρεωμένοι» νά προσπαθοῦμε νά γνωρίζουμε, στοιχειωδῶς ἔστω, τό ἀντικείμενό μας. Μόνο ἔτσι δείχνουμε τόν ἁρμόζοντα σεβασμό στόν ἀναγνώστη ἤ ἀκροατή καί ἡ συμβολή μας, μικρή ἤ μεγάλη, ἔχει νόημα καί λογίζεται ὡς προσφορά.

Μεγάλη Ἑβδομάδα: μιά προκλητική πρόσκληση

Ετικέτες

Ανάσταση, Ανάσταση του Λαζάρου, Μυστικός Δείπνος, Μέγα Σάββατο, Μεγάλη Δευτέρα, Μεγάλη Εβδομάδα, Μεγάλη Πέμπτη, Πάσχα, Σταύρωση, Χριστός, μετάνοια

Τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου λήγει ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί ἀμέσως, μέ τόν Ἑσπερινό τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων, ξεκινᾶ ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα πού καί αὐτή ὁλοκληρώνεται μέ τόν Ὄρθρο τοῦ Μεγάλου Σαββάτου!

Πραγματικά Μεγάλη, ὄχι φυσικά σέ διάρκεια, ἀλλά σέ σπουδαιότητα γιά τή ζωή κάθε πιστοῦ, καθώς βάζει τή σφραγίδα της στή συμπόρευσή του μαζί μέ τόν Χριστό πρός τό Πάθος μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά ἀκολουθήσει καί ἡ δική του, τοῦ καθενός μας, ἡ Ἀνάσταση. Οἱ καθημερινές ἀκολουθίες στόν βασικό τους κορμό εἶναι ἴδιες μέ τίς ἄλλες ἡμέρες (δηλαδή ὑπάρχει Ἑσπερινός, Ὄρθρος, Ὥρες, Ἀπόδειπνο καί Προηγιασμένη ἤ κανονική Θεία Λειτουργία) καί χαρακτηρίζονται ἀπό βαθειά κατάνυξη, ὑψηλῆς θεολογικῆς καί ποιητικῆς ἀξίας κείμενα, ἔντονη συμμετοχή τῶν πιστῶν, πολύωρη παραμονή στούς ναούς καί σέ ὅλες κυριαρχεῖ ἡ πορεία πρός τό Πάθος, τόν Θάνατο καί, ἐν τέλει, τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου.

Ὁ κορμός τῶν κειμένων προέρχεται ἀπό τήν Καινή Διαθήκη, ὑπάρχουν πάμπολλες βιβλικές ἀναφορές, καί εὔκολα διαπιστώνουμε ὅτι ἐπιχειρεῖται μία σαφής σύνδεση Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης μεταξύ τους, ὅπως, ἴσως, ποτέ ἄλλοτε μέσα στό λειτουργικό ἔτος, καθώς κυριαρχοῦν οἱ Ψαλμοί, οἱ Προφητεῖες γιά τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση, καί τά κείμενα ἀπό τήν Πεντάτευχο. Ἐξάλλου οἱ βιβλικές ἀναφορές ἀποτελοῦν τήν ἀφορμή καί τήν ἀφετηρία γιά τά περισσότερα τροπάρια πού συνθέτουν τίς κατανυκτικότατες ἀκολουθίες καί μᾶς παρουσιάζουν ὁλόγλυφο, μέ γλαφυρό καί συνάμα λιτό τρόπο, τά πολλά καί ἰδιαιτέρως σημαντικά μηνύματα τῶν ἡμερῶν. Καί ἐξηγοῦμαι, αὐτό πού λέμε «μηνύματα» στήν ἐκκλησιαστική γλῶσσα σέ καμία περίπτωση δέν εἶναι κάποιες ἰδέες, κάποια θεωρία, μερικές σκέψεις διατυπωμένες σέ πεζό ἤ ποιητικό λόγο στό χαρτί. Πάντοτε, εἶναι καρπός τῆς ἐμπειρίας πού εἶχαν οἱ δημιουργοί τους ἀπό τή σχέση τους μέ τόν Σαρκωμένο Λόγο, δηλαδή τόν Χριστό.

Πολύ ἁπλά, μεταφέρουν σέ ἐμᾶς αὐτό πού ἤδη ζοῦσαν ὡς ἐμπειρία. Αὐτόν πού τούς ἄλλαξε τή ζωή. Αὐτόν πού εἶδαν μέ τά μάτια τους καί ἔζησαν πλάι Του. Αὐτόν πού θρήνησαν ἐσταυρωμένο καί ψηλάφισαν ἀναστημένο. Κι ὅλα αὐτά πού μᾶς μεταφέρουν τά ζοῦσαν ἔντονα, ζωντανά, μέ πίστη καί ἁπλότητα, στήν καθημερινότητά τους. Ὄχι σάν μιά ἔξυπνη ἰδέα ἤ ὡς μία θεωρία πού θά ἄλλαζε τόν κόσμο καί τή ζωή τους.

Αὐτό τό καταλαβαίνουμε ἀπό τά γεγονότα καί τά παραδείγματα πού προβάλλονται κατά τή διάρκεια τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας.

Ἤδη ἀπό τήν Κυριακή τῶν Βαΐων ἔχουμε τή θριαμβευτική Εἴσοδο τοῦ Χριστοῦ στήν Ἰερουσαλήμ, ἕνα γεγονός πού συγκλονίζει ὁλόκληρη τήν πόλη (τότε εἶχε 25.000-30.000 κατοίκους, ἀλλά τίς ἡμέρες τοῦ Πάσχα ὁ πληθυσμός ξεπερνοῦσε τίς 150.000) καί δέν περνᾶ ἀπαρατήρητο. Μάλιστα, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι εἶναι θριαμβευτική ὄχι, φυσικά, γιατί τό προκαλεῖ ὁ Χριστός, ἀλλά διότι ἡ, ὑπό τύπον θριάμβου, ὑποδοχή ἐκφράζει τήν εἰκόνα πού εἶχε ὁ λαός γι᾿ Αὐτόν. Ἡ ὑποδοχή εἶναι αὐθόρμητη καί στηρίζεται στήν ἐμπειρία τῶν Ἰουδαίων γιά τόν Χριστό! Τό ὡραῖο, πρέπει νά ὁμολογήσουμε, εἶναι ὅτι ὀρθῶς ὑποδέχονται μέ κλάδους φοινίκων καί δοξάζουν τόν Χριστό, καθώς ὅπως θά διαπιστώσουν σέ λίγο εἶναι ὁ νικητής τοῦ θανάτου, ἀλλά ὅταν τό κάνουν δέν τό γνωρίζουν ἀκόμη. Τόν δοξάζουν γιά τούς λάθος λόγους, ἐκτός ἴσως ἀπό κάποιους πού μετά καί τήν ἔγερση τοῦ Λαζάρου ἀρχίζουν νά ἀντιλαμβάνονται ὅτι κάτι διαφορετικό συμβαίνει …

Ὁ Χριστός συνεχίζει νά τούς «πλουτίζει» μέ ἔντονες ἐμπειρίες καί νά προκαλεῖ τό, ἐφησυχασμένο ὡς συνήθως, κοινό αἴσθημα. Μέ τό εὐαγγέλιο τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Τρίτης ξεκαθαρίζει τή στάση του ἀπέναντι στούς εὐσεβεῖς τῆς ἐποχῆς, Φαρισαίους (κυρίως) καί Σαδδουκαίους, καί δηλώνει ὅτι ἦρθε ὁ καιρός πού θά παραμεριστεῖ αὐτό πού γίνεται γιά νά φαίνεται, ἤ γιά νά τηρηθοῦν κάποιοι κανόνες, καί θά δώσει τή θέση του στό οὐσιῶδες, αὐτό πού ἀλλάζει τή ζωή μας καί τή στάση μας πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον.

Τό ἴδιο διαπιστώνουμε καί ἐάν μελετήσουμε τήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου τῆς Μεγάλης Τετάρτης, ὅπου ὡς πρότυπο γιά τή ζωή μας προβάλεται μία πόρνη, ἡ ὁποία, βεβαίως, δέν ἐπέμεινε στό σφάλμα της, ἀλλά συνειδητοποίησε τή μοναξιά στήν ὁποία τήν ὁδηγοῦσε καί μετανόησε. Ἴσως σήμερα, πού πολλές ἀντιλήψεις ἔχουν ἀλλάξει, δέν κατανοοῦμε τί ἀκριβῶς ἔλεγε στούς συγχρόνους Του ὁ Χριστός καί πόσο κόντρα πήγαινε σέ κάθε παγιωμένη ἀντίληψη γιά τήν ἠθική καί τήν κοινωνική εὐπρέπεια. Ἐμεῖς εἴμαστε ἐξοικειωμένοι, κατά κάποιον τρόπο, μέ τήν ἔννοια τῆς μετάνοιας, καί γι᾿ αὐτό μποροῦμε νά ἀξιολογήσουμε θετικά τή μετάνοια τῆς ἁμαρτωλῆς. Τότε, ὅμως, ἡ μετάνοια δέν ἀρκοῦσε, ἀπαιτοῦνταν καί μία σειρά πράξεις, ἕνα τελετουργικό καθάρσεως, γιά νά μπορέσει νά ἀγγίξει μία πόρνη ἕναν εὐσεβῆ Ἰουδαῖο. Ὁ Χριστός παραμερίζει τά πάντα ἐκτός ἀπό τή μετάνοια! Δέν νοιάζεται γιά τύπους καί κανόνες. Τά σαρώνει ὅλα ἡ διαπίστωσή Του ὅτι ἡ γυναίκα «ἀγάπησε πολύ!»

Ἀνάλογη ἡ στάση Του κατά τόν Μυστικό Δεῖπνο. Κρατᾶ ὡς βάση τοῦ ἑορτασμοῦ μέ τούς μαθητές Του τό παραδοσιακό ἰουδαϊκό πασχάλιο δεῖπνο, ἀλλά τό μεταμορφώνει μετατρέποντάς το σέ Δεῖπνο μύησης τῶν μαθητῶν στό Μυστήριο τῆς ἐπερχομένης Βασιλείας. Πρῶτα πλένει τά πόδια τῶν μαθητῶν! Ἀπαράδεκτο ἀπό κάθε ἄποψη γιά τήν ἀντίληψη τῆς ἐποχῆς. Ὁ δάσκαλος ἦταν σεβαστός καί ἤξερε νά κρατᾶ τή θέση του, ὅπως λέμε. Ὁ Χριστός κάνει ἀκριβῶς τό ἀντίθετο. Στό πασχάλιο δεῖπνο κυριαρχοῦσε ὁ τελετουργικά σφαγμένος και ἑτοιμασμένος ἀμνός. Ἀντιθέτως, καί πάλι, ὁ Χριστός δέν ἀρκεῖται νά προσφέρει στούς μαθητές ἀρνί καί τά ἄλλα πασχαλινά ἐδέσματα, ὅπως θά περίμεναν. Κάνει τό ἀδιανόητο νά δώσει στούς μαθητές Του νά φᾶνε τόν Ἴδιο τόν Ἑαυτό του. Μποροῦμε ἄραγε νά νιώσουμε πόσο περίεργα ἀκούστηκαν τότε τά λόγια πού τούς εἶπε ἐκεῖνο τό βράδυ;

Τό ἴδιο καί στή Σταύρωση. Μόλις ἀνεβαίνει ὁ Χριστός στόν Σταυρό καταλαβαίνουμε πόσο ἀπογοήτευσε τούς ζηλωτές Ἰουδαίους τῆς ἐποχῆς. Αὐτούς πού τόν ὑποδέχθηκαν μετά βαΐων καί κλάδων. Συνέτριψε τά ὄνειρά τους. Ἡ θριαμβευτική εἴσοδος στήν Ἰερουσαλήμ παραπέμπει εὐθέως σέ παλιότερες ἔνδοξες στιγμές τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως π.χ. τήν εἴσοδο στήν πόλη τοῦ βασιλέα Σαούλ μέ τόν νεαρό, ἀλλά ἤδη ἔνδοξο, Δαβίδ καί, φυσικά, ἀργότερα τοῦ Δαβίδ, ὡς δοξασμένου βασιλιᾶ πλέον. Τά πράγματα στήν περίπτωση τοῦ Χριστοῦ ἐξελίσσονται ἐντελῶς διαφορετικά. Ἡ ἐξέλιξη μοιάζει νά χλευάζει αὐτούς πού τόν περίμεναν ὡς ἔνδοξο ἀπελευθερωτή. Ἡ κατάληξη, λίγες ἡμέρες μετά, εἶναι διαμετρικά ἀντίθετη μέ τίς προσδοκίες τους. Ἀντί γιά δοξασμένη πορεία ἔρχεται ἡ σύλληψη, ἡ διαπόμπευση, ὁ σταυρός καί ὁ θάνατος.

Καί πάλι ὅμως ἡ συνέχεια εἶναι προκλητική. Καί πάλι εἶναι ἡ ἀντίθετη ἀπό αὐτή πού οἱ πολλοί Ἰουδαῖοι περίμεναν: τόν θάνατο συνήθως τόν ἀκολουθεῖ ἡ σήψη καί ἡ λήθη. Ὄχι ὅμως στήν περίπτωση τοῦ Χριστοῦ: τόν θάνατό Του τόν ἀκολούθησε ἡ Ἀνάσταση καί μάλιστα μέ συντριπτική νίκη ἐπάνω στόν Διάβολο, τόν κλειδοκράτορα τοῦ Ἅδη.

Ὅταν λοιπόν ὁ Χριστός προκαλεῖ καί συντρίβει μέ τίς πράξεις του τή λογική μας, στήν πραγματικότητα μᾶς ἀπελευθερώνει ἀπό τίς δεσμεύσεις καί τούς περιορισμούς πού οἱ ἴδιοι θέτουμε. Διευρύνει τά ὅριά της. Εἶναι σάν νά μᾶς διδάσκει μία ἐξίσωση μέ ἕναν ἄγνωστο καί δύο τιμές πού ταιριάζουν καί οἱ δύο καί τήν ἐπιλύουν σωστά.

Τόν θάνατο τόν ἀκολουθεῖ ὁ θάνατος, μέχρι πού ὁ Χριστός μᾶς δίνει τή δυνατότητα νά τόν ἀκολουθήσει καί ἡ Ζωή! Γι᾿ αὐτό ἡ προσέγγισή μας πρός Αὐτόν καί τό Μυστήριο τῆς Ἀναστάσεως δέν μπορεῖ νά ἔχει ἄλλη βάση στήριξης παρά μόνο τήν πίστη καί ἀφετηρία τήν ἐμπειρία τῆς ζωῆς μαζί Του. Κι αὐτή ἡ ἐμπειρία δέν ἀποκτᾶται παρά μόνο μέ τή συμμετοχή μας στό Σῶμα τοῦ Ἀναστάντος, στό Ποτήριο τῆς Ζωῆς, στή Θεία Κοινωνία! Τελικά, ὅλα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν πρόσληψη –ἤ ὄχι– αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας τῶν Ἀποστόλων καί τῆς Ἐκκλησίας. Μόνο ἐάν καταφέρουμε νά κάνουμε τήν ἐμπειρία τοῦ Ἀναστημένου Χριστοῦ κομμάτι τῆς καθημερινότητάς μας θά σωθοῦμε. Αὐτό ἐξάλλου ἔκανε καί κάνει ἡ Ἐκκλησία, παρά τίς ἀδυναμίες τῶν μελῶν της, καί ἐπί δύο χιλιάδες χρόνια συνεχίζει νά μᾶς φωτίζει, νά μᾶς μεταμορφώνει, νά μᾶς ἀνακαινίζει καί, ἐν τέλει, νά μᾶς ἁγιάζει!

Καλή Ἀνάσταση!

Νηστεία: τί ἀκριβῶς ἐπιδιώκουμε μέ αὐτή;

Ετικέτες

Παπαχαρτοφύλης, Χριστός, νηστεία

Προσφάτως διαβάσαμε στό διαδίκτυο κείμενο τοῦ κ. Νικολάου Παπαχαρτοφύλη, φιλολόγου καθηγητοῦ, μέ τίτλο «Ἐκ τοῦ στόματος τῶν νηστευόντων εἰς τόν ἀφεδρῶνα», στό ὁποῖο ἀσχολεῖται μέ τό θέμα τῆς νηστείας. Παρά τήν θετική, πιθανολογῶ, πρόθεσή του, δυστυχῶς προχωρᾶ σέ ἀπευκταῖες γενικεύσεις καί συνδέσεις καί ἐν τέλει, φρονῶ ὅτι, καταλήγει σέ ἀσαφές συμπέρασμα πού δέν βοηθᾶ τόν ἀναγνώστη νά σχηματίσει ἄποψη σχετικά μέ τό νόημα τῆς νηστείας.

Τό κείμενο ξεκινᾶ μέ τήν ὀρθή παραδοχή ὅτι ἡ νηστεία ὡς πρακτική ὑπάρχει ἀπό τήν ἀρχαιότητα καί συναντᾶται σέ πολλές θρησκεῖες. Πράγματι, σέ πολλές θρησκεῖες ἦταν πρόσφορο μέσο καθαρμοῦ καί ἐξαγνισμοῦ. Γιά τήν ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική παράδοση, ὅμως, δέν ἰσχύει κάτι τέτοιο. Ἡ νηστεία δέν εἶναι μία ἀφηρημένη, θεωρητική, πρακτική. Δέν σχετίζεται μέ τήν κάθαρση, τόν ἐξαγνισμό, τήν ἀποτοξίνωση ἤ ὅ,τι ἄλλο συναφές μπορεῖ ἀκούσουμε ἤ νά διαβάσουμε. Εἶναι ἕνας τρόπος νά νιώσουμε τόν πλησίον πού στερεῖται, νά παλέψουμε μέ τόν ἑαυτό μας, νά ἀντιπαρατεθοῦμε μέ τίς ἀδυναμίες μας καί, ἐν τέλει, νά μετανοήσουμε. Μόνο ἐάν πεινάσουμε θά καταλάβουμε αὐτόν πού πεινᾶ. Μόνο ἐάν στερηθοῦμε θά ἀντιληφθοῦμε τί σημαίνει ἡ στέρηση.

Τό πλαίσιο τῆς νηστείας διαγράφει πολύ ὄμορφα ἡ εὐαγγελική περικοπή πού διαβάζεται στούς ναούς μας τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς (Ματθαίου 6:14-21). Σέ αὐτή, ἡ νηστεία δέν προσεγγίζεται ὡς ἕνα ἀτομικό κατόρθωμα πού μπορεῖ νά πετύχει ὁ πιό ἱκανός, ὁ πιό εὐφυής ἤ ὁ πιό ἰσχυρός, ἀλλά εἶναι ἕνας ἀγῶνας πού γιά νά πετύχει πρέπει νά προσεγγίζεται σέ σχέση μέ τόν ἕτερο. Γιά νά ἔχει νόημα ἡ νηστεία, ὅπως διδάσκει ὁ Χριστός στήν περικοπή αὐτή, πρέπει νά γίνεται μέ ταπείνωση, προσοχή καί διάκριση, ὥστε νά μήν προκαλεῖ τόν διπλανό μας, νά μήν λειτουργεῖ ὡς μία πράξη αὐτοεπιβεβαίωσης καί αὐτοθαυμασμοῦ. Δέν ἔχει ὡς σκοπό νά πετύχουμε τόν ἔπαινο τῶν ἄλλων, ἀλλά εἶναι μία ἄριστη εὐκαιρία νά ἐξετάσουμε τόν ἐαυτό μας καί νά δοῦμε ποῦ βρισκόμαστε. Ἡ νηστεία δέν γίνεται γιά νά μᾶς τιμήσουν οἱ ἄλλοι, ἀλλά γιά νά ἐπιτελέσουμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο εἶναι νά μετανοήσουμε γιά τίς ἁμαρτίες μας, οἱ ὁποῖες σταθερά μᾶς ἀπομονώνουν ἀπό τήν κοινωνία μέ τόν συνάνθρωπο καί μᾶς στεροῦν τή χαρά τῆς ἐπικοινωνίας καί τῆς προσφορᾶς ἀγάπης.

Στό ἴδιο μῆκος κύματος κινεῖται καί τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς ἴδιας ἡμέρας, στό ὁποῖο ἡ νηστεία συσχετίζεται μέ τήν πίστη (πρός Ρωμαίους ἐπιστολή 13:11-14:4). Ὁ ἀπ. Παῦλος δηλώνει ξεκάθαρα ὅτι ὅποιος ἔχει σταθερή πίστη μπορεῖ νά παρακάμπτει τούς περιορισμούς τῆς νηστείας. Κι ἀμέσως, γιά νά μή θεωρηθεῖ ἡ νηστεία μιά τυπική θρησκευτική ὑποχρέωση, συμπληρώνει ὅτι αὐτός πού ἔχει προοδεύσει πνευματικά, δέν πρέπει νά ἐξαντλεῖ μέ τή στάση του αὐτόν, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀδύναμη πίστη καί ὀφείλει –ἀπέναντι στόν ἑαυτό του– νά νηστεύει. Καί ἀμέσως προτρέπει αὐτούς πού νηστεύουν νά μήν ἀσχολοῦνται μέ τί πράττουν ὅσοι δέν νηστεύουν, ἀλλά μέ τίς ἁμαρτίες τους. Δέν εἶναι δουλειά τῶν μέν νά ἀσχολοῦνται μέ τούς δέ, λέγει ὁ ἀπ. Παῦλος. Ὁ καθένας ἄς κοιτᾶ τίς ἀδυναμίες του καί ἄς μήν παρεκλίνει ἀπό τόν στόχο του, πού εἶναι, πάντοτε, ἕνας καί μοναδικός: νά ξαναγυρίσει στόν Παράδεισο. Συνεχίζοντας, στρέφει τήν προσοχή μας στήν κατάκριση καί μετ᾿ ἐπιτάσεως μᾶς προτρέπει νά τήν ἀποφεύγουμε.

Ἡ διαφορά ἀνάμεσα στή χριστιανική νηστεία καί στή νηστεία ὅπως τήν παρουσιάζουν τά ἀρχαιοελληνικά ἀποσπάσματα πού παραθέτει ὁ κ. Παπαχαρτοφύλης εἶναι σαφής καί εὐδιάκριτη. Στό πρῶτο ἐπί παραδείγματι ἀναφέρεται στή συνήθεια τῶν μάντεων τῆς Δωδώνης νά ἀσκοῦνται μέ χαμαικοιτία καί ἀποφυγή πλυσίματος τῶν ποδῶν. Ἡ ἰδιαιτερότητα τοῦ κειμένου εἶναι ὅτι αὐτό τό κάνουν, ὄχι ὡς ἄσκηση, ὡς ἀγῶνα ἐνάντια στά πάθη τους, ἀλλά γιά νά λατρεύσουν καί νά ἐξευμενίσουν τόν Δία. Στό σημεῖο αὐτό βρίσκεται ἡ διαφορά μέ τή χριστιανική παράδοση: ὁ Τριαδικός Θεός δέ ζητᾶ τέτοιου εἴδους λατρεία.

Τό ἑπόμενο ἀπόσπασμα προέρχεται ἀπό τό ἔργο Ἱππόλυτος τοῦ Εὐριπίδη. Παραθέτω τή μετάφραση τῶν στίχων 952-956 ὅπως τήν ἔκανε ὁ Κ. Βάρναλης:

«Κόμπαζε τώρα καί περίπαιζέ μας,
πώς τάχα τρῶς ἀναίματη θροφή
καί μέ μπροστάρη τόν Ὀρφέα βακχεύεις,
πιστεύοντας τά φούμαρα, ὅσα γράφουν
παλιοφυλλάδες.»

(http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?page=23&text_id=124).

Τό κείμενο αὐτό μᾶς ὁδηγεῖ σέ παρόμοια συμπεράσματα μέ τό προηγούμενο: ἡ ἀποχή τῆς τροφῆς ἔχει ἐντελῶς διαφορετική ἀφετηρία ἀπό αὐτή τοῦ χριστιανισμοῦ. Ἡ ἀποχή ἀπό κρέατα γίνεται γιά νά ξεγελάσει τούς θεούς, γιά νά «φανεῖ τοῖς θεοῖς καί τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων» καί ὄχι τό ἀκριβῶς ἀντίθετο, ὅπως διδάσκει ὁ Χριστός.

Στό ἀπόσπασμα ἀπό τά Χρυσά Ἔπη τῶν Πυθαγορείων ὑποθέτω ὅτι θέλει νά σχολιάσει ὅτι τονίζουν ὅτι συνεχῶς πρέπει νά ἐλέγχουν τόν ἑαυτό τους καί νά μήν ἐπαναπαύονται στήν ἐπιφανειακή προσήλωση στόν τύπο, ὄπως πιθανολογῶ, θεωρεῖ ὁ κ. Παπαχαρτοφύλης. Στήν πραγματικότητα, ἐάν συμβαίνει κάτι τέτοιο σέ κάποιον πιστό πού νηστεύει, δηλαδή, ἐάν ἐπαναπαύεται μόνο στήν ἄσκηση τῆς νηστείας, εἶναι ὁλοκάθαρα σέ λάθος δρόμο. Κι αὐτό διαπιστώνεται ἀπό τή διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, τῶν Πατέρων καί, ἐν γένει, τῆς Ἐκκλησίας. Καί νομίζω ὄτι δέν εὐθύνεται ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία Του γιά τίς δικές μας παραχαράξεις τοῦ λόγου Του καί τίς ἐκτροπές στό θέμα τῆς νηστείας, ἐν προκειμένῳ.

Ἐνδιαφέρον ἔχει τό ἀπόσπασμα ἀπό τόν πρ. Ἠσαΐα πού παραθέτει, καθώς καί σέ αὐτό σαφέστατα ἡ νηστεία συνδέεται μέ τόν πλησίον, τήν καταπολέμηση τῆς ἀδικίας, τή στήριξη τῶν καταρρακωμένων ἀνθρώπων, τήν ἐνίσχυση τῶν πασχόντων καί τή φροντίδα πρός τόν ἐμπερίστατο. Μάλιστα, αὐτό τό ἀπόσπασμα μᾶς θυμίζει τήν παραβολή τῆς Κρίσεως (Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω) στήν ὁποία ὁ Χριστός δηλώνει ξεκάθαρα ὅτι θά σωθεῖ αὐτός πού ἐνισχύει, ταΐζει, ποτίζει, βοηθᾶ καί ἐπισκέπτεται ὅποιον ἔχει ἀνάγκη σάν νά ἦταν αὐτός ὁ Ἴδιος.

Ἡ νηστεία, ὅπως σημειώνεται στό ἀπόσπασμα ἀπό τόν προφήτη Ἠσαΐα, δέν γίνεται γιά τόν Θεό, γιά νά ἱκανοποιηθεῖ ἡ ματαιοδοξία Του, ὅπως συχνά πίστευαν στήν ἀρχαιότητα ὅτι ἀπαιτοῦνταν. Σέ παρόμοια συμπεράσματα μᾶς ὁδηγοῦν καί τά ἄλλα παραδείγματα ἀπό τή χριστιανική παράδοση πού παραθέτει ὁ κ. Παπαχαρτοφύλης: ἡ νηστεία εἶναι μία πνευματική δυνατότητα πού ἔχουμε γιά νά πολεμήσουμε τήν ἁμαρτία ὄχι τῶν ἄλλων (κάτι πού εἶναι εὔκολο), ἀλλά τή δική μας.

Γι᾿ αυτό οἱ Πατέρες καί οἱ ἐκκλησιαστικοί συγραφεῖς πού ἀναφέρονται στή νηστεία τήν προβάλλουν ὡς ἕνα γενικότερο ἀγῶνα τοῦ πιστοῦ γιά νά ἀντιμετωπίσει τίς ἀδυναμίες του. Ἡ νηστεία ξεκινᾶ ἀπό τήν ἀποχή κάποιων ἐδεσμάτων καί κάποιων τροφῶν καί ἐπεκτείνεται ὥστε νά περιλάβει κάθε ἐκδήλωση τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου πού ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον. Εἶναι χαρακτηριστική ἡ εὐχή τοῦ Μεγάλου Ἀποδείπνου πού ἀποδίδεται στόν ἅγιο Ἐφραίμ τόν Σῦρο καί στήν ὁποία ὁ πιστός ζητᾶ ἀπό τόν Θεό νά μήν τοῦ δώσει «πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας καί ἀργολογίας», καθώς ὅλες αὐτές οἱ καταστάσεις τόν ἐμποδίζουν νά ἀγαπήσει δίχως προϋποθέσεις τόν ἀδελφό του. Ἀντιθέτως ζητᾶ ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα νά λάβει «πνεῦμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης» διότι αὐτές οἱ ἀρετές θά ἀλλάξουν τή σχέση του μέ τό πλησίον καί θά τήν θέσουν σέ νέα, πνευματική, ἐκκλησιαστική, ὀρθότερα, βάση.

Βέβαια, καί μέ αὐτό θά κλείσουμε, θά ἦταν οὐτοπικό νά εὐελπιστεῖ κάποιος ὅτι ὅλοι οἱ πιστοί θά νηστεύσουν ἤ ὅτι ὅλοι ὅσοι νηστεύουν θά τό κάνουν μέ αὐτές τίς παραμέτρους. Αὐτό ἐντάσσεται στήν προσπάθεια πού κάνει καθένας. Τό ὅτι ὑπάρχει ὑποκρισία ἤ ἀστοχίες ἐκ μέρους τῶν πιστῶν δέν πρέπει νά μᾶς ὁδηγήσει στό συμπέρασμα ὅτι οἱ πιστοί εἶναι ὑποκριτές ἤ, πολύ περισσότερο, ὅτι ἡ θρησκευτικότητα, γενικῶς, εἶναι ἐπίπλαστη καί ὑποκριτική. Ὁ ἀγῶνας μέ τίς ἀδυναμίες καί τά πάθη δέν εἶναι εὔκολος. Εἶναι σκληρός, πολυμέτωπος, συνεχής καί ἀπαιτεῖ ὅλες τίς δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου. Γι᾿ αὐτό, κατά τή διάρκειά του ἔχουμε σαφέστατη συνείδηση ὅτι δέν πορευόμαστε σέ αὐτόν μόνοι μας, ἀλλά μέ συμπαραστάτη καί βοηθό μας τόν Χριστό, ὁ ὁποῖος μᾶς ἔδειξε αὐτόν τόν δρόμο. Γι᾿ αὐτό τόν ἐπικαλούμαστε συνεχῶς, ἐλπίζουμε σέ αὐτόν καί δέν ἀπογοητευόμαστε ἀπό τίς ἀποτυχίες καί τίς ἀστοχίες μας. Ὅταν μᾶς στηρίζει ὁ Κύριος τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καί ζητᾶμε τή βοήθειά Του, εἶναι σίγουρο ὅτι ἀργά ἤ γρήγορα θά βροῦμε τόν δρόμο πρός τή σωτηρία καί τήν αἰώνια ζωή!

Καλή Σαρακοστή!

Ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης: Λίγες σκέψεις

Ετικέτες

Ἐλπιδοφόρος Λαμπρυνιάδης, Θεολογική Σχολή Χάλκης, Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος, Οἰκουμενικό Πατριαρχείο

Τὸ κείμενο ποὺ ἀκολουθεῖ δημοσιεύθηκε στὶς σελίδες 32-34 τοῦ 44ου τεύχους τοῦ ἠλεκτρονικοῦ (πλέον) περιοδικοῦ τοῦ Ζαχαρία Κουζούκα (e-Nῆσος Κῶς), ὁ ὁποῖος ἀνήσυχο πνεῦμα προσπαθεῖ πάντα νὰ πρωτοτυπεῖ καὶ νὰ ἀνοίγει δρόμους στὴν ἐνημέρωση. Σᾶς τὸ προσφέρουμε καὶ ἀπὸ ἐδῶ μὲ τὶς εὐχές μας γιὰ τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα.

«Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως εἰκοσιπέντε ἐτῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου στὴν Καθέδρα τῆς Πρωτόθρονης Ἐκκλησίας θυμήθηκα ἕνα κείμενο ποὺ μὲ προτροπὴ καὶ καθοδήγηση τοῦ Καθηγητοῦ μας στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ κ. Γεωργίου Ἀντ. Γαλίτη εἶχα γράψει στὸ περιοδικὸ «Ἀνάπλασις» (ἀρ. φύλλου 339 Ὀκτώβριος-Δεκέμβριος 1991, σελ. 152) τὶς ἡμέρες τῆς ἐκλογῆς του.

Σὲ ἐκεῖνο τὸ ἄρθρο ἀνέφερα τὰ ἑξῆς:

«Μὲ τὴν ἐκλογὴ τοῦ νέου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου, κοντὰ στὰ ἄλλα ἀνακινήθηκε καὶ τὸ θέμα τῆς ἐπαναλειτουργίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης.

Ἡ Σχολὴ αὐτή, ποὺ βρίσκεται στὴ νῆσο Χάλκη, ἕνα ἀπὸ τὰ Πριγκιπόννησα, ἱδρύθηκε τὸ 1843 ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Γερμανὸ τὸν Δ΄ στὴν ἀνακαινισθεῖσα ἀπὸ τὸν ἴδιο Μονὴ τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τὰ ἐγκαίνιά της ἔγιναν τὸ 1844 καὶ ἡ διεύθυνσή της ἀνατέθηκε στὸν Κεφαλλονίτη λόγιο θεολόγο Κωνσταντῖνο Τυπάλδο-Ἰακωβάτο. Ἀρχικὰ ὁ κύκλος σπουδῶν ἦταν τριετής, ἀργότερα ὅμως (1853) ἔγινε ἑπταετής. Περιελάμβανε ἕνα πλῆρες γυμνάσιο καὶ σχεδὸν πλήρη κύκλο θεολογικῶν μαθημάτων. Τὸ πτυχίο τῆς Σχολῆς θεωρεῖται ἰσότιμο τοῦ Πανεπιστημίου. … Τὸ 1971 ἡ Τουρκικὴ κυβέρνηση διέκοψε τὴ λειτουργία της.Ἡ Σχολὴ κατέχει ἀξιόλογη Βιβλιοθήκη μὲ 40.000 περίπου τόμους, καθὼς καὶ μεγάλο ἀριθμὸ χειρογράφων κωδίκων. Σπουδαία εἶναι ἡ συλλογὴ ἐκκλησιαστικῶν κειμηλίων, ποὺ περιλαμβάνει ἀρχιερατικά, ἱερατικὰ καὶ διακονικὰ ἄμφια, χειρόγραφα καὶ παλαιὰ ἔντυπα Εὐαγγέλια, Ἱερὰ Σκεύη, Σταυροὺς εὐλογίας καὶ πολλὰ ἀξιόλογα προϊόντα τῆς χρυσοκεντητικῆς.

Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἀποφοίτους της ἔγιναν Πατριάρχες, κατέλαβαν ἄλλα ἀνώτερα καὶ ἀνώτατα Ἐκκλησιαστικὰ διακονήματα καὶ λάμπρυναν Πανεπιστημιακὲς ἕδρες.

Μέρος τῆς ἱστορίας τῆς Σχολῆς εἶναι καὶ ὁ τελευταῖος Σχολάρχης της, ὁ προσφάτως μεταστὰς [4 Ἰανουαρίου 1991] Μητροπολίτης Σταυρουπόλεως κυρὸς Μάξιμος [Ρεπανέλλης], ὁ ὁποῖος γιὰ τέσσερις περίπου δεκαετίες βρισκόταν στὸ πηδάλιό της. Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του διεκόπη ἡ λειτουργία της καὶ τότε ἄρχισε μὲ ἐλάχιστα μέσα τὸ ἔργο τῆς συντηρήσεως τῶν ἐγκαταστάσεων μέχρι νὰ ἐπαναλειτουργήσει. Εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικὸ τὸ ὅτι μετὰ ἀπὸ δύο δεκαετίες «κλεισίματος» [1971-1991] βρίσκεται σὲ ἄριστη κατάσταση, ὥστε σήμερα κάθε στιγμὴ νὰ μπορεῖ νὰ δεχθεῖ πάλι σπουδαστὲς καὶ νὰ διακονήσει τὴν Ἐκκλησία.

Τὸ περιβάλλον τῆς Σχολῆς, τὸ ἐπιβλητικὸ καὶ καλόγουστο κτήριό της, τὸ πολὺ πράσινο τοῦ λόφου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἡ ἠρεμία τοῦ γύρω χώρου καὶ τὸ ὑποβλητικὸ περιβάλλον βοηθοῦν τὸν μελετητὴ νὰ ἐπιδοθεῖ μὲ ὄρεξη στὴν ἔρευνα καὶ στὴν σπουδὴ σὲ ἀντίθεση μὲ ἄλλες Σχολὲς ποὺ ὡς κτήρια καὶ ὡς περιβάλλον ἀπωθοῦν καθηγητὲς καὶ φοιτητές.

Ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος, πτυχιοῦχος τῆς Χάλκης καὶ γιὰ λίγα χρόνια βοηθὸς Σχολάρχης της, δείχνει ὅτι τὸ ἐνδιαφέρον του θὰ εἶναι ἔντονο γι᾿ αὐτὸ τὸ κεφάλαιο τῆς παιδείας τοῦ Γένους.

Ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση θὰ πρέπει νὰ συνεπικουρήσει, ὥστε σύντομα νὰ δοῦμε νὰ ἀξιοποιοῦνται οἱ χῶροι, ἡ βιβλιοθήκη, ὁ περιβάλλων χῶρος καὶ ἡ παράδοσή της. Θὰ μποροῦσε νὰ λειτουργήσει ὡς καλὰ ὀργανωμένο Πατριαρχικὸ Μεταπτυχιακὸ Θεολογικὸ Σεμινάριο, ὥστε νὰ ἀποφεύγονται οἱ μετακινήσεις τῶν ἐνδιαφερομένων στὴ Δύση. Θὰ μποροῦσε νὰ ἀποτελέσει πόλο ἕλξης γιὰ ἀλλοδαποὺς ποὺ ἐπιθυμοῦν νὰ σπουδάσουν Ὀρθόδοξη Θεολογία. Τὸ μεγαλύτερο πλεονέκτημα ἑνὸς τέτοιου Σεμιναρίου θὰ εἶναι ὅτι οἱ σπουδαστές του, «κοινοβιάζοντας» στὸν ἱερὸ χῶρο τῆς Μονῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος, θὰ ἔχουν στενὴ ἐπαφὴ μὲ τὴ λειτουργικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἀποφεύγοντας ἔτσι τὴν καλλιέργεια Ἀκαδημαϊκῆς μόνο Θεολογίας.

Ὁλοκληρώνοντας τὴ σύντομη αναφορά μας στὴν ἰστορικὴ αὐτὴ Θεολογικὴ Σχολή, μαζὶ μὲ τὶς εὐχές μας γιὰ ὀρθή, σύντομη, δυναμικὴ καὶ ἀποδοτικὴ ἐπαναλειτουργία της, συνάπτουμε καὶ τὶς εὐχές μας γιὰ μακροημέρευση τοῦ νέου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου, ἀπ᾿ τὸν ὁποῖο ὅλοι περιμένουν πολλά.»

Διαβάζοντας αὐτὸ τὸ κείμενο μετὰ ἀπὸ 25 χρόνια μὲ χαρὰ διαπιστώνω ὅτι οἱ βασικὲς γραμμές του εἴτε παραμένουν ἐπίκαιρες εἴτε δικαιώθηκαν ἀπὸ τὰ μέχρι τοῦδε γεγονότα.

Πρῶτα ἀπ᾿ ὅλα πράγματι τὸ ἔργο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου εἶναι μεγάλο τόσο σὲ ἔκταση ὅσο καὶ σὲ ποιότητα. Μὲ τὶς προσπάθειές του ἔχει κατορθώσει νὰ φέρει τὴν Ὀρθοδοξία στὸ ἐπίκεντρο. Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του διακηρύχθηκε ἡ ἁγιότητα πολλῶν ἁγίων, συνεκλήθη μὲ ἐπιτυχία ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἱδρύθηκαν πολλὲς νέες μητροπόλεις γιὰ τὴν εὐχερέστερη λειτουργία τῆς ἱεραποστολῆς καὶ τὴν ἀρτιότερη διαποίμανση τῶν ὅπου γῆς Ὀρθοδόξων, χειροτονήθηκαν ἄξιοι καὶ δυναμικοὶ ἱεράρχες, διοργανώθηκαν συνέδρια παγκοσμίου κύρους, προστατεύονται καλύτερα τὰ δίκαια τῶν ὀρθοδόξων τῆς Τουρκίας, ἀνοίγουν ναοὶ καὶ σχολεῖα σὲ περιοχὲς ποὺ ἦταν κλειστὰ γιὰ δεκαετίες καὶ ἄλλα πολλά.

Ἡ ἐπαναλειτουργία τῆς Χάλκης, πράγματι, ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ βρέθηκε στὸ ἐπίκεντρο τῶν προσπαθειῶν του. Δημοσιοποίησε τὸ πρόβλημα προβάλλοντας τὴν ἀνάγκη καταρτίσεως στελεχῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ σὲ κάθε εὐκαιρία θέτει τὸ αἴτημα τῆς ἐπαναλειτουργίας της, στὸ ὁποῖο πλέον ἔχει συμπαραστάτες τὴ διεθνὴ κοινὴ γνώμη, ἡγέτες κρατῶν, πολιτικοὺς καὶ προσωπικότητες ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Τουρκίας. Ἀπὸ τὸν Αὔγουστο τοῦ 2011, μὲ τὴ φροντίδα τοῦ Πατριάρχου, ἡ Σχολὴ ζεῖ μία ἔντυπωσιακὴ ἄνθιση μὲ Ἡγούμενο τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Προύσης κ. Ἐλπιδοφόρο, Καθηγητὴ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης: ἐπανδρώνεται μὲ νέους μοναχούς, τελοῦνται οἱ ἡμερήσιες ἀκολουθίες, πραγματοποιοῦνται διεθνῆ συνέδρια, ἐμπλουτίζεται συντηρεῖται καὶ ψηφιοποιεῖται μὲ ἐπιστημονικὸ τρόπο ἡ πολύτιμη βιβλιοθήκη της, σχεδιάζεται ἀνανέωση τῶν ἐγκαταστάσεών της μὲ προσθήκη νέων χώρων, δέχεται πλῆθος ἐπισκεπτῶν μέσα σὲ ἕνα κλίμα ἔντονης ἐξωστρέφειας.Ἄν καὶ οἱ Τουρκικὲς Κυβερνήσεις ἀναζητοῦν καὶ βρίσκουν διάφορα προσκόμματα γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὴν ἐπαναλειτουργία της μὲ ὅσα συμβαίνουν ἐκεῖ ἕνα σημαντικὸ μέρος αὐτοῦ τοῦ στόχου ἔχει ἤδη ἐπιτευχθεῖ.

Εἶχα τὴ χαρὰ νὰ ἐπισκεφθῶ μὲ ὅμιλο συσπουδαστῶν μου ἀπὸ τὴν (τότε) Ἀνωτέρα Ἐκκλησιαστικὴ Σχολὴ Ἀθηνῶν τὴ νῆσο Χάλκη καὶ τὴν ἱστορικὴ Σχολὴ τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1988. Στὴν ἐπίσκεψη, μεταξὺ ἄλλων καθηγητῶν, μᾶς συνόδευε καὶ ὁ ἀπόφοιτος τῆς Σχολῆς Καθηγητὴς Κωνσταντῖνος Δεληκωνσταντὴς καὶ μᾶς ὑποδέχθηκε ὁ τότε Σχολάρχης της Μητρ. Σταυρουπόλεως Μάξιμος Ρεπανέλλης, μία ἀρχοντικὴ μορφή. Ἤδη ἡ Σχολὴ ἦταν «κλειστὴ» γιὰ 17 χρόνια. Τίποτα ὅμως δὲν ἔδειχνε παρακμὴ ἢ ἐγκατάλειψη. Ὁ ναὸς τῆς Ἁγίας Τριάδος ἦταν σὲ συνεχῆ χρήση, οἱ αἴθουσες διδασκαλίας διατηροῦνταν καθαρὲς καὶ τακτοποιημένες, τὰ θρανία στὴ θέση τους, οἱ κοιτῶνες περίμεναν τοὺς μαθητὲς μὲ τὰ κρεβάτια στρωμένα, οἱ τραπεζαρίες, σὲ ἄριστη κατάσταση, μᾶς φιλοξένησαν μὲ ζεστασιά, οἱ κῆποι φροντισμένοι καὶ θαλεροί, ἡ βιβλιοθήκη ἐντυπωσιακή. Ὅλα σοῦ ἔδιναν τὴν εἰκόνα τοῦ «κολλεγίου» ποὺ ἦταν ἥσυχο καὶ ἄδειο ἀπὸ μαθητὲς γιὰ τὴν περίοδο τῶν καλοκαιρινῶν διακοπῶν καὶ σὲ λίγες ἡμέρες θὰ ἔσφυζε καὶ πάλι ἀπὸ ζωὴ καὶ νεανικὲς φωνές.

Οἱ προσπάθειες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τοῦ Σχολάρχου Μαξίμου κατόρθωσαν νὰ νικήσουν τὸν χρόνο. Ἡ ἐμπειρία τῆς ἐπισκέψεως στὴ Χάλκη εἶναι ἀξέχαστη. Τὸ ὅλο κλίμα, ὅπως σημείωνα καὶ στὸ κείμενο τοῦ 1991, σὲ ὠθεῖ νὰ ἐργαστεῖς πνευματικά: νὰ διαβάσεις, νὰ μελετήσεις, νὰ ἐρευνήσεις, ἀλλὰ καὶ νὰ συμμετάσχεις στὶς ἀκολουθίες τῆς Μονῆς, νὰ προσευχηθεῖς, νὰ «δουλέψεις» τὸν ἑαυτό σου πνευματικά. Κάθε φορὰ ποὺ βλέπω πανεπιστημιακὰ ἱδρύματα στὸ ἐξωτερικὸ μὲ ὄμορφους κήπους, μὲ ζωντανὲς φοιτητικὲς κοινότητες, μὲ ἀνοιχτὲς καὶ φιλικὲς βιβλιοθῆκες καὶ πολλὰ ἄλλα ποὺ λείπουν σὲ ἐμᾶς τοὺς ἀποφοίτους τῶν Ἑλληνικῶν Πανεπιστημίων ὁ νοῦς μου τρέχει στὴ Χάλκη καὶ σὲ αὐτὰ ποὺ ἀπήλαυσαν κατὰ τὸ παρελθὸν καὶ θὰ ἀπολαύσουν στὸ μέλλον ὅσοι φοιτήσουν σὲ αὐτή.

Εὐχή μας εἶναι ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου, κ. κ. Βαρθολομαίου, ὁ ὁποῖος ὡς φοιτητὴς ὠφελήθηκε ἀπὸ τὴ Σχολὴ μὰ ὡς στέλεχός της καὶ ὡς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης τόσα προσέφερε σὲ αὐτὴ καὶ τόσο τὴν ἀγάπησε, νὰ δοθεῖ ἐπιτέλους ἡ ἄδεια νὰ λειτουργήσει καὶ πάλι γιὰ νὰ λάμψει ὅπως ἔλαμψε κατὰ τὸ παρελθόν στὸν Ὀρθόδοξο καὶ ὄχι μόνο κόσμο.

Καλή Μεγάλη Ἑβδομάδα!

Σφαγή τῶν νηπίων: συνεχίζεται ἀκόμη;

Ετικέτες

σωτηρία, Ηρώδης, Χριστούγεννα, αμαρτία, λύτρωση

Ἕνα ἀπό τά πολύ ἐνδιαφέροντα καί χαρακτηριστικά —τοῦ τρόπου πού λειτουργεῖ ὁ κόσμος μας— περιστατικά πού ἀναφέρονται στήν Καινή Διαθήκη εἶναι ἡ σφαγή τῶν νηπίων ἀπό τόν Βασιλέα Ἡρώδη.

Ὁ Ἡρώδης ἦταν μία περίεργη μορφή τῆς βιβλικῆς ἐποχῆς. Ἰδουμαῖος, δηλαδή Ἄραβας καί ὄχι Ἑβραῖος, στήν καταγωγή, ἔξυπνος, δραστήριος, σχεδίαζε κάθε κίνησή του μέ προοπτική τό προσωπικό του ὄφελος, συνεργάτης τῶν Ρωμαίων, οἱ ὁποῖοι τήν περίοδο ἀπό τό 64 π.Χ. καί ἑξῆς ἀνασχεδίασαν τά κράτη καί τά βασίλεια τῆς Ἀνατολῆς ὥστε νά τά ἐλέγχουν καί νά ἐξυπηρετοῦν τούς στόχους τους στήν περιοχή. Μετά ἀπό προσπάθειες πολλῶν ἐτῶν, πού εἶχαν ξεκινήσει ἀπό τόν πατέρα του, Ἀντίπατρο, κατώρθωσε νά πάρει τό χρίσμα τῆς ἐξουσίας ἀπό τούς Ρωμαίους ἐπικυρίαρχους καί νά στήσει τή δική του δυναστεία.

Τό πρῶτο πού ἔκανε ἦταν νά νυμφευθεῖ τήν Μαριαμνῆ, μία πριγκίπισσα τῆς προηγούμενης Ἰουδαϊκῆς δυναστείας καί ἔτσι νά παρουσιαστεῖ ὡς κληρονόμος τοῦ θρόνου. Ἀπό τήν ἀνάληψη τῆς ἐξουσίας καί ἔπειτα θά τολμούσαμε νά ποῦμε ὅτι ἡ βασιλεία του χωρίζεται σέ δύο κύριες περιόδους: τήν πρώτη, κατά τήν ὁποία πραγματοποίησε πολλά καί σημαντικά ἔργα σέ ὁλόκληρη τήν Παλαιστίνη, μέ ἀποτέλεσμα μεγάλη οἰκονομική ἀνάπτυξη καί εὐμάρεια, καθώς ὁ λαός εἶχε δουλειά, οἱ πλούσιοι παρακινημένοι από τό παράδειγμα τοῦ βασιλιᾶ τόν ἀκολουθοῦσαν στά ἔργα, μοίραζε χρήματα ἀπό τό κρατικό ταμεῖο στους φτωχούς, μείωσε τούς φόρους, τό ἐμπόριο ἀνθοῦσε καί ὅλοι ἦταν εὐχαριστημένοι, καί τή δεύτερη, κατά τήν ὁποία φαίνεται ἕνα ἐντελῶς διαφορετικό πρόσωπο, ἑνός ἡγεμόνα πού ὑποψιάζεται τούς πάντες, πού δολοφονεῖ τούς οἰκείους του, τά ἴδια του τά παιδιά, τήν «ἀγαπημένη» σύζυγό του Μαριαμνῆ.

Ἡ στάση του ἀπέναντι στή γέννηση τοῦ Κυρίου, ὅπως περιγράφεται ἀπό τόν Εὐαγγελιστῆ Ματθαῖο στό δεύτερο κεφάλαιο τοῦ Εὐαγγελίου του, εἶναι ἀπολύτως συμβατή μέ τίς πράξεις του ὅπως ἔχουν καταγραφεῖ ἀπό τούς ἱστορικούς τῆς ἐποχῆς καί κυρίως ἀπό τόν Φλάβιο Ἰώσηπο. Ὁ φόβος μήπως χάσει τήν ἐξουσία καί τά ἀγαθά της τόν εἶχε κάνει τόσο καχύποπτο πού ὡς πιθανούς σφετεριστές τῆς ἐξουσίας του ἔβλεπε τά ἴδια του τά παιδιά καί δολοφόνησε ἀρκετά ἀπό αὐτά.

Μέσα σέ αὐτό τό ζοφερό πλαίσιο ἡ ἐντολή τῆς σφαγῆς τῶν νηπίων καί οἱ μεθοδεύσεις του γιά νά παγιδεύσει τούς μάγους εἶναι ἀπολύτως συμβατές καί ταιριαστές πρός τόν χαρακτήρα του.

Αὐτή τήν κακία καί τόν παραλογισμό τοῦ ἐγωισμοῦ ἦλθε γιά νά ἀντιμετωπίσει ὁ Χριστός στόν κόσμο μας. Δέν πρέπει νά μᾶς προκαλεῖ ἔκπληξη τό ὅτι ὁ Χριστός βρέθηκε ἀπέναντί του ἀπό τήν πρώτη στιγμή, ἀλλά ὀφείλουμε νά θυμόμαστε πάντοτε ὅτι ἀποτελεῖ χαρακτηριστικό τῆς ἀσθένειας πού βασανίζει τόν κόσμο μας ἀπό τήν Πτώση καί ἔπειτα. Κίνητρο στις πράξεις καί στήν ἐπιλογές τοῦ Ἡρώδη ἦταν ὁ ἀπολύτως «καθαρός» —ἄν μποροῦμε νά τόν χαρακτηρίσουμε ἔτσι— ἐγωισμός του ἀπαλλαγμένος ἀπό κάθε τύψη, κάθε σεβασμό στόν ἄλλο, ἀπό κάθε μεταμέλεια, ἀπό τήν παραμικρή ὑποψία μετάνοιας. Πορεύτηκε τή ζωή του μέ κακότητα καί μοναξιά καί μέ ἀνάλογο τρόπο πέθανε.

Αὐτό πού πρέπει νά μᾶς ἀπασχολεῖ πλέον εἶναι πῶς δέν θά ἐπαναλάβουμε τίς πράξεις τοῦ Ἡρώδη.

Βέβαια, οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς δέν φτάνουμε στό σημεῖο νά διαπράττουμε φόνους, ἀλλά, ὅπως προσφάτως σχολίαζε πολύ εὔστοχα ὁ Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου Ναθαναήλ κατά τήν κατήχηση ἐνηλίκων, σκοτώνουμε τά παιδιά μας μέ τή συμπεριφορά μας· μέ τήν ἀδιαφορία πού δείχνουμε ἤ μέ τήν ἐλαφρότητα μέ τήν ὁποία τά ἀντιμετωπίζουμε… Ἔχουμε ἀποκοπεῖ ἀπό τήν ἐκκλησιαστική ζωή καί ἀπό τίς παραδόσεις μας καί τά τρέφουμε μέ ξενόφερτες συνήθειες πού δέν ἔχουν νά τούς προσφέρουν τίποτα.

Ἄς μή λησμονοῦμε ὅτι ἡ φιγούρα πού κυριαρχεῖ τίς γιορτινές αὐτές ἡμέρες εἶναι ὁ φέρων εὐτελῆ, ὡς προς τήν οὐσία τους, δῶρα κοκκινοφορεμένος τύπος καί ὄχι τό πρόσωπο χάριν τοῦ ὁποίου ἑορτάζονται τά Χριστούγεννα καί χάριν τοῦ ὁποίου ἔχει καθιερωθεῖ ἡ ἀργία. Φαντάζομαι ὅτι κάποτε ὁ στολισμός θά ὑπογράμμιζε τή χαρά τῶν ἀνθρώπων γιά τή Θεία Γέννηση. Σήμερα ὅμως; Τί ἀντιπροσωπεύει ὁ ἑορταστικός διάκοσμος; Ποιά ἡ σχέση τῆς πλειοψηφίας τῶν ἑορταστικῶν ἐκδηλώσεων μέ τά Χριστούγεννα;

Τί προσφέρουμε ἐν τέλει στά παιδιά μας;

Μεγάλο πρόβλημα τῆς ἐποχῆς μας, ἀλλά καί κάθε ἐποχῆς, ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο στεκόμαστε ἀπέναντι στά παιδιά, στούς μαθητές, στούς νεότερους ἐν γένει …

Ὑφίστανται βλάβες σοβαρές, καί σέ κάποιες περιπτώσεις ἀθεράπευτες, ἀπό τή δική μας στάση ἀπέναντί τους καί ἀπό αὐτά πού προβάλλουμε ὡς πρότυπα.

Μέ αὐτές τίς σκέψεις, ἀναζητώντας τό νόημα τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων δέν μποροῦμε παρά νά ἀναρωτηθοῦμε γιά τούς λόγους τῆς Ἐνσαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ;

Συχνότατα —ὀρθῶς— ἀποκαλοῦμε τά Χριστούγεννα ἑορτή τῆς ἀγάπης. Σέ ποιά ἀγάπη ἀναφερόμαστε ὅμως;

Στήν ἀγάπη πού χωρίς προϋποθέσεις γεφύρωσε τό χάσμα ἀπό τό εγώ στό ἐμεῖς, ἀπό τή μοναξιά στήν κοινωνία;

Δίχως ἄλλο, σκοπός τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἦταν ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν ἁμαρτία· ἡ λύτρωσή του ἀπό τό προπατορικό ἁμάρτημα.

Ἄν καί τό δῶρο τῆς λυτρώσεως προσφέρθηκε ἁπλόχερα στόν ἄνθρωπο φαίνεται ὅτι μέ τίς ἐπιλογές μας ἐπιμένουμε νά ἀντιγράφουμε καί νά μιμούμαστε τόν Ἡρώδη σφαγιάζοντας καί ἐμεῖς μέ τή σειρά μας τήν ἀθωότητα, τήν ἁγνότητα, τήν εὐαισθησία, τήν καλοσύνη τῶν παιδιῶν. Δέν διστάζουμε νά κόψουμε τίς ρίζες πού τρέφουν τούς νέους, ἀλλά καί ὅλους ἐμᾶς, καί στρεφόμαστε σέ ἄλλες πηγές γιά νά τραφοῦμε καί νά προοδεύσουμε. Οἱ πηγές αὐτές ὅμως δέν μᾶς τρέφουν σωστά· δέν μᾶς βοηθοῦν νά πορευτοῦμε στή ζωή μας σέ σεβασμό καί ἀξιοπρέπεια …

Θλιβερό νά προχωροῦμε σέ παρόμοιες δυσάρεστες διαπιστώσεις τέτοιες γιορτινές ἡμέρες … Θλιβερότερος, ὅμως, εἶναι ὁ θεωρούμενος ἑορταστικός διάκοσμος πού κατακλύζει τή ζωή μας καί μᾶς ἐγκλωβίζει σέ ἕνα μεγάλο ἀποπνικτικό κενό.

Ὑπάρχει διέξοδος; Φυσικά!

Νά μάθουμε νά ζοῦμε μέ περισσότερη εἰλικρίνεια τή ζωή μας.

Νά οἰκοδομήσουμε πιό αὐθεντικές σχέσεις μέ τούς πλησίον μας.

Νά ἐμπιστευθοῦμε τά Χριστούγεννα καί νά ἀναζητήσουμε τό νόημά τους στόν Χριστό.

Νά πάψουμε νά πετᾶμε τό δῶρο καί νά στολίζουμε τή ζωή μας μέ τό ἄχρηστο περιτύλιγμα …

Καλή Χριστοῦ γέννα!

Κατήχηση: ἀναγκαία καί σημέρα!

Ετικέτες

Ἐκκλησία, Βαπτιστήριο, Κῶς, Σπορέως, βάπτιση, κατήχηση

Μὲ τὴν παραβολὴ τοῦ Σπορέως εἴθισται νὰ ξεκινᾶ ἡ κατηχητικὴ χρονιά. Βέβαια, γιὰ νὰ εἴμαστε ἀκριβεῖς, ἡ κατήχηση δὲν εἶναι μία διαδικασία ποὺ σταματᾶ ἢ ποὺ χωρίζεται σὲ χρονιὲς κατὰ τὸ σύστημα τῶν Ἀκαδημαϊκῶν ἢ τῶν σχολικῶν ἐτῶν, ἀλλὰ εἶναι ἡ διαρκῆς προσπάθεια τῆς Ἐκκλησίας νὰ μεταγγίζει σὲ ἐμᾶς ποὺ μὲ τὸ βάπτισμα γίναμε μέλη της τὴν «ἀλήθειαν τοῦ Εὐαγγελίου».

Ἡ διαδικασία αὐτὴ εἶναι πάρα πολὺ σημαντικὴ καθὼς μέσα ἀπὸ τὴν κατήχηση γνωρίζουμε τὴν πίστη μας ὄχι τόσο γνωστικά, ἀλλὰ κυρίως ὡς μία διαφορετικὴ στάση ἀπέναντι στὴ ζωὴ καὶ στὸν θάνατο.

Ἀπὸ τὰ πρῶτα βήματά της ἡ Ἐκκλησία στήριξε τὸ ἄνοιγμα πρὸς τοὺς ἐκτὸς στὴν κατήχηση, μὲ ἀποτέλεσμα ἱεραποστολὴ καὶ κατήχηση νὰ εἶναι ἔννοιες στενότατα συνδεδεμένες καὶ ἡ δεύτερη νὰ τελειοποιεῖ, νὰ ὁλοκληρώνει καὶ νὰ καλλιεργεῖ ἐπαρκῶς τοὺς σπόρους ποὺ ἔριχνε στοὺς ἀνθρώπους ἡ πρώτη.

Μὲ τὴν πάροδο τῶν ἐτῶν καὶ τὴν καθιέρωση τοῦ νηπιοβαπτισμοῦ ἡ διαδικασία ἄλλαξε, ἀλλὰ ἡ σημασία καὶ ἡ ἀναγκαιότητα τῆς κατηχήσεως παρέμειναν ἀμετάλλακτες. Κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες ἡ κατήχηση ἦταν μία μακρὰ βιωματικὴ διαδικασία ποὺ διαρκοῦσε πολὺ καὶ δὲν περιοριζόταν στὴ συσσώρευση γνώσεων σχετικῶν μὲ τὸ χριστιανισμό, ἀλλὰ βῆμα βῆμα, μὲ σταθερότητα, σοβαρότητα καὶ συναίσθηση τῆς εὐθύνης ὁδηγοῦσε τὸν κατηχούμενο στὸν ναὸ καὶ στὴν σταδιακὴ ἐπαφὴ μὲ τὴ λατρεία. Ὁ κατηχητὴς προσέφερε στὸν κατηχούμενο θεωρητικὴ γνώση τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου, τῆς πίστεως, τοῦ Χριστοῦ, τῶν μυστηρίων καὶ τῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας, ἐνῶ ταυτόχρονα, μὲ λεπτότητα καὶ διάκριση τὸν χειραγωγοῦσε στὴ λατρεία. Τὰ ἴχνη ἀπὸ τὴν ἔμμεση συμμετοχὴ τῶν κατηχουμένων στὴ λατρεία σώζονται μέχρι σήμερα μὲ τὴ μορφὴ τῶν εὐχῶν ὑπὲρ τῶν κατηχουμένων, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐκφωνήσεως τοῦ διακόνου «Τὰς θύρας, τὰς θύρας», ποὺ σὲ ἐλεύθερη ἀπόδοση σημαίνει «τὸ νοῦ σας στὶς πόρτες μήπως κάποιος ποὺ δὲν ἔχει βαπτιστεῖ ἔμεινε, ἀπὸ αὐτὸ τὸ σημεῖο καὶ ἔπειτα, μέσα στὸν ναό» καὶ παρὰ τὴν προσοχὴ τῶν κληρικῶν κοινωνήσει χωρὶς νὰ ἔχει βαπτιστεῖ, λόγῳ τοῦ μεγάλου πλήθους τῶν πιστῶν.

Οἱ πολὺ σημαντικὲς εὐχὲς ποὺ ἀναφέρονται στοὺς κατηχουμένους μᾶς δείχνουν –μεταξὺ ἄλλων- ὅτι ἡ διαδικασία τῆς κατηχήσεως δὲν ἀφοροῦσε μόνο τοὺς «εἰδικούς», π.χ. τὸν ἐπίσκοπο, τοὺς κληρικοὺς καὶ τοὺς κατηχητές, ἀλλὰ ἦταν καρπὸς προσευχῆς ὅλου τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας· ἦταν ἔκφραση τῆς φροντίδας τῶν πιστῶν γιὰ τοὺς ἀδελφοὺς ποὺ προετοιμάζονταν γιὰ νὰ λάβουν τὸ Ἅγιο Βάπτισμα.

Ἡ στιγμὴ τοῦ Βαπτίσματος, ποὺ ἀκολουθοῦσε τὴν κατήχηση καὶ ἐρχόταν μετὰ ἀπὸ ἕνα, δύο ἢ καὶ περισσότερα χρόνια, ἦταν καὶ αὐτὴ ἕνα σημαντικὸ ἐκκλησιαστικὸ γεγονός, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπὸ τὶς γραπτὲς μαρτυρίες καὶ τὰ σωζόμενα Βαπτιστήρια τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων.

Ἡ δομὴ καὶ ἡ θέση τῶν Βαπτιστηρίων, ὅπως διαπιστώνουμε ἀπὸ τὰ σωζόμενα, πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα διατηροῦνται στὴν Κῶ προ(σ)καλώντας τὸν ἐπισκέπτη νὰ τὰ ἀποκρυπτογραφήσει, ἦταν τέτοια, ὥστε νὰ ὑποστηρίζουν τὸ θεολογικὸ καὶ ἐκκλησιολογικὸ ὑπόβαθρο τῆς κατηχητικῆς διαδικασίας. Βρίσκονταν δίπλα στὸν ναό, συνήθως ἑνωμένα μὲ αὐτόν, ὥστε ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα ὅλοι μαζὶ νὰ εἰσέρχονται, ἐν πομπῇ, στὸν χῶρο τῆς χάριτος (ὄχι μόνο πνευματικά, ἀλλὰ καὶ αἰσθητὰ) καὶ νὰ συμμετέχουν γιὰ πρώτη φορὰ στὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας.

Τό Βαπτιστήριο τῆς Βασιλικῆς Β΄ τοῦ Δυτικοῦ Ἀρχαιολογικοῦ χώρου στὴν πόλη τῆς Κῶ

Στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ τοῦ Βαπτιστηρίου, ὅπου, σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ δυτική, ὑπῆρχε ὁ Τίμιος Σταυρός, οἱ νεοφώτιστοι ἀνέβαιναν τὰ σκαλοπάτια ἐξερχόμενοι ἀπὸ τὴν κολυμβήθρα καὶ τοὺς ὑποδεχόταν μὲ χαρὰ καὶ ἀγάπη ὁ ἐπίσκοπος. Ἀμέσως μετά, ὅλοι μαζὶ ἐπίσκοπος, κλῆρος, νεόφυτοι καὶ παλαιὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἰσέρχονταν στὸν νὰο γιὰ τὴν προσφορὰ τοῦ μυστηρίου καὶ τὴ συμμετοχή τους σὲ αὐτό.

Στὴν πραγματικότητα, ἂν καὶ πολλὰ ἐξωτερικὰ στοιχεῖα ἔχουν μεταβληθεῖ, τίποτα ἀπὸ τὴ θεολογία τοῦ μυστηρίου τῆς Βαπτίσεως καὶ τὴν ἀναγκαιότητα τῆς κατηχήσεως δὲν ἔχει ἀλλάξει. Ἂν ὁ προσερχόμενος στὸ Βάπτισμα εἶναι σὲ μικρὴ ἡλικία ἀναλαμβάνει ὁ ἀνάδοχος τὴν ὑποχρέωση τῆς κατηχήσεως, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ἡ εὐθύνη βαρύνει τὸν βαπτισμένο, ὥστε νὰ γνωρίσει τὴν πίστη του καὶ ἐν συνεχείᾳ νὰ τιμήσει συνειδητὰ τὴν ἀρχικὰ ἀσυνείδητη ἐπιλογὴ τοῦ νὰ εἶναι μέλος τῆς Ἐκκλησίας. Ἐὰν εἶναι ἐνήλικας ἢ ἔστω ἀρκετὰ μεγάλος γιὰ νὰ ἔχει συνείδηση τῆς ἐπιλογῆς του ἡ πρώτη φάση τῆς κατηχήσεως προηγεῖται τοῦ μυστηρίου, ὅπως ἀκριβῶς στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία, καὶ μὲ τὴν ἔνταξή του στὶς τάξεις τῶν πιστῶν ἔχει τὴν ὑποχρέωση νὰ συνεχίσει νὰ κατηχεῖται στὸ λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ συμμετέχει ἐνεργὰ στὰ μυστήρια.

Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις ἡ κατήχηση εἶναι ἀπαραίτητη καὶ ἡ Ἐκκλησία καὶ τὰ μέλη της (π.χ. ἡ οἰκογένεια) τὴν προσφέρουν μὲ πολλοὺς τρόπους.

Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ εἶναι θλιβερὴ ἡ διαπίστωση ὅτι πολλοὶ χριστιανοὶ δὲν προσέρχονται στὴν κατήχηση καθὼς δὲν γνωρίζουν τὴ σημασία της καὶ νομίζουν ὅτι μπορεῖ νὰ παρακαμφθεῖ καὶ νὰ ἐξοβελιστεῖ ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ ζωή. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ παρατηρεῖται ἔντονο τὸ φαινόμενο πιστῶν ποὺ ἂν καὶ ἐκκλησιάζονται δὲν προσέρχονται οἱ ἴδιοι στὴν κατήχηση καὶ δὲν ὁδηγοῦν τὰ παιδιά τους πρὸς τὴν κατήχηση θεωρώντας την περιττή, ἀνούσια ἢ ὅτι ἄλλο.

Τό Βαπτιστήριο τῆς Βασιλικῆς τοῦ Μαστιχαρίου στήν Κῶ

Ἡ κατήχηση εἶναι ἄκρως σημαντικὴ γιὰ τὴν πνευματική μας ζωή. Ἡ κατήχηση εἶναι προσφορὰ τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς πράξης τῆς Ἐκκλησίας. Κατήχηση χρειαζόμαστε ὅλοι.

Δυστυχῶς, λάθος ἐπιλογὲς στὴν κατήχηση ἔχουν δημιουργήσει μία ψευδὴ καὶ ἐσφαλμένη εἰκόνα της στοὺς πολλούς γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ὁποίας γίνονται πολλὲς καὶ σοβαρὲς προσπάθειες ἐκ μέρους τῆς ποιμαίνουσας Ἐκκλησίας. Ἡ λατρεία καὶ ἡ κατήχηση εἶναι οἱ δύο δυνατότητες ποὺ ἔχουμε νὰ ζήσουμε τὸ γεγονὸς τῆς Ἐκκλησίας στὴν καθημερινότητά μας καί, ἐπιτέλους, νὰ μεταμορφώσουμε τὴ ζωή μας ἐν Χριστῷ.

Ο απόστολος Παύλος και ο απόστολος Σίλας στους Φιλίππους

Στις 30 Ιουλίου τιμάται η μνήμη των Αγίων Αποστόλων Σίλα, Σιλουανού, Επαινετού, Κρήσκη και Ανδρονίκου εκ των Ο’, οι οποίοι ήταν συνεργάτες και συνοδοιπόροι του απ. Παύλου.

Από αυτούς ο απ. Σίλας τον ακολούθησε κατά τη 2^η περιοδεία και έφτασε μαζί του στην Ελλάδα.

Η περιοδεία αυτή τοποθετείται χρονικά ανάμεσα στον Μάρτιο του έτους 49 μ.Χ. και στον Νοέμβριο του 52 μ.Χ. και περιγράφεται στις Πράξεις Αποστόλων από τον στίχο 15:36 μέχρι τον στίχο 18:22, ενώ αναφορές σε αυτή έχουμε και στις επιστολές.

Οι απόστολοι ξεκίνησαν μετά την Αποστολική Σύνοδο από την Αντιόχεια και κατέληξαν πάλι σε αυτή.

Στους τελευταίους στίχους του 15^ου κεφαλαίου καταγράφεται μία μεγάλη ανατροπή στα σχέδια του απ. Παύλου. Μετά από διαφωνία του με τον απ. Βαρνάβα σχετικά με την αξιοπιστία του κοινού συνεργάτη τους του απ. Ιωάννη-Μάρκου, ο απ. Παύλος στρέφεται προς τον απ. Σίλα, ο οποίος είχε αποσταλεί από την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ στην Αντιόχεια για να μεταφέρει την απόφαση της Συνόδου, και, έχοντας εκτιμήσει τις πολλές ικανότητές του κατά την διάρκεια της Συνόδου αλλά και κατά το πολυήμερο ταξίδι από την Ιερουσαλήμ προς την Αντιόχεια (απόσταση μεγαλύτερη των 500 χιλιομέτρων), τον επιλέγει για συνεργάτη του. Έτσι, οι απ. Παύλος και Σίλας, ξεκίνησαν την άνοιξη του 49 μ.Χ., και πέρασαν δια της Συρίας και της Κιλικίας, στην Μικρά Ασία (Δέρβη και Λύστρα) όπου είχε κηρύξει ο απ. Παύλος κατά την πρώτη περιοδεία του.

Σύντομα, έφτασαν στην Τρωάδα, όπου ο απ. Παύλος είχε το γνωστό όραμα με τον Μακεδόνα που τον κάλεσε να τον βοηθήσει, και δίχως δισταγμό πέρασαν στην Σαμοθράκη και από εκεί στην Νέα Πόλη, την Καβάλα, και εν συνεχείᾳ στους Φιλίππους.

Οι Φίλιπποι, κατά την εποχή των αποστόλων ήταν μία σημαντική ρωμαϊκή στρατιωτική αποικία. Σε αυτή είχαν εγκατασταθεί απόστρατοι και τους είχαν παραχωρηθεί κτήματα για να τα καλλιεργούν και να ζουν. Είχε περίπου 10.000 κατοίκους και από την περιοχή της σώζονται περίπου 1.400 επιγραφές που τονίζουν αυτή τη σπουδαιότητα. Η πόλη που είχε ιδρυθεί επάνω σε παλαιότερο πόλισμα από τον Φίλιππο τον Β΄ το 360 π.Χ., ο οποίος την οχύρωσε και την έδωσε το όνομά του, επανιδρύθηκε ως coloniae civium romanorum (αποικία της ρωμαϊκής πολιτείας) το 42 π.Χ. αμέσως μετά την μάχη των Φιλίππων, στην οποία οι δολοφόνοι του Ιουλίου Καίσαρα, Κάσσιος και Βρούτος, αντιμετώπισαν τον θετό γιο και κληρονόμο του Οκταβιανό Αύγουστο και ηττήθηκαν κατά κράτος.

Στην πόλη των Φιλίππων, που ορθώς και με ακρίβεια χαρακτηρίζεται από τις Πράξεις ως «κολωνία» (16:12) μπήκαν οι βάσεις του χριστιανισμού στην Ευρώπη και βαπτίστηκε η πρώτη χριστιανή σε ευρωπαϊκό έδαφος, η αγία Λυδία η Πορφυροπώλις. Η αγία Λυδία ήταν «σεβομένη τόν Θεόν», δηλαδή είχε γνωρίσει τον ιουδαϊσμό και τις ιουδαϊκές γραφές ως προσήλυτη, αποδεχόταν τη σχετική διδασκαλία, αλλά δεν είχε ολοκληρώσει τη διαδικασία εισόδου σε αυτόν. Μόλις άκουσε τους δύο αποστόλους, δέχθηκε το λόγο του Ευαγγελίου, βαπτίστηκε (κάτι που δεν είχε κάνει για να εισέλθει στον ιουδαϊσμό) και έγινε μέλος της Εκκλησίας.

Η σχέση των δύο αποστόλων με την αγία Λυδία και τον οίκο της αλλά και την ιουδαϊκή κοινότητα της πόλεως τους έδωσε την ευκαιρία και τη δυνατότητα να παραμείνουν σε αυτή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην πόλη άρχισε να τους ακολουθεί μία νεαρή δούλη που κατεχόταν από μαντικό πνεύμα και οι κύριοί της την εκμεταλλεύονταν με το να την βάζουν να κάνει τη μάντισσα. Αυτή αναγνώρισε την εκ Θεού αποστολή των δύο αποστόλων και αφού ο απ. Παύλος την απελευθέρωσε από το δαιμονικό πνεύμα τα αφεντικά της τους κατήγγειλαν στις αρχές λέγοντας ότι είναι ιουδαίοι και εισάγουν νέα, αταίριαστα, για την πόλη ήθη και γι᾿ αυτό πρέπει να φυλακιστούν. Ταυτόχρονα φρόντισαν να ξεσηκώσουν και τον όχλο ενάντια στους αποστόλους. Έτσι, οι δύο απόστολοι αφού δέχθηκαν πολλούς ραβδισμούς και γέμισαν πληγές, οδηγήθηκαν στη φυλακή όπου τους έριξαν στο πιο βαθύ κελλί και τους έδεσαν στο όργανο καθηλώσεως και βασανισμού που καλείται «ξύλο» για να μην δραπετεύσουν.

Στη φυλακή, παρά τους βασανισμούς και τις κακουχίες, οι απόστολοι επιδόθηκαν με πνευματική χαρά σε βαθειά προσευχή υμνώντας τον Θεό, ενώ τους άκουγαν οι άλλοι φυλακισμένοι. Γύρω στα μεσάνυκτα, σεισμός μεγάλος, αναστάτωσε τους πάντες και τα πάντα στη φυλακή και ο δεσμοφύλακας έντρομος τράβηξε το μαχαίρι του για να θέσει τέρμα στη ζωή του για να αποφύγει τις συνέπειες από την απόδραση των κρατουμένων. Με μεγάλη φωνή ο απ. Παύλος τον απέτρεψε ενημερώνοντάς τον ότι ήταν όλοι εκεί και τότε εκείνος, εντυπωσιασμένος από την στάση των δύο καταδίκων, έπεσε στα πόδια τους και, αψηφώντας πλέον κάθε κίνδυνο, ζήτησε να του υποδείξουν τον δρόμο που θα τον οδηγήσει στη σωτηρία, κάτι που οι δύο απόστολοι έπραξαν αμέσως.

Με τη χάρη του Θεού, λοιπόν, αυτός που πριν λίγο ήταν έτοιμος να αυτοκτονήσει, τους παρέλαβε και τους οδήγησε σε μέρος όπου υπήρχε νερό και αφού περιποιήθηκε τις πληγές που είχαν αποκτήσει από την καθήλωση και τη φυλάκιση, βαπτίστηκε. Στη συνέχεια όλοι επέστρεψαν στο σπίτι του, όπου με πνευματική αγαλλίαση δέχθηκαν τη φιλοξενία του.

Την επομένη οι στρατηγοί έστειλαν τους ραβδούχους για να ελευθερώσουν τους δύο αποστόλους, αλλά, όπως μας πληροφορούν οι Πράξεις, εκείνοι διαμαρτυρήθηκαν με παρρησία για τη στάση των αρχών της πόλεως απέναντί τους. Ο απ. Παύλος ζήτησε οι στρατηγοί να τους απελευθερώσουν προσωπικά καθώς ήταν Ρωμαίοι πολίτες, κάτι που βέβαια έγινε.

Η παρουσία του απ. Σίλα δίπλα στον απ. Παύλο και η κοινή τους δράση αποτελεί μία περίπτωση στενής και αποδοτικής συνεργασίας.

Ο απ. Παύλος, με περίπου 15ετή ιεραποστολική εμπειρία κατά την αρχή της 2^ης περιοδείας του, εξετίμησε την ποιότητα του απ. Σίλα, ο οποίος, πρέπει να σημειώσουμε ότι έχαιρε της εμπιστοσύνης και των αποστόλων της Ιερουσαλήμ, και τον έκανε συνεργάτη του.

Το ιεραποστολικό έργο, με τις συνθήκες μάλιστα που γινόταν εκείνη την εποχή, απαιτούσε πολλά στοιχεία όπως αντοχή στις μετακινήσεις, δυνατότητα να αντιμετωπίζει ο ιεραπόστολος γρήγορα και με επιτυχία τα προκύπτοντα προβλήματα, υπομονή και επιμονή, εμπιστοσύνη στους συνεργάτες-συνοδοιπόρους, όπως και μία σχετική οικονομική ανεξαρτησία, καθώς οι περιπλανήσεις τους άφηναν μικρά περιθώρια να εργαστούν.

Η στενότητα της σχέσεως διακρίνεται και στη δράση τους στους Φιλίππους καθώς παντού λειτουργούσαν ως μία ομάδα, με ενότητα, με κοινούς και σαφείς στόχους, με κοινή μέθοδο, με πίστη στον Θεό, αλλά και μεθοδικότητα, υπομονή, προσήλωση στην αποστολή τους. Με τη χάρη του Θεού, ο οποίος είναι ο Κύριος της ιστορίας, το πρόβλημα –π.χ. η φυλάκιση, ο διωγμός- γίνεται η αφορμή για να κηρυχθεί σε περισσότερους ανθρώπους ο λόγος του Θεού και περισσότεροι να οδηγηθούν στη σωτηρία.

Τὸ πρόβλημα τῶν ἐκκλησιαστικῶν δικαιοδοσιῶν ὑπὸ βιβλικὴ προοπτική: μερικὲς ἐπισημάνσεις

Ετικέτες

Αποστολική Σύνοδος, απ. Ιάκωβος, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, απόστολοι, δικαιοδοσίες

Τό παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στό περιοδικό Θεολογία (τόμος 87ος, τεῦχος 1ο, Ἰανουάριος – Μάρτιος 2016, σελίδες 369-376).

Α. Εἰσαγωγικὲς παρατηρήσεις

Βαδίζοντας πρὸς τὴ σύγκληση τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου, ἡ ὁποία ἔχει προσδιοριστεῖ γιὰ τὸ ἔτος 2016 ὁ παρατηρητὴς ἐντυπωσιάζεται ἀπὸ τὰ θέματα ποὺ ἀναμένεται νὰ συζητηθοῦν σὲ αὐτή[1].

Φρονοῦμε ὅτι ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα καὶ πλέον ἀκανθώδη εἶναι τὸ πρόβλημα τῶν δικαιοδοσιῶν, τὸ ὁποῖο δημιουργεῖ πλῆθος συγκρούσεων στὶς διορθόδοξες σχέσεις κατὰ τὴ σύγχρονη ἐποχή. Τὸ πρόβλημα μετὰ τὴν ἔκρηξη τοῦ μεταναστευτικοῦ ρεύματος ἀπὸ τὴν ἀνατολὴ πρὸς τὴ δύση ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ 19^ου αἰῶνα καὶ ἑξῆς καὶ τὰ γεγονότα ποὺ συγκλόνισαν τὴν εὐρωπαϊκὴ ἥπειρο κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ 20^ου αἰῶνα ἔχει πάρει ἐπικίνδυνες διαστάσεις γιὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.

Ἰδιαίτερα στὸν Νέο Κόσμο εἶναι σύνηθες τὸ φαινόμενο νὰ ὑπάρχουν σὲ μία πόλη περισσότεροι τοῦ ἑνὸς ἐπίσκοποι μὲ τὸν ἴδιο ἢ παραπλήσιους τίτλους καὶ νὰ ποιμαίνουν ὁ καθένας τοὺς ὁμοεθνεῖς του ποὺ κατοικοῦν στὴν πόλη αὐτὴ καὶ στὴν εὐρύτερη περιοχή της[2]. Ὡς ἀποτέλεσμα αὐτοῦ ὑφίσταται ἀφ᾿ ἑνὸς διασπαστικὴ πολυαρχία στὰ τῆς διοικήσεως καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου σύγχυση, ἡ ὁποία παρακωλύει τὸ ποιμαντικό, κατηχητικὸ καὶ ἐν γένει ἱεραποστολικὸ ἔργο[3]. Τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι εὔκολο νὰ ἐπιλυθεῖ, καθὼς παρακάμπτονται τὰ παλαιὰ δικαιώματα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νὰ ἱδρύει καὶ νὰ διοικεῖ ὑπερόριες ἐκκλησίες στὶς περιοχὲς τῆς ὑφηλίου ποὺ δὲν ἀνήκουν στὴ δικαιοδοσία τῶν παλαιφάτων Πατριαρχείων. Στὴν προσπάθεια αὐτοῦ τοῦ παραγκωνισμοῦ τίθενται σὲ χρήση ποικίλα -καὶ συχνὰ ὄχι ἀκραιφνῶς πνευματικά- μέσα καὶ ἐργαλεῖα. Τὸ ἐμπερίστατο Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀγωνίζεται μὲ τὶς περιορισμένες δυνατότητες ποὺ διαθέτει νὰ ἀντιμετωπίσει αὐτὸ τὸ πρόβλημα, ἐνῶ οἱ ἐπίσκοποι ποὺ ἀποστέλλει σὲ νεοπαγεῖς Μητροπόλεις (κυρίως στὴν Ἀσία, ἀλλὰ καὶ στὴν Ἀμερικὴ) προσπαθοῦν νὰ ἐργαστοῦν ποιμαντικὰ καὶ ἱεραποστολικὰ μὲ μηδαμινὰ ὑλικὰ μέσα.

Βοήθεια στὴν ἀντιμετώπιση καὶ εἰ δυνατὸν ἐπίλυση τοῦ προβλήματος τῆς ὑπερβάσεως τῶν κατὰ τόπους δικαιοδοσιῶν καὶ τῆς ἀναπόφευκτης ἀκολουθοῦσας διάσπασης μπορεῖ νὰ προσφέρει ἡ μελέτη τοῦ περιστατικοῦ ποὺ συνέβη στὴν Ἀντιόχεια ἀνάμεσα στοὺς ἀποστόλους Πέτρο καὶ Παῦλο κατά τὸν Μάρτιο τοῦ ἔτους 49 μ.Χ.[4].

Β. Τὸ περιστατικὸ

Λίγους μῆνες μετὰ τὴν Ἀποστολικὴ Σύνοδο, ἡ ὁποία συνεκλήθη στὴν Ἰερουσαλὴμ γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει τὸ πρόβλημα τῆς ἀναγκαιότητας ἢ ὄχι τῆς περιτομῆς καὶ τῆς πλήρους τηρήσεως τοῦ Νόμου γιὰ τὴν ἐπίτευξη τῆς σωτηρίας, οἱ ἀπόστολοι Πέτρος καὶ Παῦλος συναντήθηκαν στὴν Ἀντιόχεια[5].

Σύμφωνα μὲ τὴν ἐπικρατοῦσα πρακτικὴ ὅλοι οἱ χριστιανοί, «ὁμοθυμαδόν», ὅπως κατ᾿ ἐπανάληψιν τονίζει τὸ βιβλίο Πράξεις Ἀποστόλων, ἔτρωγαν σὲ κοινὸ τραπέζι ἀνεξαρτήτως θρησκευτικῆς προελεύσεως πρὸ τῆς εἰσόδου τους στὸ Χριστιανισμό[6].

Μὲ παρέμβαση Ἰουδαίων ποὺ τηροῦσαν μὲ ἀκρίβεια τὸν Νόμο καὶ ἔφτασαν στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας ἀπὸ τὴν Ἰερουσαλήμ («τινὲς ἀπὸ Ἰακώβου» Γαλ. 2:12[7]), ὁ ἀπ. Πέτρος συγκατατέθηκε σὲ διαχωρισμὸ τῶν πιστῶν ἀνάλογα μὲ τὴν θρησκευτικὴ προέλευσή τους. Μόλις ὁ ἀπ. Παῦλος πληροφορήθηκε αὐτὴ τὴν ἐξέλιξη ἀντέδρασε, ἐνώπιον τῆς συνάξεως τῶν πιστῶν, μὲ ρητὸ καὶ ἀπόλυτο τρόπο μεμφόμενος τὸν ἀπ. Πέτρο γιὰ ὑποκρισία καὶ παρέκκλιση ἀπὸ τὴν «ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου».

Ἡ περιγραφὴ τοῦ περιστατικοῦ ἀπὸ τὸν ἀπ. Παῦλο δὲν διευκρινίζει τὴν ἔκβασή του, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ γενικότερη στάση αὐτοῦ πρὸς τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας, τὴν πρακτικὴ ἡ ὁποία σὲ ὅλη τὴν ἱστορία ἀκολουθήθηκε καὶ ἀπὸ την ἀπουσία τῆς παραμικρῆς ἀναφορᾶς σὲ διάσπαση μετὰ τὸ περιστατικό, ὁδηγούμαστε στὸ ἀσφαλὲς συμπέρασμα ὅτι τὸ πρόβλημα ἐπιλύθηκε χωρὶς νὰ ἀφήσει κατάλοιπα γιὰ τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας. Ἀντιθέτως, φαίνεται νὰ λειτούργησε ἐνισχυτικὰ πρὸς τὴ διατήρηση τῆς ἑνότητας καὶ ὡς πρότυπο γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση ἀναλόγων προβλημάτων στὸ μέλλον.

Γ. Ἀντιστοίχιση μὲ τὸ σημερινὸ πρόβλημα

Ζῶντας οἱ χριστιανοὶ τοῦ 1^ου μ.Χ. αἰῶνα σὲ μία ἰδιαίτερα περιπεπλεγμένη ἐθνολογικὰ κοινωνία δὲν εἶχαν ἀπέναντι στὰ θέματα τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας τὴν εὐαισθησία ποὺ ἔχει ὁ ἄνθρωπος τῆς σύγχρονης ἐποχῆς. Ἀκόμη καὶ στὴν περίπτωση τοῦ Ἰσραήλ, ὁ ὁποῖος ἐκαυχάτο γιὰ τὴν καθαρότητά του, ἡ ἰδιαίτερη ἐθνική του ταυτότητα ἦταν ἀπόρροια τῆς θρησκευτικῆς του ἰδιοπροσωπίας. Ἡ διάκριση ποὺ κυριαρχοῦσε ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἦταν «ἐθνικοὶ» καὶ «Ἰουδαῖοι» καὶ ἔθετε ἐκ ποδῶν κάθε ἄλλο χαρακτηριστικό[8]. Ἀντίστοιχη διάκριση «ἐθνικῶν» καὶ «χριστιανῶν» κυριάρχησε σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο κατὰ τὴν περίοδο τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας μέχρι τὴν πρώτη ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὸ 1204. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ χρονικὸ σημεῖο καὶ ἔπειτα, καθὼς ἀτόνισε ἡ συνοχὴ ποὺ προσέφερε ἡ αὐτοκρατορικὴ ἐξουσία καὶ ἡ αὐτοκρατορία ὁδηγήθηκε σὲ σταδιακὴ διάσπαση καὶ διάλυση, ἄρχισαν νὰ ξεπηδοῦν τὰ στοιχεῖα ποὺ τόνιζαν τὴν ἐθνικὴ ταυτότητα κάθε λαοῦ. Ἡ τάση αὐτὴ κλιμακώθηκε μετὰ τὸ 1453, καθὼς ἡ ὀθωμανικὴ καταπίεση ἔφερε στὴν ἐπιφάνεια τὰ ἰδιαίτερα στοιχεῖα κάθε ἐθνότητας στὰ Βαλκάνια καὶ στὶς ἄλλες περιοχὲς ποὺ βρίσκονταν ὑπὸ τὴν ὀθωμανικὴ ἐξουσία.

Ἂν καὶ ὁ πληθυσμὸς τῆς Ἀντιόχειας κατὰ τὴν ἀποστολικὴ ἐποχὴ ἀποτελοῦνταν ἀπὸ κατοίκους ἑλληνικῆς, συριακῆς, ἰουδαϊκῆς, ρωμαϊκῆς, ἀραβικῆς κ.λπ. καταγωγῆς, καθὼς ὁ πολιτισμὸς ποὺ ἐπικρατοῦσε ἦταν ἀμιγῶς ἑλληνικός, ἡ μόνη διάκριση ποὺ εἶχε νόημα ἀνάμεσά τους ἦταν ἡ θρησκεία ποὺ ἀκολουθοῦσαν[9]. Ἂν μάλιστα, λάβουμε ὑπ᾿ ὄψιν μας ὅτι, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦσαν τὸ μωσαϊκὸ Νόμο, ἡ πλειοψηφία ἐπέλεγε τὴ ἢ τὶς θρησκεῖες / λατρεῖες ποὺ θὰ ἀκολουθοῦσε ἀντιλαμβανόμαστε τὴ σπουδαιότητα αὐτῆς τῆς διάκρισης γιὰ ἐκείνη τὴν περίοδο –γενικότερα- καὶ γιὰ τὴ συνοχὴ τῆς Ἐκκλησίας –εἰδικότερα.

Κατὰ τὴ σύγχρονη ἐποχὴ ἔχει ὑποχωρήσει ἡ διάκριση βάσει τῆς ἐπιλογῆς θρησκεύματος παραχωρώντας τὴ θέση της στὴ διάκριση βάσει ἐθνικῶν χαρακτηριστικῶν, ἡ ὁποία πλέον διαμορφώνει τὴν ἰδιαίτερη ταυτότητα κάθε λαοῦ[10]. Αὐτὸ ὀφείλεται σὲ μία σειρὰ ἀπὸ αἰτίες, οἱ ὁποῖες σχετίζονται μὲ τὴν ἱστορικὴ πορεία, τὴν πνευματικὴ παραγωγή, τὶς πολιτιστικὲς ἀξίες, τὰ οἰκονομικὰ δεδομένα καὶ τὴ γεωπολιτικὴ λειτουργία τῶν διαφόρων ἐθνικῶν ὁμάδων. Ὡς ἀποτέλεσμα αὐτοῦ ἀναπτύχθηκε τὸ φαινόμενο τῆς παράλληλης παρουσίας πολλῶν ἐπισκόπων σὲ μία πόλη μὲ ἀποτέλεσμα τὸν παραγκωνισμὸ τοῦ ρόλου καὶ τῆς θέσεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἂν καὶ αὐτὸ σαφῶς ἀναγνωρίζεται ὡς πρῶτο τῇ τάξει καὶ ἀναμφιβόλως τιμᾶται ὡς ἡ Πρωτόθρονη Ἐκκλησία.

Δ. Προσπάθεια ὑπερβάσεως τοῦ προβλήματος

Μὲ τὴ λέξη «ὁμοθυμαδόν» δηλώνεται ἡ ἑνότητα ποὺ ἀποτελοῦσε ἕνα ἀπὸ τὰ κύρια χαρακτηριστικὰ τῆς ἀποστολικῆς ἐκκλησίας. Τὸ ἐπίρρημα αὐτὸ ἐκφράζει τὴ συνειδητὴ ἐπιθυμία ὅλων τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας νὰ βρίσκονται, μαζί, στὸν ἴδιο τόπο, τὴν ἴδια ὥρα καὶ μὲ τοὺς ἴδιους ποιμένες γιὰ νὰ ἀναπέμψουν λατρεία πρὸς τὸν Θεό, νὰ διδάξουν καὶ νὰ διδαχθοῦν, νὰ συμμετάσχουν στὶς τελούμενες μυστηριακὲς πράξεις καὶ νὰ παρακαθήσουν στὸ κοινὸ γεῦμα (Πρ. 1;14, 2:46, 4:24, 5:12, 8:6, 15:25).

Ἡ ἑνότητα αὐτή, ἂν καὶ ὅπως τονίσαμε ὑπῆρχε καὶ ἀποτελοῦσε δομικὸ στοιχεῖο τῆς χριστιανικῆς ταυτότητας τῶν πιστῶν δὲν ἔπαυε νὰ εἶναι εὔθραυστη, ὄχι τόσο λόγῳ ἐθνικῶν / φυλετικῶν διαφοροποιήσεων -ὅπως θὰ συνέβαινε σήμερα- ἀλλὰ λόγῳ τῆς διακρίσεως ἐθνικῶν – Ἰουδαίων ποὺ ἦταν καθοριστικὴ γιὰ τὴν ἔνταξη κάποιου σὲ μία ὁμάδα.

Ἡ διάκριση αὐτή, ἀναμφίβολα, εἰσχώρησε σὲ ἕναν βαθμὸ καὶ στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, ὄχι ὡς διδασκαλία της, ἀλλὰ ὡς χαρακτηριστικὸ τῆς ταυτότητας κάποιων μελῶν της. Ἀναπόφευκτα, κάποια ἀπὸ αὐτὰ προερχόμενα ἀπὸ τὶς τάξεις τοῦ ἰουδαϊσμοῦ, θεωροῦσαν τὴ θρησκευτικὴ τους κληρονομιὰ ἰδιαιτέρως σημαντικὸ στοιχεῖο τῆς ταυτότητάς τους καὶ παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι τὴν παραμέρισαν ἢ τὴν καταπίεσαν μὲ τὴν ἔνταξή τους στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, μόλις δόθηκε ἡ κατάλληλη ἀφορμή, ἐπανῆλθε στὴν ἐπιφάνεια. Ἡ ἀφορμὴ αὐτὴ δόθηκε στὴν Ἀντιόχεια πρὶν ἀπὸ τὴν Ἀποστολικὴ Σύνοδο (προσπάθεια ἐπιβολῆς τῆς περιτομῆς ἀπὸ τοὺς τηρητὲς τοῦ Νόμου ὡς προϋπόθεση γιὰ τὴ σωτηρία, Πρ. 15:1-3) καὶ ὁδήγησε σὲ αὐτή, ἀλλὰ καὶ μετὰ ἀπὸ τὴ Σύνοδο, καὶ πάλι στὴν Ἀντιόχεια (προσπάθεια καθιερώσεως χωριστῶν γευμάτων, Γαλ. 2:11-14), καὶ προκάλεσε τὴν ἀντιπαράθεση τοῦ ἀπ. Παύλου καὶ τοῦ ἀπ. Πέτρου.

Ἡ ἀπαγόρευση κοινῶν γευμάτων Ἰουδαίων μὲ ἐθνικοὺς ἀπὸ τὸν Νόμο εἶχε βαθιὲς ρίζες καὶ ἰσχυρὲς βάσεις ἀπαιτώντας γιὰ λόγους καθαρότητας καὶ διατήρησης τοῦ Ἰσραὴλ πλήρη διαχωρισμό.[11]

Τὸ κήρυγμα τοῦ Κυρίου μετέφερε τὸ κέντρο βάρους ἀπὸ τὴν προσπάθεια διατηρήσεως τῆς ἐθνικῆς καθαρότητας στὴν προσπάθεια καλλιέργειας τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον καὶ τῆς μετάνοιας, ἔτσι ὥστε νὰ καταργηθοῦν οἱ ἄλλες διακρίσεις.

Ἡ δυσφορία, «γογγυσμός», ἀνάμεσα στοὺς ἐξ ἐθνῶν καὶ ἐξ Ἰουδαίων χριστιανοὺς ποὺ διακρίνεται στὰ περιστατικὰ ποὺ προηγοῦνται τῆς ἐκλογῆς τῶν ἑπτὰ διακόνων (Πρ. 6:1 κ.ἑ.) ἀποτελοῦσε τὸ μέγιστο τῶν προβλημάτων τῆς νεόφυτης Ἐκκλησίας. Ὁ ἰουδαϊσμὸς γνώριζε καὶ ἀποδεχόταν ἀνάλογες διακρίσεις, καθὼς σὲ μία πόλη ἦταν δυνατὸ νὰ ὑπάρχουν περισσότερες ἀπὸ μία συναγωγὲς καὶ τὰ μέλη τῆς μιᾶς νὰ μὴν πηγαίνουν στὴν ἄλλη.[12] Τὸ ἐλάχιστο ποὺ ἀπαιτοῦσαν οἱ ἰουδαϊκὲς ἀρχὲς καὶ ἡ ἰουδαϊκὴ παράδοση ἦταν ἡ τήρηση τοῦ Νόμου καὶ ὁ σεβασμὸς στὸν Ναὸ καὶ στὴν ἐκεῖ τελούμενη λατρεία. Γιὰ τὸ λόγο αὐτό, ὅσο θεωροῦσαν ὅτι ἡ χριστιανικὴ κοινότητα τηροῦσε αὐτὲς τὶς ἀρχές, ὑπήρχε ἀνοχὴ πρὸς αὐτήν. Οἱ παρεμβάσεις τοῦ ἰουδαϊσμοῦ καὶ τὰ προβλήματα ποὺ δημιουργοῦσε στὸν ἀπ. Παῦλο καὶ στὸ ἔργο του εἶχαν ὡς ἀφετηρία τὸν φόβο, τὴν ὑποψία, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶχε ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὸν Νόμο καὶ τὰ μέλη της θεωροῦνταν χαμένα γιὰ τὸν ἰουδαϊσμό.

Στὴν προσπάθεια συγκρατήσεως τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, καὶ κατ᾿ ἐπέκτασιν τῆς ἴδιας τῆς Ἐκκλησίας, στὸν πνευματικὸ χῶρο τοῦ ἰουδαϊσμοῦ πρέπει νὰ ἐνταχθεῖ καὶ ἡ πρακτικὴ ποὺ ξεκίνησε ἀπὸ τὶς ἰουδαϊκὲς ἀρχὲς τῆς Ἰερουσαλὴμ καὶ περιγράφεται στὸ Γαλ. 2:11. Στὶς διασπαστικὲς αὐτὲς φωνὲς ἀνταποκρίθηκαν κάποια μέλη τῆς ἀντιοχειανῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀκολούθησε ὁ ἀπ. Πέτρος, ὁ ὁποῖος παρασύρθηκε ἀπὸ τὴν θέληση αὐτῶν ποὺ ἀναβίωναν ἕνα ἰδιότυπο κράμα ἰουδαϊσμοῦ-χριστιανισμοῦ. Ἡ προσπάθεια αὐτὴ βρῆκε ἀμέσως κάποιους θιασῶτες, ἀλλὰ καὶ ἕναν ἰσχυρὸ ἀντίπαλο στὸ πρόσωπο τοῦ ἀπ. Παύλου, ὁ ὁποῖος δίχως καθυστέρηση καὶ δισταγμὸ τὴν κατηγόρησε ὅτι ὁδηγεῖ σὲ ἀπομάκρυνση ἀπὸ τὴν «ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου» (Γαλ. 2:14).

Σήμερα, καθὼς δὲν μποροῦμε νὰ ἀναβιώσουμε τὶς συνθῆκες καὶ τὰ δεδομένα ποὺ παρακίνησαν τοὺς δύο ἀποστόλους, ἡ ἀντίδραση τοῦ ἀπ. Παύλου ἴσως μᾶς φαίνεται ὑπερβολική. Στὴν πραγματικότητα ὅμως, μὲ τὸ πνεῦμα τῆς ἐποχῆς, ἡ υἱοθέτηση χωριστῶν γευμάτων ἐπρόκειτο γιὰ σαφὴ διάσπαση τῆς ἑνότητας τῆς Ἐκκλησίας καὶ κάλεσμα σὲ ἕναν αἱρετικὸ χριστιανισμό.

Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ἡ ἀντίδραση τοῦ ἀπ. Παύλου εἶναι ἄμεση, ἔντονη, ἐνώπιον τῆς κοινότητας καὶ ἀπόλυτη. Καθιστᾶ σαφὲς πρὸς τὸν ἀπ. Πέτρο ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ συνεχίσει αὐτὴ τὴ συμπεριφορὰ δίχως νὰ διασπάσει τὴν Ἐκκλησία.

Ἡ ἀμεσότητα καὶ ἡ σαφήνεια τῆς ἀντιδράσεως τοῦ ἀπ. Παύλου βοήθησε τὸν ἀπ. Πέτρο νὰ κατανοήσει τὸ σφάλμα του καί, ἂν καὶ αὐτὸ διαπιστώνεται μόνο ἐμμέσως στὶς ὑπάρχουσες πηγές[13], νὰ ἀλλάξει στάση καὶ μὲ τὴν ταπείνωσή του νὰ θεραπεύσει τὸ πρόβλημα καὶ νὰ ἀποσοβήσει τὴν διαγραφόμενη διάσπαση.

Μὲ τὶς ἐπιλογὲς τῶν δύο ἀποστόλων ἀποφεύχθηκε ἡ δημιουργία μίας δεύτερης, παράλληλης χριστιανικῆς κοινότητας στὴν ἴδια πόλη –κάτι ποὺ δυστυχῶς εἶναι γεγονὸς σήμερα σὲ πολλὲς περιπτώσεις. Οὐδέποτε στὸν ὀρθόδοξο κόσμο ἐπεκράτησε τέτοια πρακτική. Σὲ καμία περίπτωση δὲν καθιερώθηκε ἡ ἀντιχριστιανικὴ καὶ ἀτελέσφορη πρακτικὴ τοῦ διαχωρισμοῦ γιὰ θρησκευτικοὺς ἢ ἐθνικοὺς λόγους. Μάλιστα, καθὼς στὸν ἰουδαϊσμὸ ἦταν ἀρκετὴ ἡ ὕπαρξη μίας ἐλάχιστης συναίνεσης γιὰ τὴν ἀποδοχὴ ποικίλων διαφοροποιήσεων, ἡ ἁπλὴ τήρηση τοῦ Νόμου καὶ ὁ σεβασμὸς στὴ λατρεία ποὺ προσφερόταν στὸν Ναὸ θὰ ἦταν ἱκανὲς συνθῆκες γιὰ νὰ προστατεύσουν τὴ νεόφυτη Ἐκκλησία ἀπὸ πλῆθος προβλημάτων καὶ νὰ τὴν προφυλάξουν ἀπὸ ἐπώδυνες ἐπιθέσεις.

Ε. Συμπεράσματα

Ἂν καὶ στὴν περίπτωση τῆς Ἀντιόχειας ὑπῆρχαν σημαντικοὶ ἱστορικοί, πολιτιστικοὶ καὶ ἐθνικοὶ λόγοι γιὰ νὰ διαχωριστοῦν οἱ ἐξ ἐθνῶν ἀπὸ τοὺς ἐξ Ἰουδαίων πιστοὺς κάτι τέτοιο δὲν συνέβη μετὰ ἀπὸ τὴ δυναμικὴ παρέμβαση τοῦ ἀπ. Παύλου, ὁ ὁποῖος ἀντιμετώπισε τὴν ἐπιχειρούμενη διάσπαση ὡς καθοριστικὰ ἐσφαλμένη ἐπιλογὴ γιὰ τὴν περαιτέρω πορεία τῆς Ἐκκλησίας.

Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴ φρασεολογία ποὺ χρησιμοποίησε, δὲν τὴν θεώρησε ὡς μία ἥσσονος σημασίας ἐπιλογή, ἀλλὰ δίχως δισταγμὸ τὴν συνέδεσε μὲ τὴν ἔννοια τῆς «ἀληθείας», δηλαδὴ μὲ τὴν ἀκρίβεια τῆς πίστεως καὶ κατ᾿ ἐπέκτασιν μὲ τὴ σωτηρία.

Ἡ διάσπαση τοπικῶν Ἐκκλησιῶν γιὰ θρησκευτικοὺς ἢ ἐθνικοὺς λόγους δημιουργεῖ μία ἄνευ προηγουμένου κατάσταση, ἡ ὁποία καταδικάζεται ἀπὸ τὸν ἀπ. Παῦλο ὡς ἀπόκλιση ἀπὸ τὴν ὀρθὴ πίστη καὶ τελικὰ δὲν τὴν υἱοθετεῖ οὔτε ὁ ἀπ. Πέτρος.

Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἡ ἐμπνεόμενη ἀπὸ τὴ διαφωνία τους στὴν Ἀντιόχεια κοινὴ εἰκόνα τῶν δύο κορυφαίων ἀποστόλων τοὺς παρουσιάζει νὰ ἀνταλλάσσουν ἐν ὁμονοίᾳ ἀσπασμὸ ἀγάπης καὶ ἑνότητας, τὴν ὁποία ὁ πρόσκαιρος διαχωρισμὸς γιὰ λόγους τήρησης τοῦ μωσαϊκοῦ Νόμου δὲν κατόρθωσε νὰ διασπάσει.

Τὸ περιστατικὸ ποὺ περιγράφεται ἀπὸ τὸν ἀπ. Παῦλο στὸ Γαλ. 2:11-14 μᾶς προσφέρει στερεὴ βάση γιὰ νὰ κατανοήσουμε πόσο ἐπικίνδυνο εἶναι νὰ προκρίνουμε δευτερεύοντα χαρακτηριστικὰ σὲ σχέση μὲ τὴν «ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου» καὶ σὲ πόσο ἐπισφαλεῖς ἀτραποὺς μπορεῖ νὰ μᾶς ὁδηγήσει αὐτό.

[1] Βλ. τὸ κείμενο τῆς Συνάξεως τῶν Ὀρθοδόξων Προκαθημένων στό Σαμπεζύ (21-28 Ἰανουαρίου 2016).

[2] Θὰ σημειώσουμε ἐδῶ ἕνα ἁπλὸ καὶ σαφὲς παράδειγμα γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὴ σημασία τοῦ προβλήματος: στὴ Σύναξη τῶν Προκαθημένων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τὸν Πατριάρχη Ἀντιοχείας, μεταξὺ ἄλλων, συνόδευε καὶ ὁ Μητροπολίτης Μπουένος Ἄϊρες κ. Σιλουανός. Ταυτόχρονα, στὴν ἱεραρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὑπάρχει ὁ Μητροπολίτης Μπουένος Ἄϊρες κ. Ταράσιος.

[3] Δὲν εἶναι σπάνιο φαινόμενο σὲ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις οἱ συγκρούσεις, οἱ προστριβές, ἡ ἄγρα πιστῶν, οἱ μετακινήσεις ἱερέων ἀπὸ τὴ μία δικαιοδοσία στὴν ἄλλη, ἡ ὑπέρβαση τῶν κανονικῶν ὁρίων κ.λπ.

[4] Ἀναλυτικὴ συζήτηση τοῦ προβλήματος τοῦ χρονικοῦ προσδιορισμοῦ τοῦ περιστατικοῦ καὶ τῆς συνδέσεώς του μὲ τὸ βιβλίο Πράξεις Ἀποστόλων βλ. στὴ διδακτορική μου διατριβὴ (ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΡ. ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ, Πέτρος καὶ Παῦλος στὴν Ἀντιόχεια. Ἱστορικὴ καὶ ἑρμηνευτικὴ προσέγγιση, Ἀθήνα 2011, σσ. 248-281) καὶ σὲ ἀνάρτηση στὸ παρόν ἱστολόγιο στίς 7 Μαρτίου 2014 μέ τίτλο «Λίγες σκέψεις μὲ ἀφορμὴ τὴ Σύναξη τῶν Προκαθημένων στὴν Κωνσταντινούπολη«.

[5] Μεταξὺ πολλῶν ἄλλων σημαντικὸ γιὰ τὴ μελέτη τῆς Ἀποστολικῆς Συνόδου παραμένει τὸ ἔργο τοῦ Βασιλείου Π. Στογιάννου μὲ τίτλο «Ἡ Ἀποστολικὴ Σύνοδος», ΕΕΘΣΠΘ 18 (1973), σσ. 29-218.

[6] Ἡ πρακτικὴ αὐτὴ ἐπιβεβαιώνεται καὶ ἀπὸ τὰ διαδραματισθέντα πρὸ τῆς ἐκλογῆς τῶν ἑπτὰ διακόνων, καθὼς οἱ ἐξ ἐθνῶν πιστοὶ διαμαρτυρήθηκαν ὅτι κατὰ τὴν καθημερινὴ διακονία «παρεθεωροῦντο» οἱ χῆρες τους (Πρ. 6:1). Ἐὰν ἔτρωγαν σὲ ξεχωριστὰ τραπέζια, τὰ ὁποῖα θὰ διακονοῦσαν ἐξ ἐθνῶν πιστοὶ δὲν θὰ ὑπῆρχε πρόβλημα οὔτε θὰ διαμαρτύρονταν «πρὸς τοὺς Ἑβραίους» (Πρ. 6:1).

[7] ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΡ. ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ, ὅπ. π., σσ. 373-390. Προσδιορισμὸς τῆς ταυτότητάς τους ὄχι ὡς ἀπεσταλμένων τοῦ ἀπ. Ἰακώβου, ἀλλὰ ὡς προερχομένων ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς Ἰερουσαλήμ.

[8] ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΡ. ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ, ὅπ. π., σσ. 404-407. Ὁ JEROME MURPHY-O’CONNOR στὸ ἔργο του Paul. A Critical Life, Oxford: Oxford University Press 1997, σσ. 150-151) ἐκτιμᾶ ὅτι στὴν Ἀντιόχεια ἐτηρεῖτο ἕνας μέσος δρόμος: οἱ ἐξ ἐθνῶν ἀνέχονταν τὸ «κοσὲρ» φαγητὸ καὶ οἱ ἐξ Ἰουδαίων ἴσως φρόντιζαν νὰ ἔχουν τὸ δικό τους φαγητὸ κατὰ τὶς κοινωνικὲς ἐπαφὲς μὲ μὴ Ἰουδαίους πιστούς.

[9] Ἡ Ἀντιόχεια ἀπὸ τὴν ἵδρυσή της ἦταν χωρισμένη σὲ τέσσερεις διαφορετικὲς συνοικίες, ἀνάλογα μὲ τὴν ἐθνικὴ προέλευση τῶν κατοίκων (L.H. JONES, Strabo Geography. Books 1-17, 1917-1932, βιβλίο 16.2.4, C 750. Πρβλ. GLANVILLE DOWNEY, A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arab Conquest, Princeton: Princeton University Press, ³1974, σ. 78, W.W. TARN, Hellenistic Civilisation, New York: World Publ., 1971, σ. 158), χωρὶς αὐτὸ νὰ ἐμποδίσει τὴν ὁμογενοποίησή τους ὑπὸ τὴν ὀμπρέλα τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ μὲ τὴ διαφοροποίηση τῶν Ἰουδαίων κατοίκων, οἱ ὁποῖοι παρὰ τὴν ἰσχυρότατη ἑλληνιστικὴ ἐπίδραση ποὺ εἶχαν δεχθεῖ δὲν συμμετεῖχαν στὴν ἐπίσημη λατρεία τῆς πόλεως.

[10] Ὡς μία ἀπὸ τὶς πλέον εὐκρινεῖς ἐξαιρέσεις σὲ αὐτὸν τὸν κανόνα πρέπει νὰ θεωρηθεῖ τὸ Ἰσραήλ, ὅπου θρησκεία καὶ ἐθνικὴ ταυτότητα συνδέονται ἄρρηκτα.

[11] Μάλιστα, αὐτὴ τὴ διάκριση σημειώνει καὶ ὁ ἀπ. Παῦλος κατὰ τὴ διαφωνία του μὲ τὸν ἀπ. Πέτρο ὅταν τονίζει «ἡμεῖς φύσει Ἰουδαῖοι καὶ οὐκ ἐξ ἐθνῶν ἁμαρτωλοί» (Γαλ. 2:15).

[12] Στὴν Ἀντιόχεια παραδείγματος χάριν ὑπῆρχαν περισσότερες ἀπὸ εἴκοσι συναγωγές, οἱ ὁποῖες ἔφεραν διαφορετικὰ ὀνόματα καὶ ἀπευθύνονταν -ὄχι πάντοτε- σὲ διαφορετικὲς ὁμάδες ἀνθρώπων (ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΕΡ. ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ, ὅπ. π., σ. 121, ὅπου καὶ σχετικὴ συζήτηση).

[13] Στὴν ἐπιστολὴ Β’ Πέτρου 3:15 ἔχουμε μία ἄμεση καὶ σαφὴ μαρτυρία τῶν καλῶν σχέσεων ποὺ εἶχαν οἱ δύο ἀπόστολοι μετὰ τὸ περιστατικὸ τῆς Ἀντιόχειας. Σὲ αὐτὴ τὴν περικοπὴ ὁ ἀπ. Πέτρος ἀποκαλεῖ τὸν ἀπ. Παῦλο «ἀγαπητὸ ἀδελφό».

 

«. . . ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς», μὲ ἀναφορὰ στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο

Ετικέτες

Ἐκκλησία, Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, Ανάληψη, Οἰκουμενικό Πατριαρχείο, Πεντηκοστή

Αὐτὲς οἱ τέσσερις λέξεις ποὺ παραδίδονται ἀπὸ τὸν εὐαγγ. Λουκᾶ στὸ πρῶτο κεφάλαιο τῶν Πράξεων εἶναι τὰ τελευταῖα λόγια ποὺ εἶπε ὁ Χριστὸς στὸν ὅμιλο τῶν μαθητῶν του πρὶν ἀπὸ τὴν Ἀνάληψη καὶ ἀποτελοῦν τμῆμα τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναγνώσματος ποὺ διαβάζεται κατὰ τὴν ἑορτὴ αὐτή.

Ὁλόκληρη ἡ φράση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ἑξῆς: «οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὓς ὁ πατὴρ ἔθεντο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ, ἀλλὰ λήμψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφ᾿ ὑμᾶς καὶ ἐσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε Ἰερουσαλὴμ καὶ πάσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ καὶ Σαμαρείᾳ καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς».

Διαβάζοντάς την ἐντοπίζουμε πολλὰ ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα ποὺ σχετίζονται, μάλιστα, μὲ τὴν ἐπὶ θύραις Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Χριστὸς ὑπόσχεται στοὺς μαθητές Του ἐνίσχυση ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τὸ ὁποῖο θὰ κατέλθει στὸν κόσμο μας γιὰ νὰ φωτίσει καὶ νὰ στηρίξει τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας, τὰ ὁποῖα μὲ τὴν παρουσία τους στὸν κόσμο καὶ τὴ ζωή τους θὰ εἶχαν (καὶ ἔχουν ἀκόμη) νὰ ἀντιμετωπίσουν πολλὰ καὶ βασανιστικὰ προβλήματα.

Δυστυχῶς, πολλὲς φορὲς μοιάζουμε νὰ λησμονοῦμε αὐτὴ τὴν εὐεργετικὴ παρουσία καὶ δράση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καὶ στὴ ζωή μας καὶ ἠθελημένα ἢ ἀθέλητα τὸ παραμερίζουμε ἂν καὶ ἡ παρουσία του εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντική. Μέσα ἀπὸ αὐτὸ τὸ πρίσμα πρέπει νὰ προσεγγίσουμε τὴν Σύνοδο εὐελπιστώντας ὅτι θὰ κυριαρχήσει ἡ διαλεκτικὴ τῆς Ἀγάπης μὲ ἐμπιστοσύνη στὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ ὑπερβαίνει τὰ προβλήματα καὶ νὰ θεραπεύει τὶς ἀνθρώπινες ἀτέλειες καὶ ἀδυναμίες.

Ἀντ᾿ αὐτοῦ, λίγες μέρες πρὶν ἀπὸ τὴν ἄριστη εὐκαιρία γιὰ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι συζήτηση, μὲ φίλους καὶ ἀδελφούς, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἔχει προκαλέσει συγκίνηση σὲ ὅλους, κάποιοι «τραβοῦν τὸ σχοινὶ» πρὸς τὴν κατεύθυνση ποὺ νομίζουν ὅτι τοὺς συμφέρει ὥστε νὰ ἀποκομίσουν αὐτὸ ποὺ μικρονοϊκὰ ἐπιμένουν νὰ θεωροῦν ὀφελός τους.

Ἕνα ἄλλο πολὺ ἐνδιαφέρον σημεῖο τοῦ κειμένου εἶναι ἡ διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου ὅτι μετὰ τὴ λήψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας θὰ γίνουν μάρτυρες τοῦ Κυρίου. Πράγματι, ὅταν ἀνοίγουμε τὸ στόμα μας ἢ ἐπιλέγουμε τὴ μία ἢ τὴν ἄλλη στάση δίνουμε στοὺς γύρω μας μία μαρτυρία. Μία μαρτυρία ποὺ δὲν ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν ἐξυπνάδα ἢ τὶς δυνατότητές μας, ἀλλὰ μὲ τὸ ὅτι εἴμαστε μέλη τῆς Ἐκκλησίας καὶ μὲ αὐτὴ τὴν ἰδιότητα μαρτυροῦμε Χριστό. Μαρτυρία Χριστοῦ δὲν ἔδωσαν μόνο οἱ μάρτυρες καὶ οἱ Ἅγιοι, ἐν γένει, ἀλλὰ δίνουμε καὶ ἐμεῖς σὲ κάθε στιγμή, σὲ κάθε βῆμα τῆς ζωῆς μας.

Ἀντιλαμβανόμαστε ἄραγε πόσο θλιβερὴ γίνεται ἡ ὕπαρξή μας ὅταν ἡ μαρτυρία αὐτὴ ἀλλοιώνεται καὶ ἐπηρεάζεται ἀπὸ ἰδιοτελεῖς σοβαροφανεῖς ἐπιδιώξεις ὅπως φαίνεται νὰ πράττουν οἱ ἱεραρχίες κάποιων Ἐκκλησιῶν;

Ποιά θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ἀρτιώτερη καὶ εὐγενέστερη μαρτυρία Χριστοῦ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν κοινὴ προσευχὴ στὴν Κρήτη τὴν Ἁγία ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας καὶ τὴν ἐν ἀγάπῃ καὶ ἀληθείᾳ συμμετοχὴ στὶς διαδικασίες τῆς Συνόδου, ἡ ὁποία ἔχει προετοιμαστεῖ ἐντατικά, προσεκτικὰ καὶ μεθοδικά;

Τί τὸ κακὸ θὰ μποροῦσε νὰ προέλθει ἀπὸ τὴ συζήτηση ἐν Χριστῷ ἀδελφῶν;

Ἀκόμη καὶ τὰ προβλήματα δικαιοδοσιῶν, ποὺ ἀναμφίβολα εἶναι σημαντικά, δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ γίνουν πιὸ ἤπια, πιὸ ἀπαλά, λιγότερο ἐνοχλητικά, μὲ τὴ συζήτηση, μὲ τὴν ἐλπίδα νὰ ἐξαλειφθοῦν πλήρως κάποτε;

Τὸ Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο, ὅπως ἀποδεδειγμένα ἔχει πράξει μὲ ἐπιτυχία καὶ κατὰ τὸ παρελθὸν θὰ διακονοῦσε τὶς ἀδελφές Ἐκκλησίες καὶ σὲ αὐτὸ τὸ πεδίο.

Τὸ τρίτο σημεῖο ποὺ τραβᾶ τὴν προσοχή μας στὰ λόγια αὐτὰ τοῦ Κυρίου, πρὶν τὴν Ἀνάληψή Του, εἶναι ἡ κατακλείδα.

Ἡ μαρτυρία θὰ ξεκινήσει ἀπὸ τὴν Ἰερουσαλήμ, ἀλλὰ δὲν θὰ περιοριστεῖ οὔτε σὲ αὐτὴ οὔτε στὴν Ἰουδαία οὔτε στὴ Σαμάρεια. Θὰ ξεπεράσει τὴ κάθε γνωστὸ ὅριο καὶ θὰ φθάσει «. . . ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς».

Ὁ λόγος αὐτὸς τοῦ Κυρίου πρέπει νὰ ἀκούστηκε κάπως, ἐπιτρέψτε μου, τρομακτικὸς στὰ αὐτιὰ τῶν μαθητῶν. Ἡ ἀντίληψη ποὺ ἐπικρατοῦσε ἀκόμη ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἦταν ὅτι πέρα ἀπὸ τὰ γνωστὰ ὅρια Μεσόγειος, Βόρεια Γερμανία-Βρετανία, Ἰνδία ὑπῆρχαν φοβερές συνθῆκες, τέρατα καὶ καταστάσεις ποὺ θὰ ἀπειλοῦσαν τὴ ζωή ὅσων προσπαθοῦσαν νὰ τὰ ὑπερβοῦν. Παρὰ ταῦτα, ὁ Χριστὸς μὲ τὴ φράση αὐτὴ θέτει τὶς βάσεις γι᾿ αὐτὸ ποὺ θὰ συμβεῖ στοὺς κατοπινοὺς αἰῶνες ὅταν ἡ χριστιανικὴ ἱεραποστολὴ θὰ ἄνοιγε δρόμους βαδίζοντας σὲ ἄγνωστους τόπους, σὲ «ἀχαρτογράφητες» χῶρες καὶ οἱ μαθητὲς ἀκολουθοῦν δυναμικὰ κάνοντας πράξη τὸ λόγο Του. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν ἀναφέρεται μόνο στὶς περιοχὲς ποὺ κατοικοῦνταν ἢ ποὺ νόμιζαν τότε ὅτι κατοικοῦνταν, ἀλλὰ ὡς ὅριο θέτει τὴν ἴδια τὴ γῆ, ὁλόκληρο τὸν πλανήτη μας.

Καὶ ἐδῶ πρέπει νὰ ἐντοπίσουμε τὴν κύρια συνεισφορὰ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στὸν κόσμο μας: εἶναι αὐτὸ ποὺ προϊόντος τοῦ χρόνου καὶ δεδομένων τῶν πολιτικῶν καὶ τῶν λοιπῶν συνθηκῶν ἀνέλαβε νὰ κάνει πράξη τὴν προτροπὴ τοῦ Κυρίου καὶ νὰ μεταφέρει τὸ μήνυμα τῆς σωτηρίας « . . . ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς».

Εἶναι δὲ ἐντυπωσιακὸ ὅτι αὐτὴ τὴν πρωτοκαθεδρία ἀποδέχθηκαν καὶ ἀποδέχονται δίχως καμία τάση ἀμφισβήτησης τὰ Πατριαρχεῖα Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καὶ Ἱεροσολύμων – μὰ καὶ ὅσες Ἔκκλησίες ἀνακηρύχθηκαν στὴ νεώτερη ἐποχή, τὰ ὁποῖα ἄσκησαν καὶ ἀσκοῦν τὴν πολύπευρη προσφορά τους σὲ συγκεκριμένα, ἀμοιβαῖα σεβαστὰ -παρὰ κάποιες πρόσκαιρες ἀντιπαραθέσεις- τοπικὰ ὅρια.

Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀντιθέτως -ὅπως πανορθοδόξως εἶναι ἀποδεκτὸ- δὲν ἔχει οὔτε τοπικὰ οὔτε ἐθνικὰ ὅρια. Τὸ πεδίο δράσης του καὶ τὸ ὅριο τῆς εὐθύνης του εἶναι τὸ «ἔσχατον τῆς γῆς». Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ μὲ συνείδηση τῶν ὑποχρεώσεων του καὶ μὲ γενναιόφρονα ἀποδοχὴ τῆς εὐθύνης, ποὺ ἀπὸ αἰῶνες φέρει, ποιμαίνει τὴν Οἰκουμένη μὲ μαρτυρικὴ διαθεση καὶ φιλάδελφο πνεῦμα ἱδρύοντας συνεχῶς νέες Μητροπόλεις καὶ στελεχώνοντάς τες μὲ ἱκανοὺς ἱεράρχες καὶ κληρικούς, οἱ ὁποῖοι, παρὰ τὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετωπίζουν, κατηχοῦν, διδάσκουν, διαλέγονται, ἁγιάζουν καὶ ἐν τέλει σώζουν νέους καὶ παλαιοὺς πιστοὺς καὶ κάνουν πράξη τὴν ἐντολὴ τοῦ Κυρίου πρὸς τοὺς μαθητὲς καὶ πρὸς ὅλους μας.

Μέσα ἀπὸ τὴ μελέτη τῆς περικοπῆς τῶν Πράξεων καὶ τῆς ἐντολῆς τοῦ Κυρίου γιὰ κήρυξη τοῦ εὐαγγελίου στὰ πέρατα τῆς γῆς σβήνουν μπροστὰ ἀπὸ τὰ μάτια μας καὶ ξεθωριάζουν σιγὰ σιγὰ οἱ μικρόψυχες καὶ ὑστερόβουλες, ἐκ τῶν ὑστέρων, αἰτιάσεις, ἐνστάσεις καὶ ἀντιδράσεις, ὅσων συγχέουν τὸ « . . . ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» μὲ τὰ στενὰ ὅρια τοῦ οἴκου, τῆς σκέψης καὶ τῆς καρδιᾶς τους.

Ἂς εὐχηθοῦμε, λοιπόν, ὁ σαρωτικὸς λόγος τοῦ Κυρίου, ποὺ διαλύει τὰ ὅρια καὶ σπάζει τὰ δεσμά, νὰ μᾶς πείσει νὰ θέσουμε τέλος στὴ λογικὴ τῶν διαιρέσεων καὶ ὁμαδοποιήσεων, νὰ ἐπικρατήσει ἡ πάγια πρακτικὴ καὶ ἡ ἀπὸ αἰῶνες ἐκπεφρασμένη ἐπιθυμία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου νὰ φέρει τὸ λόγο τοῦ Χριστοῦ «. . . ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» καὶ ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος νὰ διακηρύξει τὴν ἀγάπη καὶ τὴν ἀληθεία τῆς Ἐκκλησίας στὰ περάτα τῆς οἰκουμένης.

Ζώντας τή χαρά μέ τόν Χριστό καί τούς Ἁγίους μας

Ετικέτες

πανηγύρια, χαρά, Κῶς, Πατρώνος Γιώργος

Χριστός ἀνέστη!

Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ δημοσιεύθηκε στό περιοδικό «Πειραϊκή Ἐκκλησία» (τεῦχος Μαΐου 2016, σελ. 32-33) σέ ἀφιέρωμα μέ θέμα «Χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ’. Οἰ φωτογραφίες εἶναι από διάφορα πανηγύρια στήν Κῶ.

Σὲ ἀντίθεση μὲ ὅ,τι θεωροῦν κάποιοι ὡς ἔκφραση πνευματικότητας (π.χ. τὸ σκυθρωπὸ καὶ σοβαροφανὲς ὕφος) καὶ μὲ τὸν δυτικὸ τρόπο σκέψης καὶ πράξης (π.χ. ὅπως παρουσιάζεται στὸ μυθιστόρημα «Τὸ ὄνομα τοῦ ρόδου» τοῦ Οὐμπέρτο Ἔκο, στὸ ὁποῖο μία σειρὰ φόνων διαπράττεται σὲ ἕνα ρωμαιοκαθολικὸ μοναστῆρι γιὰ νὰ ἐμποδιστεῖ τὸ γέλιο καὶ οἱ ἐκδηλώσεις χαρᾶς), ἡ χαρὰ ἀποτελεῖ καίριο, βασικό, οὐσιῶδες, συστατικὸ τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ὅπως ἀποδέχεται σύσσωμη ἡ ὀρθόδοξη παράδοση καὶ ἡ πνευματικότητα τῶν ἁγίων.

Ἀναμφίβολα, ὅταν ἀναφερόμαστε στὴν ἔννοια τῆς χαρᾶς καὶ στὴ λειτουργία της στὴν Ὀρθοδοξία δὲν ἐννοοῦμε τὸν ἐμπαιγμὸ τῶν ἄλλων, τὴν ἀχαλίνωτη διασκέδαση, τὴν ἐκτὸς ὁρίων συμπεριφορά.

Ἀφετηρία καὶ αἰτία τῆς χαρᾶς καὶ τῶν ἐκδηλώσεων ποὺ πηγάζουν ἀπὸ αὐτὴ εἶναι ὁ λόγος τοῦ Κυρίου «τὴν χαρὰν ὑμῶν οὐδεὶς αἴρει ἀφ᾿ ὑμῶν» (Ἰω. 16:22), ὅπως ἔχει καταγραφεῖ στὴν Καινὴ Διαθήκη καὶ τὸν παρουσιάζει ὁ Γιῶργος Πατρῶνος, Ἄρχων Διδάσκαλος τοῦ Εὐαγγελίου τῆς ΜτΧΕ καὶ Ὁμότιμος Καθηγητὴς τοῦ Ἐθνικοῦ καὶ Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν στὸ βιβλίο του «Ἡ χαρὰ στὴν Καινὴ Διαθήκη».

Ἀναμφίβολα, γιὰ νὰ ἔχει νόημα ἡ συζήτηση γιὰ τὴ χαρὰ καὶ τὴ σπουδαιότητά της στὴ ζωή μας πρέπει αὐτὴ νὰ περνᾶ στὴν καθημερινότητά μας καὶ νὰ τὴν ἀλλάζει, νὰ τὴν μεταμορφώνει σύμφωνα μὲ τὸ πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας.

Ἀπό τήν πανήγυρη τῆς Ὁσίας Μελοῦς στή Βουρρίνα τῆς Κῶ (2015)

Ὁ ἑορτασμὸς τῶν μεγάλων Δεσποτικῶν καὶ Θεομητορικῶν ἑορτῶν καὶ τῆς μνήμης τῶν Ἁγίων χαρακτηρίζεται ἀπὸ ἔκφραση αὐτῆς τῆς χαρᾶς μέσῳ τοῦ πανηγυριοῦ ποὺ πραγματοποιεῖται μὲ ἀφετηρία καὶ κέντρο κάποιον ἱερὸ ναό.

Εἶναι πράγματι δύσκολο νὰ προσεγγίσουμε τὸ πνευματικό, κοινωνικὸ καὶ πολιτιστικὸ πλαίσιο τῶν πανηγυριῶν, ἰδιαίτερα μὲ τὸ μετασχηματισμὸ ποὺ ἔχει ὑποστεῖ στὸ σύγχρονο ἀστικὸ περιβάλλον, γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ θὰ περιοριστοῦμε σὲ ἀναφορὰ μίας σειρᾶς στοιχείων ὅπως αὐτὰ λειτουργοῦν στὸ περιβάλλον τῆς ὑπαίθρου καὶ πάλι, βέβαια, ὑπὸ τὴν ἔντονη ἐπίδραση τοῦ ἀστικοῦ χώρου.

Ἡ δομὴ τοῦ ἑορτασμοῦ ἑνὸς ναοῦ (ἐνοριακοῦ, ἱδρυματικοῦ, παρεκκλησίου ἢ ἐξωκκλησίου) εἶναι σὲ γενικὲς γραμμὲς ἁπλὴ: ἀφ᾿ ἑσπέρας, δηλαδὴ τὸ ἀπόγευμα τῆς παραμονῆς, ὁ Πανηγυρικὸς Ἑσπερινός, σχεδὸν πάντοτε μὲ τὴν εὐλογία ἄρτων (ἀκολουθία τῆς Ἀρτοκλασίας) καὶ τὴν ὑπὲρ ὑγείας μνημόνευση τῶν ὀνομάτων τῶν προσφερόντων. Τὴν κυριώνυμο ἡμέρα, δηλαδὴ τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς μὲ Ὄρθρο καὶ Ἀρτοκλασία, τὴ Θεία Λειτουργία, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καὶ τὸ κεντρικὸ σημεῖο τῆς ἑορτῆς, καὶ στὴ συνέχεια, συνήθως, τὴ λιτάνευση τῆς εἰκόνας τοῦ ναοῦ. Σὲ κάποιες περιπτώσεις, ἡ λιτάνευση πραγματοποιεῖται τὸ ἀπόγευμα καὶ ἀκολουθεῖ μεθέορτος Ἑσπερινὸς ἢ καὶ Παράκληση τοῦ Ἁγίου.

Γύρω ἀπὸ αὐτὲς τίς, ἐν πολλῇ χαρᾷ, τελούμενες λατρευτικὲς πράξεις οἰκοδομεῖται μία σειρὰ παράλληλων δράσεων ποὺ δίνουν ἕναν πανηγυρικό, ἑορταστικὸ καὶ χαρμόσυνο τόνο σὲ ὅλη τὴν ἐνορία, τὴ συνοικία, τὸ χωριὸ ἢ τὴν περιοχή.

Θὰ ἀναφερθῶ συνοπτικά, τηρώντας μία κατὰ τὸ δυνατό, χρονικὴ σειρὰ σὲ στοιχεῖα ποὺ δείχνουν τὴ χαρὰ στὰ πανηγύρια ἀπὸ τὴ μικρὴ γνώση ποὺ ἔχω γιὰ τὴν ἐθιμικὴ ζωὴ τῆς Κῶ καὶ τῆς Νισύρου, χωρὶς νὰ εἰσέλθω σὲ λεπτομέρειες.

Σε κάποιες περιπτώσεις, ἰδιαίτερα σὲ ἐξωκκλήσια, οἱ ἐκδηλώσεις χαρᾶς ξεκινοῦν μέρες πρὶν ἀπὸ τὴν ἑορτὴ ὅταν καταφθάνουν ἐξοπλισμένοι μὲ τὰ ἀναγκαῖα αὐτοὶ ποὺ θὰ προετοιμάσουν τὸ χῶρο γιὰ νὰ δεχθεῖ τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς προσκυνητές. Αὐτὲς οἱ ὁμάδες, καταλύουν στὸ χῶρο τοῦ ναοῦ ἢ σὲ παρακείμενο μικρὸ οἴκημα καὶ ὅλη τὴν ἡμέρα ἀσχολοῦνται μὲ τὶς ἀπαραίτητες ἐργασίες καὶ ὅταν βραδιάσει ἀφοῦ σὲ κάποιες περιπτώσεις ψάλλουν τὸν Ἑσπερινὸ ἢ τὴν Παράκληση τοῦ Ἁγίου, ὅλοι μαζὶ τρῶνε, θυμοῦνται παλιὲς ἱστορίες καὶ ἀπολαμβάνουν τὴν ἡσυχία καὶ τὴν ὀμορφιὰ τῆς φύσης.

Τὰ περισσότερα πανηγύρια ξεκινοῦν μετὰ τὸν Ἑσπερινό, ἰδιαίτερα στὶς περιπτώσεις ποὺ δὲν ὑπάρχει νηστεία καὶ μποροῦν ἐλεύθερα νὰ φᾶνε καὶ νὰ διασκεδάσουν. Αὐτὸ τὸ κοινὸ γεῦμα εἶναι στοιχεῖο τοῦ πανηγυριοῦ ποὺ ἔχει χαθεῖ ἐντελῶς στὸ ἀστικὸ περιβάλλον, ἂν καὶ σύμφωνα μὲ τοὺς ἐπιστήμονες ἔλκει τὴν καταγωγή του ἀπὸ τὶς πρωτοχριστιανικὲς «ἀγάπες» (σχετικὴ ἐπιστημονικὴ ἀνακοίνωση ἔχει κάνει ὁ Σεβ. Μητρ. Κώου καὶ Νισύρου κ. Ναθαναὴλ γιὰ τὰ γεύματα τῶν πανηγυριῶν τῆς Καρπάθου). Συνήθως, τὸ φαγητὸ εἶναι συγκεκριμένο καὶ ἔχει καθιερωθεῖ μεταφέροντας τὴν ἐμπειρία πολλῶν ἐτῶν μὲ κριτήριο ὄχι τόσο τὸ νὰ φᾶνε οἱ συνδαιτυμόνες, ἀλλὰ νὰ βρεθοῦν ὅλοι μαζὶ καὶ νὰ συνεχίσουν μὲ ὁμαδικὴ διασκέδαση τὴν ἑορτή. Γι᾿ αὐτὸ εἶναι φαγητὸ ποὺ μπορεῖ εὔκολα νὰ παραχθεῖ σὲ μεγάλες ποσότητες, μὲ μικρὸ κόστος καὶ χορταστικό. Σχεδὸν πάντοτε, σὲ αὐτὰ τὰ γεύματα ὑπάρχει μουσικὴ καὶ τραγούδι, καὶ τὸ χορὸ παραδοσιακὰ ἀνοίγει ὁ ἱερέας τοῦ χωριοῦ ἢ ἀκόμη καὶ ὁ ἐπίσκοπος τοῦ τόπου.

Αὐτοὶ ποὺ διακονοῦν σὲ αὐτὲς τὶς συνεστιάσεις προσφέρουν ἐθελοντικὰ τὴν ἐργασία τους καὶ καμαρώνουν ἰδιαίτερα γι᾿ αὐτό. Δὲν εἶναι σπάνιο φαινόμενο (π.χ. στὴν Κάρπαθο) νὰ ἔρχονται ὁμογενεῖς ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸ μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ διακονήσουν στὸ πανηγύρι τοῦ χωριοῦ ἢ ἑνὸς ἐξωκκλησιοῦ.

Ὁ Κώστας Πισάρης προσφέρει τό καθιερωμένο κέρασμα στήν πανήγυρη τῆς Ὁσίας Μελοῦς

 

Ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον παρουσιάζει ὁ ἑορτασμὸς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παναγίας Καστριανῶν στὸ Παλαιὸ Πυλὶ τῆς Κῶ ποὺ εἶναι μία βυζαντινὴ καστροπολιτεία ὅπως ὁ Μυστρᾶς. Τὴν μονὴ αὐτὴ οἰκοδόμησε μετὰ ἀπὸ πρόσκληση τοῦ Κώου μοναχοῦ Ἀρσενίου Σκηνουρίου, ὁ ὁποῖος τοῦ παραχώρησε τὸ χῶρο, τὸ 1080 ὁ Ὅσιος Χριστόδουλος ὁ Λατρηνός, ὁ ὁποῖος μᾶς εἶναι πολὺ γνωστὸς ἀπὸ τὴ δράση του στὴν Πάτμο. Ἡ μονὴ πανηγυρίζει στὴν ἑορτὴ τῆς Ὑπαπαντῆς τοῦ Κυρίου καὶ πλήθη πιστῶν συρρέουν ἀπὸ ὁλόκληρη τὴν Κῶ. Οἱ ἑτοιμασίες ξεκινοῦν μέρες πρίν. Μετὰ τὸν Ἑσπερινὸ προσφέρονται λουκουμάδες ποὺ φτιάχνονται ἐκείνη τὴ στιγμὴ ἀπὸ τοὺς ὑπευθύνους. Πάρα πολλοὶ ἀπὸ τοὺς προσκυνητὲς παραμένουν ὅλο τὸ βράδυ στὴν περιοχὴ καὶ γιὰ νὰ ζεσταθοῦν ἀνάβουν φωτιὲς στὰ πλατώματα τῆς πολιτείας, καθὼς τὸ κρύο εἶναι τσουχτερό. Κοιτάζοντας ἀπὸ μακριὰ τὶς παρέες νὰ εἶναι συγκεντρωμένες μὲ χαρά, πειράγματα καὶ γέλια γύρω ἀπὸ τὶς φωτιὲς ὁ παρατηρητὴς ἀντιλαμβάνεται ὅτι ἡ ἑορτὴ τῆς Ὑπαπαντῆς -ἐν προκειμένῳ- ἔχει ἀκόμη καὶ σήμερα τὴ δύναμη νὰ ἑνώσει καὶ νὰ προσφέρει χαρά.

Σούρουπο καί οἱ πρῶτες φωτιές γιά τήν πανήγυρη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Παναγίας τῶν Καστριανῶν ἔχουν ἀνάψει (Σάββατο 1 Φεβρουαρίου 2014)

Στὸ Πυλὶ καὶ σὲ ἄλλα χωριὰ τῆς Κῶ τὰ παλαιότερα χρόνια συναντούσαμε τὸ ἔθιμο τῆς «ἀφφαλλίας». Μετὰ τὸν Ἑσπερινὸ τῆς Ἀγάπης στὸ προαύλιο τοῦ ναοῦ οἱ ἐπίτροποι προετοίμαζαν κοινὸ γεῦμα. Ἔστρωναν τραπέζια γιὰ ὅλους τοὺς χωριανούς, ἀγόραζαν τὰ ὑλικὰ γιὰ τὴν παρασκευὴ τοῦ γεύματος, τὸ κρασὶ καὶ ὅλα τὰ χρειώδη. Τὸ γεῦμα ξεκινοῦσε μὲ προσευχὴ καὶ μόλις ὁλοκληρωνόταν οἱ παρακαθήμενοι στρέφονταν στὸ χορὸ καὶ τὸ τραγούδι ποὺ συνέχιζαν γιὰ πολύ. Τὸ κοινὸ γεῦμα καὶ τὸ ἔθιμο τῆς «κούπας», μέσα στὴν ὁποία ἔριχναν τὸν ὀβολό τους, ἦταν ἄριστη εὐκαιρία γιὰ νὰ συγκεντρωθοῦν χρήματα γιὰ τὶς ἀνάγκες τῆς ἐνορίας, νὰ ἔλθουν σὲ ἐπικοινωνία οἱ οἰκογένειες, οἱ νέοι, οἱ γεροντότεροι, καὶ νὰ περάσουν μερικὲς στιγμὲς ξενοιασιᾶς ὅλοι μαζὶ ὡς μία ἑνότητα, ὡς μία κοινωνία.

Παρασκευή τῆς Διακαινησίμου στήν Παναγία Τσουκαλαριά στήν Κῶ: προετοιμασία τοῦ πανηγυριοῦ (2007)

Σήμερα, τὰ πανηγύρια, τῶν πόλεων κυρίως, ἔχουν ἐντονότερο ἐμπορικὸ χαρακτήρα, ἂν καὶ στὸ παρελθὸν αὐτὸς ὁ χαρακτήρας δὲν ἦταν τελείως ἀπών: στὸ πανηγύρι τοῦ Ἀσωμάτου στὸ Ἀσφενδιοῦ τῆς Κῶ οἱ παλαιότεροι θυμοῦνται ὅτι ὡς παιδιὰ πήγαιναν μὲ χαρὰ καὶ λαχτάρα γιὰ νὰ ἀγοράσουν τὰ φημισμένα ἀσφενδιανὰ πορτοκάλια.

Τὰ τελευταῖα χρόνια τὰ πανηγύρια ξαναζωντανεύουν ἐκφράζοντας μία αὐθόρμητη ἀντίδραση στὴν προσπάθεια κάποιων νὰ μᾶς ἐγκλωβίσουν σὲ μία μοναχική, ἀπομονωμένη καὶ μονοδιάστατη πραγματικότητα. Φανερώνουν τὴν ἔντονη ἐπιθυμία μας νὰ προεκτείνουμε τὴν λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας στὸ χῶρο τῆς καθημερινότητας γιὰ νὰ τὴν ζήσουμε ὠς ἔκφραση χαρᾶς.

Ἡ προσπάθεια δημοτικῶν ἀρχόντων καὶ φορέων νὰ «ἀντικατασταθοῦν», κατὰ κάποιον τρόπο, τὰ πανηγύρια μὲ τὶς διάφορες «γιορτὲς» τοῦ κρασιοῦ, τῆς μπύρας, τῆς σαρδέλας κ.ἄ., ἂν καὶ σὲ κάποιες περιπτώσεις συγκεντρώνουν κόσμο, δὲν διατηροῦν τὸ στοιχεῖο τῆς κοινότητας καὶ τῆς χαρᾶς ποὺ πηγάζει ἀπὸ τὴ σύνδεση τοῦ γλεντιοῦ μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ διάσταση τοῦ πανηγυριοῦ καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ παραμένουν ἄσχετες μὲ τὴν καθημερινότητά μας καὶ ξένες, σὲ ἀντίθεση μὲ τὰ πανηγύρια ποὺ ἐκφράζουν τὴν πληρότητα τῆς χριστιανικῆς χαρᾶς, ἡ ὁποία δὲν ἀφήνει ἀνεπηρέαστη καμία πτυχὴ τῆς ζωῆς μας.

Παραχαράξεις που υπέστη το πρόσωπο του Χριστού από τους συγχρόνους του

Ετικέτες

προφήτης, παραχαράξεις, Ανάσταση, Ηλίας, Μεσσίας, Χριστός

Συνήθως, χρησιμοποιούμε τη λέξη «παραχάραξη» για να δηλώσουμε την προσπάθεια κατασκευής κίβδηλων –πλαστών– νομισμάτων. Η ετυμολογία της περιγράφει την πράξη του απατεώνα νομισματοκόπου, ο οποίος παρά τον νόμο χαράσσει σχέδια σε μια μήτρα για να δημιουργήσει πλαστά, μη αυθεντικά, νομίσματα με χαμηλή περιεκτικότητα πολυτίμων μετάλλων και να κερδίσει διοχετεύοντάς τα στην αγορά.

Κατ᾿ επέκταση, στην καθομιλουμένη η λέξη έχει ταυτιστεί με κάθε προσπάθεια παραποίησης και αλλοίωσης φράσεων, εννοιών, αντιλήψεων.

Το πρόσωπο του Χριστού υπέστη πάρα πολλές παραχαράξεις από τη στιγμή που ήρθε στον κόσμο μας μέχρι σήμερα. Πολλοί αλλοίωσαν και διέστρεψαν το σκοπό της παρουσίας Του ανάμεσά μας ήδη από την εποχή που ζούσε. Για να κατανοήσουμε αυτές τις προσπάθειες παραχάραξης θα πρέπει να αναφερθούμε στὸν ιουδαϊσμό της εποχής του Χριστού, ο οποίος ήταν κράμα πολλών διαφορετικών παραδόσεων. Οι παραδόσεις αυτές ήταν διαδεδομένες, ισχυρές, με πολλούς και φανατικούς οπαδούς, οι οποίοι τις υποστήριζαν με πάθος.

Οι Ιουδαίοι περίμεναν με λαχτάρα τον Μεσσία, αλλά δεν ήταν ξεκάθαρο τι ακριβώς σήμαινε γι᾿ αυτούς. Για να καταλάβουμε το μετασχηματισμό της σχετικής έννοιας θα πρέπει να κάνουμε μία σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Ισραήλ.

Κατά την εποχή του Χριστού ο Ιουδαϊσμός ήδη βρισκόταν σε σκλαβιά αιώνων. Στην πραγματικότητα από το 600 π.Χ. και έπειτα η Παλαιστίνη, με την παρένθεση της επανάστασης των Μακκαβαίων, ποτέ δεν ήταν ελεύθερη. Οι κατακτητές ήταν πολλοί: οι Βαβυλώνιοι, οι Μήδοι, οι Πέρσες, ο Μέγας Αλέξανδρος, οι Πτολεμαίοι και (από το 200 π.Χ.) οι Σελευκίδες  και οι Ρωμαίοι, αρχικά ως επικυρίαρχοι και στη συνέχεια ως κατακτητές.

Ακόμη και η περίοδος των Μακκαβαίων και των Ασμοναίων βασιλέων που ακολούθησε (περίπου από το 165-64 π.Χ.) και για την οποία ο Ιουδαϊσμός ήταν και είναι υπερήφανος ήταν μία περίοδος με τρομερά προβλήματα, συνεχείς πολέμους με άλλους λαούς, π.χ. το βασίλειο των Σελευκιδών, και φοβερές ενδοδυναστικές συγκρούσεις (αδελφός σκότωνε τον αδελφό και ο πατέρας τα παιδιά).

Ένα μεγάλο μέρος του λαού είχε συρθεί σε αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα ήδη από το 597 και όταν του δόθηκε η δυνατότητα να επιστρέψει στην πατρώα γη (από το 530 και εξής) επέλεξε να μείνει στον τόπο αιχμαλωσίας του. Έτσι, δημιουργήθηκε μία μεγάλη σε έκταση και ισχυρή σε παραδόσεις διασπορά, η οποία με την πάροδο των ετών διογκωνόταν και ανέπτυσσε δικούς της θεσμούς.

Η καταλυτική δύναμη του ελληνισμού ασκούσε φοβερή επίδραση επάνω στον Ιουδαϊσμό, κυρίως μέσα από τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας, η οποία είχε διεισδύσει στο εβραϊκό λεξιλόγιο σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το ίδιο συνέβαινε με τα ονόματα, τις συνήθειες της καθημερινότητας (π.χ. άθληση στο «γυμνάσιο») και την τέχνη.

Όλα αυτά επηρέασαν την πίστη στον ερχομό του Μεσσία με πολύ άμεσο και δυναμικό τρόπο. Αν και αρχικά οι αντιλήψεις για τον Μεσσία παρέπεμπαν σε μία μορφή που σταλμένη από τον Θεό θα οδηγούσε το λαό στη σωτηρία από την αμαρτία, δηλαδή σε μία αντίληψη που μοιάζει με τη δική μας για τον Μεσσία-Σωτήρα, σύντομα κάτω από τις ισχυρές επιδράσεις που αναφέραμε, αυτή η προσέγγιση άλλαξε και έδωσε τη θέση της στην πίστη ότι ο Μεσσίας θα είναι το πρόσωπο που σταλμένο από τον Θεό θα απελευθερώσει τον Ισραήλ, θα τον επαναφέρει στην πρότερη δόξα (π.χ. του ενιαίου Βασιλείου του Δαβίδ) και θα τον κάνει αρκετά ισχυρό ώστε τελικά να κυριαρχήσει επάνω στους εχθρούς του.

Αυτή η αντίληψη ήταν πολύ διαδεδομένη στην Παλαιστίνη και έθελγε ιδιαίτερα τους Ιουδαίους, οι οποίοι απολύτως δικαιολογημένα επιθυμούσαν διακαώς την απελευθέρωση της πατρίδας τους. Μέσα από αυτή την παρανόηση του στόχου του Μεσσία κινήθηκαν με μία σειρά επιλογών που τους οδήγησαν ακόμη και σε ένοπλη δράση, όπως παραδείγματος χάρη η περίπτωση των «σικαρίων» (ανδρών που κρατούσαν μαχαίρια με τα οποία σκότωναν τους εχθρούς του ιουδαϊκού λαού).

Γνωρίζοντας αυτές τις αντιλήψεις κατανοούμε καλύτερα τον θριαμβευτικό τρόπο της εισόδου του Χριστού στην Ιερουσαλήμ, όπου τα πλήθη τον ζητωκραύγασαν ως βασιλέα του Ισραήλ: «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου (= ο Μεσσίας), ὁ βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ» (Ιω. 12:13). Διαβάζοντας αυτή την τόσο γνωστή φράση θα δούμε ότι ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου ακολουθείται από την επεξήγηση «ὁ βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ», δηλαδή ο Βασιλιάς μας. Οι άνθρωποι περίμεναν το βασιλιά που θα τους λύτρωνε από τα δεινά και τον έβλεπαν στο πρόσωπο του Χριστού.

Η στάση του λαού ερμηνεύει και την ανάλογη αλλά αντίθετη στάση των κεφαλών του Ισραήλ: του Αρχιερέα, των μελών του Μεγάλου Συνεδρίου, των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων, και, φυσικά, των Γραμματέων και των νομομαθών, οι οποίοι περιφρονούσαν τον «ὄχλον τὸν μὴ γιγνώσκοντα τὸν Νόμον»: Ο εκλεκτός του λαού δεν υπήρχε περίπτωση να γίνει αποδεκτός από αυτούς, όταν μάλιστα ήταν μία μορφή που δεν δίστασε ούτε μία στιγμή να περιφρονήσει τη σκληρότητα και την αρρωστημένη τυπολατρία τους και να στηλιτεύσει την απομάκρυνσή τους από το πνεύμα του Νόμου.

Γι᾿ αυτό ήταν αναμενόμενη η στάση τους απέναντι στον Χριστό του Θεού: από πολύ νωρίς αναζητούσαν τρόπο να τον σκοτώσουν. Μάλιστα, ήθελαν να συνδυάσουν την καταδίκη του με νομικά παραπτώματα και, φυσικά, να έχουν την νομιμοποιητική κάλυψη των Ρωμαίων. Έτσι όταν διαπίστωσαν την αντίθεση του, κατά τις ιστορικές μαρτυρίες, σκληρού επάρχου Ποντίου Πιλάτου δεν δίστασαν να τον εκβιάσουν ανοικτά, λέγοντας δημοσίως ότι αν δεν τον καταδικάσεις δεν είσαι φίλος του Καίσαρα, δηλαδή αρνείσαι την Αυτοκρατορική εξουσία και κατ᾿ επέκταση είσαι εχθρός του κράτους.

Γνωρίζοντας την σύγχυση που επικρατούσε στον Ισραήλ σχετικά με τη μορφή του Μεσσία και το πρόσωπό Του, ο ίδιος ο Χριστός ρώτησε τους μαθητές Του «τίνα μέ λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι;» (Μάρκου 8:27).

Κατά την εποχή του Χριστού, στον Ιουδαϊσμό υπήρχαν πολλές ομάδες, οι οποίες είχαν σημαντικές αποκλίσεις στη διδασκαλία τους. Ο Ιουδαϊσμός μάλλον ενθάρρυνε αυτή την περίεργη πρακτική με δύο προϋποθέσεις: να σέβονται (σε γενικές γραμμές, επισήμως, θα λέγαμε) το Νόμο και να παρακολουθούν τη λατρεία στο Ναό. Πολλά χωρία των ευαγγελίων αναφέρονται σε αυτή την πολυμορφία με πιο γνωστό το ευαγγέλιο που διαβάζεται το βράδυ της Μεγάλης Δευτέρας και παρουσιάζει τη συζήτηση σχετικά με την ανάσταση των νεκρών, την οποία οι Σαδδουκαίοι (μία αριστοκρατική ομάδα προσκολλημένη στον γραπτό Νόμο) απέρριπταν. Αυτοί για παράδειγμα ήταν από αυτούς που πίστευαν ότι ο Μεσσίας είχε κοσμικό χαρακτήρα και έπρεπε να αναλάβει ανάλογη δράση και κατηγόρησαν τον Χριστό ως διαστροφέα της αποστολής του Μεσσία. Βέβαια, για να πετύχουν το στόχο της εξοντώσεως του Χριστού δεν δίστασαν, παρά τις διαφορές των αντιλήψεων, να συμμαχήσουν με τους Φαρισαίους.

Άλλες ομάδες που γνωρίζουμε ήταν οι Φαρισαίοι (= περουσείμ, οι ξεχωριστοί, όπως ήθελαν να τους αποκαλούν), οι Θεραπευτές (μία σχετικά άγνωστη ομάδα για την οποία μας μιλά ο Ιώσηπος), οι Εσσαίοι (μία ομάδα για την οποία πολύς λόγος έγινε μετά την ανακάλυψη το 1947 των χειρογράφων του Κουμράν, τα οποία γρήγορα και με ασφάλεια αποδόθηκαν σε αυτούς).

Η απάντηση των μαθητών στην ερώτηση του Ιησού είναι ενδεικτική της συγχύσεως που επικρατούσε: «οἱ δὲ εἶπαν αὐτῷ λέγοντες Ἰωάννην τὸν Βαπτιστήν, καὶ ἄλλοι Ἠλίαν, ἄλλοι δὲ ὅτι εἷς τῶν προφητῶν» (Μάρκου 8:2), δηλαδή άλλοι λένε ότι είσαι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, άλλοι ο Ηλίας, άλλοι κάποιος από τους προφήτες.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής του Κυρίου ήταν και τότε όπως και σήμερα μία μορφή πολύ μεγάλου κύρους. Όπως γνωρίζουμε και ο Χριστός μίλησε με ιδιαίτερη θέρμη για τη μορφή του Προδρόμου λέγοντας ότι δεν υπάρχει γεννημένος άνθρωπος που να τον ξεπερνά. Ο Ιωάννης, κηρύττοντας ως πρό-δρομος του Κυρίου, είχε συγκεντρώσει γύρω του μία σημαντική ομάδα μαθητών και είχε επηρεάσει πολλούς με τη διδασκαλία του. Ο εγκληματικός τρόπος θανατώσεώς του είχε πείσει πολλούς από τους Ιουδαίους ότι μία τέτοια μορφή δεν μπορούσε να χαθεί από την κακία και την αδικία λίγων ανθρώπων, αλλά θα επανερχόταν στη ζωή για να ολοκληρώσει το έργο του και να λυτρώσει τον κόσμο από το κακό. Όπως μας πληροφορεί ο ευαγγελιστής Ιωάννης στο 1^ο κεφάλαιο του ευαγγελίου του, αν και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος γνώριζε ότι δεν ήταν αυτός το Φως, ο Μεσσίας, αλλά απλώς προετοίμαζε το δρόμο για Εκείνον που θα ακολουθούσε, πολλοί ήταν εκείνοι που νόμιζαν ότι ήταν ο Μεσσίας. Γι΄, αυτό, όταν μετά την θανάτωση του Προδρόμου ξεκίνησε το δημόσιο κήρυγμα του Χριστού συνέδεσαν τις δύο μορφές και νόμισαν ότι ήταν μία και η αυτή.

Εν συνεχείᾳ, οι μαθητές αναφέρουν τη μορφή του Προφήτη Ηλία. Μορφή ιδιαίτερα σεβαστή για τους Ιουδαίους, καθώς ηγήθηκε στον αγώνα τους ενάντια στους εχθρούς τους. Όχι μόνο ενάντια στους άπιστους βασιλείς (π.χ. Αχαάβ και Ιεζάβελ), αλλά και ενάντια στους ψεύτικους θεούς και τους προφήτες τους που κατά την εποχή του Ηλία είχαν κυριαρχήσει στον Ισραήλ παραγκωνίζοντας την λατρεία του Γιαχβέ, του Αληθινού Θεού. Θυμόμαστε τις συγκλονιστικές περιγραφές της συγκρούσεως του Ηλία με τους προφήτες των ξένων θεών και την απόλυτη επικράτησή του. Ο Ηλίας είχε πολλές θεοφάνειες και για μεγάλο χρονικό διάστημα, όταν τον κατεδίωκαν οι άνθρωποι, τρεφόταν με τη βοήθεια του Θεού. Επίσης, ο Ηλίας όπως μας πληροφορεί η Παλαιά Διαθήκη ανέβηκε στους ουρανούς ζωντανός επάνω σε ένα άρμα.

Όλα αυτά τα στοιχεία είχαν προκαλέσει έντονη προσδοκία για επάνοδό του, και μάλιστα, ένδοξη.

Αναμφίβολα, η παρουσία των προφητών στην πνευματική ζωή του Ισραήλ ήταν πολύ έντονη ακόμη και την εποχή του Χριστού. Πολλοί ήταν αυτοί που περίμεναν να ζήσουν μία δυναμική κάθοδο και μία δυναμική παρουσία του Μεσσία, όπως μάθαιναν για την κλήση των προφητών, και απογοητεύθηκαν από την ταπείνωση και την απλότητά Του.

Εξάλλου, οι Ιουδαίοι πριν από την έλευση του Μεσσία περίμεναν τον τελευταίο προφήτη, τον εσχατολογικό Προφήτη, ο οποίος θα προετοίμαζε την οδό του Κυρίου. Δυστυχώς, πολλοί ταύτισαν τον Χριστό με τον τελευταίο προφήτη και ο ιουδαϊσμός δεν αποδέχθηκε στο σύνολό του ότι αυτόν τον ρόλο έπαιξε ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και όχι ο Ιησούς.

Ενδιαφέρον έχει η απάντηση του απ. Πέτρου στην ερώτηση του Χριστού «εσείς ποιος πιστεύετε ότι είμαι;» Στην ερώτηση αυτή ο απ. Πέτρος με τη γνωστή παρρησία του απάντησε: «Σύ εἶ ὁ Χριστός ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 16:15-16). Η απάντηση αυτή είναι πολύ σημαντική γιατί συνοψίζει με ακρίβεια την πίστη της Εκκλησίας για το πρόσωπο του Σωτήρα. Είναι ὁ Κεχρισμένος, ο Μεσσίας, ο διαλεγμένος από τον Θεό, και ταυτόχρονα είναι και ο Υἱός Του, ο οποίος θα σώσει τον κόσμο από την αμαρτία.

Στη σημερινή αναφορά περιοριστήκαμε σε παραχαράξεις του προσώπου του Κυρίου μας κατά τη βιβλική περίοδο, και δεν μιλήσαμε για τις αιρέσεις και διάφορες φιλοσοφικές, επιστημονικές και ψευδοεπιστημονικές αλλοιώσεις της Αγίας μορφής Του.

Πίσω από αυτές τις παραχαράξεις κρύβεται ο εγωισμός του ανθρώπου, ο οποίος δεν του επιτρέπει να ελευθερωθεί από την κακία και να δεχθεί με αγάπη και ταπείνωση το χέρι που ο Χριστός απλώνει προς αυτόν για να τον σώσει και να τον βάλει και πάλι στον παράδεισο της τρυφής.

Είναι δύσκολο ο καθένας από εμάς να παραδεχθεί αφ᾿ ενός ότι έχει ανάγκη σωτηρίας και αφ᾿ ετέρου να αναζητήσει αυτή τη σωτηρία στην αγάπη του Θεού και όχι στις δικές του ικανότητες.

Θέλει τόλμη και πίστη!

Αυτή την τόλμη και την πίστη ζητά από εμάς ο Χριστός για να μπορέσουμε να ομολογήσουμε συνειδητά ότι «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τὶς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος» και να προσπαθήσουμε να ζήσουμε αναστάσιμα.

Χριστός Ἀνέστη!

Πάσχα σημαίνει πέρασμα, σημαίνει διάβαση, σημαίνει αδιάκοπη πορεία προς τον Παράδεισο

Ετικέτες

σωτηρία, Ανάσταση, Πτώση, Πάσχα, καινή κτίση

Οι πρόγονοί μας πριν από τον ερχομό του Χριστού με τη μεγάλη σοφία τους προσπάθησαν να απαντήσουν σε βασικά ερωτήματα και να αντιμετωπίσουν δυσεπίλυτα προβλήματα που τους απασχολούσαν. Ανάμεσα σε αυτά ήταν το σχετικό με τη δημιουργία του κόσμου και την έννοια της ιστορίας ερώτημα. Η αντίληψη που επικρατούσε σε γενικές γραμμές ήταν ότι ο κόσμος είναι αιώνιος δίχως τέλος και ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Φυσικά υπήρχαν και άλλες απόψεις όπως π.χ. η Θεογονία του Ησιόδου (που ερμηνεύει την αρχή του κόσμου σε σχέση με τη γέννηση των θεών) και η διδασκαλία των στωικών για την «εκπύρωση», δηλαδή την αλλαγή του σύμπαντος μέσα σε μία φωτιά που θα καταπιεί τα πάντα.

Εντελώς διαφορετική είναι η προσέγγιση του χριστιανισμού απέναντι σε αυτά τα ιδιαιτέρως σημαντικά θέματα. Ήδη από την Παλαιά Διαθήκη μαθαίνουμε ότι ο κόσμος δεν είναι τυχαίος ούτε έφτασε στην κατάσταση που τον γνωρίζουμε από μόνος του. Αντιθέτως συνδέεται με κάποια αρχική χρονική στιγμή και με κάποιον Δημιουργό. Μελετώντας την πορεία της ανθρωπότητας από τη στιγμή της εκ του μη όντος Δημιουργίας μέχρι σήμερα μπορούμε να εντοπίσουμε κάποια σημεία που ξεχωρίζουν.

Πρώτα η Πτώση και η έξοδος των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο. Η απόφαση του ανθρώπου να διακόψει τη σχέση του με τον Θεό και να πορευτεί μόνος του παρά τις εντολές και την αγάπη Του. Αποτέλεσμα αυτής της επιλογής είναι η εκδίωξη από τον Παράδεισο και η έναρξη της ζωής τους σε ένα άλλο περιβάλλον, αφιλόξενο και εχθρικό.

Έπειτα η προσπάθεια του Θεού να βοηθήσει το πλάσμα Του. Με πολύ διάκριση, λεπτότητα και αγάπη ο Θεός οργάνωσε και έθεσε σε λειτουργία ένα πλήρες σχέδιο αποκατάστασης των σχέσεων με τον άνθρωπο που Τον είχε αρνηθεί. Το σημαντικό σε αυτό το σχέδιο ήταν ότι την επιλογή της αποκατάστασης θα την έκανε ο άνθρωπος. Ο Θεός άνοιγε το δρόμο, αλλά ο άνθρωπος έπρεπε να επιλέξει να τον βαδίσει. Έτσι ο Θεός αποκαλύφθηκε πάλι σε αυτόν και έστειλε τους προφήτες και τους δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης για να τον βοηθήσουν να Τον ανακαλύψει εκ νέου και να Τον γνωρίσει ξανά.

Ακολουθεί η Ενσάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού. Ο Θεός παίρνει ανθρώπινη σάρκα και γίνεται άνθρωπος για να κάνει τον άνθρωπο Θεό, δηλαδή να του δώσει και πάλι τη δυνατότητα να Τον αγαπήσει και να ζήσει κοντά Του.

Ο Θάνατος του Χριστού επάνω στο Σταυρό αποτελεί κόμβο στο σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου και αναπόσπαστα ακολουθείται από την Ανάσταση, η οποία αναμφίβολα αποτελεί το κεντρικότερο και πλέον καίριο σημείο της ιστορίας. Ίσως πιο σημαντικό ακόμη και από την ίδια τη Δημιουργία.

Τα πράγματα από την Ανάσταση και έπειτα έχουν πάρει το δρόμο τους: η Εκκλησία είναι αυτή που ως πλοίο μάς στηρίζει και μας οδηγεί στην πορεία μας προς τη σωτηρία. Ζώντας στο χώρο της μαθαίνουμε να αναζητούμε την αγάπη του Θεού και απολαμβάνουμε την επικοινωνία μαζί Του.

Το τελευταίο σημείο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η Δευτέρα Παρουσία, η στιγμή που ο κόσμος μας θα πάψει να είναι όπως τον γνωρίζουμε και θα αλλάξει. Θα γίνει καινούργιος, θα ανανεωθεί. Θα γίνει πάλι Παράδεισος και ο άνθρωπος θα ζει μέσα σε αυτόν, δίπλα στον Θεό και μέσα στην αγάπη Του.

Αυτή η αναφορά στα βασικά σημεία της ιστορικής πορείας του Κόσμου, της Δημιουργίας, μας φανερώνει ότι ο άνθρωπος στη ζωή του έχει έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο. Δεν έτυχε να βρεθεί κάπου κάποτε, αλλά σε ολόκληρη τη ζωή του ακολουθεί μία πορεία προς τα έσχατα, μία πορεία προς τη σωτηρία.

Σύμφωνα με την χριστιανική αντίληψη η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται (δεν είναι κύκλος), αλλά πορεύεται προς τα έσχατα (σαν να βαδίζει σε μία νοητή ευθεία), τα οποία βρίσκονται στο τέλος της, στο τέλος του ιστορικού χρόνου, όχι με την έννοια ότι ολοκληρώνεται μία χρονική περίοδος και ξεκινά μία άλλη, αλλά με την έννοια ότι η Δημιουργία ολοκληρώνει την πορεία της μέσα στον χρόνο και πλέον αφ΄ ενός δεν θα υπάρχει χρόνος όπως τον ζούμε στην παρούσα ζωή και αφ΄ ετέρου ο κόσμος μας όπως τον γνωρίζουμε μέχρι τώρα, θα είναι διαφορετικός, καινός, δηλαδή καινούργιος.

Αυτή η στάση απέναντι στην ιστορία δεν είναι μία θεωρία ή μία απλή επιστημονική προσέγγιση, αλλά μας δίνει τη δυνατότητα να ζήσουμε με έναν άλλο τρόπο, να ζήσουμε με μία διαφορετική προοπτική κοιτάζοντας πάντοτε μπροστά. Είναι πολύ σημαντική γιατί μεταξύ άλλων μας βοηθά να κατανοήσουμε τη στάση της Εκκλησίας και των Αγίων απέναντι στο Θεό και τη σημασία της εορτής του Πάσχα για την καθημερινότητά μας.

Οι πρώτοι χριστιανοί είχαν πολύ βαθιά μέσα τους την πίστη ότι είναι περαστικοί από αυτόν τον κόσμο και προχωρούν με γοργά βήματα προς τη στιγμή που ο κόσμος αυτός θα παρέλθει και να ζήσουν τον Καινούργιο. Για το λόγο αυτό αποκαλούσαν τους εαυτό τους «οἰ τῆς ὁδοῦ», δηλαδή αυτοί που βαδίζουν το δρόμο. Αυτήν την πεποίθηση που έχει λείψει από εμάς σήμερα έρχεται να μας θυμίσει το Πάσχα.

Η εβραϊκή λέξη «πεσάχ», από την οποία προέρχεται η λέξη Πάσχα, έχει μία σαφή σημασία κίνησης. Σημαίνει «περνώ», «προσπερνώ», «κινούμαι». Το πρώτο Πάσχα το γιόρτασαν οι Ισραηλίτες τη νύκτα που μετά από εντολή του Κυρίου θα έπαιρναν το δρόμο για να φύγουν από την Αίγυπτο που ήταν ο τόπος του μαρτυρίου, της κακίας, της καταπίεσης. Αυτή η έξοδος, το πέρασμα με τη βοήθεια, την καθοδήγηση και τη στήριξη του Κυρίου από την ζωή της σκλαβιάς στη ζωή της ελευθερίας, με όσα προβλήματα αυτό συνεπάγεται (η ελευθερία προϋποθέτει ωριμότητα) εκφράζουν την έννοια του Εβραϊκού Πάσχα.

Τούτος ο τρόπος εορτασμού και η σχετική τυπολογία ξεπεράστηκε από την πασχάλια θυσία του Αμνού, δηλαδή του Χριστού που με τη θέλησή Του σήκωσε στους ώμους Του το βάρος της αμαρτίας του κόσμου. Και αυτή η θυσία ξεπεράστηκε με τη σειρά της από το χαρμόσυνο γεγονός της Αναστάσεως, το οποίο ανέτρεψε τα εγκόσμια δεδομένα όπως είχαν διαμορφωθεί από την Πτώση και έπειτα: ο άνθρωπος δεν είναι πλέον θύμα του διαβόλου, αλλά έχει τη δυνατότητα, πατώντας επάνω στην Ανάσταση του Χριστού, να προχωρήσει τη ζωή του δίπλα στο Θεό, ζώντας στην αγκαλιά Του.

Όπως κατά την εβραϊκή παράδοση Πάσχα σήμαινε τη διάβαση από τη σκλαβιά στην ελευθερία έτσι κατά την Χριστιανική αντίληψη Πάσχα σημαίνει το πέρασμα από τη σκλαβιά της αμαρτίας στην ελευθερία της εν Χριστῷ αγάπης και ζωής.

«Ἐκ γάρ θανάτου πρός ζωήν ἡμᾶς διεβίβασεν ἐπινίκιον ψάλλοντας» ακούμε στον αναστάσιμο κανόνα.

Για να ζήσουμε Πάσχα είναι αναγκαίο να θυμόμαστε ότι η Ανάσταση του Χριστού μάς βοηθά να προχωρήσουμε ακόμη περισσότερο στην πορεία μας προς τα έσχατα που αποτελεί τον δρόμο μας επάνω στη γη. Να προχωρήσουμε, όμως, όχι γιατί απλώς κάποτε κάπου κάποιος μας γέννησε, αλλά έχοντας συνείδηση αυτής της πορείας και προσπαθώντας να την βαδίσουμε όσο καλύτερα μπορούμε αποβλέποντας πάντοτε προς τον «τῆς πίστεως ἀρχηγόν καί τελειωτήν» τον νικητή του θανάτου, τόν Αναστάντα Κύριο ημών Ιησού Χριστό.

Καλή Ανάσταση!

Προφήτης Ζαχαρίας υιός Βαραχίου

Ετικέτες

προφήτης Ζαχαρίας, Βαραχίας, Δαρείος, Ιερουσαλήμ, Κύρος, Ναός Ζοροβάβελ, Ναός Ηρώδη, Ναός Σολομώντα

Ο προφήτης Ζαχαρίας, μία ενδιαφέρουσα βιβλική μορφή του τελευταίου τετάρτου τοῦ 6^ου π.Χ. αιώνα, ήταν υιός του Βαραχία και εγγονός του Αδδώ.

Κύριος στόχος του έργου και των προφητικών του οράσεων ήταν η ανοικοδόμηση του ναού, ο οποίος είχε καταστραφεί μετά την άλωση της Ιερουσαλήμ από τα στρατεύματα του Ναβουχοδονόσορα το 586 π.Χ.

Ήδη ο Κύρος είχε επιτρέψει το 539 την επιστροφή από την αιχμαλωσία στη Βαβυλώνα όσων Iουδαίων το επιθυμούσαν. Μάλιστα, τους έδωσε την άδεια να κτίσουν και πάλι το ναό της Ιερουσαλήμ. Βέβαια, παρά την επιθυμία τους αυτό δεν είχε καταστεί δυνατό μέχρι την εποχή του κηρύγματος του πρ. Ζαχαρία.

Ο πρ. Ζαχαρίας ξεκίνησε το προφητικό κήρυγμά του το δεύτερο έτος της βασιλείας του Δαρείου Α΄, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο κατά το έτος 521 και βασίλευσε μέχρι το 486 που πέθανε.

Ο Δαρείος Α΄ ήταν ο Πέρσης ηγεμόνας που έστειλε δύο φορές τα στρατεύματά του να κατακτήσουν την Ελλάδα πρώτα προσπαθώντας να περιπλεύσει τη χερσόνησο του Άθω και γνώρισε την καταστροφή και έπειτα το 490 την ήττα στο Μαραθώνα.

Μοναδική τιμή στη μορφή του πρ. Ζαχαρία αποδίδει η ευθεία αναφορά του Κυρίου σε αυτόν. Η αναφορά αυτή καταγράφεται στο ευαγγ. του Ματθαίου κεφ. 23 στίχος 35. Ο Κύριος απευθυνόμενος στους φαρισαίους και στηλιτεύοντας την υποκρισία τους, τους χαρακτηρίζει «ὄφεις, γεννήματα ἐχιδνῶν» και σημειώνει ότι όλους τους προφήτες που απέστειλε προς αυτούς ο Θεός για να τους συνετίσουν, να τους κατευθύνουν και να τους στηρίξουν, τους δολοφόνησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ολοκληρώνοντας τα λόγια του και πριν αναφερθεί στην προφητεία για καταστροφή της Ιερουσαλήμ, λέει ότι θα πέσει επάνω τους το αίμα κάθε δικαίου ανδρός που φόνευσαν από τον Άβελ μέχρι τον Ζαχαρία, τον υιό του Βαραχία, «ὃν εφονεύσατε μεταξύ τοῦ ναοῦ καὶ τοῦ θυσιαστηρίου». Η αναφορά αυτή είναι πολύ γνωστή καθώς η σχετική περικοπή περιέχεται στον όρθρο της Μεγάλης Τρίτης και διαβάζεται στους ναούς μας το απόγευμα της Μεγάλης Δευτέρας.

Από την Παλαιά Διαθήκη δεν γνωρίζουμε το περιστατικό αυτό, καθώς το προφητικό βιβλίο του Ζαχαρίου δεν αναφέρεται στο τέλος του προφήτου. Από την αναφορά του Χριστού διαπιστώνουμε ότι ο πρ. Ζαχαρίας δολοφονήθηκε στον αύλειο χώρο του ναού της Ιερουσαλήμ, όχι του Σολομώντα, αλλά του ναού που κτίσθηκε μετά την επιστροφή από τη βαβυλώνειο αιχμαλωσία. Κοιτώντας προς την είσοδο του ναού δεξιά υπήρχε το θυσιαστήριο και αριστερά η δεξαμενή από την οποία έπαιρναν νερό για τους καθαρμούς και τις λοιπές ανάγκες του ναού. Ο ναός αυτός δεν ήταν πολυτελής και μεγάλος όπως αυτός που είχε οικοδομήσει ο Σολομών και αργότερα ο Ηρώδης. Στον ναό αυτόν κήρυξε ο Χριστός και καταστράφηκε από τους ρωμαίους στρατιώτες του Τίτου, που κυρίευσε την Ιερουσαλήμ το καλοκαίρι του 70 μ.Χ., εκπληρώνοντας σχετική προφητεία του Κυρίου.

Το βιβλίο του πρ. Ζαχαρίου αποτελείται από 14 κεφάλαια και περιέχει πολλές προφητείες που στόχο έχουν να πείσουν τους συγχρόνους του ότι πρέπει να προχωρήσουν σε αποκατάσταση του ναού, του τόπου κατοικίας και λατρείας του αληθινού Θεού.

Τα οράματα του προφήτου ξεκινούν το δεύτερο έτος της βασιλείας του Δαρείου Α΄ και παρά την οργή που διακατέχει τον Κύριο για την απιστία των προγόνων του, το μήνυμα που μεταφέρει είναι μάλλον θετικό και αισιόδοξο.

Στο διάλογο που έχει ο πρ. Ζαχαρίας με τον Κύριο του αποκαλύπτεται ότι τα 70 έτη που ο Ισραήλ υφίσταται δεινά έχουν σβήσει την οργή Του. Η αγάπη Του για την Ιερουσαλήμ, εξάλλου, είναι τόσο μεγάλη που όχι μόνο θα αποκαταστήσει το ναό, αλλά θα καταστρέψει τα έθνη που υποδούλωσαν τον λαό του, γιατί το μίσος τους ξεπέρασε κάθε όριο και η ζημιά που επέφεραν σε αυτόν είναι μεγάλη.

Η στάση του Κυρίου δεν αλλάζει ούτε στο δεύτερο ούτε στο τρίτο όραμα. Οι εχθροί της, παρά τη δύναμή τους θα νικηθούν. Η πόλη πρέπει να μείνει ατείχιστη, καθώς ο ίδιος ο Κύριος θα είναι το τείχος και ο προμαχώνας που θα την προστατεύει: «ἔσομαι τεῖχος πυρός κυκλόθεν» (Ζαχ. 2:9).

Με τη στήριξη του Θεού ανασταίνεται η λατρεία του ναού της Ιερουσαλήμ και άγγελος Κυρίου καθαρίζει και τοποθετεί επικεφαλής αυτής τον αρχιερέα Ιησού. Με άλλο όραμα αποκαθίσταται και η βασιλική εξουσία έτσι ώστε ο Ισραήλ να πορευθεί στο μέλλον αυτόνομος και μέσα στη χάρη του Κυρίου.

Ενδιαφέρον έχει ο ενθαρρυντικός λόγος που ο Θεός δια του στόματος του προφήτου απευθύνει προς τον Ζοροβάβελ, ο οποίος είναι ο ηγέτης του Ισραήλ εκείνη την περίοδο, καθώς ο Κύρος σε αυτόν είχε δώσει την άδεια για επιστροφή των εξορίστων και αυτός ηγήθηκε της πορείας τους, και η διαβεβαίωση ότι όχι μόνο θεμελίωσε τον νέο ναό, αλλά αυτός θα τον αποπερατώσει.

Η προφητεία τούτη είναι πολύ σημαντική για τους Ιουδαίους, καθώς –αν και κάθε στιγμή απέρριπταν το Θεό και το λόγο Του- πάντοτε, στο βάθος της ψυχής τους είχαν τη βεβαιότητα ότι Εκείνος ποτέ δε θα τους εγκαταλείψει, αλλά πάντοτε θα τους στηρίζει και θα τους προστατεύει από τους εχθρούς τους.

Ἀθανάσιος ὁ Μέγας: ἕνας μαχητικός ἐπίσκοπος

Ετικέτες

Άρειος, Α΄ Οικουμενική Σύνοδος, Μέγας Αθανάσιος

Πολλές εἶναι οἱ ἀρετές πού κοσμοῦν τόν Μέγα Ἀθανάσιο, ἕναν ἀπό τούς πλέον ἀγαπητούς καί πλέον δυναμικούς ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας: ἡ σύνεση, ἡ σοφία, ἡ ταπείνωση, ἡ πίστη, ἡ μετάνοια.

Ἀπό αὐτές παροιμιώδης εἶναι ἡ μαχητικότητά του.
Γεννημένος γύρω στό 295 χειροτονήθηκε διάκονος τό 319. Ἤδη ἀπό τό 320 ἔγινε στόχος τῶν ἐπιθέσεων τοῦ Ἀρείου καί τῶν ὀπαδῶν του. Διάκονος ἀκόμη, καί ἐνῶ βρισκόταν κοντά στόν ἐπίσκοπο Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρο, μπῆκε στό στόχαστρό τους, καθώς τόν θεωροῦσαν ὑπεύθυνο γιά τήν ἄρνηση τοῦ ἐπισκόπου νά τούς δεχθεῖ σέ κοινωνία καί γιά τήν καταδίκη τους ἀπό τοπικές συνόδους.
Πολύ σύντομα, ἡ ἀξία καί τό ἀκατάβλητο πνεῦμα του διαπιστώθηκαν στήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο (325 μ.Χ.), ὅταν, εὐρισκόμενος στή συνοδεία τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἐργάστηκε καί πέτυχε τήν εἰσαγωγή τοῦ ὅρου «ὁμοούσιος» στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, ὥστε νά καταστεῖ ἀπολύτως σαφές ὅτι ἡ διδασκαλία τοῦ Ἀρείου πού θεωροῦσε τόν Υἱό κτίσμα, ἦταν αἱρετική.
Τό 328, παρά τίς ἔντονες ἀντιδράσεις τῶν ἀρειανῶν, ἐξελέγη ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρείας. Ἀπό ἐκείνη τή στιγμή ξεκίνησαν νέοι φοβεροί ἀγῶνες, οἱ ὁποῖοι τόν ἀνέδειξαν σέ στῦλο τῆς Ὀρθοδοξίας. Βρέθηκε ἀντιμέτωπος μέ φοβερές συκοφαντίες πού θά εἶχαν κάνει πολλούς ἀπό ἐμᾶς νά ὑποστείλουν τή σημαία τοῦ ἀγῶνα. Δέν συνέβη ὅμως τό ἴδιο μέ τόν Ἀθανάσιο. Οἱ πλήρως ἀνυπόστατες αὐτές κατηγορίες (βιαιοπραγία, μαγεία, άκολασία) ἐπαναλήφθηκαν σέ σύνοδο τοῦ 335, ἡ ὁποία τελικά τόν καταδίκασε καί τόν ἐξόρισε στά βάθη τῆς Γερμανίας, ὅπου παρά τίς προσπάθειες τῶν ἀντιπάλων του ἔγινε δεκτός μέ ἀγάπη καί τιμές.
Μετά ἀπό λίγα χρόνια ἐπέστρεψε στήν Ἀλεξάνδρεια, ἀλλά σύντομα πῆρε καί πάλι τό δρόμο τῆς ἐξορίας. Αὐτή τή φορά βρέθηκε στή Ρώμη. Καί πάλι ὅμως ἡ ἀγαθή φήμη του εἶχε προηγηθεῖ καί ἔγινε καί ἐκεῖ δεκτός μέ τιμές.
Μετά τήν ἐπιστροφή του στήν Αἴγυπτο καί τήν παραμονή του στό θρόνο του γιά μία περίπου δεκαετία -ὄχι χωρίς προβλήματα- καταδικάστηκε γιά μία ἀκόμη φορά ἀπό σύνοδο αἱρετικῶν καί –μετά ἀπό πιέσεις- κατέφυγε στήν ἔρημο, δίπλα σέ μοναχούς, οἱ ὁποῖοι τοῦ προσέφεραν κατάλυμα καί προστασία.
Κατά τήν παραμονή του κοντά στούς μοναχούς τῆς Αἰγύπτου, ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὄχι μόνο βρῆκε μία θαυμάσια εὐκαιρία γιά ἄσκηση καί προσευχή, ἀλλά ἀξιοποίησε τό χρόνο του γράφοντας θεολογικά ἔργα γιά νά στηρίξει τούς ἐλάχιστους ὀρθοδόξους πού συνέχιζαν νά μάχονται τόν ἀρειανισμό, ἀλλά καί ἔργα πού βοήθησαν τήν ἑδραίωση τοῦ μοναχισμοῦ καί τήν ἐνίσχυση τῶν μοναχῶν.
Σέ ὅλες αὐτές τίς περιόδους δέν πρέπει νά λησμονοῦμε, ἀδελφοί μου, ὅτι οἱ ἐχθροί του τόν κατεδίωκαν συνεχῶς γιά νά τόν σκοτώσουν καί γι᾿ αὐτό ἦταν ἀναγκαῖο νά μετακινεῖται ἀπό τόπο σέ τόπο. Παρόλα αὐτά, δέν σταματοῦσε νά ἐπισκέπτεται τήν Ἀλεξάνδρεια κρυφά καί νά ποιμαίνει τούς Ὀρθοδόξους πού δοκιμάζονταν ὄχι μόνο ἀπό τούς αἱρετικούς ἀλλά καί ἀπό τούς διωγμούς τῶν αὐτοκρατορικῶν ἀξιωματούχων.
Ἀφοῦ πέρασε δέκα περίπου χρόνια στήν ἔρημο ἐπέστρεψε στήν Ἀλεξάνδρεια τό 366 καί ἐπιτέλους μέ μία μικρή ἀπομάκρυνση λίγων ἡμερῶν ἔμεινε κοντά στό ποίμνιό του μέχρι τήν κοίμησή του τό ἔτος 373 μ.Χ..
Καθένας ἀπό ἐμᾶς ὅταν διαβάζει τό βίο καί τούς ἀγῶνες τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου νιώθει ἀπεριόριστο θαυμασμό ἀπέναντι στήν ἀκατάβλητη ἀγωνιστικότητά του καί εὔλογα ἀναρωτιέται πῶς τά κατάφερε νά ἀγωνίζεται συνεχῶς, ὄχι γιά μία περίοδο τῆς ζωῆς του, ὄχι γιά λίγα χρόνια, ἀλλά γιά περισσότερα ἀπό πενήντα ἔτη . . .
Ἡ ἀπάντηση θά πρέπει νά ἀναζητηθεῖ στήν βαθύτατη πίστη του, στήν συνεχή καλλιέργεια τῆς σχέσης του μέ τό Θεό, στή διαρκή προσευχή, στήν μελέτη τῶν ἱερῶν κειμένων, στήν ἄσκηση καί στήν ταπείνωση.
Ἡ πίστη τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στήν ὀρθόδοξη διδασκαλία καί στήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου πηγάζει ἀπό τή ἁγιότητα τοῦ βίου του καί τήν μετοχή του στή θεία χάρη. Ἡ στάση του ἀπέναντι στήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου ἦταν αὐτή τοῦ ὑπεύθυνου ποιμένα πού πασχίζει γιά τή σωτηρία τοῦ ποιμνίου του. Γι᾿ αὐτό δέν ὑποχώρησε ποτέ! Δέν δίστασε ποτέ! Δέν κάμφθηκε ποτέ!
Πραγματικά εἶναι ὁ ποιήσας καί διδάξας, ὁ ὁποῖος σύμφωνα μέ τήν εὐαγγελική περικοπή τῆς γιορτῆς, «μέγας κληθήσεται».
Ἄς διδαχθοῦμε καί ἐμεῖς λοιπόν ἀπό τή μαχητικότητα τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου καί νά ἀκολουθήσουμε τά βήματά του ὄχι μόνο διατηρώντας τήν καθαρότητα τῆς πίστης μας, ἀλλά καί μιμούμενοι τόν ἐν ἀγάπῃ ταπεινό βίο του!

Χριστούγεννα φθοράς ή αφθαρσίας;

Ετικέτες

σωτηρία, Χριστός, Χριστούγεννα

Έγραψα το κείμενο αυτό για το 43ο τεύχος (σ. 9) του περιοδικού Νήσος Κως του Ζαχαρία Κουζούκα.

Λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα . . .
Κοιτάζοντας τα λιγοστά φώτα της πόλης –παράδοξο φαινόμενο για τα δεδομένα των τελευταίων χρόνων- νιώθεις την παγωνιά του χειμώνα, όχι τόσο λόγῳ της χαμηλής θερμοκρασίας όσο λόγῳ της μικρής σε διάρκεια ημέρας, του συννεφιασμένου ουρανού, της δύσκολης οικονομικής κατάστασης . . .
Ο περιορισμένος στολισμός έχει και τα καλά του. Βοηθά να δούμε πίσω από τη βιτρίνα, να αναζητήσουμε την ουσία της εορτής ανεπηρέαστοι –όσο γίνεται- από την ισοπεδωτική εικόνα της φωτοπλημμύρας, των υπερβολικών και εν πολλοίς κακόγουστων οικιακών στολισμών μας, της ψευτοχλιδής που μας επιβάλουν τα καταστήματα, από όλα όσα είμαστε εκτεθειμένοι και, τελικά, εθισμένοι.
Ποιο είναι το προϊόν που το σύγχρονο marketing πουλάει με αφορμή τα Χριστούγεννα;
Ο Χριστός και η γέννησή του;
Ναι, αλλά ένας Χριστός προσαρμοσμένος στα δεδομένα της εποχής: Light, αδιάφορος, εύπεπτος και άχρωμος παρά τα χρώματα και τα λαμπάκια. Μια γέννηση αποσυνδεδεμένη από το σκοπό της.
Χριστός κομμένος και ραμμένος σε καταναλωτικά μέτρα, που -με λάθος τρόπους- νομίζουμε ότι θεραπεύει την αγωνιώδη αναζήτηση νοήματος στις μέρες μας.
Θα πείτε «γιατί τόση γκρίνια τέτοιες μέρες;»
Δεν είναι γκρίνια με ελαφριά καρδιά . . .
Είναι πόνος γιατί χάνουμε το στόχο μας.
Γιατί νομίζουμε ότι γιορτάζουμε, ενώ η γεύση των «εορτών» αφήνει μόνο πίκρα, εδραιώνει τη βεβαιότητα της μοναξιάς και βαθαίνει την αίσθηση του αποχωρισμού από τον διπλανό μας.
Γιατί οικοδομούμε σε σαθρή, ασταθή και αβέβαιη βάση που σήμερα υπάρχει μα αύριο θα έχει χαθεί.
Γιατί λατρεύουμε την κτίση αντί για τον Κτίστη, γιατί συνδυάζουμε και εξαρτούμε την ευτυχία μας με ό,τι φθείρεται, ό,τι χάνεται, ό,τι ξεθωριάζει, ό,τι ξεβάφει και σβήνει.
Γιατί αφήνουμε έξω από τους στόχους μας το ουσιώδες, το αληθινό, το αυθεντικό, το ακατάλυτο.
Πού βρίσκεται συνεπώς το νόημα των γιορτινών ημερών;
Στην ανταλλαγή δώρων, στις στολισμένες βιτρίνες, στο γιορτινό τραπέζι, στα διαφορετικά γλυκά, στις οικογενειακές στιγμές, στα ρεβεγιόν, στους λαμπερούς δρόμους, στα χριστουγεννιάτικα δέντρα;
Αναμφίβολα και σε αυτά, καθώς η πραγματική εορταστική διάθεση δεν στερεί από τον άνθρωπο καμία υγιή πτυχή της καθημερινότητας. Μας συνεπαίρνει, μας ξεσηκώνει.
Βρίσκεται, όμως, μόνο σε αυτά;
Μήπως το πραγματικό μήνυμα είναι κάτι, κάπου, κάπως διαφορετικό;
Τί ήλθε να κάνει ο Θεός στη γη μας;
Να μας προσφέρει μία χειμωνιάτικη ανάπαυλα; Να δώσει την ευκαιρία για οικογενειακές στιγμές δίπλα στο δέντρο; Να σκορπίσει τα παιδιά στους δρόμους να κυνηγούν το ευρώ για τον «κόπο» τους να πουν τα «τρίγωνα κάλαντα»; Να αυξήσει το τζίρο των εμπόρων; Να προσφέρει την ευκαιρία για ηθικοπλαστικά κηρύγματα;
Μάλλον όχι!
Ήλθε για κάτι άλλο. Ήλθε για να νικήσει τη φθορά. Ήλθε για να αναπλάσει την αμαυρωμένη φύση του Αδάμ και να την επαναφέρει στο αρχικό κάλλος της. Ήλθε για να επανορθώσει το σφάλμα του ανθρώπου. Ήλθε για να μας ξαναβάλει στον Παράδεισο. Ήλθε για να μας κάνει να αγαπήσουμε πάλι τον πλησίον μας. Ήλθε για να μας κάνει κληρονόμους της Βασιλείας Του. Ήλθε για να καθαρίσει τη φύση μας από την αμαρτία. Ήλθε για να μας υψώσει και να μας τοποθετήσει πλάι Του. Ήλθε γιατί δεν ήθελε να είμαστε θύματα κανενός και πολύ περισσότερο του διαβόλου. Ήλθε γιατί μας αγάπησε πολύ, με μια αγάπη που ξεπερνά κάθε εμπόδιο.
Πόσο μεγάλο, αλήθεια, χάσμα υπάρχει ανάμεσα στην αντίληψη που έχει επικρατήσει, ακόμη και σε θρησκευτικούς κύκλους, για το μήνυμα των Χριστουγέννων και σε αυτή που εκφράζει η Εκκλησία με την διδασκαλία της για την εορτή!
Τα Χριστούγεννα διαφημίζονται και παρουσιάζονται ως η γιορτή της αγάπης.
Πράγματι, αυτό είναι. Ποιας αγάπης όμως;
Της αγάπης που εκφράζεται με δώρα, ευχές, τραγουδάκια και έλατα στολισμένα;
Σαφώς όχι!
Είναι η γιορτή της αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο, ο οποίος για να ενεργοποιήσει αυτή την αγάπη από Πλάστης έγινε πλάσμα, από Θεός έγινε άνθρωπος, από Δημιουργός έγινε δημιούργημα.
Ελάτε στη θέση του και σκεφτείτε: ποιος από εμάς θα το έκανε;
Ποιος από εμάς θα ταπεινωνόταν μέχρι θανάτου για να στηρίξει, να ανορθώσει, να σώσει το δημιούργημά του;
Κι εμείς, πώς στεκόμαστε απέναντι σε αυτή την αγάπη; Πώς τη βάζουμε στη ζωή μας;
Την απάντηση ας τη βρει ο καθένας μας . . .
Καλά Χριστούγεννα με νόημα και ουσία!

« . . . καὶ ἐπιθυμήσει ὁ βασιλεὺς τοῦ κάλλους σου . . . » (Ψαλμός 44, στ. 12)

Ετικέτες

Παναγία, Υπεραγία Θεοτόκος, κάλλος

Η παράδοση της Εκκλησίας συσχέτισε τους στίχους 11 και 12 του 44ου Ψαλμού του Δαβίδ που προτάσσονται της αναγνώσεως της ευαγγελικής περικοπής στον παρακλητικό κανόνα με το ιερό και σεβαστό πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Για να τους κατανοήσει κάποιος και να μην παρανοήσει το νόημα και τη σημασία τους πρέπει να τους διαβάσει μέσα στο πνεύμα της ορθοδόξου Εκκλησίας και όχι απομονωμένους.
Σε κάθε εποχή, αλλά ιδιαίτερα στη σύγχρονη, γίνεται πολύς λόγος για την ομορφιά, το κάλλος, και πραγματικός αγώνας για να ανταποκριθεί ο καθένας από εμάς –άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο- στα πρότυπα ομορφιάς, όπως αυτά επιβάλλονται από τα κοινωνικά στερεότυπα και τους αισθητικούς κανόνες, με υψηλό οικονομικό κόστος μα και συνέπειες ως προς την σωματική και ψυχική υγεία. Η συμμόρφωση με αυτά τα πρότυπα, κατά κάποιον τρόπο, επιβάλλεται κοινωνικά και δεν συμφωνεί πάντοτε με τα δεδομένα και τις προτεραιότητες που έχει θέσει στη ζωή του ο καθένας από εμάς, απάδουσα συχνότατα προς αυτά.
Η Εκκλησία από τα πρώτα βήματά της ήταν -και εξακολουθεί να παραμένει- χώρος που το κάλλος γίνεται σεβαστό και θαυμαστό, όχι όμως με τον ισοπεδωτικό, επίπεδο τρόπο που απαιτεί ο κοινωνικός περίγυρος, αλλά πολύπλευρα, ουσιαστικά και λειτουργικά.
Η έννοια του κάλλους, όπως την αντιλαμβάνεται η Εκκλησία δεν αναφέρεται στα εξωτερικά, σωματικά, χαρακτηριστικά μόνο. Έχοντας την πίστη ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από το Θεό σε μία θαυμαστή ενότητα ψυχής και σώματος δεν μπορεί να δει το κάλλος μονοδιάστατα. Δεν ξεχωρίζει το κάλλος του σώματος από το πνευματικό κάλλος, αλλά, παρά την πτώση και τις καταστροφικές συνέπειές της για την πνευματική πορεία του ανθρώπου και τη σχέση του με το Θεό και τον συνάνθρωπο, αντιμετωπίζει τον άνθρωπο μέσα από την προοπτική της ενότητας τονίζοντας την προσπάθειά του να οδηγηθεί από το «κατ᾿ εἰκόνα» στο «καθ᾿ ὁμοίωσιν». Ακριβώς σε αυτή την προσπάθεια εντοπίζεται η αξία του κάλλους και η ουσιαστική σημασία του.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πορείας προς την ομοίωση με το Θεό είναι η Υπεραγία Θεοτόκος, η οποία με την αγνότητά της, αλλά και την εκ μέρους της συνειδητή αποδοχή του θελήματος του Θεού και την ανάληψη μίας μοναδικής θέσης στο σχέδιο της θείας οικονομίας συνέβαλε ώστε ο Θεός να πλησιάσει τον άνθρωπο και να τον απελευθερώσει από τα δεσμά της αμαρτίας.
Το κάλλος της Παναγίας, όπως διαπιστώνουμε και από τις απεικονίσεις της στην τέχνη, δεν περιορίζεται στα πνευματικά χαρακτηριστικά. Ορθότερα, τα πνευματικά και τα σωματικά χαρακτηριστικά της μεταμορφώνονται μέσα στη χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία την χαριτώνει και την αγιάζει.
Αν και η μορφή της Θεοτόκου δεν έχει φθάσει σε εμάς με την ακρίβεια που αποτυπώνει τις μορφές σήμερα η φωτογραφική τέχνη, σε όλες τις απεικονίσεις παρουσιάζεται με εκπληκτική ομορφιά, λεπτά χαρακτηριστικά, καθηλωτικά αμυγδαλωτά μάτια και εκφραστικό στόμα αποπνέοντας γαλήνη, αγάπη, σεβασμό, αγνότητα και ταπείνωση.
Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς αν στην πραγματικότητα η μορφή της Παναγίας έμοιαζε με αυτή που γνωρίζουμε μέσα από τις παλαιότερες ή νεότερες απεικονίσεις, αλλά αυτού του είδους η απορία στην πραγματικότητα είναι χωρίς νόημα, καθώς η μοναδικότητά της δεν οφείλεται τόσο στα εξωτερικά χαρακτηριστικά, όσο στο πνευματικό κάλλος, το οποίο την κάνει να ξεχωρίζει αλλοιώνοντας με την καλή αλλοίωση και τα σωματικά της στοιχεία.
Αυτό είναι το κάλλος που επεθύμησε ο βασιλεύς, το κάλλος που την έκανε μεσίτρια Θεού και ανθρώπων, Πλατυτέρα των Ουρανών και Μητέρα όλων μας.
Είναι εντυπωσιακό ότι η Εκκλησία, με μεγάλη σοβαρότητα, αλλά και ακρίβεια χρησιμοποιεί τους ανθρωπομορφικούς όρους κάλλος και επιθυμία για να προσδιορίσει τη σχέση της Παναγίας με τον Δημιουργό και Πλάστη της.
Πέρα από κάθε παρανόηση, πρόκειται για μια σχέση δυνατή, ουσιαστική, βασισμένη στην ευθύτητα και στην αμοιβαιότητα, η οποία έχοντας όλα τα χαρακτηριστικά τής «πάντα νοῦν ὑπερέχουσας» αγάπης οδηγεί το ανθρώπινο γένος στην κατά χάρη θέωση και στη σωτηρία.

«Καὶ ταῦτα γράφομεν ἡμεῖς, ἵνα ἡ χαρὰ ἡμῶν ᾗ πεπληρωμένη» (Α’ Ἰωάννου 1:4)

Ετικέτες

ἅγιος Ἰωάννης Θεολόγος, τέσσερα εὐαγγέλια, Α' Ἰωάννου, Διατεσσάρων

Χριστός ἀνέστη!

Τὰ ἀποστολικὰ ἀναγνώσματα ὅλης τῆς περιόδου τοῦ Πεντηκοσταρίου, ἀλλὰ καὶ τοῦ μηνὸς Μαΐου ἐν προκειμένῳ, μονοπωλοῦνται ἀπὸ τὸ βιβλίο Πράξεις Ἀποστόλων, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ μία διαρκὴ ὑπόμνηση τῆς σωτήριας παρέμβασης τοῦ Θεοῦ στὴν ἱστορία καὶ καλύπτει ὁλόκληρη την ἀναστάσιμη περίοδο. Παρά ταῦτα, κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ὡς ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα διαβάζεται ἡ περικοπὴ Α’ Ἰωάννου 1:1-7.
Ὅπως εἶναι γνωστὸ ὁ ἅγιος Ἰωάννης, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ τέταρτο εὐαγγέλιο, ἔχει γράψει τὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως καὶ τρεῖς ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τῆς Καινῆς Διαθήκης. Τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα τῆς ἑορτῆς του προέρχεται ἀπὸ τὴν πρώτη ἀπὸ τὶς τρεῖς αὐτὲς ἐπιστολὲς ποὺ ἀποτελοῦν κόσμημα γιὰ τὴν Ἐκκλησία.

Στὴν περικοπὴ αὐτή, μὲ τὴν ὁποία ξεκινᾶ ἡ ἐπιστολή, ὁ ἅγιος Ἰωάννης κάνει μία ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρουσα ἀναφορὰ στὸ σκεπτικὸ τῶν ἀποστόλων ὅταν ἔγραφαν τὰ κείμενά τους, τὰ ὁποῖα συγκρότησαν τὸν κανόνα τῆς Καινῆς Διαθήκης.
Κατὰ καιροὺς τὰ βιβλικὰ κείμενα ἔχουν προσδιοριστεῖ μὲ πολλοὺς καὶ διαφορετικοὺς χαρακτηρισμούς, οἱ ὁποῖοι συνήθως δὲν ἐκφράζουν οὔτε τὸ σκοπὸ τῶν συγγραφέων τους οὔτε ἀποδίδουν μὲ ἀκρίβεια τὸ περιεχόμενό τους. Τὰ εὐαγγέλια, παραδείγματος χάριν, συνήθως χαρακτηρίζονται ὡς βιογραφίες τοῦ Χριστοῦ, χαρακτηρισμὸς ποὺ στὴν πραγματικότητα δὲν ἐξαντλεῖ τὸ σκοπό τους οὔτε περιγράφει τοὺς λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους ἡ Ἐκκλησία τὰ ἐνέταξε στὸν κανόνα τῆς Καινῆς Διαθήκης. Οἱ ἐπιστολὲς ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, εἶναι κείμενα πνευματικὰ καὶ θεόπνευστα ἢ κείμενα ποιμαντικὰ μὲ παράλληλες ἀναφορὲς σὲ καθημερινὰ προβλήματα τῆς ζωῆς τῶν πιστῶν; Γιατί ἐπιστολὲς ὅπως ἡ πρὸς Φιλήμονα, ἡ ὁποία ἀναφέρεται σὲ ἕνα ἰδιωτικὸ ζήτημα συμπεριελήφθηκαν στὸν κανόνα; Ποιός ὁ σκοπὸς τῶν συγγραφέων τους; Ποιό ἦταν τὸ κίνητρό τους;
Σύμφωνα μὲ τὸν ἀπόστολο καὶ εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη οἱ ἀπόστολοι κατέγραψαν «ὃ ἦν ἀπ᾿ ἀρχῆς, ὃ ἀκηκόαμεν, ὃ ἑωράκαμεν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν, ὃ ἐθεασάμεθα καὶ αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν, περὶ τοῦ Λόγου τῆς ζωῆς· καὶ ἡ ζωὴ ἐφανερώθη, καὶ ἑωράκαμεν καὶ μαρτυροῦμεν καὶ ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον, ἥτις ἦν πρὸς τὸν πατέρα καὶ ἐφανερώθη ἡμῖν· ὃ ἑωράκαμεν καὶ ἀκηκόαμεν, ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν, ἵνα καὶ ὑμεῖς κοινωνίαν ἔχητε μεθ’ ἡμῶν· καὶ ἡ κοινωνία δὲ ἡ ἡμετέρα μετὰ τοῦ πατρὸς καὶ μετὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Α’ Ἰω. 1:1-3).
Διαβάζοντας αὐτὸ τὸ κείμενο ἀντιλαμβανόμαστε μὲ σαφήνεια ποιὸς ἦταν ὁ σκοπός τους. Πρῶτα ἀπὸ ὅλα ἡ σχέση τους μὲ αὐτὸ ποὺ περιγράφουν εἶναι ἄμεση: εἶναι αὐτήκοοι καὶ αὐτόπτες μάρτυρες. Γράφουν γιὰ αὐτὸ ποὺ εἶδαν καὶ ἄκουσαν. Μάλιστα ὁ ἅγιος Ἰωάννης δὲν παραλείπει νὰ σημειώσει καὶ «αἱ χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν» παραπέμποντας μας –μᾶλλον χωρὶς νὰ τὸ ἐπιδιώκει- στὸ περιστατικὸ τῆς ψηλαφήσεως τοῦ Θωμᾶ, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ μία σημαντικὴ βοήθεια ἐκ μέρους τοῦ ἀναστημένου Ἰησοῦ στὸν ἄνθρωπο ποὺ προσπαθεῖ νὰ στερεώσει τὴν πίστη του μὲ τὴ βοήθεια τῆς ἀντιληπτικῆς ἱκανότητας τῶν αἰσθήσεων.
Ὁ 1ος στίχος, καθὼς συνεχίζει μὲ τὴν φράση «περὶ τοῦ Λόγου τῆς ζωῆς», μᾶς προκαλεῖ ἔκπληξη, γιατὶ ὁ συγγραφέας μέχρι τώρα ἔχει ἀναφερθεῖ ἀποκλειστικὰ σὲ καρποὺς τῶν αἰσθήσεων χωρὶς νὰ μιλήσει γιὰ πίστη, γιὰ μετάνοια, ἢ κάτι συναφές. Δὲν κάνει ἀναφορὰ στὴ διδασκαλία τοῦ Κυρίου οὔτε σὲ ἰδιαίτερα περιστατικὰ τῆς ζωῆς του, π.χ. γέννηση, σταύρωση, ἀνάσταση κ.λ.π. Ἀντιθέτως, φαίνεται νὰ βαδίζει σὲ ἕναν πεζὸ δρόμο χωρὶς ἰδιαίτερες πνευματικὲς ἀναφορές, ὅπως ἴσως θὰ ἐπιθυμούσαμε.
Τὸ ὕφος του ἀλλάζει μὲ τὴν φράση «περὶ τοῦ Λόγου τῆς ζωῆς», μὲ τὴν ὁποία μᾶς ὁδηγεῖ ἐκεῖ ποὺ θέλει.
Ποιός εἶναι ὁ Λόγος τῆς ζωῆς;
Θεολογώντας μὲ μία ἀφοπλιστικὴ ἁπλότητα μᾶς κατευθύνει στὴν καρδιὰ τῆς σκέψης του: ὁ Λόγος τῆς ζωῆς δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὸν Χριστὸ τοῦ Θεοῦ, τὸν Υἱὸ τῆς Παρθένου, τὸν Νυμφίο τῆς Ἐκκλησίας, μὲ τὸν ὁποῖο οἱ ἀπόστολοι συναναστράφηκαν ἐπὶ μακρόν. Ἔζησαν μαζί του, ἔφαγαν μαζί του, περπάτησαν μαζί του, συζήτησαν μαζί του . . .
Γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὴ σκέψη τοῦ εὐαγγελιστοῦ πρέπει νὰ δοῦμε καὶ τοὺς δύο ἑπόμενους στίχους (2ο καὶ 3ο) στοὺς ὁποίους ὁ ἅγιος Ἰωάννης ξετυλίγει τὴ σκέψη του: μπροστὰ στὰ μάτια τῶν ἀποστόλων φανερώθηκε ἡ ἴδια ἡ Ζωή, ὁ Χριστὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου. Αὐτὴ τὴν Ζωή, ποὺ τὴν εἶδαν καὶ τὴν ἔζησαν ἀπὸ κοντὰ τὴν προσφέρουν πρὸς ἐμᾶς ὡς πολύτιμη μαρτυρία –«μαρτυροῦμεν καὶ ἀπαγγέλλομεν ὑμῖν»- γιὰ νὰ μπορέσουμε καὶ ἐμεῖς, οἱ ἀναγνῶστες τοῦ κειμένου, οἱ χριστιανοὶ κάθε ἐποχῆς, τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας, νὰ ἔχουμε «κοινωνία» μὲ τοὺς αὐτόπτες καὶ αὐτήκοους μάρτυρες, ὥστε «ἡ χαρὰ ἡμῶν [τῶν αὐτοπτῶν καὶ αὐτηκόων μαρτύρων] ᾖ πεπληρωμένη» (Α’ Ἰω. 1:4).
Ἔχοντας πλέον παρακολουθήσει τὴν ἰωάννεια σκέψη μποροῦμε νὰ προβοῦμε σὲ κάποιες παρατηρήσεις:
Σκοπὸς τοῦ συγγραφέα εἶναι νὰ μεταφέρει σὲ ἐμᾶς ὄχι κάποιες σκέψεις ἢ παρατηρήσεις, ἀλλὰ τὴν ἴδια του τὴν ἐμπειρία ἀπὸ τὴν ἐπαφή του μὲ τὸ Λόγο τῆς Ζωῆς, δηλαδὴ τὸ Χριστό. Ἡ ἐμπειρία του αὐτὴ προέρχεται ἀποκλειστικὰ ἀπὸ τὴν προσωπικὴ ἐπαφὴ μαζί του χωρὶς τὴν παρεμβολὴ ἄλλων.
Ἡ ἐμπειρία αὐτὴ εἶναι ἀναγκαία γιὰ ἐμᾶς ὥστε νὰ ἀποκτήσουμε καὶ ἐμεῖς κοινωνία μαζί Του. Τὰ βιβλικὰ κείμενα δὲν λειτουργοῦν ὡς ἱστορικὲς καταγραφὲς ἢ βιβλιογραφικὰ ἐνδιαφέρουσες φιλολογικὲς μαρτυρίες, ἀλλὰ ὡς κατάθεση ἄμεσης –καὶ γι᾿ αὐτὸ πολύτιμης- ἐμπειρίας ζωῆς. Αὐτὴ ἡ ἐμπειρία εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ νὰ ἀποκτήσουμε «κοινωνία», δηλαδή, νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸ Λόγο καὶ νὰ ζήσουμε μαζί Του. Καρπὸς αὐτῆς τῆς ἑνώσεως εἶναι ἡ σωτηρία μας, ἡ συμμετοχή μας στὴν αἰώνια ζωή.
Αὐτὸ ἦταν τὸ κριτήριο τῆς ἐπιλογῆς ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησίας τῶν κειμένων ποὺ συγκρότησαν τὸν βιβλικὸ κανόνα. Στὴν Ἁγία Γραφή, ἀπὸ τὰ πολλὰ καὶ διάφορα εὐσεβῆ κείμενα τῶν συγγραφέων τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ἐνσωματώθηκαν μόνο ὅποια ὁδηγοῦσαν τοὺς ἀναγνῶστες στὴ σωτηρία. Καθὼς ἦταν θεόπνευστα ἐξέφραζαν τὴν πίστη τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὸ Λόγο, τὸν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, καὶ τὴν ἐμπειρία ποὺ εἶχαν οἱ ἀπόστολοι κατὰ τὴ ζωή τους μαζί Του. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, δὲν κατέγραψε τὴ διδασκαλία του σὲ κάποιο κείμενο. Δὲν ἦταν ἀπαραίτητο. Ἦταν ἀρκετὸ ποὺ τὴν μετέδωσε ὡς Ζωή, ὡς ἐμπειρία καθημερινότητας, στοὺς ἀποστόλους, τοὺς μαθητές του.
Γι᾿ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία διατήρησε τὴν ἐμπειρία πολλῶν διαφορετικῶν προσώπων. Στὰ εὐαγγέλια, παραδείγματος χάριν, ἔχουμε τὴ μαρτυρία τεσσάρων προσώπων. Πολὺ νωρίς, κατὰ τὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 2ου μ. Χ. αἰῶνα, ὁ Τατιανός, ἕνας σύριος σοφὸς θέλησε νὰ ἐναρμονίσει τὴν μαρτυρία τῶν εὐαγγελιστῶν καὶ προχώρησε στὴ συγγραφὴ ἑνὸς νέου εὐαγγελίου, τὸ ὁποῖο ὀνόμασε «Διατεσσάρων» καὶ περιεῖχε τὸ κείμενο τῶν τεσσάρων εὐαγγελίων ἑνωμένο σὲ ἕνα κείμενο, τὸ ὁποῖο ἔφτιαξε ἐπιλέγοντας τὰ διαφορετικὰ στοιχεῖα κάθε εὐαγγελίου καὶ παίρνοντας μιὰ φράση ἀπὸ τὸ ἕνα, τὴν ἑπόμενη ἀπὸ τὸ ἄλλο κ.ο.κ. Δίχως δισταγμὸ ἡ Ἐκκλησία τὸ ἀπέρριψε γιατὶ ὁ Τατιανὸς δὲν ἔφτιαξε ἕνα νέο πληρέστερο εὐαγγέλιο, ἀλλὰ κατέστρεφε αὐτὴ τὴν ἐμπειρία γιὰ τὴν ὁποία κάνει λόγο ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὸν πρόλογο τῆς πρώτης ἐπιστολῆς του. Τὸ «Διατεσσάρων» μπορεῖ νὰ ἦταν ἐνδιαφέρον ἱστορικὰ ἢ φιλολογικά, ἀλλὰ δὲν ὁδηγοῦσε στὴ σωτηρία: ἦταν διανοητικὸ κατασκεύασμα καὶ ὄχι καρπὸς «κοινωνίας», ἐμπειρίας.
Γιὰ τοὺς λόγους ποὺ ἀναφέραμε παραπάνω ἡ Ἐκκλησία συνεχίζει μέχρι σήμερα -καὶ στὶς ἀκολουθίες- καὶ θὰ συνεχίσει εἰς τοὺς αἰῶνες νὰ δηλώνει τὸ συγγραφέα τῶν βιβλικῶν ἀναγνωσμάτων, ἐνῶ δὲν τὸ κάνει γιὰ ἄλλα κείμενα (π.χ. τῶν κανόνων, τῶν τροπαρίων) οἱ συγγραφεῖς τῶν ὁποίων εἶναι καὶ αὐτοὶ γνωστοί.
Τὸ «ἐκ τοῦ κατὰ . . . ἁγίου εὐαγγελίου τὸ ἀνάγνωσμα» ποὺ ἀκοῦμε πρὶν ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τοῦ ἁγίου εὐαγγελίου μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι πρόκειται νὰ γίνουμε κοινωνοὶ τῆς ἐμπειρίας ποὺ εἶχε ὁ συγκεκριμένος εὐαγγελιστὴς γιὰ τὸ Σωτήρα καὶ αὐτὴ ἡ πείρα ποὺ ἀποκτοῦμε ἀκούγοντας τὸ κείμενό του εἶναι ἱκανή, ἐνταγμένη μέσα στὴ μυστηριακὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, νὰ μᾶς ὁδηγήσει στὴ σωτηρία.
Τὸ κείμενο τῆς Α’ ἐπιστολῆς τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου, στὸ ὁποῖο ἀναφερθήκαμε μᾶς ξεκαθαρίζει τὴ στάση ποὺ πρέπει νὰ τηροῦμε ἀπέναντι στὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ καθιστᾶ ἀπολύτως σαφὴ τὸ ρόλο ποὺ αὐτὴ ἔχει στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας καὶ στὴ ζωή μας προφυλάσοντάς μας ἀπὸ ἀστοχίες, παρανοήσεις, σφάλματα καὶ ἀνωφελὲς βάδισμα σὲ ἐπικίνδυνους δρόμους.

Το φαινόμενο της προφητείας

Ετικέτες

προφητεία, Άγαβος, Άγιος Κοσμάς Αιτωλός, Άγιος Παΐσιος, Γιώργος Πατρώνος, Καινή Διαθήκη, Παλαιά Διαθήκη

Είναι εντυπωσιακό το εντονότατο ενδιαφέρον που προκαλούν οι κάθε φύσεως προφητικές δηλώσεις και προβλέψεις. Το φαινόμενο αυτό με χαρακτηριστική παρουσία από την αρχαιότητα συνεχίζεται αμείωτο μέχρι τις ημέρες μας, δηλώνοντας την επιθυμία του ανθρώπου να πληροφορηθεί τα μέλλοντα.
Στην πραγματικότητα, αυτού του είδους η πληροφόρηση καμία ωφέλεια δεν προσφέρει στον άνθρωπο. Εξάλλου, σε περίπτωση που αυτή η γνώση ήταν αναγκαία, για την επιβίωση ή για την σωτηρία, θα την είχε προσφέρει ο Θεός σε όλους και δεν θα την έκρυβε για να την εξασφαλίσει στους εκλεκτούς του.
Όπως σημειώνει ο ομ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Πατρώνος στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του «Η Αποκάλυψη του Ιωάννη, μια εκσυγχρονιστική ερμηνευτική προσέγγιση» (Αθήνα, 2009) στόχος του προφητικού κηρύγματος δεν είναι τόσο «να φωτίσει το μέλλον όσο το παρόν» (σελ. 34), το οποίο αποτελεί και τον στίβο στον οποίο ζει και αγωνίζεται ο κάθε άνθρωπος. Καθώς στο νου μας έχουμε συνδέσει τη λέξη «προφητεία» με μελλοντολογικές προβλέψεις είναι δύσκολο να την προσεγγίσουμε κάτω από το πρίσμα που θέτει ο καθηγητής.
Στην Παλαιά Διαθήκη «προφήτης» είναι αυτός που μιλά εξ ονόματος του Θεού (πρό + φημί). Οι αναφορές του σε γεγονότα που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον δεν έχουν τον χαρακτήρα μαντικής-μαγικής πρόβλεψης αλλά προσπαθούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους, το βασιλιά, τους κατοίκους μιας πόλης, τους πιστούς του αληθινού Θεού να ερμηνεύσουν το παρόν και να καθορίσουν τη στάση τους μέσα από το μέλλον.
Ο άνθρωπος του Θεού θέλει να ενεργοποιήσει μια κριτική ματιά στο παρόν μέσῳ των αναφορών στο μέλλον. Παραδείγματος χάριν, όταν προειδοποιεί ότι η παρακοή στο νόμο θα επιφέρει αυτή ή την άλλη συμφορά δεν το κάνει για να ικανοποιήσει την περιέργεια σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον, αλλά για να προβληματίσει τον αποδέκτη της προφητείας και να αλλάξει στάση. Ο προφητικός λόγος λειτουργεί ως ένα ισχυρό προειδοποιητικό καμπανάκι, το οποίο προσφέρει στο σώφρονα ακροατή τη δυνατότητα της μετάνοιας, της αλλαγής πορείας.
Αντιστοίχως, στην Καινή Διαθήκη υπάρχει η τάξη των προφητών, με παρόμοια έννοια και χαρισματική θέση στο χώρο της Εκκλησίας. Πολύ γνωστό είναι το χωρίο του βιβλίου Πράξεις Αποστόλων στο οποίο, ανάμεσα στους προφήτες και διδασκάλους της αντιοχειανής Εκκλησίας περιλαμβάνονται ο απ. Βαρνάβας και ο απ. Παύλος (Πρ. 13:1). Η τάξη των προφητών στην Καινή Διαθήκη έχει ρόλο περισσότερο διδακτικό και κηρυκτικό. Η έννοια αυτού που ομιλεί «προ προσώπου του Θεού» σχετίζεται με τη διδασκαλία του λόγου του Θεού, αλλά και τα έντονα χαρίσματα που κοσμούσαν την Εκκλησία. Οι προφήτες της πρώτης Εκκλησίας είναι φορείς χαρισμάτων και μεταφέρουν με αγάπη, μεταδίδουν αυτά τα χαρίσματα στους άλλους.
Και εδώ έχουμε προρρήσεις μελλοντικών γεγονότων, όπως οι δύο προρρήσεις του Αγάβου, ο οποίος, ακολουθώντας την παράδοση των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης, προφήτευσε δεινά. Για την ακρίβεια στο Πρ. 11:28 «ἐσήμανεν διὰ τοῦ πνεύματος λιμὸν μεγάλην μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾿ ὅλην τὴν οἰκουμένην» και στο Πρ. 21:10 προφήτευσε τη σύλληψη και την παράδοση «εἰς χεῖρας ἐθνῶν» του απ. Παύλου. Η προσοχή μας πρέπει να επικεντρωθεί στο σκοπό της προφητείας. Ο Άγαβος δεν λειτουργεί ως ένας από τους αφθονούντες και σε εκείνη την περίοδο περιοδεύοντες μάγους, ψευδοπροφήτες και ψευδοδιδασκάλους. Το αντίθετο μάλιστα! Λειτουργεί ως μέλος της χριστιανικής συνάξεως και προφητεύει μέσα στα πνευματικά όριά της, ενώπιον πάντων.
Και στις δύο περιπτώσεις, όπως διαπιστώνουμε από τη συνάφεια του κειμένου έχουμε αποκάλυψη του μέλλοντος ώστε οι ακροατές του να ζήσουν διαφορετικά, πνευματικότερα το παρόν. Με τη βοήθεια των λόγων του Αγάβου η Εκκλησία θα ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει τις επερχόμενες δυσχερείς καταστάσεις. Σήμερα, συνήθως, χωρίς καμία επιτυχία, αγωνιούμε να ταυτίσουμε την μία ή την άλλη προφητεία με το ένα ή το άλλο γεγονός. Κατά την εποχή της Καινής Διαθήκης, δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο: ήταν ξεκάθαρο πότε συνέβη ο λιμός, «ἐπὶ Κλαυδίου», όπως και η σύλληψη και παράδοση του απ. Παύλου στους Ρωμαίους (Πρ. 25:11-12).
Το φαινόμενο των προφητικών προρρήσεων έσβησε με την πάροδο της αποστολικής εποχής, δίνοντας τη θέση του σε άλλα χαρίσματα στο σώμα του Χριστού. Σε σπάνιες περιπτώσεις, από τότε και εξής έχουμε τη διατύπωση προφητειών από άγιες μορφές με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του αγίου Κοσμά του Αιτωλού και του, συγχρόνου μας, αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου. Οι λόγοι τους παρανοούνται και διαστρέφονται από ανθρώπους που δεν κατανοούν τη λειτουργία της προφητείας στο σώμα της Εκκλησίας. Ο σκοπός της δεν είναι να λειτουργήσει ως ένα «μαγικό» κλειδί που θα ξεκλειδώνει τα μελλούμενα, αλλά ως μία υπόμνηση ότι με πίστη στο Θεό, ταπείνωση και πνευματική εργασία θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που θα έρθουν.
Για το λόγο αυτό είναι πολύ δύσκολο, έως αδύνατο, να ταυτίσουμε τις προφητικές ρήσεις με γεγονότα. Στις επιχειρούμενες ταυτίσεις δεν υπάρχει ούτε ομοφωνία ούτε σοβαρότητα. Γι᾿ αυτό ο ένας ιεροκήρυκας προχωρεί σε μία ταύτιση και ο επόμενος την απορρίπτει για να παρουσιάσει αυτή που εκείνος θεωρεί ισχυρότερη. Γι᾿ αυτό επαναλαμβάνεται η διαστροφή του χαρίσματος της προφητείας όπως ακριβώς συνέβη με την περίπτωση της ταυτίσεως του ονόματος που κρύβεται γύρω από τον αριθμό της Αποκαλύψεως (χξστ’), ο οποίος έχει οδηγήσει όσους επιχειρούν να τον ταυτίσουν με συγκεκριμένο πρόσωπο σε συνεχείς αποτυχίες.
Δυστυχώς, το χάρισμα της προφητείας, της παρουσίασης του λόγου του Θεού ανάμεσα μας, μέσα στον πνευματικό χώρο της Εκκλησίας, διαστρέφεται σε μία μαντική τέχνη, σε «πνεῦμα πύθωνα» (Πρ. 16:16), υπό τύπον προφητειών του Νοστράδαμου.
Διαβάζοντας το βίο των αγίων μορφών που είχαν το χάρισμα της προφητείας διαπιστώνουμε ότι η Εκκλησία δεν επιμένει καθόλου στον τονισμό αυτού του χαρίσματος. Αντιθέτως, αυτό φαίνεται να εντάσσεται ομαλά στην αγία ζωή τους. Όσοι δεν έχουν εκκλησιαστικό πνεύμα, αλλά αποζητούν μαντικές δυνάμεις ή δυνάμεις ιεροδιαμέσου (= μέντιουμ) τονίζουν, προβάλλουν και απομονώνουν αυτό το χάρισμα. Μάλιστα, σε περιόδους προβλημάτων, κρίσεων και κοινωνικής αναταραχής αυτά τα μη εκκλησιαστικά στοιχεία κυριαρχούν. Διαπιστώνουμε με θλίψη ότι οι επιτήδειοι της ενημέρωσης εκμεταλλεύονται δεόντως την επιθυμία των πολλών παρέχοντας, υπό τύπον δώρων και προσφορών, τις προφητείες του τάδε ή του δείνα αγίου για να αυξήσουν τις πωλήσεις, την ακροαματικότητα και την τηλεθέασή τους. Αυτοί που τρέχουν να αγοράσουν τέτοιο υλικό δεν εξετάζουν την ουσία του προβλήματος, αλλά σπεύδουν συρόμενοι ως πρόβατα από τον ένα ή τον άλλο κήρυκα, δάσκαλο, σοφό ή οτιδήποτε άλλο . . .
Σε αυτό το πλαίσιο, συναντάμε και το θλιβερό φαινόμενο, κάποιοι παίζοντας με τον φόβο και την περιέργεια του λαού να ορίζουν συγκεκριμένες ημερομηνίες για τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου . . .
Κέντρο της προφητείας είναι και θα παραμείνει το παρόν με το οποίο την συνδέουν στενότατα οι αναφορές των ευαγγελίων. Το παρόν αυτό δεν είναι παρά ο χώρος της χάριτος, η εποχή που εγκαινίασε με τη θυσία του ο Χριστός και στην οποία ζούμε εμείς, χωρίς να έχουμε ανάγκη από προφητείες για να προοδεύσουμε πνευματικά. Η ενσάρκωση του Λόγου του Θεού ήταν είναι και θα παραμείνει το κορυφαίο σκάνδαλο για την ανθρώπινη ιστορία. Η συζήτηση για το πότε θα έλθει για δεύτερη φορά είναι σε λάθος βάση. Το ενδιαφέρον της Αγίας Γραφής για αυτά τα θέματα είναι μηδαμινό έως ανύπαρκτο.
Έγνοια και φροντίδα της Εκκλησίας είναι η σωτηρία μας και η μεταβολή του κόσμου που ζούμε σε παράδεισο. Στόχος της είναι η ανακαίνιση της κτίσεως και για την επίτευξη αυτού του στόχου αρκεί η πίστη μας στο πρόσωπο του Υιού και Λόγου του Θεού, του Σαρκωμένου Λόγου, του Χριστού του Θεού, στο πρόσωπό του οποίου βρήκαν την εκπλήρωσή τους όλες οι μεσσιανικές προφητείες.

Λίγες σκέψεις: Ο ποιμένας ελέγχων . . .

Ετικέτες

πραότητα, Γαλάτας, έλεγχος ποιμένων, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, απ. Τιμόθεος

Ο έλεγχος των πιστών εκ μέρους του ποιμένα είναι ένα λεπτό και δύσκολο σημείο της ποιμαντικής και απαιτεί προσεκτικούς χειρισμούς και σωφροσύνη.

Επειδή λίγο πολύ όλοι μας είμαστε ακατήχητοι και χωρίς άξια λόγου μυστηριακή ζωή έχουμε απολέσει την επαφή μας με τη λατρεία και, δυστυχώς, κινούμαστε αναλόγως.

Παρά ταύτα δεν είναι απίθανο -το αντίθετο μάλιστα- να θεωρούμε τους εαυτούς μας ικανούς και άριστους γνώστες των σχετικών θεμάτων και να μην δεχόμαστε εύκολα τον έλεγχο όταν αυτός προέρχεται από την ποιμαίνουσα εκκλησία.

Ο έλεγχος αυτός συνήθως προκαλεί τις αντιδράσεις μας και όταν μάλιστα είναι άκομψος, αντί να οικοδομεί, όπως θα επιθυμούσε ο ελέγχων ποιμένας, γκρεμίζει και ενεργοποιεί τους μύδρους όσων στοχεύοντας με τα βέλη τους τον ποιμένα επιχαίρουν ότι βλάπτουν την Εκκλησία.

Με αυτές τις σκέψεις θα επιθυμούσαμε να επικεντρωθούμε σε δύο βιβλικές αναφορές. Και οι δύο προέρχονται από την επιστολή που ο απ. Παύλος στέλνει στην Εκκλησία της Γαλατίας.

Πρώτα θα αναφερθούμε στο Γαλ. 6:1 και έπειτα θα σχολιάσουμε τη στάση του απ. Παύλου στο Γαλ. 2:11-14, όπου ο δημόσιος έλεγχος που άσκησε προς τον απ. Πέτρο προκάλεσε και προκαλεί έντονη συζήτηση.

Στο πρώτο χωρίο, το οποίο βρίσκεται στους τελευταίους στίχους της επιστολής έχουμε αναφορά του αποστόλου στον τρόπο με τον οποίο οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει να οικοδομούν αυτόν που έχει πέσει σε κάποιο παράπτωμα: «Ἀδελφοί, ἐὰν καὶ προληφθῇ ἄνθρωπος ἔν τινι παραπτώματι, ὑμεῖς οἱ πνευματικοὶ καταρτίζετε τὸν τοιοῦτον ἐν πνεύματι πρᾳότητος, σκοπῶν σεαυτόν, μὴ καὶ σὺ πειρασθῇς». Οπωσδήποτε το χωρίο απαιτεί εκτενή ανάλυση, αλλά φρονούμε πως η κυρίαρχη ιδέα είναι ότι ο πνευματικός άνθρωπος πρέπει να καταρτίζει τον σφάλλοντα με πραότητα. Φυσικά δεν αναφέρεται μόνο σε ποιμένες αλλά πώς θα μπορούσε να εξαιρεθεί ο ποιμένας από την διόρθωση κάποιου που έσφαλε;

Ξεκινώντας από αυτή την παρατήρηση μπορούμε να αναφερθούμε στον τρόπο που ο ποιμένας οφείλει να καταρτίζει και να νουθετεί τους πιστούς. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο ποιμένες να εκφράζουν την ποιμαντική τους μέριμνα με φωνές και βαρείς χαρακτηρισμούς, οι οποίοι απάδουν προς την ποιμαντική τους ευθύνη. Εξίσου θλιβερό και επικίνδυνο είναι ότι πολλοί είναι αυτοί που τους επικροτούν και επικροτούν την άσκηση τέτοιας ποιμαντικής υψώνοντας τις φωνές τους ώστε να γενικευτεί –όπως επιθυμούν- το φαινόμενο της ποιμαντικής των κραυγών. Οι κραυγές αυτές παρασύρουν τους ποιμένες και τους εγκλωβίζουν σε μία γενίκευση αυτής της στάσης με αποτέλεσμα τη βλάβη αμφοτέρων.

Ο απ. Παύλος, στην πιο σκληρή επιστολή του, στην οποία δεν διστάζει να αποκαλέσει τους Γαλάτες «ἀνόητους» (Γαλ. 3:1) για τη στάση τους, μας προτρέπει να δείχνουμε πραότητα. Από αυτό και μόνο αντιλαμβανόμαστε τη σπουδαιότητα της προτροπής του. Ο ποιμένας οφείλει να κοσμείται από την πραότητα, η οποία περιλαμβάνεται στα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος (Γαλ. 5:23) και αποτελεί βασικό στοιχείο της πνευματικής ζωής.

Φυσικά, αν και η Καινή Διαθήκη μας δίνει το μέτρο της επιλογής των ποιμένων τα κριτήρια της εκλογής των επτά διακόνων («ἄνδρες πλήρεις Πνεύματος Ἁγίου καὶ σοφίας» (Πρ. 6:3)) θα ήταν ίσως υπερβολικό να απαιτήσουμε από κάποιον να αποκτήσει πρώτα αυτά τα χαρίσματα και έπειτα να αναλάβει τα καθήκοντα του ποιμένα, αλλά νομίζω ότι είναι σημαντικό να μην επικροτούμε –ο καθένας για διαφορετικούς λόγους- μία συμπεριφορά έντονη με φωνές, χαρακτηρισμούς, απρεπείς εκφράσεις, εκφράσεις που προκαλούν θυμηδία και, δυστυχώς, κάποτε το γέλιο.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον για την συζήτησή μας έχει και πάλι ο λόγος του απ. Παύλου προς τον ποιμένα, αυτή την φορά, όπως καταγράφεται στην πρώτη επιστολή που στέλνει προς τον απ. Τιμόθεο. Σε αυτή συμβουλεύει τον ποιμένα να είναι νηφάλιος, σώφρων, κόσμιος, φιλόξενος και διδακτικός, να μην είναι πλήκτης, αλλά να είναι επιεικής (Α’ Τιμ. 3:2-3). Προτρέπει τον ποιμένα να ελέγχει τους αμαρτάνοντας ενώπιον πάντων ώστε όλοι να ωφελούνται (Α’ Τιμ. 5:20). Αυτό το τελευταίο, όμως, σε μία σύναξη αδελφών που αγωνίζονται πνευματικά με αγάπη μεταξύ τους και από ποιμένα φορέα των χαρισμάτων που προανέφερε ο απόστολος.

Ωφελήθηκε άραγε κάποιος από τον δημόσιο έλεγχο, τον οποίο παίρνουν τα ΜΜΕ και τον παρουσιάζουν κατά την κρίση και επιθυμία του το καθένα, πείθοντας μας ότι «τό ἐνώπιον πάντων» του απ. Παύλου, ο οποίος προφανώς δεν ήθελε το διασυρμό ούτε του ελέγχοντος ούτε των ελεγχομένων, δεν ταιριάζει στις μέρες μας;

Η κάθε εποχή έχει τον τρόπο της ποιμαντικής της, αλλά ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει ότι η πραότητα που ζητά ο απ. Παύλος είναι διαχρονική και ωφέλιμη στον καθένα;

Οι φωνές ταιριάζουν σε ποιμένα που προσπαθεί να επιβάλει την αλήθεια των λόγων του με την αύξηση της ένταση της φωνής του. Κύριο χαρακτηριστικό του ελέγχου είναι η αγάπη και ο πόνος για τη σωτηρία του αδελφού. Πάρα πολύ όμορφα και με διάκριση ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος στους Περί Ιερωσύνης Λόγους του συμβουλεύει τον ποιμένα λέγοντας ότι οι ασθενείς και προσκολλημένοι στις απολαύσεις του κόσμου τούτου πρέπει ελέγχονται με ηρεμία και σταδιακά. Με αυτόν τον τρόπο μόνο ωφέλεια μπορεί να προκύψει, γιατί ακόμη και αν δεν συνετιστεί ο ελεγχόμενος, τουλάχιστον δεν θα ζημιωθεί ο ελέγχων.

Ίσως περνά από τη σκέψη κάποιων ποιμένων ότι με μια έντονη στάση ομολογούν την πίστη τους. Συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο; Απαιτείται ομολογία όταν δεν έχει ζητηθεί; Η ομολογία γίνεται μόνο για την ομολογία;

Ίσως ο έλεγχος θα μπορούσε να είναι πιο έντονος σε περιπτώσεις αιρέσεως, υπό την έννοια ότι σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται να κτυπήσει ένα ισχυρό «καμπανάκι» για να συνετίσει τον σφάλλοντα.

Σε αυτό το πνεύμα κινείται η στάση του απ. Παύλου στο περιστατικό που συνέβη στην Αντιόχεια και περιγράφεται στο Γαλ. 2:11-14. Εκεί ο απ. Πέτρος είχε απομακρυνθεί από την κοινωνία των γευμάτων τουλάχιστον με τους εξ εθνών αδελφούς και ο απ. Παύλος τον ήλεγξε ενώπιον όλων φοβούμενος ότι με τη στάση του βλάπτεται η αλήθεια του ευαγγελίου, δηλαδή η πίστη της Εκκλησίας.

Πράγματι, από τη μελέτη του περιστατικού και άλλων σχετικών βιβλικών αναφορών, φαίνεται ότι στόχος του Μεγάλου Συνεδρίου και των απεσταλμένων του ήταν η νόθευση της πίστεως της Εκκλησίας και η πρόσδεσή της στο άρμα του ιουδαϊσμού ως μίας ξεχωριστής ομάδας ανάμεσα σε πολλές άλλες.

Για το λόγο αυτό ο απ. Παύλος αντέδρασε με έντονο τρόπο και ενώπιον όλων στράφηκε προς τον απ. Πέτρο ελέγχοντας τον, γνωρίζοντας ότι μια τέτοια στάση του αποστόλου δεν ταίριαζε με την πίστη του, αλλά ούτε και με τα όσα είχαν συμφωνήσει στην Αποστολική Σύνοδο που, κατά τα φαινόμενα, είχε πραγματοποιηθεί λίγο πριν.

Αν η στάση του απ. Πέτρου και όσων τον ακολούθησαν δεν είχε διορθωθεί από τον απ. Παύλο θα είχε δημιουργηθεί ένα ιδιότυπο μόρφωμα χριστιανών που τηρούσαν το νόμο, ως καίριο στοιχείο της πνευματικής ζωής, αν και κάτι τέτοιο δεν ήταν αναγκαίο για τη σωτηρία.

Ευτυχώς, ο απ. Πέτρος δεν επέμεινε στην εσφαλμένη επιλογή του, αλλά με ταπείνωση και αγάπη δέχθηκε τον έλεγχο, ο οποίος και νόημα είχε και το πρόβλημα έλυσε.

Βέβαια, θα μου πείτε «μα ο απ. Πέτρος ήταν απόστολος, μαθητής του Χριστού, με αγιότητα βίου και φορέας των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, δε θα δεχόταν τον έλεγχο του συναποστόλου του;»

Ακριβώς γι᾿ αυτούς τους λόγους, επειδή εμείς σήμερα δεν έχουμε αγιότητα βίου, δεν είμαστε φορείς των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, δεν έχουμε ταπείνωση και αγάπη, δεν γνωρίζουμε την πίστη μας και πολλά άλλα «δεν» ο ποιμένας πρέπει με αγάπη, πραότητα, σεβασμό στην άγνοιά μας, λεπτότητα και φιλάδελφη διάθεση να μας πιάσει από το χέρι και να μας κατηχήσει στο λόγο της αλήθειας, αν το επιθυμούμε, ή να μας παρουσιάσει κατ᾿ ιδίαν την πίστη της Εκκλησίας με ηρεμία και σεβασμό στην άγνοιά μας, ώστε να μη χαθεί η ελπίδα να ωφεληθούμε από αντίδραση και μόνο.

Είναι τουλάχιστον θλιβερό να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο βίντεο και κείμενα ποιμένων, οι οποίοι φέρονται ανοίκεια, όχι μόνο προς τις επιταγές της ευγένειας, αλλά και προς τη βιβλική διδασκαλία και προτροπή.

Πραότητα, λοιπόν, κατά την άσκηση της ποιμαντικής, ακόμη και του ελέγχου: ένα στοίχημα για όλους μας, αλλά μια υποχρέωση –επιτρέψτε μου τη χρήση αυτού του ουσιαστικού- για τον ποιμένα, και μάλιστα για τον ποιμένα μου πονά και νοιάζεται για το ποίμνιό του.

Συζητώντας για τα έσχατα . . .

Ετικέτες

Γεώργιος Πατρώνος, Λειτουργούσα εσχατολογία, ευαγγέλιο Κρίσεως, λειτουργική εσχατολογία

Το κείμενο που ακολουθεί συντάχθηκε με αφορμή τη συμπλήρωση τον φετινό Φεβρουάριο 80 ετών βίου προσφοράς του Άρχοντος Διδασκάλου του Ευαγγελίου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και Ομοτίμου καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Πατρώνου και των 40 ετών από την πρώτη έκδοση της διδακτορικής του διατριβής.

Την τρίτη στη σειρά Κυριακή του Τριωδίου διαβάζεται το ευαγγέλιο της κρίσεως. Κατά την ημέρα αυτή «μνείαν ποιούμεθα τῆς Δευτέρας καὶ ἀδεκάστου Παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ».
Τί λέει με δυο λόγια το ευαγγέλιο αυτό; Αν δεν δεις στο πρόσωπο του συνανθρώπου σου το πρόσωπο του Θεού σου δεν θα σε γνωρίζει ο Θεός την ώρα που θα παρουσιαστείς μπροστά του και θα ζητήσεις το έλεος και την αγάπη του.
Δηλαδή;
Ποια σχέση μπορεί να έχει η μέλλουσα κρίση με το παρόν που ζούμε ως πολίτες του κόσμου, εν χρόνῳ και τόπῳ;
Στο σημείο αυτό εντοπίζεται μία ενδιαφέρουσα παράμετρος της παραβολής της κρίσεως: η προσδοκία των εσχάτων.
Συνήθης ερώτηση ημών των ορθοδόξων είναι «τί είναι τα έσχατα;» ή «πότε θα έρθουν τα έσχατα;» ή «τί θα γίνει στα έσχατα;»

Στη δυτική θεολογική γραμματεία, ιδιαίτερα από το τέλος του 19ου αιώνα και έπειτα, έχει γίνει πολύς λόγος για την εσχατολογία και για τη σχέση της με το παρόν. Έχουν γραφεί πολλά και συνεχίζουν να γράφονται. Στον ορθόδοξο κόσμο ιδιαίτερο ενδιαφέρον σχετικά με το θέμα αυτό παρουσιάζει η διδακτορική διατριβή του ομοτίμου, σήμερα, καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργίου Πατρώνου, με τίτλο «Σχέσις παρόντος και μέλλοντος εις την περί βασιλείας του Θεού διδασκαλίαν της Ορθοδόξου θεολογίας» (1975). Στο έργο του αυτό, το οποίο επανεξεδόθη ξαναδουλεμένο από τον καθηγητή με τον τίτλο «Ιστορία και εσχατολογία στη Βασιλεία του Θεού» (2002), ο συγγραφέας, μετά από εξαντλητική μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας, ομαδοποίησε τις κυρίαρχες τάσεις της διεθνούς βιβλιογραφίας ως ακολούθως:
Ο Albert Schweitzer, ο οποίος εισηγήθηκε μια εσχατολογία αποσυνδεδεμένη από το παρόν, μία «μελλοντική εσχατολογία», η οποία προσβλέπει στο μέλλον και κατ᾿ ανάγκη αποκόπτει την προσδοκία της σωτηρίας από το παρόν και την προσφορά του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
Ο C. H. Dodd, με τη σειρά του, εστίασε στη σημασία και σπουδαιότητα για τον άνθρωπο όσων είχαν ήδη γίνει από το Θεό για τη σωτηρία του πλάσματός του. Η προσέγγιση αυτή που χαρακτηρίζεται ως «πραγματοποιηθείσα εσχατολογία» θεωρεί ότι το εσχατολογικό γεγονός έχει ήδη συντελεστεί εντός μας. Η προσέγγιση αυτή θεωρεί ότι η ενσάρκωση του Χριστού έχει εκπληρώσει κάθε προσδοκία εσχατολογικής ελπίδας.
Κατοπινές προσπάθειες, να προσδιοριστεί η έννοια της εσχατολογίας, έγιναν με σκοπό να περιοριστούν οι αδυναμίες των δύο κατευθύνσεων που αναφέραμε και να καλύψουν τα κενά τους. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται ο E. von Dobschütz με την πρόταση της «μετασχηματιζόμενης εσχατολογίας», η οποία παρουσιάζει την Βασιλεία του Θεού ως μία άχρονη ηθική πραγματικότητα, αλλά και η σύνθεση των Jeremias, W. G. Kümmel και Oscar Cullmann με την «εσχατολογία σε πορεία πραγματοποίησης», οι οποίοι φέρνουν την έλευση της Βασιλείας εγγύς και τη συσχετίζουν με την επί γης παρουσία του Κυρίου. Ο Oscar Cullmann, ιδιαίτερα, τονίζει την αλληλουχία, την ενότητα και τη στενότατη σχέση ανάμεσα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Ο Rudolf Βultmann, από την άλλη, σημειώνει ότι η Βασιλεία των Ουρανών είναι γεγονός του παρόντος και του μέλλοντος. Εντοπίζεται σε κάθε στιγμή, σε κάθε επιλογή του ανθρώπου, ο οποίος αντικρίζει τα έσχατα.
Ενδιαφέρον για την ιστορία του θέματος έχει η πρόταση του π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ, ο οποίος, σαφώς επηρεασμένος από την ορθόδοξη παράδοση, μιλά για «εγκαινιασθείσα εσχατολογία» που βασίζεται στο παρόν, αλλά με μία έντονη γεύση/προοπτική μέλλοντος. Τα έσχατα έχουν ξεκινήσει. Βασίζονται στο παρόν, αλλά στρέφονται στο μέλλον.

Ο κατά πάντα αγαπητός ομότιμος καθηγητής Γεώργιος Πατρώνος με τη διδακτορική του διατριβή μετά από προσεκτική μελέτη της βιβλιογραφίας και της πατερικής παραγωγής προχώρησε στην πρόταση ενός νέου όρου, ο οποίος εκτιμά –και έχει δίκαιο- ότι εκφράζει ορθότερα και ακριβέστερα την ορθόδοξη θεολογία περί των εσχάτων. Ο όρος αυτός είναι «λειτουργική εσχατολογία».
Ο όρος «λειτουργική» κατανοείται όχι σε σχέση με την επιστήμη της λειτουργικής, αλλά σε σχέση με τη διδασκαλία της Εκκλησίας ότι με την Πεντηκοστή ξεκίνησε η νέα περίοδος της ιστορίας της δημιουργίας, «εκείνη της εσχατολογίας της ογδόης ημέρας», όπως χαρακτηριστικά σημειώνει, δηλ. της αιωνιότητας.
Η πρόταση του Γ. Πατρώνου διατηρεί τη φρεσκάδα και τη σπουδαιότητά της ακόμη και σήμερα, καθώς απαντά στα ερωτήματα όσων προσπάθησαν στο παρελθόν να προσεγγίσουν το θέμα των εσχάτων υπερβαίνοντας τα προβλήματα που γεννούσαν ή κουβαλούσαν οι θεωρίες τους.
Η βασιλεία του Θεού είναι παρούσα και μέλλουσα πραγματικότητα. Τα έσχατα, όπως διαπιστώνουμε και από την ευαγγελική περικοπή της κρίσεως, αποτελούν καίριο στοιχείο του κυριακού κηρύγματος: η προοπτική των εσχάτων θεμελιώνεται στο παρόν. Ο λόγος περί εσχάτων δεν είναι μία μελλοντολογική συζήτηση ή ουτοπική αναφορά, αλλά βασίζεται εδραία στην πορεία προς τη Βασιλεία του Θεού, όπως εγκαινιάστηκε με την παρουσία του Χριστού στον κόσμο μας και όπως τη ζούμε στην Εκκλησία, σε κάθε Θεία Λειτουργία, όταν ευλογούμε τη Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος όχι σαν μία θεατρική παράσταση, σαν μία θρησκευτική τελετή, αλλά ως ένα παράθυρο στον Παράδεισο, στη Βασιλεία που είναι παρούσα κατά τη διάρκεια του μυστηρίου. Η χάρη την οποία σκορπίζουν απλόχερα στον κόσμο μας τα μυστήρια μάς δίνει τη δυνατότητα να ζούμε τα έσχατα ήδη από εδώ! Μέσα στον χώρο της Εκκλησίας ο χρόνος συστέλλεται και οι τρεις διαστάσεις γίνονται μία.
Δεν είναι παράξενο ότι ο καθ. Γ. Πατρώνος μετά τη διατριβή του και την πρόταση του όρου «λειτουργική εσχατολογία» ασχολήθηκε ιδιαίτερα στις μελέτες του με το βιβλίο των Πράξεων και την ιστορία της Καινής Διαθήκης, αλλά και θέματα του γάμου, πάντοτε με έναν τρόπο που υπογράμμιζε αυτό ακριβώς: μέσα στο χώρο της Εκκλησίας ζούμε «σήμερον» το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Το παρόν αποκτά μία προοπτική αιωνιότητας. Η σωτηρία είναι παρούσα. Η Εκκλησία υπάρχει ως μία εσχατολογική κοινωνία.
Η Βασιλεία του Θεού «ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν» (Λκ. 17:21). Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, ούτε είναι μία ουτοπία, αλλά έχει ξεκινήσει να μεταμορφώνει τον άνθρωπο και την κτίση ολόκληρη, με έναν σταθερό, γλυκό, αθόρυβο και διακριτικό τρόπο. Αυτό διαπιστώνεται έντονα στο βιβλίο των Πράξεων Αποστόλων, όπου η χάρις του Θεού ενεργεί μέσα στην ιστορία μετατρέποντας το διωγμό σε ευλογία και την ήττα σε νίκη, δηλώνοντας την παρουσία του Θεού στην ιστορία.
Εδώ και χρόνια, έχοντας ακούσει τον σεβαστό καθηγητή να αναπτύσσει στο πανεπιστημιακό αμφιθέατρο αυτά τα θέματα εντυπωσιαστήκαμε από την διαφορετική προοπτική που μπορεί να δώσει η ορθόδοξη προσέγγιση στη ζωή του ανθρώπου.

Η προσέγγιση του Γ. Πατρώνου για την «λειτουργική εσχατολογία» μάς επιτρέπει να προτείνουμε έναν νέο όρο, με ακριβώς το ίδιο περιεχόμενο με του καθηγητού μας. Φρονούμε ότι ο όρος «λειτουργούσα εσχατολογία» αποδίδει ακριβέστερα το σκεπτικό του καθηγητού μας, καθώς τονίζει τη διάρκεια «ἀπὸ τοῦ νῦν καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος», η οποία αποτελεί βασικό στοιχείο του κηρύγματος του Χριστού και της πνευματικής ζωής του χριστιανού. Επίσης, δεν παραπέμπει στον κλάδο της λειτουργικής, ο οποίος ασχολείται με τη μελέτη της λατρείας και των σχετικών με αυτή. Η Βασιλεία του Θεού λειτουργεί αδιαλείπτως, συνεχώς, προοδεύουσα εντός του ανθρώπου και του κόσμου ανακαινίζοντάς τον και αφθαρτοποιώντας τα σύμπαντα.
Από αγάπη και σεβασμό προς τον καθηγητή θέσαμε στην κρίση του τη σκέψη μας και εκείνος όχι μόνο την αποδέχθηκε, αλλά και μας προέτρεψε να την δημοσιοποιήσουμε.
Ο όρος «λειτουργούσα εσχατολογία» δούλευε στη σκέψη μας από την πρώτη φορά που ακούσαμε τον καθηγητή Γεώργιο Πατρώνο να αναπτύσσει την προσέγγισή του. Τώρα, στα ογδοηκοστά του γενέθλια, ήρθε η ώρα να τον αποδώσουμε ως έναν φόρο τιμής προς αυτόν και ως μία υπόμνηση ότι οι μαθητές του ωφελήθηκαν από τον αγώνα και τον κόπο του, ο καθένας στο μέτρο των δυνατοτήτων του.

Εις έτη πολλά!

«Πίστει καλούμενος Ἀβραάμ . . .»

Ετικέτες

προς Εβραίους, πίστη, Αβραάμ, Κυριακή προ της Χριστού Γεννήσεως, Σάρρα, απ. Παύλος, επαγγελίες

Όπως κάθε χρόνο, έτσι και κατά την εφετινή χρονιά το ανάγνωσμα της Κυριακής που προηγείται της του Χριστού Γεννήσεως εστιάζει στην πίστη.
Πρόκειται για δύο αποσπάσματα από το 11ο κεφάλαιο της προς Εβραίους επιστολής (στίχοι 9-10 και 32-40) με τα οποία ο απόστολος Παύλος προβάλλει την πραγματικότητα της εμπιστοσύνης προς το Θεό.
Ποια σχέση, όμως, μπορεί να έχει η πίστη του Αβραάμ, της Σάρρας, των Κριτών και των Προφητών του Ισραήλ με το επερχόμενο γεγονός της Γεννήσεως;

Γιατί άραγε η εκκλησία μας όρισε αυτή την περικοπή ως αποστολικό ανάγνωσμα της Κυριακής πριν από τη Γέννηση του Χριστού;

Την απάντηση σε αυτή την απορία μας θα πρέπει να την αναζητήσουμε στο γεγονός της Γεννήσεως και στη σημασία του για τον κόσμο μας και τον άνθρωπο.
Το γεγονός αυτό αποτελεί μία τομή στην ανθρώπινη ιστορία και, επιτρέψτε μου να πω, στον χρόνο και στη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και τον συνάνθρωπό του. Δίχως άλλο η σημασία της εορτής της Χριστού Γεννήσεως πρέπει να εντοπιστεί στο ότι έδωσε σε κάθε άνθρωπο τη δυνατότητα να συμφιλιωθεί με τον Θεό και τον πλησίον. Πρόκειται για ένα γεγονός ύψιστης ταπείνωσης, και άκρας υπακοής, το οποίο προσφέρει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να αλλάξει πορεία να θέσει άλλες προτεραιότητες στη ζωή του.

Πώς το πέτυχε αυτό ο Θεός;

Εδώ, νομίζω ότι βρίσκεται το κλειδί για την κατανόηση της αποστολικής περικοπής της τελευταίας Κυριακής πριν από τα Χριστούγεννα:
Για να γίνουν πραγματικότητα όλα αυτά, για να μπορέσει και πάλι ο άνθρωπος να μπει στην αγκαλιά του Θεού έπρεπε να εισέλθει ο Θεός στην ιστορία με έναν τρόπο απλό να καθοριστικό, φιλικό προς το πλάσμα του, αλλά ταυτόχρονα συγκλονιστικό, κατανοητό, αλλά συνάμα απροσπέλαστο από τη λογική.

Ο τρόπος αυτός είναι η εκ Πνεύματος Αγίου σύλληψη και εκ Παρθένου γέννηση του Υιού και Λόγου του Θεού.

Μα θα πει ο άνθρωπος κάθε εποχής:

«ποιος πιστεύει στις μέρες μας τέτοια πράγματα;»

Στο σημείο αυτό η Αγία Γραφή, ως φορέας του λόγου του Θεού, μα και η Εκκλησία, ως ταμειούχος της χάριτός Του, μπορούν να πουν πολλά, τα οποία σε κάποιους δεν λένε τίποτα και σε άλλους τα πάντα.
Στο σημείο αυτό χρειάζεται να λειτουργήσει εντός μας η πίστη.
Η σχέση μας με το Θεό, όπως την γνωρίζουμε από την αποκάλυψή Του στον κόσμο μας, προσδιορίζεται από την απουσία λογικών αποδείξεων, οι οποίες θα μας έσυραν σε μία λογική αποδοχή Του, αλλά και την ύπαρξη πολλών και σημαντικών ενδείξεων, οι οποίες εν ελευθερίᾳ δείχνουν την πορεία της σχέσης μας μαζί Του και προκαλούν την πίστη μας.
Η πίστη αυτή δεν «πνίγει» τον άνθρωπο, αλλά του ανοίγει δρόμους σκέψης και δράσης που πριν δεν τους είχε φανταστεί.
Η πίστη αυτή δεν δεσμεύει τον πιστό, αλλά τον απελευθερώνει και του προσφέρει τη δυνατότητα να Τον αρνηθεί.
Η πίστη αυτή δεν σχετίζεται με βεβαιότητες, αλλά οδηγεί αυτόν που θα εμπιστευθεί το Θεό και τον λόγο Του στο χείλος του γκρεμού.

Κλασικό παράδειγμα πίστης-εμπιστοσύνης αποτελεί ο Αβραάμ, ο οποίος στο κέλευσμα του Θεού δε δίστασε να υπακούσει αλλάζοντας τη ζωή του και να πορευτεί σε άγνωστο-ξένο τόπο.
Με πίστη δέχθηκε η Σάρρα τον από Θεού σπόρο που, πέρα από κάθε λογική, άρχισε να βλασταίνει μέσα της.
Με πίστη έζησαν και πέθαναν οι απόγονοί τους.
Με παρόμοιο τρόπο ο Νώε (παλαιότερα αυτός) έγινε περίγελος στους γύρω του, καθώς έφτιαξε την κιβωτό επιμένοντας στην ακατανόητη, γι’ αυτούς, εντολή του Θεού.
Με πίστη κινήθηκαν οι Κριτές, οι Προφήτες, οι δίκαιοι της Παλαιάς διαθήκης.
Με πίστη στάθηκαν μπροστά στο μαρτύριο όλοι οι μάρτυρες, παλαιοί και νέοι, άνδρες και γυναίκες, ώριμοι και παιδιά.

Με τον τρόπο που θέτει μπροστά μας το θέμα της πίστης ο απ. Παύλος μας βοηθά να προετοιμαστούμε για την Γέννηση του Θεανθρώπου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Μας οδηγεί στη διαπίστωση ότι ο καθένας μας πρέπει να πάρει μία θέση απέναντί Του. Ξεκαθαρίζει ότι η σχέση μας με το Θεό, όπως την εκφράζει η ορθόδοξη παράδοση, είναι ένα τόλμημα, το οποίο δοκιμάζει και δεν εξασφαλίζει, το οποίο ξεβολεύει και δεν σιγουρεύει. Η πίστη είναι αναγκαία για να νιώσουμε τι έγινε στη Βηθλεέμ. Αν το προσεγγίσουμε μέσα από το πρίσμα της λογικής θα απογοητευθούμε. Θα βρεθούμε μπροστά σε τοίχο και μάλιστα πριν καλά καλά το καταλάβουμε θα χάσουμε το δρόμο μας.
Όσοι, λοιπόν, προσεγγίζουν την Εκκλησία για να αποκτήσουν κάποια λογική -νοικοκυρίστικη- εξασφάλιση ή την αντιμετωπίζουν ως ένα ισχυρό ψυχολογικό άλλοθι για τον τρόπο ζωής τους ή αναζητούν κάποια ανθρώπινη βεβαιότητα ή ψάχνουν μια αμετακίνητη σιγουριά και επιθυμούν να βολευτούν στους κόλπους της και να εξασφαλίσουν τα γεράματά τους ή να «κλείσουν» μια θέση για τον Παράδεισο, με ένα σκεπτικό συναλλαγής, ας μην το κάνουν καλύτερα, γιατί είναι βέβαιο ότι γρήγορα θα απογοητευθούν . . .

Καλά Χριστούγεννα!!

Η χαμένη σοβαρότητα και το χαμένο (;) Ευαγγέλιο (;)

Ετικέτες

Ασινέθ, Αγία Μαρία Μαγδαληνή, Ιωσήφ, Κάρεν Κινγκ, The Lost Gospel

Στις 12 Νοεμβρίου 2014 ετέθη σε κυκλοφορία από τις εκδόσεις Pegasus με έδρα τη Νέα Υόρκη, το βιβλίο των Simcha Jacobovici και Barrie Wilson με τίτλο «The Lost Gospel». το βιβλίο αυτό των 544 σελίδων είχε αναγγελθεί εδώ και μήνες ως το βιβλίο που θα ανέτρεπε τη γνώση μας για τον Χριστό και, επιτέλους, θα έδειχνε ξεκάθαρα σε όλους μας ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός και η Μαρία Μαγδαληνή, η Αγία Μαρία Μαγδαληνή για την ορθόδοξη Εκκλησία, είχαν συνάψει γάμο.

Βέβαια, το βιβλίο αυτό των Simcha Jacobovici και Barrie Wilson δεν είναι το πρώτο που ασχολείται με αυτό το θέμα. Πολλά έχουν προσεγγίσει το πεδίο του βίου του Χριστού προσπαθώντας να πουν κάτι διαφορετικό από αυτά που διδάσκει η Εκκλησία και γνωρίζουμε από την παράδοσή μας, χωρίς όμως να το πετύχουν.

Θα θυμάστε, ίσως, πέρα από το μυθιστορηματικού τύπου έργο «Κώδικας Ντα Βίνσι», την προσπάθεια της καθηγήτριας Karen King, πριν από λίγα χρόνια, να παρουσιάσει τον υποτιθέμενο πάπυρο της συζύγου του Ιησού με τον οποίο είχαμε ασχοληθεί με σειρά αναρτήσεων από αυτό το ιστολόγιο (Ο Ιησούς είπε: «Η γυναίκα μου . . .», Ο ΙΗΣΟΥΣ ΕΙΠΕ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΟΥ . . . (ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΑΠΥΡΟΥ), ΤΙ ΝΕΟ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Ο ΠΑΠΥΡΟΣ ΠΟΥ ΕΞΕΔΩΣΕ Η KAREN KING;, ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΠΥΡΟΥ ΤΗΣ KAREN KING ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΕΣ;).

Το βιβλίο «The Lost Gospel» διεκδικεί μία πρωτοτυπία. Αν και οι συγγραφείς γνωρίζουν την ύπαρξη του παλαιοτέρων εκδόσεων του κειμένου που εκδίδουν στο βιβλίο τους αφήνουν την εντύπωση τουλάχιατον στην εισαγωγή και στα δελτία τύπου, ότι το χειρόγραφο της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, με τον αριθμό 17,202, το οποίο χρονολογείται στο 570 μ.Χ. περίπου και αποκτήθηκε από την Βρετανική Βιβλιοθήκη στις 11 Νοεμβρίου του 1847 περιέχει ένα άγνωστο κείμενο. Σε αυτό το χειρόγραφο, το οποίο είναι γραμμένο στα συριακά, οι συγγραφείς εντόπισαν, μεταξύ άλλων, το κείμενο, το οποίο κατά την κρίση τους (σελ. 4) δεν ταιριάζει με τα άλλα κείμενα της συλλογής και φέρει τον τίτλο «Η ιστορία του Δικαίου Ιωσήφ και της Ασινέθ της γυναίκας του».

Από όσο διάβασα, το βιβλίο «The Lost Gospel» δεν καθιστά απολύτως σαφές ότι περιέχει ένα έργο το οποίο είναι γνωστό στην επιστημονική κοινότητα. Στη σελίδα Χ της εισαγωγής έχει τη φράση «we don’t claim to have excavated along-lost text», η οποία υπονοεί την παραπάνω παρατήρησή μας, από την άλλη, όμως, δεν ξεκαθαρίζει ότι το παλαιοδιαθηκικό απόκρυφο έχει εκδοθεί στο παρελθόν. Πάντως, στις σελίδες 423 και 424 των προτάσεων για περαιτέρω διάβασμα καταγράφονται οι παλαιότερες εκδόσεις του αποκρύφου και κάνουν αναφορές, σε υποσημειώσεις, στις εκδόσεις κυρίως του James Charlesworth (The Old Testament Pseudepigrapha, Vol 2, Expansions of the Old Testament and Legends, Wisdom and Philosophical Literature, σελ. 177 κ.ε.) και του H.ED. Sparks (The Apocryphal Old Testament, περιέχεται στις σελίδες 465-503), με τις οποίες το κείμενο ταυτίζεται.

Οπωσδήποτε, προς την κατεύθυνση της ανακαλύψεως ενός χαμένου κειμένου μας κατευθύνει και ο τίτλος του βιβλίου, ο οποίος είναι παραπλανητικός.

Επί της ουσίας, το βιβλίο των Simcha Jacobovici και Barrie Wilson διατείνεται ότι, για να κατανοήσουμε το μήνυμα του κειμένου, ο Ιωσήφ του αποκρύφου πρέπει να ταυτιστεί με τον Ιησού και η Ασινέθ με την Αγία Μαρία Μαγδαληνή. Παρόμοιος παραλληλισμός συναντάται στην ορθόδοξη υμνογραφία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν υπονοείται και συσχέτιση Ασινέθ – Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής. Ο παραλληλισμός εντοπίζεται στα παθήματα, στα βάσανα, στην καλοσύνη και την αγιότητα του Ιωσήφ, τον οποίο εν τέλει ο Θεός αναδεικνύει μέσα από τη φυλακή και τον εξυψώνει σε κυρίαρχο της Αιγύπτου. Αντιστοίχως, ο Χριστός αναδεικνύεται σε νικητή του θανάτου, ο οποίος προς στιγμή φάνηκε να τον νικά. Αυτή η τυπολογική αντιστοίχιση κυριαρχεί στην υμνολογία του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας, ο οποίος ψάλλεται στους ναούς μας το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων.

Το βιβλίο στο οποίο αναφερόμαστε παρουσιάζει την αστήρικτη άποψη ότι για να κατανοήσουμε το πραγματικό μήνυμα του αποκρύφου «Ιωσήφ και Ασινέθ» πρέπει να το προσεγγίσουμε ως μία αλληγορία της σχέσης Χριστού- Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής. Νομίζω ότι έχουμε μια χαρακτηριστική περίπτωση λήψης του αιτουμένου, η οποία δεν μπορεί να σταθεί επιστημονικά.

Οι ερευνητές που έχουν ασχοληθεί με το απόκρυφο «Ιωσήφ και Ασινέθ» το τοποθετούν ανάμεσα στον 1ο π.Χ. και 2ο μ.Χ. αι. και το συσχετίζουν με την Παλαιά και όχι με την Καινή Διαθήκη, όπως κάνουν οι συγγραφείς του βιβλίου.

Ακατανόητη είναι και η σύνδεση που κάνουν ανάμεσα στην Ασινέθ και στην Άρτεμη της Εφέσου (σελ. ΧΙΙΙ).

Ένα από τα σοβαρά μεθοδολογικά σφάλματα των συγγραφέων είναι ότι θεωρούν τον γάμο Ιησού-Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής ως δεδομένο και απλώς διερευνούν γιατί κάποια στιγμή παραμερίστηκε από την επίσημη θεολογική γραμματεία . . .

Επίσης, μαζί αρκετούς φιλελεύθερους θεολόγους, υποστηρίζουν ότι ο χριστιανισμός που γνωρίζουμε σήμερα είναι δημιούργημα του απ. Παύλου και δεν έχει σχέση με τον Χριστό.

Διατείνονται, ότι παρουσιάζουν την ανθρώπινη πλευρά του Χριστού, κάνοντας ένα ακόμη σημαντικό λάθος: την προσεγγίζουν μέσα από το πρίσμα της πεπτωκυΐας ανθρώπινης φύσης παραμερίζοντας πλήρως τη θεϊκή.

Οι συγγραφείς εσφαλμένα υποστηρίζουν (σελ. XVII), ότι, με την διαφορετική ανάγνωση που επιχειρούν, προβάλλουν έναν χριστιανισμό απαλλαγμένο από την παύλεια προσέγγισή του και κατά συνέπεια αυθεντικότερο. Η προσέγγισή τους στηρίζεται στον γάμο του Χριστού και όχι στο πάθος, στο θάνατο και στην Ανάστασή του, σημεία τα οποία προβάλλει κατ’ αυτούς ο απ. Παύλος.

Από τα τμήματα του βιβλίου που εντοπίσαμε ελεύθερα στο διαδίκτυο αντιλαμβανόμαστε ότι δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να διαπιστώσουμε πως το έργο στηρίζεται σε μία αυθαίρετη υπόθεση των συγγραφέων, οι οποίοι φτιάχνουν ένα ψευδοεπιστημονικό έργο με απώτερο σκοπό να πουλήσουν αντίτυπα.

Καμία από τις θέσεις τους δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι προσεγγίζει αξιόπιστα το πρόσωπο του Χριστού. Αντιθέτως, σε αυτό επικρατεί μία μυθιστορηματική τάση, η οποία υποτίθεται ότι πρέπει να παραλληλιστεί με την ερμηνευτική μέθοδο της τυπολογίας. Αναμφίβολα, και στην χριστιανική παράδοση υπήρχαν και υπάρχουν κείμενα συμβολικά, τα οποία, όπως ήδη είπαμε για την υμνογραφία, υιοθετούν τυπολογικές αναφορές, αυτές όμως δεν είναι αυθαίρετες, αλλά αντιθέτως, ξεκινούν από μια ισχυρή και ευδιάκριτη βάση, όπως γίνεται στην υμνολογία της Μεγάλης Δευτέρας.

Τελικά, το χαμένο ευαγγέλιο -που δεν είναι ευαγγέλιο- δεν είναι καθόλου χαμένο, αλλά γνωστό εδώ και αρκετές δεκαετίες και πολλές εκδόσεις.

Χαμένη στα μονοπάτια της ασυνέπειας φαίνεται ότι είναι η προσπάθεια των Simcha Jacobovici και Barrie Wilson να μας πείσουν ότι το παλαιοδιαθηκικό απόκρυφο που περιέχει μία ψευδοϊστορική αναπαραγωγή της ιστορίας του Ιωσήφ του Παγκάλου αποδεικνύει τον γάμο του Ιησού . . .

Πάντως, πληροφορούμε όποιον ανησυχεί για την πορεία του βιβλίου, ότι οι πωλήσεις του πάνε πολύ καλά βοηθώντας εκδότη και συγγραφείς να πλουτίσουν, στην κυριολεξία, «με τα ψέματα» . . .

                                                                              Καλά Χριστούγεννα

«Ἀναστήτω ὁ Θεός καὶ διασκορπισθήτωσαν» versus «νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός»;

Ετικέτες

σωτηρία, Ανάσταση, Χριστός ανέστη

Με μεγάλη χαρά ακούσαμε και συνεχίζουμε να ακούμε όλοι μας αυτή την, ως μία ημέρα θεωρούμενη, εβδομάδα, πολλές φορές το άγγελμα της Αναστάσεως μέσα από τους ύμνους και τα τροπάρια. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει το γνωστότατο και ιδιαίτερα ευφρόσυνο «Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν . . .» το οποίο αποκαλύπτει την εγκαθίδρυση μίας νέας πραγματικότητας στον ταλαιπωρημένο κόσμο μας, αυτήν της Αναστάσεως του Κυρίου.
Χρόνια πολλά το ακούμε συνοδευόμενο από τους ωραιότατους παλαιοδιαθηκικούς στίχους, του 67ου Ψαλμού του βασιλιά Δαβίδ, ο οποίος με πόνο ψυχής, πίστη και αγάπη προς τον Κύριό του, εκφράζει εντονώτατη επιθυμία να δει, να ζήσει την Ανάσταση.
Αυτή την έντονη επιθυμία την εκφράζει με τη χρήση προστακτικής, η οποία, σαφέστατα δεν προστάζει τον Κύριο να αναστηθεί, αλλά φανερώνει τα έντονα συναισθήματα που τον διακατέχουν, τα οποία φρονούμε ότι θα μπορούσαμε να αποδώσουμε καλύτερα και ακριβέστερα στην νέα ελληνική με τη χρήση του μορίου «ας», το οποίο εκφράζει ευχή και προτροπή από το «να», το οποίο εκφράζει εντονώτερα την επιθυμία μας, τη βούλησή μας. Η προστακτική ίσως θα ταίριαζε ακριβέστερα στην προστακτική του κειμένου της μεταφράσεως των Εβδομήκοντα που χρησιμοποιείται από την Εκκλησία. Στην πρώτη περίπτωση θα είχαμε τη μετάφραση «ας αναστηθεί» και στη δεύτερη «να αναστηθεί» ο Θεός.
Η συνέχεια του ψαλμικού στίχου θα μπορούσε να παραξενεύσει τον ακροατή ή τον αναγνώστη, καθώς παρουσιάζεται ο βασιλιάς Δαβίδ να εύχεται την καταστροφή, την απώλεια, τη φυγή από μπροστά του των εχθρών του Θεού και αυτών που τον μισούν.
Όπως ήδη σημειώσαμε ο προφήτης Δαβίδ δεν είναι δυνατό να προστάζει τον Θεό να αναστηθεί. Με την χρήση της προστακτικής «ἀναστήτω» εκφράζει την επιθυμία του να έλθει η ώρα της αναστάσεως. Το κέντρο βάρους του χωρίου και της ευχής του δεν πρέπει να εντοπιστεί στο «διασκορπισθήτωσαν» ή στο «φυγέτωσαν» ή στο «ἐκλειπέτωσαν» που ακολουθεί, αλλά στο «ἀναστήτω», το οποίο όταν πραγματοποιηθεί θα ανατρέψει τα κοσμικά και ιστορικά δεδομένα. Ο θάνατος, ο δυνάστης και εχθρός του ανθρώπου, θα πάψει να ασκεί ασφυκτική την εξουσία του σε αυτόν. Ότιδήποτε ακολουθεί το αρχικό «ἀναστήτω» περιγράφει τις ευεργετικές συνέπειες της Αναστάσεως στον κόσμο μας. Οι εχθροί του Θεού θα νικηθούν, θα λιώσουν, θα διασκορπιστούν, θα σβύσουν και μαζί τους «ἔσχατος ἐχθρὸς καταργεῖται ὁ θάνατος» (Α´ Κορινθίους 15:26).
Μα θα αναρωτηθεί κάποιος: μήπως αυτή η περικοπή κρύβει στοιχεία κακίας και εμπάθειας;
Η απάντηση φρονούμε ότι πρέπει να εστιάσει στο ότι ο προφήτης περιγράφει την κατάσταση που θα επικρατήσει στη δημιουργία μετά την Ανάσταση και δεν απευθύνεται συγκεκριμένα σε κάποιον από τους εχθρούς και τους μισούντες τον Θεό. Μιλά γενικά. Δεν προσωποποιεί. Δεν στηλιτεύει. Δεν επιτίθεται.
Ο κάθε άνθρωπος που έχει νου και γνώση, και στοιχειωδώς εξετάζει με ειλικρίνεια τον εαυτό του, μπορεί να τοποθετηθεί είτε ανάμεσα στους φίλους είτε ανάμεσα στους εχθρούς του Θεού. Ο προφήτης πάντως δεν αναλαμβάνει αυτό το έργο: να πει εσύ είσαι εχθρός εσύ φίλος. Ίσως σε άλλες περιπτώσεις, καταγεγραμμένες ή μη, να το είχε κάνει, εδώ πάντως, αν και είναι βέβαιο ότι θα είχε υπόψη του κάποιους ανθρώπους που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως εχθροί του Θεού δεν προβαίνει σε παρόμοιο προσδιορισμό.
Φρονώ ότι ο 67ος Ψαλμός πρέπει να αναγνωστεί παράλληλα με το χωρίο 18:23 του προφήτη Ἰεζεκιήλ, το οποίο λέγει τα εξής: «μὴ θελήσει θελήσω τὸν θάνατον τοῦ ἀνόμου λέγει Κύριος ὡς τὸ ἀποστρέψει αὐτὸν ἐκ τῆς ὁδοῦ τῆς πονηρᾶς καὶ ζῆν αὐτόν». Σε αυτό διακρίνεται ξεκάθαρα η επιθυμία του Θεού για τη σωτηρία και όχι την απώλεια του ανόμου και του αμαρτωλού. Επιθυμία του δεν είναι να τιμωρηθεί, να ασθενήσει ή να υποστεί αλλοίωση του σώματός του, αλλά να αλλάξει τον διεστραμμένο δρόμο του, να αλλάξει πορεία στη ζωή του, να στραφεί προς τη χάρη του Θεού και εν τέλει να σωθεί.
Με πολύ χαρά διαπιστώνει ο πιστός ότι, ευτυχώς για όλους μας, στο χώρο της Εκκλησίας δεν υπάρχει θέση για μίσος. Όπου η Εκκλησία γίνεται πιο αυστηρή το κάνει για παιδαγωγικούς λόγους διατηρώντας την αγάπη της και αποφεύγοντας χαρακτηρισμούς που ίσως υποκρύπτουν, ή θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι υποκρύπτουν, εμπάθεια και αντί να οικοδομούν γκρεμίζουν.
Επιτρέψτε μου, λοιπόν, να διατηρήσω την εντύπωση ότι το «ἀναστήτω ὁ Θεὸς καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτου» και οι υπόλοιποι θαυμάσιοι στίχοι του 67ου Ψαλμοῦ ποὺ πλαισιώνουν το τροπάριο που ξεκινά με τα λόγια «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν» όχι μόνο δεν εκφράζουν την επιθυμία της Εκκλησίας να χαθούν οι ασεβείς, αλλά αντιθέτως διακηρύττουν την πίστη της στην Ανάσταση και την καταλυτικά ευεργετική παρουσία του γεγονότος αυτού στον κόσμο μας. Για το λόγο αυτό οι στίχοι αυτοί αρμόζουν τέλεια με το «νῦν πάντα πεπλήρωται φωτὸς» του αναστάσιμου κανόνα που συνεπαρμένοι από τη λαμπροφόρο Ανάσταση ψάλλουμε κατά τη διάρκεια του πασχάλιου όρθρου.
Χριστός ανέστη!

Η Θεία Ευχαριστία και η Κτίση

Ετικέτες

Αντώνης Γιαννακόπουλος, Θεία Ευχαριστία, Μ. Πέμπτη, Μυστικός Δείπνος

Με την ευκαιρία του Μυστικού Δείπνου και της παραδόσεως του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, που η Εκκλησία εορτάζει την Μεγάλη Πέμπτη, πραγματοποιήσαμε μία εκπομπή στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος με παραγωγό τον Αντώνη Γιαννακόπουλο. Θέμα μας ήταν η διερεύνηση των σχέσεων του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας με την κτίση. 

 Όσο και αν ακούγεται υπερβολικό η αφετηρία για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη θέση της Θείας Ευχαριστίας στη ζωή και στον κόσμο μας είναι η δημιουργία του Κόσμου, του κοσμήματος του Θεού, και η έξοδος του ανθρώπου από τον Παράδεισο, καθώς μόνος του και ελεύθερα αποφάσισε να τραβήξει το δρόμο του, μακριά από το Θεό και την αγάπη Του.

Με την Πτώση, την απομάκρυνση του ανθρώπου από την αγάπη του Θεού, άλλαξαν όλες οι παράμετροι. Χάθηκε η σχέση αγάπης του ανθρώπου με το Θεό, το συνάνθρωπό του, τη φύση και τον ίδιο του τον εαυτό.

Ο άνθρωπος άρχισε να ζει μόνος, ταλαιπωρημένος, ξένος ανάμεσα σε ξένους, βασανισμένος. Ο Θεός, ως αγάπη, θέλησε να του ανοίξει και πάλι τη θύρα του Παραδείσου, αλλά αυτό μπορούσε να γίνει μόνο με έναν τρόπο: έπρεπε να το θελήσει και ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος ζώντας μακριά από το Θεό Τον είχε ξεχάσει δημιουργώντας υποκατάστατα Αυτού που κάποτε ήταν ο φίλος και συνομιλητής του.

Έτσι ο Θεός ξεκίνησε ένα μακρύ ταξίδι στον κόσμο μας βοηθώντας τον άνθρωπο να Τον βάλει και πάλι στη ζωή του, να Τον θυμηθεί και να Τον αγαπήσει.

Η πορεία αυτή αντιμετώπισε πολλά προβλήματα από τη σκληρότητα των ανθρώπων, οι οποίοι είχαν μάθει να λειτουργούν εγωιστικά και ατομικά. Τα προβλήματα αυτά περιγράφονται πολύ παραστατικά σε ολόκληρη την Αγία Γραφή, και ιδιαίτερα στην παραβολή των κακών εργατών του αμπελώνος. Ο εκλεκτός λαός, ο Ισραήλ, κάθε άλλο παρά ανταποκρίθηκε στην κλήση του Θεού. Έδειξε σκληρότητα, ανυπακοή και εγωισμό. Το σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου αντιμετώπισε πολλά προβλήματα από τη μεριά των ανθρώπων.

Παρά ταύτα ο Υιός και Λόγος του Θεού έγινε άνθρωπος. Γεννήθηκε με έναν μοναδικό τρόπο, «εκ Παρθένου», διακόπτοντας τη διαδοχή της φθοράς και του θανάτου. Ο Χριστός μεγάλωσε, δίδαξε, έκανε «σημεία» που φανερώνουν την παρουσία και την αγάπη του Θεού στον κόσμο και στον άνθρωπο και, ανέβηκε στο Γολγοθά.

Λίγες ώρες πριν το μαρτυρικό θάνατό Του, συγκέντρωσε όλους τους μαθητές Του σε ένα γεύμα. Σε ένα γεύμα που ενώ είχε πολλά από τα στοιχεία του παραδοσιακού ιουδαϊκού πασχαλινού γεύματος, στην πραγματικότητα ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό.

Σε αυτό το γεύμα, γνωρίζοντας ότι θα ήταν το τελευταίο Του στη γη, κάνει κάτι ιδιαίτερα σημαντικό: παραδίδει στους μαθητές Του και σε όλα τα κατοπινά μέλη της Εκκλησίας τον ίδιο Του τον Εαυτό!

Διαβάζοντας τις σχετικές ευαγγελικές διηγήσεις μπορούμε να προχωρήσουμε σε ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις:

1) Ο Χριστός συνδέει άμεσα το Δείπνο αυτό με τη Βασιλεία των Ουρανών. Τονίζει στους μαθητές του ότι δεν πρόκειται να ξαναπιεί από τον οίνο και να ξαναφάει από το στάρι, παρά μόνο στη Βασιλεία των ουρανών. (Λκ. 22:16 κ.ε.)

Η τέλεση του Μυστικού Δείπνου, όπως διαπιστώνουμε δεν στοχεύει στην διατροφή, στη θρέψη των μαθητών και του Χριστού, αλλά έχει έναν άλλο χαρακτήρα. Από τα λόγια του Χριστού φαίνεται ότι η προοπτική της μεταλήψεως τροφής αν και γίνεται στον παρόντα αιώνα, στο παρόν, στην πραγματικότητα η ολοκλήρωσή της μετατίθεται σε έναν άλλο χρόνο. Είναι πολύ σημαντικό ότι αυτή η μετάθεση στα έσχατα δεν είναι αποσυνδεδεμένη από το παρόν. Ξεκινά από εδώ, από το παρόν και πρόκειται να ολοκληρωθεί στα πλαίσια της Βασιλείας των Ουρανών.

2) Αφού ο Κύριος πήρε στα χέρια του τον Άρτο πρώτα ευχαρίστησε και έπειτα τον έσπασε και τον τεμάχισε και αμέσως μετά το ίδιο ακριβώς έκανε και με τον Οίνο. Αφού έλαβε το γεμάτο ποτήριο στα χέρια του και ευχαρίστησε το Θεό το μοίρασε στους μαθητές του.

Σε όλα τα σημεία του μυστικού δείπνου, όπως τα διαβάζουμε στις ευαγγελικές περικοπές των τριών συνοπτικών Ευαγγελιστών (Λκ. 22:15-20, Μτ. 26:26-29, Μρ. 14:22-25) είναι σαφές ότι αυτό που τους προσφέρει είναι αυτά που χρειαζόμαστε για να τραφούμε (ψωμί και κρασί), τα οποία στα χέρια Του αλλάζουν χρήση. Παύουν να τρέφουν μόνο το σώμα, τη σάρκα και να της προσφέρουν θερμίδες και ενέργεια, η οποία θα βοηθήσει το σώμα να λειτουργήσει, να κινηθεί και να επιτελέσει τις αναγκαίες λειτουργίες του και έπειτα να χαθεί.

Αποκτούν μία άλλη προοπτική. Μία προοπτική αιωνιότητας. Συνδέουν τον παρόντα κόσμο, όπως τον γνωρίζουμε -με τα προβλήματα, την αμαρτία, τη φθορά, τον πόνο, τη σήψη, το θάνατο- με την αιωνιότητα, η οποία είναι ξένη προς όλα αυτά, αλλά πάντοτε αποτελεί μία προοπτική του ανθρώπου, ο οποίος αποθέτει την ελπίδα του στο σωτηριώδες έργο του Χριστού. Η ελπίδα αυτή, σχετίζεται με την προοπτική της ανακαινίσεως του κόσμου στον οποίο ζούμε και τον εμπλουτισμό του με τα στοιχεία της χάριτος του Θεού.

3) Ανατρέχοντας και πάλι στις βιβλικές διηγήσεις εύκολα διαπιστώνουμε σε ποιους απευθύνεται ο Κύριος. Οι πράξεις του Χριστού κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου έχουν στόχο τη σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου στον οποίο αυτός ζει. Διαβάζουμε, λοιπόν, ότι ο Άρτος «δίδεται υπέρ υμών» και ο Οίνος «εκχέεται» και πάλι «υπέρ υμών». Το «υμών» και στις δύο περιπτώσεις γράφεται με «υ» και κατά συνέπεια αναφέρεται σε εμάς χωρίς, φυσικά, να περιλαμβάνει τον Ιησού.

Η αιτιολογία για αυτόν τον διαχωρισμό είναι πολύ απλή, αλλά νομίζω σημαντική για να καταλάβουμε τι σημαίνει Θεία Ευχαριστία και ποια η λειτουργία της στον κόσμο μας.

Η Ενσάρκωση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και η επερχόμενη Ανάστασή Του προσέφεραν στον κόσμο μας και σε όλους εμάς, στη Δημιουργία ολόκληρη, τη δυνατότητα της Σωτηρίας. Με την παράδοση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας ο Χριστός προσέφερε στον κόσμο ό,τι αυτός, δηλαδή ο Κόσμος, είχε χάσει με την Πτώση. Του προσέφερε τη δυνατότητα να ζει και πάλι ως φίλος με το Θεό. Μάλιστα, αυτό δεν το πέτυχε με μία νεφελώδη θεωρητική προσέγγιση τύπου ανατολικού διαλογισμού ή αφηρημένης φιλοσοφικής αλήθειας, αλλά με έναν πολύ απλό, καθημερινό, πρακτικό και άμεσο τρόπο. Αυτό που αλλάζει τη σχέση μας με την ύλη είναι η ίδια η ύλη που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας για να τραφούμε, για να ζήσουμε, για να αναπτυχθούμε. Η ίδια ύλη, η οποία μετατρέπεται από τους μηχανισμούς του σώματός μας σε ενέργεια αλλάζει χρήση: επιτελεί, πλέον, ένα εντελώς διαφορετικό και πολύ σημαντικότερο έργο.

Η ύλη, η τροφή, εξαγιάζεται από τη θυσία του Κυρίου. Ελευθερώνεται από τις δεσμεύσεις και τους περιορισμούς της φθοράς και του θανάτου. Όπως ο Αδάμ τράβηξε εγωιστικά το δρόμο του μακριά από την αγάπη και το έλεος του Θεού, έτσι και ο Χριστός πορευόμενος όμως, κατά τον αντίθετο δρόμο, οδηγεί τον άνθρωπο, τον Αδάμ, πάλι στην αγκαλιά του Κυρίου.

Αν έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε λίγες μόνο λέξεις για να περιγράψουμε τι έκανε ο Χριστός και έσωσε τον άνθρωπο θα έπρεπε να θυμηθούμε τη φράση του απ. Παύλου από το 2^ο κεφάλαιο της επιστολής που έστειλε στην Εκκλησία των Φιλίππων: «γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυροῦ». Έκανε αυτό που δεν έκανε ο Αδάμ: έζησε και πέθανε με εκούσια υπακοή.

Η αποκορύφωση αυτής της τέλειας υπακοής ήταν η θυσία Του επάνω στο Σταυρό, κατά την οποία έχυσε το αίμα Του και με αυτό λύτρωσε τον άνθρωπο από το Θάνατο, δηλαδή τον αγώνα να ζει μακριά από την αγάπη του Θεού και να παραδέρνει χωρίς ελπίδα για τη σωτηρία. Χωρίς ένα στήριγμα.

Αυτό το Αίμα που χύθηκε στο Σταυρό συνεχίζει να χύνεται για όλους εμάς κάθε μέρα κάθε στιγμή με σκοπό να μας ενώσει και να μας ενώνει συνεχώς με την πηγή της Σωτηρίας τον Κύριο μας τον Χριστό. Έτσι γινόμαστε σύσσωμοι και σύναιμοι με Αυτόν. Αποκτούμε, τηρουμένων των αναλογιών, τα χαρίσματά του και ιδιαίτερα το χάρισμα της αγάπης. Μπορούμε, πλέον, να ζούμε στον κόσμο όχι βιώνοντας σε κάθε μας βήμα, κάθε στιγμή, την εχθρότητα η οποία έγινε βασικό στοιχείο του μεταπτωτικού κόσμου και για την οποία διαβάζουμε στη σχετική διήγηση, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Γενέσεως, όπου ο άνθρωπος, αμέσως μετά τη βρώση του καρπού, νιώθει και είναι ξένος, απομονωμένος. Το περιβάλλον είναι εχθρικό, η φύση του αντιστέκεται. Οι σχέσεις του με αυτή πολύ απέχουν από το να χαρακτηριστούν ιδανικές. Ξεκινά και εξελίσσεται ένας αδυσώπητος αγώνας κυριαρχίας, όχι μόνο απέναντι στην άλογη κτίση, αλλά και απέναντι στον συνάνθρωπο, ο οποίος πλέον δεν είναι πλησίον, αλλά έχει μετατραπεί σε εχθρό, ο οποίος επιβουλεύεται το συμφέρον του άλλου, αλλά δέχεται/υφίσταται και την ίδια επιβουλή από τον άλλο.

Θυμάμαι μία παλαιότερη τηλεοπτική διαφήμιση που υποτίθεται έδειχνε την κατάσταση στον Παράδεισο πριν και μετά την Πτώση. Μετά την Πτώση, λοιπόν, με γοργό ρυθμό όλα έχασαν την ομορφιά και τα ζωηρά τους χρώματα και μετατράπηκαν σε έναν γκρίζο, ψυχρό και εχθρικό περίγυρο που βασάνιζε τους πρωτοπλάστους. Η κτίση από την Πτώση και εξής έγινε εχθρική και ξένη. Η χαρά χάθηκε και ο θάνατος κυριάρχησε παντού. Μέχρι την Ανάσταση του Κυρίου συνεχίστηκε αυτή η κατάσταση.

Ήρθε, λοιπόν, ο Χριστός και λίγο πριν φύγει από τον κόσμο αυτό, λίγο πριν οδηγηθεί στο Σταυρό, λίγο πριν αποχωριστεί τους μαθητές του, τους προσέφερε τον Εαυτό Του. Μάλιστα, δεν τον προσέφερε μόνο σε αυτούς, στους παρόντες κατά το Μυστικό Δείπνο, αλλά και σε όλους εμάς που μετέχουμε, με όλες τις αδυναμίες, τα πάθη και τις αμαρτίες μας, στο Σώμα της Εκκλησίας. Μας έδωσε τη δυνατότητα να ζήσουμε μέσα στη χάρη Του και να γευόμαστε τα αγαθά της αγάπης του.

Η θεία Ευχαριστία δεν αποτελεί μία επιβράβευση των αρετών ή των ικανοτήτων μας, αλλά ένα εφόδιο στον αγώνα μας κατά του εγωισμού, κατά της αμαρτίας που ταλαιπωρεί τον κόσμο μας, την κτίση ολόκληρη. Είναι εφόδιο ζωής αιωνίου. Φάρμακο αθανασίας.

Σε αυτό το πνεύμα, όπως είναι αναμενόμενο και απολύτως φυσιολογικό, κινείται ολόκληρη η Θεία Ευχαριστία.

Αμέσως μετά τους λόγους με τους οποίους ο Κύριος μας προσέφερε το μυστήριο και ο Μέγας Βασίλειος και άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος ανακεφαλαιώνουν όλα όσα λαμβάνουν χώρα με τη φράση «Τα Σα εκ των Σων Σοι προσφέρομεν, κατά πάντα και δια πάντα».

Αυτή η φράση συγκεφαλαιώνει όλη την πορεία του ανθρώπου από την αμαρτία στη Σωτηρία. Εκφράζει την πίστη του, την ελπίδα του, στην αγάπη και στο έλεος του Θεού. Δηλώνει την πεποίθησή του ότι μόνο η χάρη Του θα τον σώσει.

Με αυτή η φράση, ο πιστός, ο αμαρτωλός πιστός, προσφέρει τη ζωή και τον κόσμο ολόκληρο στο Θεό. Η προσφορά αυτή έχει κάποια ιδιότυπα χαρακτηριστικά: συνήθως όταν προσφέρουμε κάτι σε κάποιον άλλο ωφελείται αυτός που το λαμβάνει. Στην περίπτωση της Θείας Ευχαριστίας αυτός που ωφελείται είναι ο προσφέρων και όχι ο λαμβάνων. Ο άνθρωπος μετέχοντας στο μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας προσφέρει στο Θεό τον κόσμο ολόκληρο, την κτίση την ίδια για να την αγιάσει. Η κτίση μέσα από τη Θεία Ευχαριστία μεταμορφώνεται, αλλάζει, εξαγιάζεται, γίνεται και πάλι Παράδεισος.

Ο άνθρωπος προσφέρει στο Θεό αυτό που Εκείνος, δηλ. ο Θεός με πολύ αγάπη του έχει παραχωρήσει. Βέβαια, ο άνθρωπος κάνοντας κακή χρήση του το κατέστρεψε, το έφθειρε, το οδήγησε στη φθορά.

Μα φυσικά, να παρέμβει η αγάπη του Θεού, η οποία είναι τόσο διακριτική που δεν εκβιάζει τον άνθρωπο, δεν πιέζει καταστάσεις, αλλά τον αφήνει να ωριμάσει και να ζητήσει τη βοήθειά Του. Τον αφήνει ελεύθερο να Τον αναζητήσει. Τον βοηθά να μάθει να αγαπά.

Αυτή η στάση του Θεού υπογραμμίζεται από τη φράση της Θ. Ευχαριστίας που ήδη αναφέραμε. Ο άνθρωπος δεν έχει κάτι δικό του να προσφέρει σε αυτή τη συνάντηση. Αντιθέτως ό,τι και να προσφέρει αυτό δεν του ανήκει. Ανήκει μόνο στο Θεό, στο δημιουργό του σύμπαντος κόσμου.

Προσφέρει με πίστη και εμπιστοσύνη στο θέλημά Του, αυτό που δεν του ανήκει, αλλά του έχει προσφερθεί ως δωρεά από το Θεό. Το σημαντικό είναι ότι γνωρίζει ότι δεν του ανήκει. Αντιλαμβάνεται τη δική του πτωχεία και κρέμεται από το έλεος του Θεού. Αφήνεται στα «χέρια» Του.

Δεν είναι τυχαίο, νομίζω, ότι για την ορθόδοξη προσέγγιση, η στιγμή που εκφωνείται το «τα Σα εκ των Σων» αποτελεί την ιερότερη -αν μπορούμε να το πούμε, καθώς τα πράγματα δεν λειτουργούν ποσοτικά και διασπαστικά, αλλά συνεκτικά και ενωτικά- στιγμή της Θείας Ευχαριστίας.

Η φράση αυτή για όποιον δεν έχει το υπόβαθρο, όχι φιλολογικά- αλλά θεολογικά να την κατανοήσει, αποτελεί μία άνευ νοήματος επανάληψη. Ευτυχώς όμως δεν είναι έτσι.

Συνοψίζοντας, νομίζω ότι πρέπει, για μία ακόμη φορά, να τονίσουμε ότι η θεία Ευχαριστία αποτελεί το μυστήριο της ανακαινίσεως και της σωτηρίας του κόσμου μας. Η κτίση μεταμορφώνεται καθώς την προσφέρουμε στο Θεό, απαλλαγμένοι από έννοιες που διασπούν –δικό μου, δικό σου, δικό του- και συνειδητοποιώντας ότι αυτό που νομίζουμε ότι κατέχουμε, την ύλη, στην πραγματικότητα μας είναι εντελώς ξένη αν δεν την προσφέρουμε σε Θεό και συνάνθρωπο. Γλυστρά ανάμεσα από τα δάχτυλά μας όπως η άμμος και φεύγει! Χάνεται!

Η κτίση πρέπει και αυτή να μεταμορφωθεί και ο ιερεύς της δίνει αυτή τη δυνατότητα.

Η κτίση πρέπει και αυτή να επανέλθει στο αρχαίο κάλλος της. Εμείς ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση του Θεού πρέπει να την οδηγήσουμε σε αυτό.

Η τέλεση του μυστηρίου της Θ. Ευχαριστίας δεν είναι μία τελετή, μία πράξη ευσέβειας. Είναι η επανάληψη του μυστηρίου της σωτηρίας του σύμπαντος κόσμου.

Είναι η μεταμόρφωση του γκρίζου και θλιβερού κόσμου μας σε Παράδεισο.

Είναι η αποκατάσταση της λέξης «κόσμος», μιας λέξης που σημαίνει κόσμημα, στολίδι, στην κυριολεκτική της έννοια και στην ορθή της χρήση και σημασία.

Είναι η ανακεφαλαίωση της ιστορίας μας.

Είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που μας έδωσε η αγάπη του Θεού για να αλλάξουμε την κατάσταση υπέρ μας. Να φέρουμε το παιχνίδι στα μέτρα μας, αν μου επιτρέπετε να χρησιμοποιήσω αυτή τη φράση.

Δεν είναι τυχαίο ότι για να περιγράψουμε το γεύμα στο οποίο μας προσκαλεί ο Θεός χρησιμοποιούμε κατά κύριο λόγο την έκφραση Θεία Ευχαριστία: με την τέλεση του μυστηρίου δείχνουμε την ευγνωμοσύνη μας στο Θεό, Του απευθύνουμε τις ευχαριστίες μας και αφηνόμαστε με πίστη στη αγάπη Του.

Μπορούμε να καταλάβουμε όλα αυτά που λέμε καλύτερα και, νομίζω, ευκολότερα αν σκεφτούμε για ποιο λόγο οι άγιοι που ήταν ιερείς τελούσαν συχνότατα τη Θεία Ευχαριστία. Οι περισσότεροι από αυτούς την τελούσαν κάθε ημέρα για δεκαετίες ολόκληρες. Γιατί άραγε το έκαναν; Τι κέρδιζαν; Ποιο ήταν το όφελός τους;

Μα απλούστατα πρόσφεραν τον κόσμο και την ίδια τους τη ζωή με απόλυτη εμπιστοσύνη στο Θεό και Αυτός, απλά, με αγάπη και σεβασμό την αγίαζε, την μεταμόρφωνε, την έκανε Παράδεισο. Μάλιστα, αυτή η μεταμόρφωση, αυτός ο αγιασμός δεν περιοριζόταν μέσα τους, δεν ήταν ένας κρυμμένος ατομικός θησαυρός, αλλά τον σκόρπιζαν στους γύρω τους, στον πλησίον, στον φίλο και συνοδοιπόρο, σε αυτόν που τους έβλαπτε που τους μισούσε και τους αδικούσε.

Αν αυτό δεν είναι Παράδεισος, τότε ειλικρινά δεν ξέρω τι μπορεί να είναι Παράδεισος!

 Καλή Ανάσταση!

Το έθιμο του Λαζάρου στην Κω

Ετικέτες

Σεβ. Μητρ. Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ, έθιμο του Λαζάρου στην Κω, Maritina

Το απόγευμα του Σαββάτου του Λαζάρου έγινε στο Ξενοδοχείο Maritina στην Κω η αναβίωση του εθίμου της Αναστάσεως του Λαζάρου από μαθητές του δημοτικού. Την ευθύνη για την επιτυχημένη διοργάνωση είχε το Λύκειο Ελληνίδων Κω.

Την εκδήλωση παρακολούθησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ, ο δήμαρχος Κω κ. Κ. Καΐσερλης, μέλη του Λυκείου Ελληνίδων και πολύς κόσμος.

Την παρουσίαση του εθίμου έκανε η κ. Αργυρώ Κατσίλλη. Μόλις τελείωσαν την απαγγελία τα παιδιά με τα καλαθάκια τους μάζεψαν αυγά, τα οποία οι ακροατές στερέωναν πάνω στα κλαδιά των φοινίκων που κρατούσαν, και «λαζαράκια».

Μία από τις ομορφότερες στιγμές ήταν όταν η κ. Άννα Καραμπεσίνη τραγούδησε τα κάλαντα του Λαζάρου από την Κέφαλο, τα οποία, πρέπει να σημειωθεί, δεν έχουν καταγραφεί ακόμη.

Το έθιμο του Λαζάρου έχει μεγάλη λαογραφική αξία, καθώς ενσωματώνει θεολογικά και λαογραφικά στοιχεία δίνοντας μία απλούστερη προσέγγιση του σημείου αυτού της δράσης του Χριστού, ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα έντυπα ήταν σπάνια. Η γνωριμία των πιστών με το περιστατικό της εγέρσεως του Λαζάρου γινόταν, πέρα από την ανάγνωση της σχετικής ευαγγελικής περικοπής στη Θεία Λειτουργία, με αυτό το έθιμο, ο οποίο, με την απλότητά του, προέβαλε ξεκάθαρα το στοιχείο του θανάτου και της Αναστάσεως.

Παρακολουθώντας κάποιος την αναπαράσταση του εθίμου αντιλαμβάνεται γιατί το απολυτίκιο της εορτής του Λαζάρου και των Βαΐων είναι το ίδιο και τι σημαίνει η αναφορά του στην «κοινή ανάσταση». Ο Λάζαρος-μαθητής, είναι νεκρός, κείται μπροστά μας, τον βλέπουμε. Ο Χριστός τον ανασταίνει. Τον βλέπουμε να σηκώνεται. Ο Λάζαρος είναι ένας από εμάς κι ενώ πριν λίγο τον βλέπαμε νεκρό και πάλι τον αντικρίζουμε ζωντανό ανάμεσά μας.

Το έθιμο αυτό συνδέεται με τα θρησκευτικά δρώμενα της μεσαιωνικής δυτικής Ευρώπης, τα οποία απετέλεσαν τους προδρόμους του σύγχρονου θεάτρου και λειτουργούσαν ως κατηχητικές και ποιμαντικές ευκαιρίες στις τότε πλήρως αναλφάβητες κοινωνίες.

Λίγες σκέψεις με αφορμή τη Σύναξη των Προκαθημένων στην Κωνσταντινούπολη

Ετικέτες

Αντιόχεια, Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, ενότητα Εκκλησίας, ιουδαϊσμός

Διαβάζοντας τις ειδήσεις που μας έρχονται από το σεβαστό Φανάρι για τη Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών και παρακολουθώντας ποικίλα σχόλια και ανάλογες αντιδράσεις στα ηλεκτρονικά μέσα γεννήθηκαν στο μυαλό μου λίγες σκέψεις τις οποίες επιθυμώ να μοιραστώ μαζί σας.

Ένα από τα θέματα που, εν παρόδῳ, ετέθη στη Σύναξη αυτή είναι αυτό των πολλών εθνικών δικαιοδοσιών σε μία πόλη.

Η αφορμή που δόθηκε από τη συζήτηση για τον τίτλο του επισκόπου του Πατριαρχείου Αντιοχείας, ο οποίος φέρει τον τίτλο «Μπουένος Άιρες», παρά την ύπαρξη επισκόπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την πόλη αυτή με τον ίδιο τίτλο, μου θύμισε ένα παρόμοιο πρόβλημα που ξέσπασε στην Αντιόχεια το Μάρτιο του 49 μ.Χ., μόλις λίγους μήνες μετά την Αποστολική Σύνοδο, που μάλλον πρέπει να την τοποθετήσουμε το Δεκέμβριο του 48 μ.Χ.. Μετά την Αποστολική σύνοδο οι δύο απόστολοι, ο απ. Πέτρος και ο απ. Παύλος συναντήθηκαν στην μεγάλη πόλη της Αντιόχειας. Ο μεν απ. Παύλος πήγε σε αυτή αμέσως μετά τη Σύνοδο, καθώς αποτελούσε το κέντρο για τις ιεραποστολικές του εξορμήσεις, ο δε απ. Πέτρος την επισκέφθηκε, μάλλον περαστικός στο δρόμο του προς τη Μικρά Ασία, όπου γνωρίζουμε ότι άσκησε ιεραποστολικό έργο.

Όταν ο απ. Πέτρος έφθασε στην πόλη, διαμαρτυρήθηκαν οι χριστιανοί που προ της βαπτίσεώς τους ήταν Ιουδαίοι ως προς τη θρησκεία, ότι δεν μπορούν να συντρώγουν με απερίτμητους, καθώς οι τελευταίοι ήταν ακάθαρτοι σύμφωνα με το νόμο. Ο απ. Πέτρος παρασύρθηκε και τους επέτρεψε να τρώγουν μόνοι τους, για να μην δημιουργούνται προβλήματα στην Εκκλησία.

Μόλις το έμαθε ο απ. Παύλος αντέδρασε έντονα με ευθύτητα και παρρησία. Στην προς Γαλάτας επιστολή του και πιο συγκεκριμένα στους στίχους 11-14 του δευτέρου κεφαλαίου της επιστολής περιγράφει το περιστατικό:

Ο απ. Πέτρος από την έλευσή του στην Αντιόχεια μέχρι την άφιξη κάποιων Ιουδαίων από την Ιερουσαλήμ έτρωγε χωρίς πρόβλημα με τους εξ εθνών πιστούς. Μόλις έφτασαν οι Ιουδαίοι αναστάτωσαν την χριστιανική κοινότητα της Αντιόχειας επιμένοντας ότι δεν πρέπει να συνεχίσουν να συντρώγουν με απερίτμητους, αλλά να προχωρήσουν στη σύσταση δικής τους ομάδας. Ο απ. Παύλος μόλις διαπίστωσε αυτή την κατάσταση κατηγόρησε τον απ. Πέτρο και αυτούς που είχαν συστήσει τα ξεχωριστά γεύματα για υποκρισία λέγοντας ότι «οὐκ ὀρθοποδοῦσιν πρὸς τὴν ἀλήθειαν τοῦ εὐαγγελίου» (Γαλ. 2:14).

Η έντονη αντίδραση του απ. Παύλου εκ πρώτης όψεως φαίνεται ακατανόητη. Αν όμως μελετήσουμε αυτό και άλλα κείμενα θα διαπιστώσουμε ότι είναι πλήρως δικαιολογημένη. Η καθιέρωση ξεχωριστών γευμάτων θα σήμαινε ότι η Εκκλησία αποδεχόταν ανάμεσα στους ανθρώπους, και πιο συγκεκριμένα στους πιστούς της, αιτίες διάκρισης. Θα έκρινε κάποιους ανθρώπους ως καθαρούς και κάποιους ως ακάθαρτους. Θα ανεχόταν τη λογική του ιουδαϊσμού, ο οποίος δεχόταν την ύπαρξη αιρέσεων στους κόλπους του, αρκεί τα μέλη τους να αποδέχονταν την εξουσία του Μεγάλου Συνεδρίου και να τηρούσαν το Νόμο. Θα υπέκυπτε σε φυλετικές πιέσεις και θα προχωρούσε σε ανάλογες διακρίσεις.

Αν και το πρόβλημα φαίνεται δευτερεύον στην πραγματικότητα δεν ήταν. Αντιθέτως ήταν εξαιρετικά σημαντικό και είχε σχέση με την αυτόνομη ύπαρξη της Εκκλησίας και τη δυνατότητά της να λειτουργεί ως ταμειούχος της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Για το λόγο αυτό ο απ. Παύλος το συνδυάζει με την απομάκρυνση από την Αλήθεια του Ευαγγελίου.

Αν επικρατούσε η λογική των διαχωρισμών, η Εκκλησία θα μετατρεπόταν σε μία ενδοϊουδαϊκή ομάδα, η οποία θα είχε κάποιες διαφορετικές απόψεις, αλλά πάνω από όλα θα σεβόταν, θα τηρούσε και θα υποτασσόταν στο νόμο. Το «οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος καὶ Ἕλλην» θα είχε παραμεριστεί και θα είχε αχρηστευθεί.

Στην περίπτωση των εθνικών δικαιοδοσιών, ή της προτεραιότητας του έθνους έναντι της Εκκλησίας, όπως φέρεται ότι δήλωσε ο Πατριάρχης της Ρωσίας κ. Κύριλλος, το πρόβλημα είναι ανάλογο: ένα επιμέρους χαρακτηριστικό, η θρησκεία και η φυλετική καταγωγή, γίνεται αιτία διάσπασης του Σώματος των πιστών. Η διάσπαση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς διαλύει τον ιστό συνοχής των πιστών της Εκκλησίας που είναι η μία ευχαριστία υπό τον πρώτο, τον επίσκοπο της κάθε περιοχής.

Φανταστείτε, κατά την αποστολική εποχή, να είχαμε στην Αντιόχεια άλλον επίσκοπο για τους Έλληνες ως προς την καταγωγή πιστούς, άλλον για τους Συρίους, άλλον για τους Ιουδαίους, άλλον για τους Ρωμαίους και πάει λέγοντας . . .

Αυτή η πρακτική είχε καθιερωθεί στον ιουδαϊσμό, καθώς υπήρχαν διαφορετικές συναγωγές ανάλογα με την εθνική ή την κοινωνική προέλευση των μελών τους. Χαρακτηριστικό και διαφωτιστικό για τη λογική του ιουδαϊσμού είναι το χωρίο Πράξεων 6:9 στο οποίο περιγράφεται η σχετική κατάσταση, η οποία είχε καθιερωθεί ακόμη και στην Ιερουσαλήμ. Το χωρίο αυτό αναφέρεται σε κάποιους που προέρχονταν «ἐκ τῆς συναγωγῆς τῆς λεγομένης Λιβερτίνων (= των απελευθέρων) καὶ Κυρηναίων καὶ Ἀλεξανδρέων καὶ τῶν ἀπὸ Κιλικίας καὶ Ἀσίας». Οι απελεύθεροι, λοιπόν, πήγαιναν στη συναγωγή των «απελευθέρων», οι Κυρηναίοι στη συναγωγή των Κυρηναίων και ούτω καθ’ εξής.

Ας μην επιτρέψουμε αυτού του είδους τα κριτήρια να εισχωρήσουν στη λογική της ορθοδοξίας, καθώς γνωρίζουμε ότι οι απόστολοι χωρίς δισταγμό τα καταδίκαζαν. Ας θυμηθούμε τα λόγια του απ. Παύλου στην Κόρινθο, όταν η τοπική Εκκλησία αντιμετώπισε εσωτερικό πρόβλημα διαιρέσεως ανάλογα με το ποιος ήταν ο ποιμένας και ο κατηχητής του κάθε πιστού. Ας οραματισθούμε την ενότητα και όχι την προβολή των συμφερόντων μας. Ας επιμείνουμε στο κοινό ποτήριο και όχι στα εθνικά ή εθνικιστικά «συμφέροντά» μας.

Ας στηρίξουμε, τέλος, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο δίνει τον αγώνα του με ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες ευρισκόμενο «ἐν αἰχμαλωσίᾳ».

Επίκαιρες με την πνευματική ευκαιρία της επερχόμενης μεγάλης ημέρας της Κυριακής της Ορθοδοξίας σκέψεις. Ας την εορτάσουμε όπως ταιριάζει!

 Καλή υπόλοιπη Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή!

 Υ.Γ. Τα προβλήματα της περικοπής Γαλάτας 2:11-14 και τα σχετικά με τη στάση των δύο αποστόλων στο περιστατικό που περιγράφεται σε αυτή, τα οποία εδώ εθίγησαν με μεγάλη συντομία, αναλύονται και παρουσιάζονται στη διδακτορική μου διατριβή με τίτλο «Πέτρος και Παύλος στην Αντιόχεια. Ιστορική και ερμηνευτική προσέγγιση» (ΕΚΠΑ, 2011).

Ο ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ ΣΤΗΝ ΚΩ

Ετικέτες

Εσερινός Τυρινής, Κως, Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ, Σαρακοστή

Το απόγευμα της Κυριακής της Τυρινής τελέστηκε στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου Πόλεως Κω ο Αρχιερατικός Εσπερινός επί τῃ ενάρξει της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ.

Στο τέλος του Εσπερινού, αφού ο Σεβασμιώτατος αφηγήθηκε μία πολύ διδακτική διήγηση για την αξία και στη σημασία της προσφοράς στον πλησίον, προσκαλώντας όσους μπορούσαν να γονατίσουν, ανέγνωσε τη σχετική συγχωρητική ευχή.

Αμέσως μετά, με πρώτο τον Επίσκοπο και τους ιερείς, δημιουργήθηκε μία «αλυσίδα» πιστών, οι οποίοι ζητούσαν συγνώμη ο ένας από τον άλλο ευχόμενοι Καλή Σαρακοστή. Η σημασία της συγνώμης είναι πολύ μεγάλη και μάλιστα ο αισθητός τρόπος με τον οποίο την ζητά ο ένας από τον άλλο κατά τον Εσπερινό της Τυρινής διαγράφει ανάγλυφα την αξία της στις σχέσεις με τον πλησίον και την κοινωνική διάστασή της, καθώς η μετάνοια δεν είναι ατομικό κατόρθωμα, αλλά προσπάθεια συμπόρευσης με το λαό του Θεού.

Καλή Σαρακοστή!

Η Σαμαρείτισσα, εμείς και η πρακτικότητα στη ζωή μας!

Ετικέτες

φρέαρ Ιακώβ, Άγιο Πνεύμα, Γαριζίν, Σαμάρεια, Σαμαρείτισσα, Χριστός, νερό

Περίεργος ο διάλογος του Χριστού και της γυναίκας από τη Σαμάρεια. Σημαντικός, δυναμικός και, κατά κυριολεξία, αποκαλυπτικός.

Τα ιδιότυπα στοιχεία του εμφανίζονται από την πρώτη στιγμή. «Οὐ συγχρῶνται Ἰουδαῖοι Σαμαρείταις». Και μόνο που ξεκινά ο Χριστός το διάλογο ταράζει τα ήθη της εποχής. «Δεν φτάνει που μιλά δημοσίως σε γυναίκα, αλλά αυτή είναι και Σαμαρείτισσα» θα σχολίαζε ο ευσεβής Ιουδαίος του καιρού Του.

Ο διάλογος φαίνεται να «σκαλώνει» από τα πρώτα σημεία του. Η γυναίκα, έχοντας ένα πρακτικό, θα λέγαμε, μυαλό φιλτράρει τα λόγια του Κυρίου μέσα από αυτή την πρακτικότητα: «Πώς θα μου δώσεις νερό αφού δεν έχεις ούτε κουβά ούτε σχοινί για να τον ρίξεις μέσα;»

«Μήπως είσαι ανώτερος από τον πατέρα μας Ιακώβ;»

«Κύριε δως μου να πιώ από αυτό το νερό, για να μη χρειάζεται πλέον να τρέχω κάθε τόσο στο πηγάδι!»

«Πού πρέπει να λατρεύουμε το Θεό; Στο όρος Γαριζίν ή στο Ναό της Ιερουσαλήμ;»

«Το ξέρω ότι θα έλθει ο Μεσσίας και θα μας οδηγήσει στην αλήθεια!»

Ο Χριστός αντιστέκεται σε αυτή την εμμονή στην πρακτικότητα, χωρίς όμως να παραβλέπει τα ερωτήματα και τις ανάγκες της γυναίκας.

Απαντά με συνέπεια σε αυτά, δίνοντας, όμως, μία άλλη διάσταση στην πραγματικότητα, την οποία η γυναίκα, αλλά και εμείς, την αντιλαμβανόμαστε τραγικά επίπεδη.

Θα λέγαμε ότι για τη γυναίκα τα πρακτικά προβλήματα απαιτούν πρακτικές λύσεις, ενώ για το Χριστό τα πρακτικά προβλήματα δικαιούνται πνευματικές λύσεις για να μας βοηθήσουν να ξεφύγουμε από τη χοϊκή τους προοπτική και να αποκτήσουν μία προοπτική αιωνιότητας.

«Όποιος πίνει από αυτό το νερό θα διψάσει πάλι. Όποιος πιεί από το νερό που θα του δώσω εγώ δε θα διψάσει ποτέ» όταν Του λέει ότι δεν έχει κουβά.

«Πήγαινε φώναξε τον άνδρα σου!» όταν σκέφτεται ότι πλέον δεν θα χρειάζεται να τρέχει κάθε τόσο στο πηγάδι.

«Πίστεψέ με, έρχεται η ώρα που ο Θεός δε θα λατρεύεται ούτε στο όρος ούτε στο ναό!» στην ερώτηση σχετικέ με το που πρέπει να λατρεύουμε το Θεό.

«Εγώ είμαι που σου μιλάω!» της λέει στην παρατήρησή της ότι ο Μεσσίας θα οδηγήσει το λαό του Θεού στην Αλήθεια.

Σιγά-σιγά, χωρίς να την αποπάρει, χωρίς να την προσβάλει την οδηγεί σε μία άλλη στάση απέναντι στα πράγματα. Τη βοηθά να κατανοήσει ποιος είναι. Μάλιστα, η γυναίκα φτάνει πολύ κοντά στο να καταλάβει την ταυτότητά Του. Είναι έτοιμη να δεχθεί την αποκάλυψη για τη μεσσιακή ιδιότητα του συνομιλητή της και Εκείνος δεν διστάζει να της την προσφέρει.

Για μία ακόμη φορά, ο Χριστός μας παίρνει από το χέρι και λίγο-λίγο, βήμα-βήμα, μας οδηγεί στην αλήθεια.

Αν το καλοσκεφτούμε, όλη η πορεία του Χριστού στη γη, αλλά και η Ανάστασή Του, είναι ένας αγώνας Του να μας οδηγήσει σε μία άλλη σχέση με την κτίση, με το συνάνθρωπο, με την ασθένεια, με το θάνατο, με την αμαρτία, με το Θεό.

Προσπαθεί να πλουτίσει όλες αυτές τις σχέσεις μας με την προοπτική της αιωνιότητας. Να μας απεγκλωβίσει από ψευτοδιλήμματα που μας φθείρουν (π.χ. «πού πρέπει να λατρεύουμε το Θεό;») και να μας οδηγήσει έτσι ώστε η λατρεία προς το Θεό και, ευρύτερα, η σχέση μας μαζί Του να προσδιορίζεται από δύο παραμέτρους: τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος και τη συναίσθηση της Αλήθειας, την οποία Αυτό μας οδηγεί.

Μόνο τότε οι, κάθε είδους, σχέσεις θα γίνουν αυθεντικές, καινές, αιώνιες και θα μπορέσουμε να δούμε τον έτερο, τον πλησίον, μέσα από μια άλλη οπτική γωνία, αυτή της Ανάστασης και της χάριτος του Αγίου Πνεύματος.

Νερό, λοιπόν, και από τη Σαμαρείτισσα και από το Χριστό! Ποιο διαλέγουμε;

Ας αφήσουμε το Χριστό να μας «πάρει από το χέρι» και να μας οδηγήσει στην υπέρβαση της πρακτικότητας, που διακρίνει το σύγχρονο άνθρωπο.

Αν Τον εμπιστευθούμε, όπως η αγία Φωτεινή, τότε θα ξεδιψάσουμε μια και καλή!

                                                                   Χριστός ανέστη!

«Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ»

Ετικέτες

προς Εβραίους, Γρατσέας, Γένεσις, Γαλίτης, Μίρκο Τομάσοβιτς, Μελχισεδέκ, Χριστός, απ. Παύλος, ιεροσύνη

Το αποστολικό ανάγνωσμα της Γʹ Κυριακής των Νηστειών, της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως, ολοκληρώνεται με το χωρίο της προς Εβραίους επιστολής που χρησιμοποιήσαμε στον τίτλο αυτού του σημειώματός μας (Εβρ. 5:6).

Η φράση αυτή προέρχεται από τον 4^ο στίχο του 109^ου Ψαλμού, ο οποίος λέει τα εξής: «ὤμοσεν Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται σὺ εἶ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ».

Ο Μελχισεδέκ, ο οποίος στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται για πρώτη φορά στο βιβλίο της Γενέσεως, στους στίχους 17 μέχρι 20 του 14^ου κεφαλαίου, ήταν ιερέας της πόλεως Σαλήμ. Η πόλη αυτή που το όνομά της σημαίνει «ειρήνη» είναι η Ιερουσαλήμ και ο Μελχισεδέκ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο ιερέας της, με την έννοια αυτού που υπηρετεί το Θεό, αλλά ταυτόχρονα φροντίζει και διαφυλάττει το πολύτιμο αγαθό της ειρήνης.

Ο Μελχισεδέκ ως πρόσωπο παραμένει αρκετά σκοτεινό και μάλλον απροσδιόριστο ως προς την καταγωγή του. Περνά από τα κείμενα ως διάττων αστέρας αφήνοντας, όμως, έντονη τη σφραγίδα του, καθώς, ήδη από την αρχαιότητα είχε συσχετιστεί με το Χριστό.

Το όνομα Μελχισεδέκ σημαίνει «ο βασιλιάς μου είναι δίκαιος» ή όπως το μεταγράφει ο απ. Παύλος στην προς Εβραίους «βασιλεὺς δικαιοσύνης» και «βασιλεὺς εἰρήνης». Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο βασιλιάς με τον οποίο σχετίζεται το όνομά του είναι ο Θεός που αποκαλύπτεται σε όλους μας μέσα από την Παλαιά Διαθήκη, ο Δημιουργός του κόσμου, καθώς στο Γεν. 14:18 σημειώνεται ότι ήταν ιερέας του Θεού του Υψίστου, χαρακτηρισμός που αποδίδεται από την Αγία Γραφή στον αληθινό Θεό (π.χ. Μρκ. 5:7, Λκ 1:32, 35, 6:35, Πρ 7:48, 16:17).

Ο Μελχισεδέκ αναφέρεται σε μεγάλο αριθμό κειμένων. Σύμφωνα με τον κ. Μόσχο Γκουτσιούδη υπάρχουν, εν συντομίᾳ, οι εξής αναφορές:

Μίας αιρετικής ομάδας, αυτής των Μελχισεδεκιανών

Στα γνωστικά κείμενα.

Στα χειρόγραφα του Κουμράν, όπου έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη σωτηρία.

Στην πατερική γραμματεία, όπου είναι τύπος του Χριστού και η προσφορά του κατανοείται ως θυσία.

Στα λειτουργικά κείμενα της Ρώμης.

Στη ραβινική γραμματεία.

Στην απόκρυφη γραμματεία.

Στον Φίλωνα και στον Ιώσηπο.

Στην Καινή Διαθήκη.

Αναμφίβολα πρόκειται για μία μυστηριώδη προσωπικότητα, την οποία κάνει ακόμη πιο μυστηριώδη η αναφορά της προς Εβραίους ότι είναι «ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος» και μάλιστα «μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων». Αυτή η παράδοξη αναφορά τον συνδέει άμεσα με το Χριστό, καθώς Αυτός είναι, κατά κυριολεξία, ο μόνος ο οποίος συγκεντρώνει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά:

απάτωρ ως άνθρωπος,

αμήτωρ ως Θεός,

αγενεαλόγητος με την έννοια ότι, όπως δεν κατέχουμε τη γενεαλογία του Μελχισεδέκ, κατ᾿ ανάλογο τρόπο δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι γνωρίζουμε τη «γενεαλογία» δηλαδή τον τρόπο υπάρξεώς του Υιού και Λόγου του Θεού,

χωρίς αρχή και τέλος, ως Θεός.

Κατ’ επέκταση ο Ιησούς Χριστός «μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκὲς» χωρίς η ιερωσύνη του να παρέλθει ή να φθαρεί ποτέ. Ο συγγραφέας της προς Εβραίους τον αντιμετωπίζει με μεγάλο σεβασμό και τον κατανοεί, όπως και η κατοπινή πατερική γραμματεία, ως τυπολογική παρουσίαση/προτύπωση του Χριστού στην Παλαιά Διαθήκη.

Μάλιστα, η (αρχ-)ιερωσύνη που κατέχει ο Χριστός συνδυάζεται με αυτή του ιερέα της Σαλήμ και θεωρείται ότι υπάρχει εις τον αιώνα ακολουθώντας την ίδια τάξη. Αναμφίβολα η αναφορά αυτή είναι από τις πλέον τιμητικές για άνθρωπο και εξηγεί τη συνήθεια των αγιογράφων να αγιογραφούν τον Μελχισεδέκ στο σκευοφυλάκιο, δηλαδή στο χώρο που, κατά την παράδοση ενδυόταν τα άμφιά του ο ιερέας (ή ο αρχιερέας), και σήμερα, καθώς δεν υπάρχει πλέον σκευοφυλάκιο, στα νότια της Αγίας Τράπεζας, σε μία κόγχη που βρίσκεται διαμετρικά με την πρόθεση, όπου πάλι υπάρχει χώρος για την ένδυση των κληρικών. Αυτή η εικόνα θύμιζε και θυμίζει στους κληρικούς το βάρος της ιερωσύνης που φέρουν στους ώμους τους.

Κλείνοντας το παρόν σημείωμα επιβάλλεται να αναφέρουμε τη σημαντικότατη για τη μελέτη των σχετικών με τον Μελχισεδέκ θεμάτων διδακτορική διατριβή του Μίρκο Τομάσοβιτς με τίτλο «Ο Μελχισεδέκ και το μυστήριο της ιερωσύνης του Ιησού Χριστού» (εισηγητής του θέματος ο Ομότιμος καθ. της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιος Γαλίτης), καθώς και τις αναφορές του Γιώργου Γρατσέα στο υπόμνημά στην προς Εβραίους επιστολή και σε σχετικά άρθρα του.

Εξελληνισμός της Παλαιστίνης κατά την εποχή του Χριστού

Ετικέτες

Ιερουσαλήμ, Πάνειον Όρος, Συρία, επιγραφές, εβραϊκή γλώσσα, ελληνική γλώσσα, οστεοφυλάκια

Ἀπὸ τὸ 200 π.Χ. ἔτος κατὰ τὸ ὁποῖο ἡ Παλαιστίνη, μετὰ τὴ μάχη στὸ Πάνειον Ὄρος ἀνάμεσα στοὺς Σελευκίδες καὶ στοὺς Πτολεμαίους, προσαρτήθηκε στὸ κράτος τῶν Σελευκιδῶν τῆς Συρίας, επιγόνων τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, παρατηρεῖται μία ἐντονώτατη ἀλληλεπίδραση ἀνάμεσα στὸν ἑλληνισμὸ καὶ στὸν ἰουδαϊσμό.

Μία ἀπὸ τὶς συνέπειες αὐτῆς τῆς ἀλληλεπίδρασης ἦταν οἱ ἑλληνιστὲς Ἰουδαῖοι, οἱ ὁποῖοι ἂν καὶ εἶχαν ἀνατραφεῖ μὲ τὶς ἐπιταγὲς τοῦ μωσαϊκοῦ Νόμου εἶχαν ἐνσωματώσει σὲ αὐτὸν πλῆθος ξένων, κυρίως ἑλληνικῶν στοιχείων. Ὁ βαθμὸς ἐξελληνισμοῦ τοῦ ἰουδαϊσμοῦ ἦταν σημαντικός, ἤδη ἀπὸ τὴν προμακκαβαϊκὴ περίοδο καὶ παρὰ τὶς προσπάθειες τῶν Μακκαβαίων δὲν ἀνακόπηκε οὔτε ἀπὸ τὴν ἐπανάστασή τους καὶ ἔπειτα.

Οἱ ἑλληνοϊουδαϊκὲς σχέσεις κατὰ τὸν 2^ο π.Χ. αἰῶνα ἀποτελοῦν παράδειγμα ἔντονης ἀλληλεπιδράσεως πολιτισμῶν. Στὴν πραγματικότητα αὐτὴ ἡ μείξη δὲν ἐμφανίσθηκε ξαφνικά, οὔτε ξεκίνησε ἀπὸ τὴν κατάκτηση τῆς γῆς τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τὸ Μ. Ἀλέξανδρο. Εἶχε προηγηθεῖ μακρὰ προπαρασκευὴ μέσῳ τοῦ ἐμπορίου καὶ τῶν μισθοφόρων, οἱ ὁποῖοι στὴν πλειοψηφία τους ἦταν Ἕλληνες.

Μὲ τὴν ἔναρξη τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς τὰ σημάδια τῆς ἐπιδράσεως πύκνωσαν καὶ ἔγιναν σαφέστερα ὁρατά. Τὸ πρῶτο καὶ ἰδαίτερα σημαντικὸ σημεῖο ἦταν ὁ ἐμπλουτισμὸς τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσας μὲ πλῆθος ἑλληνικῶν λέξεων. Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα εἰσχώρησε ἰδιαίτερα βαθιὰ στὶς ἀνώτερες κοινωνικὰ καὶ οἰκονομικὰ πληθυσμιακὲς ὁμάδες καὶ ἀπὸ τὸ μέσο τοῦ 3^ου π.Χ. αἰῶνα ἐξαπλώθηκε σὲ εὐρύτερα στρώματα. Ἡ ταλμουδικὴ γραμματεία περιέχει περισσότερες ἀπὸ 2.500-3.000 ἑλληνικὲς λέξεις, ἐνῶ ἀκόμη καὶ ἀρχιερεῖς ἔφεραν ἑλληνικὰ ὀνόματα (Ἰάσων, Μενέλαος, Ὀνίας).

Χαρακτηριστικὰ τῆς ἔκτασης τοῦ ἐξελληνισμοῦ τῆς Παλαιστίνης εἶναι τὰ στοιχεῖα ποὺ μᾶς παρέχει ἡ μελέτη τῶν ἐπιγραφῶν ποὺ ἡ ἀρχαιολογικὴ σκαπάνη ἀπεκάλυψε στὰ ὀστεοφυλάκια τῆς Ἰερουσαλήμ. Ἡ συνήθεια τῆς ἀποθέσεως τῶν ὀστῶν σὲ πήλινα ἢ λίθινα ὀστεοφυλάκια προέρχεται ἀπὸ τοὺς φαρισαϊκοὺς κύκλους, οἱ ὁποῖοι ἀνέμεναν ἐνσώματη ἀνάσταση, σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς Σαδδουκαίους, καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ διατηροῦσαν τὰ κατάλοιπα τοῦ σώματος γιὰ τὴ στιγμὴ τῆς ἐγέρσεως.

Φαίνεται ὅτι ὀστεοφυλάκια ἄρχισαν νὰ χρησιμοποιοῦνται ἀπὸ τὸ 20-15 π.Χ.. Πολὺ ἐνδιαφέρον ὑλικὸ ἀπὸ 897 ὀστεοφυλάκια περιλαμβάνει τὸ ἔργο τοῦ L.Y. Rahmani A Catalogue of Jewish Ossuaries in the Collections of the State of Israel, τὸ ὁποῖο ἐκδόθηκε τὸ στὴν Ἰερουσαλὴμ ἀπὸ τὴν Ἀρχαιολογικὴ Ὑπηρεσία τοῦ Ἰσραήλ. Ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν 897 ὀστεοφυλακίων ποὺ μελετήθηκαν τὰ 233 εἶναι ἐνεπίγραφα καὶ προέρχονται ἀπὸ τὴν περίοδο ἀνάμεσα στὸ θάνατο τοῦ Ἡρώδη (4 π.Χ.) καὶ στὴν καταστροφὴ τῆς Ἰερουσαλὴμ ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους (70 μ.Χ.). Ἀπὸ αὐτὰ τὰ 143 ἔχουν ἰουδαϊκὲς ἐπιγραφές, τὰ 73 ἑλληνικές, 14 ἢ 15 εἶναι δίγλωσσα, τὰ 2 λατινικὲς καὶ 1 ἀπὸ τὴν Παλμύρα.

Δηλαδὴ ποσοστὸ 38% τοῦ συνόλου ἔφερε ἑλληνικὴ ἢ δίγλωσση ἐπιγραφή. Ἀντιστοίχως, ἀπὸ τὰ 147 ὀνόματα ποὺ καταγράφονται τὰ 53 εἶναι ἑλληνικά, 80 ἑβραϊκὰ καὶ 7 λατινικά.

Τὸ 1989 ἀνακαλύφθηκαν στὴν κοιλάδα Κιδρὼν 23 ὀστεοφυλάκια, τὰ ὁποῖα ἐκδόθηκαν τὸ 1996 ἀπὸ τοὺς G. Avni καὶ Z. Greenhut σὲ τόμο μὲ τίτλο The Akeldama Tombs: Three Burial caves in the Kidron Valley. Ἀπὸ αὐτὰ τὰ 13 ἔχουν ἑλληνικὲς ἐπιγραφές, τὰ 5 ἑβραϊκὲς καὶ τὰ 5 εἶναι δίγλωσσα. Τὰ ποσοστὰ σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση εἶναι 56% ἑλληνικές, 22% ἑβραϊκὲς καὶ 22% δίγλωσσες ἐπιγραφές. Ἄρα τὸ 78% περιεῖχε ἑλληνικὲς καὶ μόνο τὸ 22% ἀποκλειστικὰ ἑβραϊκές.

Ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ὅταν στὴν Ἰερουσαλήμ, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε τὸ κέντρο τοῦ ἰουδαϊσμοῦ ὑπῆρχε τέτοιας ἔκτασης ἐπίδραση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ἡ ἐπίδρασή του στὶς κοινότητες τῆς διασπορᾶς ἦταν ἰδιαίτερα ἔντονη. Ἡ λατρεία καὶ ἡ προσευχὴ στὶς συναγωγὲς αὐτῶν τῶν κοινοτήτων γινόταν παράλληλα στὴν ἑλληνικὴ καὶ τὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα. Κατὰ τὸν 1^ο π.Χ. αἰῶνα ὁ ραββὶ Γαμαλιὴλ εἶχε 500 μαθητὲς τῆς ἑλληνικῆς σοφίας καὶ 500 τῆς Τορά. Αὐτὸ δείχνει τὴν ἀδιαμφισβήτητη ἐπίδραση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καὶ ἀποδοχὴ αὐτῆς τῆς καταστάσεως ἀπὸ προσωπικότητες ἐγνωσμένου κύρους, ὅπως ὁ Γαμαλιήλ. Παρ’ ὅλα αὐτὰ οἱ Ἰουδαῖοι δὲν ἀπώλεσαν τὴν ἐθνική τους συνείδηση καὶ τὴν ἀντίστοιχη πολιτιστική τους ταυτότητα.

Ὑπάρχουν πολλὰ παραδείγματα ποὺ παρουσιάζουν τὴν ἐκταση τοῦ ἐξελληνισμοῦ τῆς Παλαιστίνης κατὰ τὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχή. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ εἶναι τὸ ἀκόλουθο:

Κατὰ τὸ ἔτος 175 π.Χ. ὁ ἀρχιερέας Ἰάσων ἵδρυσε «γυμνάσιο» στὴν Ἰερουσαλήμ, σὲ περιοχὴ πλησίον τοῦ Ναοῦ. Τὸ «γυμνάσιο» ἦταν ἕνας πολύπλευρος θεσμός, ὁ ὁποῖος περιελάμβανε τὴν καλλιέργεια τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ (γλώσσα, διανόηση, ἄθληση, τέχνη, ἤθη) καὶ τὴν προώθησή του σὲ περιοχὲς ποὺ δὲν εἶχε ἐξαπλωθεῖ. Ἡ ἵδρυση «γυμνασίου» ἀποτελοῦσε δήλωση τῆς ἐπιθυμίας μίας πόλεως νὰ χαρακτηριστεῖ ἑλληνική. Στὴν Ἰερουσαλήμ, κατὰ τὸ Β´ Μακκαβαίων, ὄχι ἁπλῶς οἰκοδομήθηκε «γυμνάσιο», ἀλλὰ ἡ θέση του ἦταν δίπλα στὸ Ναό, σὲ τέτοιο σημεῖο ποὺ ἡ ἀκάθαρτη ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς πρακτικὲς περιοχὴ δὲν μποροῦσε νὰ ἀπομονωθεῖ, ἀλλὰ ἐπηρέαζε καὶ τὸ πλάτωμα τοῦ Ναοῦ. Τὸ Β´ Μακκαβαίων, θέλοντας νὰ δείξει τὴν ἔσχατη ἀλλοτρίωση ποὺ εἶχε ἐπέλθει, σημειώνει τὰ ἑξῆς: «μηκέτι περὶ τὰς τοῦ θυσιαστηρίου λειτουργίας προθύμους εἶναι τοὺς ἱερεῖς ἀλλὰ τοῦ μὲν νεὼ καταφρονοῦντες καὶ τῶν θυσιῶν ἀμελοῦντες ἔσπευδον μετέχειν τῆς ἐν παλαίστρῃ παρανόμου χορηγίας μετὰ τὴν τοῦ δίσκου πρόσκλησιν» (4:14). Ὁ ἴδιος ὁ ἀρχιερέας Ἰάσων πῆρε ἄδεια ἀπὸ τὸν Ἀντίοχο Δ´ νὰ ἐπανιδρύσει τὴν Ἰερουσαλὴμ ὡς ἑλληνικὴ «πόλιν». Αὐτὸ σήμαινε ὅτι πολλὰ θὰ ἄλλαζαν. Μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες ἀλλαγὲς ἦταν ὅτι ἡ ἐκπαίδευση τῶν νέων δὲν θὰ βασιζόταν πλέον στὴν ἐκμάθηση τοῦ Νόμου, ἀλλὰ θὰ ἀκολουθοῦσε τὰ πρότυπα τῆς Ἑλλάδας.

Τὰ χρόνια ποὺ ἀκολούθησαν τὴ μακκαβαϊκὴ ἐπανάσταση ἔγινε σοβαρὴ προσπάθεια νὰ ἀλλάξουν αὐτὲς οἱ συνήθειες, χωρὶς ὅμως ποτὲ νὰ ἐξαλειφθοῦν πλήρως.

Μία ποιητικὴ ἀναφορὰ στὴν ἔννοια τοῦ προσώπου

Ετικέτες

πρόσωπο, Ηλιακός Λύχνος, Νικηφόρος Βρεττάκος

Συχνὰ ἡ ποιητικὴ γραφίδα κατορθώνει νὰ προσεγγίσει, χάρη στὴν εὐαισθησία τοῦ ποιητῆ, σημαντικὰ θέματα ποὺ σὲ ἄλλη περίπτωση θὰ ἀπαιτοῦσαν πολλὲς πυκνογραμμένες σελίδες γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ τὸ ίδιο ἀποτέλεσμα.

Στὴ συλλογὴ ποιημάτων τοῦ Νικηφόρου Βρεττάκου μὲ τὸν τίτλο «Ἡλιακὸς Λύχνος», ἡ ὁποία ἐκδόθηκε τὸ 1984, ὑπάρχει τὸ ἀκόλουθο ποίημα μὲ τὸν τίτλο «Πρόσωπο μὲ Πρόσωπο»:

 Βλεπόμαστε πρόσωπο μὲ πρόσωπο,

Κύριε· τόσο εἶσαι κοντά μου.

Ὅταν ἀνοίγω τὸ παράθυρο ὅποια

ὥρα κι ἂν εἶναι, βλεπόμαστε.

Ἔχω τὰ μάτια μου κι ἔχεις κι ἐσὺ

ὅλου τοῦ γύρω μας κόσμου

τὰ μάτια. Τὰ λουλούδια μὲ βλέπουν.

Κάθε ποὺ ἀγκαλιάζω ἕναν

ἄνθρωπο, Κύριε, θαρρῶ

πὼς κρεμιέμαι ἀπὸ τὸ λαιμό σου.

 Σὲ αὐτὸ τὸ σύντομο κείμενο μποροῦμε, μέσα ἀπὸ μία διαφορετικὴ γλώσσα, νὰ διακρίνουμε ὅλα τὰ κύρια χαρακτηριστικὰ τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας τοῦ προσώπου:

1. Ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ σὲ κάθε πλήρη σχέση λειτουργεῖ τὸ μυστήριο τῶν ὀφθαλμῶν. Κοιτάζοντας τὸν ἄλλο στὰ μάτια βλέπουμε στὴν ψυχή του. Αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν ἐπικοινωνία τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ Θεοῦ. Ὁ πρῶτος στίχος δηλώνει τὴν δυνατότητα τῆς ἄμεσης ἐπικοινωνίας ἀνάμεσα στὸν ἄνθρωπο καὶ στὸ Θεό, ἡ ὁποία γίνεται ἀπρόσκοπτα καὶ φανερώνει τὴν ἐγγύτητα τῶν συμμετεχόντων σὲ αὐτή. Μέσο γι’ αὐτὴ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὴν προσευχή, ἡ ὁποία ἔχει τὸ χάρισμα νὰ καταργεῖ τὶς ἀποστάσεις καὶ νὰ ἑνώνει τὸν ἄνθρωπο μὲ τὸ Δημιουργό του.

2. Ὁ Θεὸς εἶναι διαθέσιμος σὲ κάθε στιγμὴ γιὰ νὰ δεχθεῖ τὴν προσευχή μας. Ὅποια ὥρα, κυριολεκτικὰ καὶ μεταφορικά, καὶ ἂν στραφοῦμε πρὸς Αὐτὸν τείνει εὐήκοον οὔς καὶ ἀποδέχεται τὸ αἴτημά μας γιὰ ἐπαφή, τὴν ἐπιθυμία μας νὰ τὸν γνωρίσουμε καλύτερα.

3. Ἡ ἐπικοινωνία μὲ τὸ Θεὸ περνᾶ μέσα ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τὸ συνάνθρωπο. Ἂν δὲν ἀγαπήσω τὸν ἀδελφό μου, εἶναι μάταιο νὰ ὑποστηρίζω ὅτι ἀγαπῶ τὸν Θεό μου. Ἡ ἀποκατάσταση τῶν σχέσεων μὲ τὸ Θεὸ δηλώνεται, ἐφαρμόζεται στὸν καθημερινὸ ἀγώνα γιὰ ἀποκατάσταση τῶν σχέσεων μὲ τὸν ἔτερο, τὸν ἀδελφό μου. Στὸν Παράδεισο διακόπηκε ἡ σχέση μὲ τὸ Θεό, ἀλλὰ ταυτόχρονα καὶ μὲ τὸν ἑαυτό μας, τὸ συνάνθρωπο καὶ τὴν λοιπὴ κτίση. Ἀπὸ τὸ σημεῖο αὐτὸ καὶ ἔπειτα ὁ καθένας θέτει ὑπεράνω τὸν ἄλλων τὸν ἑαυτό του καὶ ἀπὸ τὴ διαστροφὴ αὐτὴ πηγάζουν τὰ προβλήματα.

4. Ἡ διαπίστωση τοῦ ποιητῆ ὅτι ἀκόμη καὶ τὰ λουλούδια τὸν βλέπουν δηλώνει τὴν ἀποκατάσταση τῶν διασπασμένων σχέσεων. Γιὰ τὸν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ ὁ φυσικὸς κόσμος παύει νὰ ἀποτελεῖ κίνδυνο καὶ ἀπειλή. Ἀντιστοίχως, ὁ ἄνθρωπος ποὺ βρίσκεται στὴν ὁδὸ τῆς θεώσεως, ἀντιμετωπίζει μὲ ἀπόλυτο σεβασμὸ τὸ φυσικὸ περιβάλλον. Στὴν ἐπανασύνδεση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεὸ ἐντοπίζεται ἡ πλήρης καὶ ριζικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος τῆς καταστροφῆς τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ τὸ ἐπιτύχει μόνο ὅποιος γίνει «πρόσωπο», ὅποιος μάθει νὰ ἀγαπάει.

5. Ὁ κάθε ἄνθρωπος ἀποτελεῖ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Κάθε φορὰ ποὺ ἐκδηλώνεται ἡ ἀγάπη μας πρὸς κάποιον συνάνθρωπό μας τὴν ἐκδηλώνουμε πρὸς τὸν Θεό μας. Ἡ σχέση αὐτὴ δὲν ἐξαντλεῖται σὲ μία εὐγενικὴ ἀνοχὴ πρὸς τὸν ἄλλο, ἀλλὰ ἑστιάζεται στὴν προσπάθεια νὰ ἀγαπήσουμε τὸν ἀδελφό μας ὅπως τὸν ἑαυτό μας.

 Ὅλα αὐτὰ τὰ σημαντικότατα δηλώνονται μὲ ἰδιαίτερα λιτό, ἄμεσο καὶ καθημερινὸ τρόπο ἀπὸ τὸ Νικηφόρο Βρεττάκο, ὁ ὁποῖος ἀξιοποιώντας τὸ ποιητικό του χάρισμα, λέει πολλὰ μὲ λίγα λόγια παρουσιάζοντας τὴν ἔννοια τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν ἕτερο σὲ ὅσο τὸ δυνατὸ περισσότερες διαστάσεις της.

Ἡ θεϊκὴ μορφὴ ποὺ ἀναδύεται ἀπὸ τὸ κείμενό του εἶναι ὁ προσωπικὸς Θεὸς τῆς ἀγάπης, ὅπως φανερώθηκε ἤδη ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ὅπως κηρύχθηκε ἀπὸ τὸ Σαρκωμένο Λόγο, ὅπως ἀποκαλύπτεται μέσα ἀπὸ τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας καὶ γνωρίζεται στοὺς βίους τῶν ἁγίων τῆς πίστεώς μας.

Εἶναι ὁ Θεὸς ὁ ὁποῖος καλύπτει τὴν ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου νὰ γνωρίσει καὶ νὰ ἀγαπήσει τὸν πλησίον, ὁ ὁποῖος δὲν εἶναι ἡ κόλαση, ὁ ἐχθρός, ὁ ἀντίπαλος, ὅπως κατὰ καιροὺς ὑποστηρίζουν κάποιοι, ἀλλὰ ἡ δυνατότητα καὶ ἡ ἀφορμὴ τῆς σωτηρίας.

«Οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ’ ὑπὲρ δοῦλον, ἀδελφὸν ἀγαπητόν»

Ετικέτες

Επιστολές, Εκκλησία, Καινή Διαθήκη, Κολοσσές, Παύλος, Φιλήμων, δούλος, ελεύθερος

Στις 22 Νοεμβρίου η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του αγ. αποστόλου Φιλήμονος, της αγ. Απφίας και του αγ. Αρχίππου, ενώ στις 15 Φεβρουαρίου του αγ. απ. Ονησίμου. Οι πρώτοι ήταν μέλη της Εκκλησίας των Κολοσσών και είχαν κατηχηθεί από τον απ. Παύλο και ο τελυταίος δούλος του Φιλήμονα.

Η επιστολή που ο απ. Παύλος απευθύνει προς τον τελευταίο αποτελεί το μικρότερο κείμενο της Καινής Διαθήκης με μόλις 25 στίχους. Πρόκειται για ένα προσωπικό κείμενο, το οποίο γράφεται από τον απόστολο των εθνών, κατά πάσα πιθανότητα, από την Έφεσο κατά την περίοδο που ήταν φυλακισμένος εκεί.

Στη φυλακή ο απόστολος συνάντησε τον Ονήσιμο, ο οποίος είχε δραπετεύσει από το σπίτι του κυρίου του, του Φιλήμονα, είχε συλληφθεί και πλέον ήταν συνδέσμιος του Παύλου. Ο δούλος αυτός δέχτηκε μέσα από τη διδασκαλία του Παύλου το μήνυμα του ευαγγελίου και απελευθερώθηκε από τη φυλακή, ίσως με τη βοήθεια των πιστών της Εφέσου, με το σκοπό να επιστρέψει στο σπίτι του κυρίου του. Η επιστολή που απευθύνεται στο Φιλήμονα από τον απόστολο έχει σκοπό να του εξηγήσει ότι ο δραπέτης δούλος, ο οποίος κατά την πρακτική της εποχής έπρεπε να υποστεί τρομερή τιμωρία, επέστρεφε οικειοθελώς στο σπίτι του κυρίου του, καθώς στη φυλακή έγινε Χριστιανός.

Από την άλλη μεριά ο Φιλήμων, ως μέλος της Εκκλησίας, είχε υποχρέωση να τον υποδεχθεί πλέον, ως αδελφό και όχι ως δούλο (στίχος 16).

Εδώ εντοπίζουμε το κέντρο βάρους της συγκεκριμένης επιστολής και το λόγο για τον οποίο, ένα, κατά τα φαινόμενα, ιδιωτικό κείμενο, ενσωματώθηκε στον κανόνα της Καινής Διαθήκης.

Με τη φράση που προτάξαμε ως τίτλο του κειμένου συντελείται μία αθόρυβη επανάσταση από τον απ. Παύλο: καταργεί τη δουλεία όχι ως θεσμό, αυτό δεν είχε την απαραίτητη εξουσία να το κάνει ή θα ήταν ουτοπικό για την εποχή του, αλλά στην ουσία της. Ο δούλος σε ένα χριστιανικό σπιτικό δεν ήταν πλέον δούλος. Ήταν αδελφός. Η νομική σχέση ανάμεσά τους συνεχιζόταν αμετάβλητη, αλλά η προσωπική σχέση είχε αλλάξει πλήρως. Ο δούλος, κατά την ανθρωπολογία πολλών αρχαίων σοφών, με το που εξανδραποδιζόταν έχανε, μαζί με την ελευθερία του, την ανθρώπινη υπόστασή του. Πλέον αντιμετωπιζόταν ως υπάνθρωπος, χρήσιμος για τη διεκπεραίωση διαφόρων εργασιών, αλλά ουσιαστικά ανύπαρκτος νομικά, κοινωνικά και ανθρώπινα.

Ο απόστολος για τη φράση «οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ’ ὑπὲρ δοῦλον, ἀδελφὸν ἀγαπητόν» επιτυγχάνει τρία βασικά δεδομένα που αλλάζουν τη στάση του χριστιανικού κόσμου απέναντι στους δούλους:

1. «οὐκέτι ὡς δοῦλον». Ξεκαθαρίζει ότι πλέον, αυτός που πριν από λίγο εθεωρείτο περιουσιακό στοιχείο, απόκτημα, εργαλείο, για μία οικογένεια ή μία επιχείρηση, δεν ήταν κάτι τέτοιο.

2. «ὑπὲρ δοῦλον». Με αυτή τη φράση ανυψώνει τον Ονήσιμο, του οποίου ακόμη και το όνομα, κατά τη συνήθεια της εποχής, δήλωνε την κατάσταση δουλείας στην οποία ευρισκόταν στην τάξη των ανθρώπων. Θα λέγαμε ότι, αν και παραμένει δούλος, τον αποκαθιστά στην τάξη των ανθρώπων. Στάση, η οποία, για την εποχή εκείνη, ήταν ακατανόητη και επικίνδυνη για τη σταθερότητα της κοινωνίας, καθώς το οικονομικό σύστημά της ήταν δομημένο στο διαχωρισμό ελευθέρων ανθρώπων και δούλων.

3. «ἀδελφὸν ἀγαπητόν». Η ολοκλήρωση της φράσης του αποστόλου είναι ακόμη πιο συγκλονιστική. Παρακαλεί έντονα το Φιλήμονα να προχωρήσει σε μία ακόμη υπέρβαση. Ο δούλος του και πρώην δραπέτης πρέπει πλέον να λογίζεται ως αδελφός. Δεν είναι αρκετό να θεωρείται πλήρης άνθρωπος, σαν να ήταν ελεύθερος, αλλά πρέπει να καλύψει κάθε απόσταση που τον χωρίζει από αυτόν. Ενώ τυπικά θα παραμένει δούλος θα πρέπει να του συμπεριφέρονται ως μέλος της οικογένειάς τους. Ο Φιλήμων και η κατ’ οίκον εκκλησία του θα πρέπει να θεωρούν ισότιμο μέλος της τον Ονήσιμο, θα πρέπει να τον θεωρούν «ἀδελφὸν ἀγαπητόν». Έναν από αυτούς.

Αντίστοιχες υποχρεώσεις σεβασμού είχαν αναλάβει και οι δούλοι, όπως ο Ονήσιμος, ο οποίος πλέον πρέπει όχι απλώς να υπηρετεί τους κυρίους του, αλλά να τους αγαπά. Μάλιστα, στην ιστορία έμεινε γνωστός με το όνομα που του είχαν δώσει οι κύριοί του, καθώς κατά τη συνήθεια της εποχής, αυτός που έδινε σε κάποιον όνομα είχε εξουσία επάνω του. Ο απ. Παύλος, λοιπόν, δεν αλλάζει το όνομα του Ονήσιμου, το οποίο σημαίνει ο χρήσιμος, αυτός που μπορεί να αποφέρει κέρδος και προέρχεται από το ρήμα «ὀνίνημι» που με τη σειρά του σημαίνει κερδίζω, ωφελούμαι, βοηθώ, κάτι που θα δήλωνε την απελευθέρωσή του, αλλά χρησιμοποιεί το όνομα που έλαβε από τους κυρίους του.

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι η μικρή σε μέγεθος αυτή επιστολή αποτελεί μία βόμβα στα θεμέλια του εγωισμού και της εκμετάλλευσης του ενός ανθρώπου από τον άλλο. Απελευθερώνει δυνάμεις, οι οποίες αν δεν έχουν ως κίνητρο και κριτήριο την αγάπη είτε θα έμεναν ανενεργές είτε θα προκαλούσαν ανεξέλεκτες κοινωνικές συγκρούσεις.

Με τη στάση του, όμως, ο απ. Παύλος υπηρετεί την αγάπη, αλλά, ταυτόχρονα, απελευθερώνει τους μεν δούλους από τα δεσμά της δουλείας και την καταπίεση, τους δε κυρίους από τα δεσμά του εγωισμού, της αυταρέσκειας, της υποτίμησης του συνανθρώπου και της έλλειψης αγάπης προς τον πλησίον. Έτσι ο Φιλήμων και ο Ονήσιμος, κύριος και δούλος, τιμώνται μαζί από την Εκκλησία ως μέλη του ομίλου των Εβδομήκοντα αποστόλων.

«. . . για τέτοιους μαθητές μάλλον αξίζει να είσαι μόνο δάσκαλος και τίποτε άλλο . . .»

Ετικέτες

Ιωάννης Τοπαλίδης, Σταύρος Παπασταύρου, Τρεις Ιεράρχες, αγάπη, δάσκαλος, μαθητής

Αυτές τις μέρες που είναι αφιερωμένες στην παιδεία, στους Τρεις Ιεράρχες, στους μεγάλους αυτούς προστάτες και εμπνευστές της πολλά γράφονται, πολλά λέγονται, πολλά διαβάσαμε, όμορφα και σημαντικά για την πολύπλευρη προσφορά τους.

Παρόλα αυτά κάποιες φορές νιώθεις ότι η αποτύπωση της ποιότητας του έργου των αγίων, όλων των αγίων, δεν μπορεί να εξαντληθεί με λόγια, με αναλύσεις, με παρουσιάσεις, με καταγραφή απόψεων, με παράθεση κειμένων και τα σχετικά.

Οι Τρεις Ιεράρχες είχαν κάτι παραπάνω, κάτι ξεχωριστό, κάτι διαφορετικό που δεν τεμαχίζεται στο αναλυτικό γραφείο ενός επιστήμονα, ενός μελετητή, ενός συγγραφέα.

Αλλά τότε τι;

Από την άλλη γιατί οι Τρεις Ιεράρχες χαρακτηρίζονται προστάτες της παιδείας; Στο κάτω κάτω ήταν δάσκαλοι;

Όχι!

Κληρικοί, ασκητές, αγωνιστές κι άγιοι ήταν!

Κι όμως δεν μας παραξενεύει αυτή η σύνδεση!

Γιατί;

Ποιο είναι το σημείο που τους συνδέει με την παιδεία και το δάσκαλο;

Βρισκόμαστε στην Πνευματική εστία της Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου προς το τέλος της εκδήλωσης με την ευκαιρία της εορτής των Τριών Ιεραρχών. Στο βήμα ανεβαίνει ο συνάδελφος μουσικός (και όχι μόνο) Γιάννης Τοπαλίδης και παρουσιάζει τα παιδιά και τους άλλους συνεργάτες του μαζί με τους οποίους έντυσαν καλλιτεχνικά την εκδήλωση. Αφού με μεγάλη ευαισθησία παρουσίασε τα παιδιά που έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους είπε τα εξής:

«Συγχωρέστε με σ’ αυτό το σημείο μια λίγο πιο προσωπική αναφορά. Πρωτομπήκα στην τάξη ως δάσκαλος πριν 13 χρόνια. Ανήμερα του Αγίου Δημητρίου ήταν του 2000, όταν πολύ νωρίς το πρωί κυριολεκτικά με ξύπνησε τηλεφώνημα της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Σερρών που ζητούσε καθηγητή Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής στο μουσικό σχολείο Σερρών, για θεωρία και χορωδία. Πήγα, κάνοντας μια σκέψη ότι αν δεν μ’ αρέσει το δασκαλίκι, μπορεί και να παραιτηθώ αμέσως. Την ίδια μέρα υπέγραψα… και ο διευθυντής του σχολείου μου ζήτησε να μπω στο πρώτο πρώτο τμήμα που είχα για να μην έχει κενό. Ήταν τμήμα της β΄ τάξης. Η έκπληξη μεγάλη όπως και η αμηχανία. Αυτή η αμείλικτη αμηχανία του πρωτάρη, μπροστά στα περίεργα και διψασμένα μάτια των εφήβων.  Ένα ψηλό για την ηλικία του παιδί, ξανθός και πρασινομάτης περιφερόταν μονίμως κρατώντας ένα λαούτο. Δεν είχα συνειδητοποιήσει τι σημαίνει μουσικό γυμνάσιο και λύκειο … Αυτά τα σχολεία είναι κυριολεκτικά ένα ολοήμερο πανηγύρι, μια διαρκής γιορτή. Μετά δυο τρεις μέρες ο διευθυντής μου ανέθεσε τη σύσταση μουσικού συνόλου παραδοσιακής μουσικής με μαθητές της β΄ τάξης. Πάλι ο ξανθός ψηλός πρασινομάτης λαουτιέρης, μαζί με μια εκπληκτική τσακαλοπαρέα… Τους ζήτησα να δοκιμάσουμε να παίξουμε το «Θαλασσάκι» και το «Μήλο μου κόκκινο»… Ξεκίνησαν… Ο λαουτιέρης ήταν ο ηγέτης της ομάδας… Καθώς λέει ο Οδυσσέας Ελύτης «Είδα κι αγάλλιασα και χυθήκαν τα σπλάχνα μου». Ναι, για τέτοιους μαθητές μάλλον αξίζει να είσαι μόνο δάσκαλος και τίποτε άλλο, είπα μέσα μου… Κυρίες και κύριοι, μετά δεκατρία χρόνια, έχω την τιμή να σας παρουσιάσω τον ψηλό ξανθό πρασινομάτη λαουτιέρη, τον αξιότιμο κύριο Σταύρο Παπασταύρου από το Νέο Σκοπό Σερρών, ως συνάδελφο πλέον καθηγητή μουσικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Απόφοιτος του τμήματος Μουσικής Επιστήμης και τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με ειδίκευση στο λαούτο και την παραδοσιακή μουσική. Διπλωματούχος Βυζαντινής μουσικής, μεταπτυχιακός φοιτητής σε μουσική ακαδημία του εξωτερικού… Τον συνάντησα ξαφνικά πέρυσι σε μια εκκλησιά εδώ στην Κω! Λεβέντης. Ήρθε εθελοντικά και έφτιαξε μια εξαιρετική ορχήστρα με τα υλικά που του προσφέρθηκαν. Τον ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου. Τον ευχαριστούν και τα παιδιά της ορχήστρας που είναι αλήθεια πως δέθηκαν μαζί του».

Τελικά γιατί οι Τρεις Ιεράρχες αποτελούν πρότυπα για το δάσκαλο, αν και δεν ήταν δάσκαλοι με τη στενή έννοια; 

Μα γιατί αγάπησαν το ποίμνιό τους, γιατί αγάλλονταν για τις επιτυχίες του και ευφραίνονταν από την πρόοδό του.

Με τον ίδιο τρόπο, με τον τρόπο που μας παρουσιάζει αυτή τη σχέση ο Γιάννης Τοπαλίδης: ο δάσκαλος απέναντι στον μαθητή. Αυτό που ορίζει τη σχέση είναι η αγάπη -έτσι απλά- και ο σεβασμός. Τίποτα λιγότερο, αλλά ίσως πολλά περισσότερα από όσα φανερώνουν οι λέξεις.

Αυτό που, μεταξύ άλλων, μας προσέφεραν και μας προσφέρουν οι άγιοι Τρεις Ιεράρχες είναι η βοήθειά τους ώστε να συνειδητοποιήσουμε την αξία της αγάπης στην εκπαίδευση. Την αξία της παιδαγωγούσας αγάπης που πολλές φορές οδηγεί το δάσκαλο στην ταπείνωση και στον πόνο, που τον βοηθά να παραμερίσει την απαξίωση που υφίσταται σε ένα τιμοκρατικό κοινωνικό περιβάλλον, που τον καθιστά ικανό να αγαπήσει και να στηρίξει ακόμη και το μαθητή που από άγνοια ή αδυναμία, τον προσβάλλει και τον ειρωνεύεται.

Πρόκειται για έργο δύσκολο από τη φύση του, που το κάνει ακόμη δυσχερέστερο η συνείδηση ότι το παράδειγμα των Τριών Ιεραρχών με τις διώξεις που υπέστησαν κρύβει ένα αβέβαιο μέλλον.

Παρόλα αυτά το τολμά και δικαιώνεται, παρά τα λάθη και τις αδυναμίες του, όχι από τους λεγόμενους θεσμικούς παράγοντες, αλλά από κάποιους μαθητές του.

Ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος καὶ ἡ ἀντιοχειανὴ Ἐκκλησία

Ετικέτες

Αντιόχεια, Εκκλησία, άγ. Ευόδιος, άγ. Ιγνάτιος, απ. Πέτρος, απ. Παύλος, επίσκοπος

Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς μνήμης τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου παραθέτουμε λίγα στοιχεῖα γιὰ τὴ σχέση του μὲ τὴν τοπικὴ Ἐκκλησία προσπαθώντας νὰ ἀπαντήσουμε στὰ παρακάτω ἐρωτήματα:

Ποιὸς ἦταν ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς πόλεως; Ποιὰ θέση στὸν τοπικὸ ἐπισκοπικὸ κατάλογο κατέλαβε ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος;

Σὲ κάποιες σωζόμενες μαρτυρίες σημειώνεται ὅτι πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς Ἀντιόχειας ἦταν ὁ ἀπ. Πέτρος. Ἡ πληροφορία αὐτὴ ἀντιβαίνει στὴν πάγια πρακτικὴ τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας νὰ μὴν τοποθετεῖ ὡς ἐπισκόπους τοὺς ἀποστόλους, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἱδρύσει μία τοπικὴ Ἐκκλησία. Θὰ μποροῦσε, γιὰ παράδειγμα, ὁ ἀπ. Παῦλος νὰ θεωρηθεῖ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς πόλης τῶν Ἀθηνῶν ἢ τῆς Κορίνθου; Προφανῶς ὄχι. Ἱδρυτὴς ναι, ἐπίσκοπος, ὅμως, ὄχι.

Ἡ τελευταία βιβλικὴ μαρτυρία γιὰ τὴν παρουσία τοῦ ἀπ. Πέτρου στὴν Ἀντιόχεια ἐντοπίζεται στὴν πρὸς Γαλάτας ἐπιστολὴ στοὺς στίχους 11-14 τοῦ 2^ου κεφαλαίου, στοὺς ὁποίους περιγράφεται ἡ συνάντησή του μὲ τὸν ἀπ. Παῦλο. Αὐτὸ τὸ περιστατικὸ τοποθετεῖται στὴν ἀρχὴ τοῦ ἔτους 49, γύρω στὸ Μάρτιο. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ χρονικὸ σημεῖο καὶ ἔπειτα καμία ἀξιόπιστη μαρτυρία δὲν συνδέει τὸν ἀπ. Πέτρο μὲ τὴν πόλη αὐτή. Ἄν ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος διαδέχθηκε τὸν ἀπ. Πέτρο θὰ πρέπει, μέχρι τὸ μαρτύριό του, γύρω στὸ 115 μ.Χ., νὰ παρέμεινε ἐπίσκοπος στὴν πόλη γιὰ 65 περίπου χρόνια.

Στὸ σημεῖο αὐτό, ἐμφανίζεται ὁ ἅγ. Εὐόδιος, καθὼς κάποιες πηγὲς δέχονται τὴ διακονία του στὴ πόλη, ἀπὸ τὴν Ἀποστολικὴ Σύνοδο (τέλος 48 μ.Χ.) μέχρι τὸ 70 περίπου, γεγονὸς ποὺ ἐκλογικεύει τὸ χρονικὸ εὖρος τῆς ἐπισκοπικῆς παρουσίας τοῦ ἁγ. Ἰγνατίου σὲ αύτὴ στὸ διάστημα ἀπὸ τὸ 70 μέχρι τὸ 115 περίπου (45 ἔτη). Ὁ ἅγ. Ἱερώνυμος, μάλιστα, σημειώνει στὸ Χρονικό του, ὅτι ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος ἔγινε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως κατὰ τὸ ἔτος 68 μ.Χ..

Ἡ ἄνοδος τοῦ ἁγ. Εὐοδίου στὸ θρόνο τῆς Ἀντιόχειας δὲν μπορεῖ νὰ προσδιοριστεῖ μὲ ἀκρίβεια, ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ἡ περίοδος τῆς ποιμαντορίας τοῦ ἁγ. Εὐοδίου στὴν Ἀντιόχεια ἐκτείνεται ἀπὸ τὸ μέσον τῆς δεκαετίας τοῦ 40 μέχρι τὸ τέλος τῆς δεκαετίας τοῦ 60. Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση, γιὰ ἕνα χρονικὸ διάστημα, ὁ ἀπ. Πέτρος ἢ ἀκόμη καὶ ὁ ἀπ. Παῦλος, θὰ βρίσκονταν στὴν πόλη, ἐνῶ ὁ ἅγ. Εὐόδιος ἦταν ἐπίσκοπος.

Ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας (Χρονικὰ Λόγος Β´, PG 19.540, ἀλλὰ καὶ Ἐκκλ. Ἱστ. ΙΙΙ.22, PG 20.256C) μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ ἅγ. Εὐόδιος ἦταν ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, γύρω στὸ 44 μ.Χ., ἐνῶ ἀλλοῦ (Χρονικὰ Λόγος Β´, PG 19.545-6) τοποθετεῖ τὴν ἀνάδειξη τοῦ ἁγ. Ἰγνατίου στὸν ἐπισκοπικὸ θόνο τῆς πόλεως τὸ ἔτος 69 μ.Χ..

Στηριγμένοι σὲ αὐτὲς τὶς ἀποσπασματικὲς μαρτυρίες μποροῦμε, λοιπόν, νὰ ὑποστηρίξουμε ὅτι ὁ ἅγ. Ἰγνάτιος, παρέμεινε ἐπίσκοπος τῆς Ἀντιόχειας, διαδεχόμενος τὸν ἅγ. Εὐόδιο, ἀπὸ τὸ 69/70, περίπου, μέχρι τὸ 115, ὅταν τοποθετεῖται τὸ μαρτύριό του.

Οἱ ὑπάρχουσες μαρτυρίες, παρὰ τὴν ἰσχνότητά τους, δείχνουν ὅτι ἡ ὀρθὴ σειρὰ διαδοχῆς τῶν ποιμένων τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἀκόλουθη:

1) Ἀπ. Πέτρος, γιὰ τὸ χρονικὸ διάστημα ποὺ διέμενε στὴν πόλη, ἀλλὰ ὄχι ὡς ἐπίσκοπος,

2) Ἅγ. Εὐόδιος, ἀπὸ τὸ μέσον τῆς δεκαετίας τοῦ 40 μέχρι τὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 60,

3) Ἅγ. Ἰγνάτιος, ἀπὸ τὸ 70 μ.Χ., περίπου, ἕως τὸ ἔτος τοῦ μαρτυρίου του, κατὰ τὴν ἡγεμονία τοῦ Τραϊανοῦ (98-117) γύρω στὸ 115 μ.Χ..

Γιατὶ ὁ σπόρος νὰ πέφτει στὸ δρόμο;

Ετικέτες

κήρυγμα

Αναρωτιέμαι αν η παρακάτω ανάλυση είναι κατάλληλη για πρώτη δημοσίευση της χρονιάς. Δεν ξέρω! Αυτό που ξέρω είναι ότι υπάρχει πρόβλημα.

Πρόκειται για παλαιότερη (2007) δημοσίευσή μου στο περιοδικό «Πειραϊκή Εκκλησία» που μου θύμισε η πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση της θεολόγου Εύης Βουλγαράκη στο blog της «Ο Ήχος του Ανέμου» με τίτλο «Κήρυγμα: Μαρτυρία ή Μαρτύριο… και ποιου;«. Η αρχική αφορμή για το κείμενό μου ήταν το βιβλίο με κηρύγματα του π. Αντωνίου Πινακούλα με τίτλο «Ὁ σπόρος ποὺ ἔπεσε στὸ δρόμο» (2006) από τις εκδόσεις «‘Eν Πλῷ», αλλά και οι καταστάσεις που, λίγο πολύ ο καθένας μας έχει ζήσει ακούγοντας κηρύγματα στους ναούς μας.

«Κάθε Κυριακὴ στοὺς ναοὺς τῆς πατρίδας μας γίνονται χιλιάδες κηρύγματα. Περισσότερο ἀπὸ ἕνα ἑκατομμύριο πιστοὶ ἀκοῦν τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ γιὰ ἀρκετὲς ὧρες κάθε χρόνο. Ἂν μπορούσαμε νὰ τὰ καταγράψουμε θὰ διαπιστώναμε ὅτι θὰ καταλάμβαναν ἀρκετὰ ἑκατομμύρια σελίδες. Παρὰ ταῦτα, διαπιστώνουμε ὅτι τὰ ἀποτελέσματα δὲν εἶναι ἰδιαίτερα ἐμφανῆ ἤ, τουλάχιστον, δὲν εἶναι μετρήσιμα. Ποιὰ τὰ ὀφέλη αὐτοῦ τοῦ ὁμιλητικοῦ πλούτου; Ποιὰ τὰ πλεονεκτήματα τῆς ὁλοφάνερης βελτιώσεως τοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου τῶν ἱερέων μας;

Προσφάτως, ἔπεσε στὰ χέρια μας μιὰ συλλογὴ μὲ κηρύγματα στὶς Κυριακὲς τοῦ Εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ. Πρόκειται γιὰ τὸ βιβλίο τοῦ π. Ἀντωνίου Πινακούλα, «Ὁ σπόρος ποὺ ἔπεσε στὸ δρόμο». Τὸ βιβλίο αὐτὸ κυκλοφορήθηκε ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις «Ἐν Πλῷ» στὸ τέλος τοῦ 2006. Τὰ δεκαέξι κηρύγματα ἐκφωνήθηκαν στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Παντελεήμονα Χαλανδρίου κατὰ τὰ ἔτη 2002-2005 καί, παρὰ τὴν μεταφορά τους στὸ χαρτί, διατηροῦν τὴ ζωντάνια τοῦ προφορικοῦ ὕφους.

Στοὺς περισσότερους Ναοὺς οἱ ἱεροκήρυκες δὲν μποροῦν νὰ ξεφύγουν ἀπὸ τὴν παγίδα τῆς περιαυτολογίας, καθὼς δὲν ἐλέγχουν τὸ χρόνο τους. Αὐτὸ συμβαίνει, κυρίως, ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει δομὴ καὶ σχέδιο στὸ κήρυγμα. Μὲ αὐτὸ δὲν ὑποστηρίζουμε ὅτι τὸ κήρυγμα πρέπει πάντοτε νὰ γράφεται λέξη πρὸς λέξη, καθὼς γιὰ ἕναν πολύπειρο ἱεροκήρυκα αὐτὸ δὲν εἶναι πάντοτε ἀναγκαῖο, πρέπει, ὅμως, ὁ κάθε ὁμιλητὴς νὰ ἔχει στὸ νοῦ του κάποιο σχέδιο καὶ κάποιο στόχο. Σὲ ἀντίθετη περίπτωση πελαγοδρομεῖ καὶ δὲν βρίσκει τὸ λιμάνι. Πολλὰ κηρύγματα φέρνουν στὸ μυαλό μας τὴν εἰκόνα τοῦ πλοίου ποὺ ἐνῶ εἶναι ἕτοιμο νὰ δέσει στὸ λιμάνι, ξαφνικά, ἀλλάζει κατεύθυνση καὶ ξανοίγεται πάλι στὸ πέλαγος. Ὁ κήρυκας ἔχει καλύψει τὸ θέμα του, ἀλλὰ ἐξαίφνης θυμᾶται κάτι ἄλλο ποὺ νομίζει ὅτι ταιριάζει στὴν περίσταση καὶ ἀμέσως μετὰ κι ἄλλο κι ἄλλο ὥσπου στὸ τέλος καὶ ὁ ἴδιος καὶ τὸ ἀκροατήριό του ἔχουν ἀπολέσει τὸ μίτο.

Ἔλεγε κάποιος λαϊκὸς ἱεροκήρυκας, καθηγητὴς Πανεπιστημίου, ὅτι ἀκόμη καὶ ὁ καλύτερος ὁμιλητὴς δὲν εἶναι σὲ θέση νὰ κρατήσει τὴν προσοχὴ τοῦ ἀκροατηρίου του γιὰ περισσότερο ἀπὸ ὀκτὼ μὲ δέκα λεπτά. Εἶναι θλιβερὸ νὰ ἐκκλησιάζεσαι καί, τὴν ὥρα τοῦ κηρύγματος, στρέφοντας τὸ κεφάλι σου νὰ διαπιστώνεις ὅτι οἱ γύρω σου μετὰ τὴν παρέλευση τῶν δέκα λεπτῶν δὲν ἀσχολοῦνται πλέον μὲ τὸν κήρυκα καὶ τὸ θέμα του. Ἡ κατάσταση ἐπιδεινώνεται σὲ περιπτώσεις συνωστισμοῦ ἢ στὴν περίπτωση ποὺ ὑπάρχουν πολλὰ παιδιά. Καὶ γιὰ νὰ γίνουν τὰ πράγματα ἀκόμη χειρότερα, ὁ ὁμιλητής, κάποτε, θεωρεῖ ὑπεύθυνους τοὺς πιστοὺς καὶ κάνει παρατηρήσεις στοὺς ἴδιους καὶ τὰ παιδιά τους, χωρὶς κἂν νὰ περνᾶ ἀπὸ τὴ σκέψη του τὸ ποιὸς φέρει τὴν πραγματικὴ εὐθύνη γιὰ τὴν ἀταξία.

Στὴν ἐποχή μας εἴτε συμφωνοῦμε εἴτε διαφωνοῦμε μὲ αὐτὸ κυριαρχεῖ ἡ εἰκόνα. Ὁ ἐθισμός μας στὴν γρήγορη ἐναλλαγὴ τῶν εἰκόνων καὶ τῶν ἐννοιῶν μᾶς δυσκολεύει νὰ συγκεντρωθοῦμε σὲ ἕνα θέμα. Ἡ συνεχὴς ἀλλαγὴ τῶν καναλιῶν στὴν τηλεόραση εἶναι ἐνδεικτική. Ἔχει περάσει ἀνεπιστρεπτὶ ἡ ἐποχὴ τῶν παλαιῶν μεγάλων ἱεροκηρύκων ποὺ στόλιζαν καὶ πλούτιζαν τὸ λόγο τους ἀκολουθῶντας τοὺς κανόνες τῆς ρητορικῆς τέχνης. Τὸ κήρυγμα ἐκεῖνες τὶς ἐποχὲς λειτουργοῦσε πολύπλευρα: ἦταν εὐχαρίστηση, ἐνημέρωση, καλλιέργεια καὶ κυρίως ὑποκαθιστοῦσε τὸ βιβλίο, ποὺ ἦταν σπάνιο καὶ μόνο οἱ εὐκατάστατοι εἶχαν τὴ δυνατότητα νὰ τὸ ἀποκτήσουν. Σήμερα γιὰ ἕνα ἀποδοτικὸ κήρυγμα πρέπει νὰ ὑπάρχει σαφήνεια στὶς ἰδέες, ἁπλότητα στὸν τρόπο ἐκφορᾶς, ἀκρίβεια στὰ νοήματα, ἀποφυγὴ ἐπαναλήψεων καὶ συντομία. Κανεὶς δὲν ὑποστηρίζει ὅτι τὸ θέμα πρέπει νὰ μένει ἡμιτελές. Ἀντιθέτως, ὁ κήρυκας θὰ πρέπει νὰ ἔχει ἐπιλέξει μὲ προσοχὴ τὸ ἀντικείμενό του καί, ἐπαναλαμβάνουμε, νὰ ἐχει θέσει συγκεκριμένους στόχους.

Διαβάζοντας τὸ κείμενο τοῦ π. Ἀντωνίου Πινακούλα διαπιστώνουμε ὅτι ὑπάρχουν αὐτὲς οἱ τόσο σημαντικὲς ἀρετές. Τὰ κηρύγματά του εἶναι σαφῆ καὶ ἡ ἔκτασή τους ἐλεγχόμενη. Δὲν ἀσχολοῦνται μὲ τὰ πάντα, ἀλλὰ ἔχουν συγκεκριμένους ἄξονες ποὺ τοὺς τηροῦν μέχρι τὸ τέλος. Ἡ γλῶσσα τους δὲν εἶναι φορτωμένη μὲ περιττὰ στολίδια, ἀλλὰ διατηρεῖ τὴν ἁπλότητα χωρὶς νὰ χάνει τὴν ἀκρίβεια, διασώζει τὴν ὀμορφιά χωρὶς νὰ κουράζει τὸν ἀκροατή.

Ὅλα τὰ κηρύγματά του ἔχουν ἕνα κεντρικὸ θέμα ποὺ τὸ ἀναπτύσουν χωρὶς νὰ ἐκφυλίζονται σὲ ἀνούσια καὶ κουραστικὴ ἠθικολογία. Σὲ κάποιες περιπτώσεις ἡ προσέγγιση εἶναι τόσο. πρωτότυπη ποὺ κυριολεκτικὰ μᾶς ἐντυπωσιάζει. Στὴν παραβολὴ τοῦ καλοῦ Σαμαρείτη ξεφεύγει ἀπὸ τὴ συνηθισμένη ἠθικὴ ἀντιμετώπιση καὶ ἐπιχειρεῖ μιὰ πολὺ βαθύτερη ἀνάλυση. Οἱ δύο πρῶτοι περαστικοί, ὁ ἱερέας καὶ ὁ λευΐτης, δὲν θεωροῦνται παραβάτες τοῦ Νόμου, ἀλλὰ τηρητές του. Ὁ συγγραφέας τονίζει ὅτι ἀπὸ εὐσέβεια δὲν πλησίασαν τὸ θύμα τῶν ληστῶν, καθὼς νόμισαν ὅτι ἦταν νεκρός. Σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση δὲν ἔπρεπε νὰ τὸν ἀγγίξουν γιὰ νὰ διατηρήσουν τὴν καθαρότητά τους. Παρουσιάζονται, λοιπόν, ὡς δεσμευμένοι ἀπὸ τὸ Νόμο, ὁ ὁποῖος δὲν τοὺς δίνει τὴ δυνατότητα νὰ ἐξασκήσουν τὴν ἀγάπη ἡ ὁποία σώζει. Εἶναι καὶ αὐτοὶ σὰν τὸν «ἐμπεσόντα» στοὺς ληστές: ἀδύναμοι καὶ μισοπεθαμένοι. Ἔρχεται, τότε, ὁ ξένος, ἐλεύθερος ἀπὸ τὸ νόμο, καὶ κατορθώνει νὰ κάνει πράξη τὴν ἀγάπη. «Οὐκ ἦλθον καταλῦσαι ἀλλὰ πληρῶσαι». Μὲ αὐτὴ τὴ θεώρηση διασώζεται το κῦρος καὶ ἡ ἀξία τοῦ Νόμου καὶ τῶν ὑπηρετῶν του, ἀλλὰ μέχρι τοῦ σημείου ποὺ τὴ θέση του παίρνει ὁ Χριστός.

Σὲ κάθε περικοπὴ συναντοῦμε μιὰ παρόμοια προσέγγιση, ὅπως γιὰ παράδειγμα στὴν περίπτωση τῆς συγκύπτουσας, στὴν ὁποία ὁ συγγραφέας ἐμμένει στὴ στάση τοῦ ἀρχισυνάγωγου ποὺ παρουσιάζεται νὰ φθονεῖ τὸν Ἰησοῦ. Μιὰ ἄλλη πρωτότυπη παρουσίαση εἶναι αὐτὴ τῆς παραβολῆς τῶν δέκα λεπρῶν, στὴν ὁποία τονίζει ὅτι ἡ λέπρα γιὰ τὸν ἀρχαῖο Ἰσραὴλ ἦταν πολὺ ἀποκρουστική, διότι ἐθεωρεῖτο πνευματικὴ ἀσθένεια. Παραθέτει, μάλιστα, τὴν περίπτωση τοῦ ἰσχυροῦ βασιλιᾶ Ὀζία, ὁ ὁποῖος ἀσθένησε μετὰ ἀπὸ καταπάτηση τοῦ θεϊκοῦ Νόμου καὶ ἀπὸ τὸ σημεῖο αὐτὸ κι ἔπειτα ἔχασε τὸ κῦρος του ἀνάμεσα στοὺς συμπατριῶτες του. Πολὺ ἐνδιαφέρον ἔχει ἡ ἕκτη Κυριακή, ποὺ ὁ Ἰησοῦς πηγαίνει στὴ χώρα τῶν Γαδαρηνῶν. Ἡ σύγκρουση μὲ τὰ δαιμόνια ἀντιμετωπίζεται ὡς σύγκρουση ἀνάμεσα στὸ Θεὸ ποὺ ἐπιβάλλει τὴν τάξη καὶ στὸν διάβολο, ὁ ὁποῖος, ὡς αἰώνιος ἀντίπαλος τοῦ ἀνθρώπου προσπαθεῖ νὰ τὴν ἀναιρέσει καὶ νὰ ἐπαναφέρει τὸ ἀρχέγονο χάος.

Μὲ χαρὰ ὑποδεχόμαστε τέτοιες προσπάθειες, οἱ ὁποῖες βοηθοῦν ὅλους μας νὰ κάνουμε ἕνα περαιτέρω βῆμα στὴν κατανόηση τῶν ἱερῶν εὐαγγελικῶν περικοπῶν, χωρὶς νὰ τὶς περιορίσουμε σὲ στείρα, κουραστικὴ καί, ἐν τέλει, ἀνούσια ἠθικολογία. Μακάρι ὁ π. Ἀντώνιος νὰ μᾶς δώσει καὶ ἄλλους παρόμοιους καρπούς καὶ νὰ βρεῖ πολλοὺς μιμητές.»

«Δεν μπορούσαν να τον αντιμετωπίσουν»

Ετικέτες

Εκκλησία, Ισραήλ, Ιερουσαλήμ, Μεσίας Χριστός, Συνέδριο, άγ. Στέφανος, αγαπάτε αλλήλους, ανθρωπότητα, διώκτες, λιθοβολήσουν

Στις 27 Δεκεμβρίου, μόλις δύο μέρες μετά τα Χριστούγεννα, ενώ η ανθρωπότητα πανηγυρίζει για το χαρμόσυνο / σωτήριο γεγονός της Σαρκώσεως του Λόγου του Θεού, η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου Στεφάνου, ωσάν να θέλει να μας υπενθυμίσει ότι γέννηση (ζωή) και θάνατος πορεύονται δίπλα δίπλα.

Ο άγιος Στέφανος, όπως μας πληροφορούν οι Πράξεις, ήταν ένας από τους επτά «πλήρεις πνεύματος» πιστούς, οι οποίοι εξελέγησαν από τους αποστόλους για να διακονούν τους εξ εθνών προερχομένους πιστούς. Οι πιστοί αυτοί έμειναν γνωστοί ως οι επτά διάκονοι.

Προέρχονταν από τις ελληνιστικές κοινότητες του ιουδαϊσμού και για το λόγο αυτό η διακονία τους προσανατολίστηκε προς τους πιστούς ανάλογης προέλευσης.

Γρήγορα οι Ιουδαίοι κατάλαβαν ότι, τουλάχιστον ένας από αυτούς, ο Στέφανος, δεν θα περιόριζε το έργο και τη δράση του στην κοινωνική προσφορά, αλλά θα κήρυττε, παράλληλα, και το λόγο του Θεού με σκοπό να κατηχήσει και να βαπτίσει όσους περισσότερους μπορούσε στην πίστη που παρείχε τη σωτηρία.

Το πεδίο δράσης του ήταν ο ναός και οι συναγωγές της Ιερουσαλήμ, ιδιαίτερα οι αποκαλούμενες «των ελληνιστών», όπου σύχναζαν Ιουδαίοι προερχόμενοι, κατά κύριο λόγο, από τη διασπορά. Σε αυτούς διέδιδε το σωτήριο μήνυμα με φλογερή πίστη και ακατάβλητη αγωνιστικότητα.

Οι άρχοντες του ιουδαϊσμού, παρά τις προσπάθειές τους δεν κατόρθωσαν να ανακόψουν τη διείσδυσή του μηνύματός του στις τάξεις του λαού και για το λόγο αυτό, υιοθέτησαν άλλες μεθόδους: τον συκοφάντησαν ότι δεν σέβεται το νόμο και το ναό, όντας ένοχος απέναντι στο Θεό και το λαό Του.

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: ο άγ. Στέφανος με απαράμιλλο θάρρος και τόλμη παρουσίασε στο Συνέδριο την ιστορία του Ισραήλ αποδεικνύοντας ότι η πορεία και η αναμενόμενη κατάληξή της οδηγούσαν στο Μεσσία Χριστό, τον οποίο, όμως, οι ηγέτες του λαού σταύρωσαν.

Τα επιχειρήματα του αγίου, όχι μόνο δεν έπεισαν τους Ιουδαίους, καθώς αυτοί δεν επιθυμούσαν να πιστούν, αλλά τους εξόργισαν ακόμη περισσότερο, διότι δεν είχαν τρόπο να αντιμετωπίσουν τα επιχειρήματά του, με αποτέλεσμα να τον σύρουν έξω από το χώρο του συνεδρίου και αμέσως να τον λιθοβολήσουν με απίστευτη αγριότητα και σκληρότητα.

Η ανάμνηση του μαρτυρίου του αγ. Στεφάνου μας οδηγεί σε κάποιες σκέψεις:

1. Ο Νόμος της Παλαιάς Διαθήκης, όπως τον είχε δώσει ο Θεός, είχε κλείσει τον κύκλο του και έπρεπε να συμπληρωθεί. Χρειαζόταν κάτι άλλο για να μπορέσει να έχει νόημα και να προσφέρει στον άνθρωπο.

2. Αυτό το κάτι άλλο το προσέφερε ο Χριστός συμπληρώνοντάς τον με την καινή εντολή της αγάπης («αγαπάτε αλλήλους«).

3. Δυστυχώς η πλειοψηφία των Ιουδαίων δεν ήταν έτοιμη για αυτή την αλλαγή, γιατί πλησίαζε το Νόμο όχι πνευματικά, αλλά τυπικά.

4. Η αδυναμία των διωκτών του Αγίου να αντιμετωπίσουν το λόγο και τα επιχειρήματα του, τα οποία, μάλιστα, προέρχονταν από την ιουδαϊκή παράδοση, πολλαπλασίαζε το πάθος και το μίσος τους.

5. Και στις μέρες μας, σε έναν κόσμο που θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι ελεύθερος, συχνά επικρατούν παρόμοιες συνθήκες ανελευθερίας. Καθημερινά βασανίζονται και φονεύονται Χριστιανοί σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε ακόμη περισσότερες περιπτώσεις διώκονται, φυλακίζονται και στερούνται τα στοιχειωδέστερα δικαιώματα.

6. Κυβερνήσεις και φορείς της εξουσίας, που επιφανειακά μπορεί να παρουσιάζονται ως συμπαραστάτες και υπέρμαχοι της Εκκλησίας, συχνότατα είναι εχθροί της και την διώκουν.

Δεν μπορούμε εύκολα να πούμε γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Ίσως αυτό να συμβαίνει γιατί, και αυτοί τώρα όπως οι διώκτες του Στεφάνου τότε, «δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν» το λόγο της αλήθειας του Θεού και το κήρυγμά του για αγάπη και περιορισμό του ανθρώπινου εγωισμού.

Ο άγ. Στέφανος παραδίδοντας το πνεύμα του είδε τους ουρανούς ανοιγμένους και το Χριστό να κάθεται δίπλα στο Θεό.

Οι διώκτες του τι να είδαν άραγε τη στιγμή που άφηναν τούτο το μάταιο κόσμο;

Χρόνια πολλά!