• ΓΙΑ ΜΕΝΑ . . .
  • ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ
  • ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΚΑΤΕΒΑΣΜΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ

Θεολογικά και άλλα τινά

~ Athanasios Moustakis’ blog

Θεολογικά και άλλα τινά

Category Archives: Απαντήσεις σε απορίες

Δεν είναι λίγες οι φορές που αναζητάμε μία απάντηση και δεν την βρίσκουμε.

«ἀπὸ Ἰερουσαλὴμ καὶ κύκλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ πεπληρωκέναι τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ» (Ρωμ. 15:19)

23 Κυριακή Ιον. 2013

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

Άγιο Πνεύμα, Εκκλησία, Πράξεις Αποστόλων, Πεντηκοστή, απ. Πέτρος

Σε κάθε Θεία Λειτουργία, σε όλη τη διάρκεια του έτους, διαβάζονται πέρα από τις ευαγγελικές περικοπές και οι καθορισμένες για κάθε ημέρα και για κάθε γιορτή αποστολικές. Πρώτα διαβάζεται το αποστολικό και έπειτα το ευαγγελικό ανάγνωσμα.

Κατά την περίοδο του Πεντηκοσταρίου υπάρχει μία ιδιαιτερότητα στα αποστολικά αναγνώσματα: πρόκειται για την μοναδική περίοδο του έτους κατά την οποία όλες οι περικοπές που διαβάζονται προέρχονται από το βιβλίο «Πράξεις Αποστόλων», το οποίο προέρχεται από τη γραφίδα του ευαγγελιστή Λουκά. Εύλογο είναι να αναρωτηθούμε το λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό.

ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΤο συγκεκριμένο βιβλίο ξεκινά με την περιγραφή της Αναλήψεως του Κυρίου και συνεχίζει με την περιγραφή του γεγονότος της Πεντηκοστής. Στη συνέχεια, στα πρώτα κεφάλαια, έχουμε περιγραφή της ζωής της Εκκλησίας στη γενέθλια πόλη της Ιερουσαλήμ, τις αντιδράσεις των Ιουδαίων, το λιθοβολισμό του αγ. Στεφάνου, την μεταστροφή του διώκτη Σαύλου και τη διάδοση της πίστεως σε ολόκληρη την Παλαιστίνη. Ταυτόχρονα περιγράφεται το όραμα του απ. Πέτρου στην Ιόππη με το οποίο υποχωρούν οι όποιοι δισταγμοί υπήρχαν σχετικά με την εισδοχή στην Εκκλησία ειδωλολατρών και την οργανωμένη ιεραποστολική προσπάθεια της Εκκλησίας προς έναν μη ιουδαϊκό χώρο. Οι απ. Βαρνάβας και Παύλος στρέφονται στη νότια και ανατολική Μικρά Ασία και έπειτα αποβιβάζονται στην Κύπρο, όπου επιτελούν σημαντικό έργο. Με την επιστροφή τους στην Αντιόχεια, η οποία αποτελεί τη βάση των εξορμήσεών τους, έρχονται αντιμέτωποι με ένα καίριο πρόβλημα. Κάποιοι, οι οποίοι είχαν φτάσει στην πόλη ερχόμενοι από την Ιουδαία, διατύπωσαν την απαίτηση οι εξ εθνών προερχόμενοι πιστοί να περιτέμνονται προτού εισέλθουν στο χώρο της χάριτος, στην Εκκλησία.

Το πρόβλημα διευθετήθηκε άμεσα με τη σύγκληση της Αποστολικής Συνόδου. Από το σημείο αυτό και έπειτα ο δρόμος για την απρόσκοπτη είσοδο των πρώην εθνικών στη νέα πίστη είναι εντελώς ανοικτός. Πράγματι, τα επόμενα κεφάλαια περιγράφουν την πορεία της Εκκλησίας και σε εθνικά περιβάλλοντα και τον τρόπο που ρίζωσε το Ευαγγέλιο σε αυτά. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την άφιξη του αποστόλου Παύλου στην πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και του κόσμου ολόκληρου, τη Ρώμη.

Αν κρίναμε τις Πράξεις με τα κριτήρια που εφαρμόζουμε στην πλοκή κάποιου βιβλίου ή κάποιας κινηματογραφικής ταινίας θα διαπιστώναμε πολλά κενά. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί για παράδειγμα δεν πληροφορούμαστε σχετικά με τη δράση των αποστόλων στη Ρώμη; Γιατί δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα για τη δράση του απ. Παύλου στην Ιλλυρία και πολλά άλλα;

Τα ερωτήματα αυτά, αλλά και πλήθος άλλων μας οδηγούν στο καίριο ερώτημα του σκοπού των Πράξεων;

Μας παρέχουν οι Πράξεις μία ιστορία των πρώτων χρόνων του χριστιανισμού ή όχι; Η απάντηση είναι αρνητική.

Οι Πράξεις δεν μας δίνουν μία ιστορία του χριστιανισμού, αν και όλα τα γεγονότα που αναφέρουν έχουν ιστορική αξιοπιστία. Αυτό πού μας προσφέρουν είναι η συνοπτική παρουσίαση της διάδοσης του Ευαγγελίου στον ελληνορωμαϊκό κόσμο και της πορείας του προς το κέντρο της τότε οικουμένης, τη Ρώμη. Με την άφιξη του σε αυτή κλείνει ο πρώτος κύκλος των προσπαθειών των αποστόλων καθώς έχει γίνει πραγματικότητα η προτροπή του Κυρίου να κηρύξουν το Ευαγγέλιο παντού, σε όλους τους λαούς.

Αυτή τη νέα, την καινή πραγματικότητα που ανέτειλε με την Ανάσταση του Χριστού και το γεγονός της Πεντηκοστής παρουσιάζουν οι Πράξεις σε όλους τους αναγνώστες τους: στους νεόφυτους χριστιανούς του 1ου αιώνα, στους αγίους των μέσων χρόνων, αλλά και στους πιστούς της εποχής μας.

Αν παρατηρήσουμε τη δομή του έργου θα δούμε ότι εκτυλίσσεται σε επάλληλους κύκλους με κέντρο την Αγία Πόλη και την Πεντηκοστή.Χάρτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

Οι συνεχώς διευρυνόμενοι αυτοί κύκλοι θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ως εξής:

Η πόλη της Ιερουσαλήμ και τα περίχωρά της, η Ιουδαία, η Σαμάρεια και η Γαλιλαία, Δαμασκός και οι γύρω περιοχές, η Αντιόχεια, η Μικρά Ασία, η Ελλάδα, η Ιλλυρία, η Ρώμη και η Σπανία.

Χάρτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στον οποίο φαίνονται τα ονόματα των επαρχιών.

Οι απόστολοι έσπερναν παντού το σπόρο του Ευαγγελίου και ο Κύριος βοηθούσε να αναπτυχθεί και να καρπίσει. Στις Πράξεις αποτυπώνεται αυτή η πορεία από την Ιερουσαλήμ μέχρι τη Ρώμη. Για το λόγο αυτό, καθώς Εκκλησία χωρίς ιεραποστολικά ανοίγματα δεν νοείται, κατά την περίοδο του Πεντηκοσταρίου, ενώ ζούμε στο φως της Αναστάσεως, διαβάζουμε αποστολικά αναγνώσματα μόνο από το βιβλίο των Πράξεων. Από το βιβλίο στο οποίο περιγράφεται η πραγματοποίηση των όσων πέτυχε ο Χριστός με την Ανάστασή Του και τον τρόπο που το χαρμόσυνο μήνυμα άλλαξε τον άνθρωπο.

Μας δίνεται έτσι η δυνατότητα να απολαύσουμε αυτές τις πρώτες αναστάσιμες στιγμές του κόσμου μας και καλλιεργείται η επιθυμία να τις ξαναζήσουμε εμείς οι ίδιοι, όχι θεωρητικά και νεφελώδη, αλλά στην καθημερινότητα της ζωής μας.

Μερικές παρατηρήσεις για την απεικόνιση της Ανάστασης

08 Τετάρτη Μάι. 2013

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

El Greco, Fra Angelico, Giotto, Αναπαυσάς, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Εις Άδου Κάθοδος, Θεοφάνης ο Κρης, Ο κενός τάφος, Πανσέληνος, ανάσταση του Χριστού, Pinturicchio

Αναμφίβολα η Ανάσταση του Κυρίου είναι το πλέον σημαντικό γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας. Αλλάζει τη σχέση του ανθρώπου με το θάνατο και τον απελευθερώνει από τη δυναστευτική εξουσία του. Πρόκειται για αλλαγή, ανακαίνιση καλύτερα, της σχέσεως του με το Θεό, τον περιβάλλοντα κόσμο, το συνάνθρωπο, αλλά και τον εαυτό του.

Η ορθόδοξη Εκκλησία είχε και έχει την υποχρέωση να μεταφέρει το μηνύμα της Αναστάσεως στον κόσμο μας, ώστε να γίνει κτήμα μας. Οι τρόποι που χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί ήταν και είναι πολλοί: το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, η υμνογραφική παραγωγή, οι διδακτικότατοι βίοι των αγίων, η εικονογράφηση των ναών.

Αν θέλαμε να συνοψίσουμε τους εικονογραφικούς τύπους που συναντούμε  σε φορητές εικόνες και τοιχογραφίες θα καταλήγαμε σε τρεις ομάδες με επιμέρους παραλλαγές:

(α) «Η εις Άδου Κάθοδος». Στο κέντρο της συνθέσεως κυριαρχεί η μορφή του Χριστού, ο οποίος πατά ως νικητής στις συντριβείσες πύλες του Άδη κρατώντας από το χέρι τον Αδάμ και αποσπώντας τον από το θάνατο. Σε πολλές περιπτώσεις κρατά με δύναμη και το χέρι της Εύας εγείροντας την εκ νεκρών. Γύρω από τα κεντρικά πρόσωπα εμφανίζονται ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και το πλήθος των δικαίων της προ Χριστού εποχής, οι οποίοι πίστευσαν το κήρυγμα του Χριστού, κατά την κάθοδό Του στον Άδη (εξ ου και ο τίτλος της συνθέσεως) και σώθηκαν. Η ιδέα για τη σύνθεση αυτής της παράστασης προέρχεται από το χωρίο Αʹ Πέτρου 3:18-19 («θανατωθεὶς [ο Χριστός] μὲν σαρκὶ ζῳοποιηθεὶς δὲ πνεύματι· ἐν ᾧ καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασιν πορευθεὶς ἐκήρυξεν»). Τα επιμέρους στοιχεία της προέρχονται από παράδοση της Εκκλησίας, η οποία καταγράφηκε στο ψευδεπίγραφο Ευαγγέλιο του Νικοδήμου (έκδοση από τον Constantin von Tischendorf, Evangelia Apocrypha, Leipzig, 1853: σελ. 302-311), στο οποίο παρατίθενται, από τη γραφίδα του αγνώστου σε εμάς συγγραφέα, «λεπτομέρειες» σχετικά με το τι συνέβη στον Άδη κατά την κάθοδο και παραμονή εκεί του Κυρίου. Πέρα όμως από το ψευδεπίγραφο κείμενο που ήδη αναφέραμε η υμνογραφία των ημερών παρουσιάζει απόλυτη συμφωνία με αυτή τη σύνθεση.

Η ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΣ, ΘΕΟΦΑΝΗΣ, 1547 OLYMPUS DIGITAL CAMERA Η ΕΙΣ ΑΔΟΥ ΚΑΘΟΔΟΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ, ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΡΩΤΑΤΟΥ, 1290 ΠΕΡΙΠΟΥ.

(β) «Ο κενός τάφος». Ακολουθεί με πιστότητα τις ευαγγελικές διηγήσεις για την ταφή του Κυρίου και τα όσα την ακολούθησαν. Στη σύνθεση κυριαρχεί το κενό μνημείο, ο άγγελος και οι μυροφόρες. Σε κάποιες περιπτώσεις εικονίζονται και οι στρατιώτες που κοιμούνται.

κενός-τάφος-1024x876 anastas570 mironosite

(γ) Ο Χριστός την ώρα που εξέρχεται από τον τάφο. Μία σύνθεση δυτικής προέλευσης στην οποία εικονίζεται ο Χριστός κατά τη στιγμή της εγέρσεως, συνήθως κρατώντας ένα σημαιάκι («μπαϊράκι» το αποκαλεί ο Φώτης Κόντογλου), ενώ γύρω υπάρχουν οι έκπληκτοι ή κοιμώμενοι στρατιώτες. Ο τύπος αυτός φαίνεται να εμφανίζεται στη μεσαιωνική δύση (ίσως από τον 11ο αι.) και γίνεται περισσότερο γνωστός κατά τον 14ο αι. από τον Τζιόττο (Giotto di Bontone, 1266-1337). Μεγάλη άνθιση γνωρίσει και στην ανατολή κατά τον 16ο -18ο αι. με μεγάλη ποικιλία παραλλαγῶν, στην Κρήτη και στα Επτάνησα, ίσως λόγῳ της κυριαρχίας των Ενετών σε αυτά.

33 Giotto - La resurrezione

The Resurrection fresco, Pinacoteca Comunale, Sansepolcro, Piero della Francesca, 1463 Unknown illustrator of the 'Breviary (Book of Prayers) of Martin of Aragon, Spain, 1400's  Giotto-Resurrection-of-Christ-and-Women-at-the-Tomb 227853-el greco-1Η Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Φορητή εικόνα από τον Ναό της Αγίας Τριάδας στα Καυσοκαλύβια του Αγίου Όρους.

Επί της ουσίας, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η δυτικού τύπου εικόνα προσπαθεί να εικονίσει τη στιγμή της Αναστάσεως και τον τρόπο που το σώμα του Κυρίου εξέρχεται του μνήματος, τα οποία δεν είδε κανείς, ενώ στην «Εις Άδου Κάθοδον» με αφορμή τη βιβλική αναφορά (Αʹ Πέτρου 3:18-19), παρουσιάζεται το σώμα του Κυρίου, αλλά όχι για να απεικονίσει τη στιγμή, μα για να προβάλει το αποτέλεσμα του γεγονότος. Το αποτέλεσμα δεν είναι άλλο από τη σωτηρία του Αδάμ.

Με απλά λόγια η δυτική σύνθεση, με το Χριστό να εξέρχεται από τον τάφο, προσπαθεί να ανασυνθέσει ρεαλιστικά τη σκηνή. Αντιθέτως, η «Εις Άδου Κάθοδος» προσπαθεί να μας δείξει τα αποτελέσματα της Αναστάσεως στη ζωή μας.

Η σύνθεση του «Κενού τάφου» είναι τόσο γερά θεμελιωμένη επάνω στην ευαγγελική μαρτυρία, ώστε εκεί δεν τίθεται θέμα αξιοπιστίας ή αμφισβήτησης.

Στη σύνθεση αυτή δεν εικονίζεται το Σώμα του Κυρίου στον Άδη. Πάντως, πρέπει να τονίσουμε ότι η ενσώματη απεικόνιση του Χριστού, ο οποίος «πατεῖ τὸν Ἄδην καὶ εγείρει τὸν Ἀδὰμ» δεν ενοχλεί τον άγ. Ιωάννη Δαμασκηνό (Ελληνική Πατρολογία (PG) του J.-P. Migne 95.3165A), αλλά αντιθέτως τη θεωρεί απολύτως φυσιολογική και αποδεκτή. Μάλιστα, λίγο παρακάτω, στη στήλη 325D του ίδιου τόμου της Ελληνικής Πατρολογίας (PG) του J.-P. Migne ο άγ. Ιωάννης Δαμασκηνός προχωρά σε μία αναλυτικότερη περιγραφή της.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε τα εξής:

Η δυτική απεικόνιση περιγράφει μία φανταστικά ρεαλιστική σκηνή, την οποία αποφεύγουν να θίξουν ακόμη και οι βιβλικές αναφορές.

Οι δύο ορθόδοξες απεικονίσεις τονίζουν τα ευεργετικά αποτελέσματα της Αναστάσεως στον άνθρωπο και προσπαθούν να τα προβάλουν με έναν απλό, κατανοητό, συμβολικό, αλλά και βαθύτατα θεολογικό τρόπο. Επίσης η μία έχει βιβλική αφετηρία και η άλλη ταυτίζεται πλήρως με την ευαγγελική μαρτυρία.

Συνεπώς, αν θέλουμε να αποφύγουμε την παγίδα της εκλογίκευσης της σκηνής και της προσθήκης φανταστικών στοιχείων σε αυτή καλό θα ήταν να προχωρούμε στη διάκριση ανάμεσα στους δύο διαφορετικούς τύπους αναπαραστάσεως της Αναστάσεως του Κυρίου.

«Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ’ ἠγέρθη» (η εικόνα της Αναστάσεως)

07 Τρίτη Μάι. 2013

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

Εις Άδου Κάθοδος, Ιωάννης, Λουκάς, Μάρκος, Ματθαίος, Χριστός, ευαγγέλια, εικόνα της Αναστάσεως, κενός τάφος

Χριστός ανέστη!

 Επιθυμώντας να συμπληρώσουμε μία παλαιότερη ανάρτησή μας με τίτλο «Σύντομο σχόλιο στην εικόνα της Αναστάσεως» θεωρούμε επιβεβλημένο να αναφερθούμε στο δεύτερο τύπο της εικόνας της Αναστάσεως, η οποία εμφανίζεται στην ορθόδοξη παράδοση και διαφέρει από την εικόνα «Η εις Άδου κάθοδος». Η συγκεκριμένη εικόνα στηρίζεται πλήρως στη μαρτυρία των ευαγγελίων.

Φορητή εικόνα της Αναστάσεως ρωσικής τεχνοτροπίας.

Ας δούμε, όμως, τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα:

Κεντρικό σημείο της παράστασης είναι ο κενός τάφος και ο άγγελος που μεταφέρει το μήνυμα της εγέρσεως στις μυροφόρες.

Την εικόνα συμπληρώνουν οι Μυροφόρες και, σε λίγες περιπτώσεις οι στρατιώτες που εικονίζονται να κοιμούνται.

Η σκηνή περιγράφεται σε όλα τα ευαγγέλια (Μτθ. 28:1-7, Μρκ. 16:1-7, Λκ. 24:1-8, Ιω. 20:1-10) με μικρές παραλλαγές. Το κύριο σημείο είναι ότι στο σημείο που είχαν αποθέσει το σώμα του Κυρίου πλέον υπάρχουν μόνο τα νεκρικά σάβανα. Κάποιος μεταφέρει αυτό το εντυπωσιακό μήνυμα στους επισκέπτες.

Η Ανάσταση του Χριστού έγινε σε χρόνο που δεν είναι με ακρίβεια προσδιορισμένος, αλλά πάντως κατά τη διάρκεια της νύχτας, Νωρίς το πρωί της Κυριακής, πλησιάζουν προς το μνήμα, στο οποίο είχαν αποθέσει το νεκρό σώμα, μία ομάδα από γυναίκες, οι Μυροφόρες: «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ ἡ ἄλλη Μαρία» (Μτθ. 28:1), «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Μαρία ἡ τοῦ Ἰακώβου καὶ Σαλώμη» (Μρκ. 16:1), «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ Ἰωάννα καὶ Μαρία ἡ Ἰακώβου καὶ αἱ λοιπαὶ σὺν αὐταῖς» (Λκ. 24:10) και «Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ» (Ιω. 20:1). Το μόνο πρόσωπο που παραθέτουν και οι τέσσερεις ευαγγελιστές είναι η αγία Μαρία η Μαγδαληνή.

Τοιχογραφία από τον άγιο Νικόλαο Αναπαυσά στα Μετέωρα, Θεοφάνης ο Κρης, 1527.

Έτσι, λοιπόν, οι Μυροφόρες, ανάμεσά τους και η Παναγία, όπως δέχεται η παράδοση, εικονίζονται στις παραστάσεις της Αναστάσεως κρατώντας, μάλιστα, κάποια σκεύη, στα οποία εμπεριέχονται τα μύρα με τα οποία θα αλείψουν το σώμα του Ιησού. Συνήθως, εικονίζονται δύο μορφές, η Παναγία και η αγία Μαρία η Μαγδαληνή, ως «εκπρόσωποι» του ομίλου των Μυροφόρων. Στα πρόσωπά τους εικονίζεται η έκπληξη για το παράδοξο θέαμα που αντικρύζουν, ενώ σε κάποιες εικόνες σε αυτά διαγράφεται η αγωνία του «τίς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον ἐκ τῆς θύρας τοῦ μνημείου;» (Μρκ. 16:3). Σε μια κίνηση έκπληξης φέρνουν τα χέρια προς το πρόσωπο και στέκονται εκστατικές μπροστά στο θαύμα.

Στον κενό τάφο μπορούμε να δούμε το θέαμα που αντίκρυσαν οι Μυροφόρες: υπάρχουν μόνο τα σάβανα με τα οποία είχε τυλιχτεί το σώμα και το σουδάριο με το οποίο είχε καλυφθεί το κεφάλι. Η λεπτομέρεια των οθονίων παρατίθεται από τον ευαγγ. Λουκά, ο οποίος, μάλιστα, σημειώνει ότι τα είδε ο απ. Πέτρος, καθώς έγειρε το κεφάλι του για να ελέγξει τον τάφο: «ὁ δὲ Πέτρος ἀναστᾶς ἔδραμεν ἐπὶ τὸ μνημεῖον καὶ παρακύψας βλέπει τὰ ὀθόνια μόνα» (Λκ. 24:12), ενώ ο ευαγγ. Ιωάννης μας προσφέρει και τη λεπτομέρεια του σουδαρίου. Μάλιστα, κάνει δύο αναφορές: (α) «ὁ ἄλλος μαθητὴς [ο Ιωάννης] προέδραμεν τάχιον τοῦ Πέτρου καὶ ἦλθεν πρῶτος εἰς τὸ μνημεῖον καὶ παρακύψας βλέπει κείμενα τὰ ὀθόνια, οὐ μέντοι εἰσῆλθεν» (Ιω. 20:4-5) και (β) «ἔρχεται οὖν Σίμων Πέτρος ἀκολουθῶν αὐτῷ, καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ τὰ ὀθόνια κείμενα, καὶ τὸ σουδάριον, ὃ ἦν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, οὐ μετὰ τῶν ὀθονίων κείμενον, ἀλλὰ ἐντετυλιγμένον εἰς ἕνα τόπον» (Ιω. 20:6-7). Ακολουθώντας την τελευταία αναφορά, το σουδάριο διακρίνεται στις εικόνες από τα οθόνια και είναι τοποθετημένο ξεχωριστά.

Δίπλα στον τάφο εικονίζεται, συνήθως ένας, αλλά κάποτε και δύο άγγελοι, οι οποίοι φορούν λευκές φορεσιές. «Καὶ ἰδοὺ σεισμὸς ἐγένετο μέγας· ἄγγελος γὰρ Κυρίου καταβὰς ἐξ οὐρανοῦ προσελθὼν ἀπεκύλισε τὸν λίθον ἀπὸ τῆς θύρας καὶ ἐκάθητο ἐπάνω αὐτοῦ» (Μτθ. 28:2), «καὶ εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον νεανίσκον καθήμενον ἐν τοῖς δεξιοῖς, περιβεβλημένον στολὴν λευκήν, καὶ ἐξεθαμβήθησαν» (Μρκ. 16:5), «καὶ ἐγένετο ἐν τῷ διαπορεῖσθαι αὐτὰς περὶ τούτου καὶ ἰδοὺ ἄνδρες δύο ἐπέστησαν αὐταῖς ἐν ἐσθήσεσιν ἀστραπτούσαις» (Λκ. 24:4) και «Μαρία δὲ εἱστήκει πρὸς τῷ μνημείῳ κλαίουσα ἔξω. ὡς οὖν ἔκλαιε, παρέκυψεν εἰς τὸ μνημεῖον καὶ θεωρεῖ  δύο ἀγγέλους ἐν λευκοῖς καθεζομένους, ἕνα πρὸς τῇ κεφαλῇ καὶ ἕνα πρὸς τοῖς ποσίν, ὅπου ἔκειτο τὸ σῶμα τοῦ ᾿Ιησοῦ» (Ιω. 20:11-12). Από τις βιβλικές αναφορές οι δύο κάνουν λόγο για έναν και οι δύο για δύο αγγέλους. Τη διαφοροποίηση αυτή, η οποία είναι άνευ ουσίας, ακολουθούν και οι ορθόδοξοι αγιογράφοι.

Συνήθως, ως επιγραφή της σύνθεσης αυτής υπάρχουν τα λόγια του αγγέλου, τα οποία είναι ένα μήνυμα και προς εμάς, πέρα από τις Μυροφόρες. Τα λόγια του αγγέλου, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις, θα μπορούσαν να συνοψιστούν στο «οὐκ ἔστιν ὧδε· ἠγέρθη γὰρ» (Μτθ. 28:6, Μρκ. 16:6 και Λκ. 24:6).anastas570

Ένα σημείο που η εικόνα της Αναστάσεως διαφέρει, ελαφρώς, από τη μαρτυρία των ευαγγελίων είναι η παρουσία δίπλα στον κενό τάφο, σε λίγες περιπτώσεις, των στρατιωτών, οι οποίοι κοιμούνται. Καμία σχετική αναφορά δεν υπάρχει στα ευαγγέλια.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα του 16ου αι. από την Ιερά Μονή Διονυσίου στο Άγιον Όρος, η οποία ακολουθεί. Σε αυτή συνδυάζονται και οι δύο ορθόδοξες απεικονίσεις ενωμένες σε μία παράσταση, στην οποία κυριαρχεί η «εις Άδου κάθοδος», ενώ σε μία ζώνη στο κάτω τμήμα της εικόνας παρουσιάζονται όλα τα στοιχεία της εικόνας του κενού τάφου.Ανάστασις-Ι.Μ.Διονυσίου-16ος-αιώνa-248x300

Πέθανε ο Χριστός επάνω στο σταυρό; Η μαρτυρία των ευαγγελίων.

02 Πέμπτη Μάι. 2013

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 1 σχόλιο

Ετικέτες

σταύρωση, φραγγέλιο, Πιλάτος, Σταυρός, Χριστός

Στο διαδίκτυο, ο προσεκτικός αναγνώστης, μπορεί να εντοπίσει διάφορα κείμενα, τα οποία ασχολούνται με το γεγονός της σταυρώσεως, προσπαθώντας να αποδείξουν ότι ο Χριστός δεν πέθανε επάνω στο σταυρό, αλλά ότι ναρκώθηκε και μετά από λίγες ώρες ανένηψε με τη βοήθεια των φίλων και μαθητών του.

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΛΑΜΠΑΡΔΟΣ, 1653

Ας δούμε τρία από τα επιχειρήματα που συνήθως προβάλλονται ως αποδεικτικά του ότι ο Χριστός δεν πέθανε στο σταυρό λίγο πιο προσεκτικά για να εντοπίσουμε τις αδυναμίες τους:

 Α. Ο Χριστός ναρκώθηκε με σφουγγάρι που περιείχε ναρκωτικές ουσίες δίνοντας έτσι την εικόνα του νεκρού, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν. Ως ενισχυτικό της άποψης αυτής προσάγεται το χωρίο Ιωάννη 19:29-30, σύμφωνα με το οποίο διψώντας ο Χριστός πάνω στο σταυρό κάποιος, που ήταν συνεννοημένος από πριν, του προσέφερε να πιεί όξος με ένα σφουγγάρι που στερέωσε πρόχειρα σε ένα καλάμι. Μόλις έγινε αυτό είπε «τετέλεσται» και αμέσως πέθανε. Οι υποστηρικτές αυτής της ερμηνείας θεωρούν ότι εκείνη τη στιγμή, ενώ βρισκόταν πάνω στο σταυρό, ναρκώθηκε ο Χριστός δίνοντας την εικόνα του πεθαμένου, αν και δεν ήταν.

Για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους πρέπει να διευκρινίσουμε ότι πριν ξεκινήσει η διαδικασία της σταυρικής έκτέλεσης όντως έδιναν στον κατάδικο ναρκωτικές ουσίες για να καταστείλουν τις αντιδράσεις του και να εξελιχθεί πιο εύκολα η σταύρωση. Εξάλλου, ο σταυρωμένος, μετά από κάποιες ώρες συνερχόταν και ζούσε το βασανιστικό και πολύωρο μαρτύριο του σταυρού.

Στο Χριστό προσέφεραν τέτοιο μείγμα; Βεβαίως, αλλά σύμφωνα με τη μαρτυρία των ευαγγελιστών Ματθαίου και Μάρκου δεν δέχθηκε να το πιει:

α) «ἔδωκαν αὐτῷ πιεῖν οἶνον μετὰ χολῆς μεμιγμένον· καὶ γευσάμενος οὐκ ἠθέλησεν πιεῖν» Ματθαίου 27:34.

β) «καὶ ἐδίδουν αὐτῷ ἐσμυρνισμένον οἶνον· ὃς δὲ οὐκ ἔλαβεν» Μάρκου 15:23

Οι δύο αυτοί ευαγγελιστές αναφέρουν και το περιστατικό της προσφοράς όξους στο Χριστό λίγο πριν πεθάνει. Έχουμε, λοιπόν, τις εξής αναφορές:

α) όταν κάποιος από αυτούς που παρακολουθούσαν την εκτέλεση άκουσε το Χριστό να φωνάζει τον Πατέρα Του με απόγνωση, έτρεξε και παίρνοντας κάποιο από τα σφουγγάρια που, ίσως είχαν οι στρατιώτες για τη νάρκωση του καταδίκου, το βούτηξε στο ξύδι και του το προσέφερε: «λαβὼν σπόγγον πλήσας τε ὄξους καὶ περιθεὶς καλάμῳ ἐπότιζεν αὐτόν» Ματθαίου 27:48. Δεν μας πληροφορεί ο ευαγγελιστής αν ανταποκρίθηκε ο Ιησούς σε αυτή την πράξη, η οποία μάλλον είχε ως κίνητρο τον επιπλέον βασανισμό και τον εμπαιγμό του Χριστού, καθώς συνοδεύεται από την ειρωνεία «ἄφες ἴδωμεν εἴ ἔρχεται Ἠλίας σώσων αὐτῷ».

β) με το ίδιο ακριβώς τρόπο περιγράφει και ο ευαγγελιστής Μάρκος το περιστατικό: «δραμὼν δε τις γεμίσας σπόγγον ὄξους περιθεὶς καλάμῳ ἐπότιζεν αὐτὸν λέγων· ἄφετε ἴδωμεν εἰ ἔρχεται Ἠλίας καθελεῖν αὐτόν». Η μοναδική διαφορά είναι ότι σε αυτή την περιγραφή αυτός που προσφέρει το όξος είναι το ίδιο πρόσωπο που ειρωνεύεται το Χριστό.

Ο ευαγγελιστής Λουκάς δεν αναφέρει την άρνηση του Χριστού να πιεί την αρχικά προσφερόμενη ναρκωτική ουσία, αλλά μόνο τον εμπαιγμό εκ μέρους των στρατιωτών με την προσφορά όξους: «ἐνέπαιξαν αὐτῷ καὶ οἱ στρατιῶται προσερχόμενοι, ὄξος προσφέροντες αὐτῷ» (Λκ 23:36)

Ούτε ο ευαγγελιστής Ιωάννης αναφέρει την άρνηση του Χριστού να πιεί προ της σταυρώσεως την ναρκωτική ουσία. Παραθέτει μόνο την προσφορά του όξους και σημειώνει ότι αυτό έγινε μόνο μετά το «διψῶ» που φώναξε ο Χριστός: «σκεῦος ἔκειτο ὄξους μεστόν· σπόγγον οὗν μεστὸν τοῦ ὄξους ὑσσώπῳ περιθέντες προσήνεγκαν αὐτοῦ τῷ στόματι. ὅτε οὗν ἔλαβε τὸ ὄξος εἶπεν· . . .» (Ιω. 19:29-30).

Από τις παραπάνω παρατηρήσεις μπορούμε να οδηγηθούμε στα εξής συμπεράσματα:

1. Σαφώς διαχωρίζεται η ναρκωτική ουσία που δινόταν στους καταδίκους, από το όξος που προσεφέρθη στον Ιησού κατά τη διάρκεια του εμπαιγμού Του.

2. Περιγράφεται, κατά το δυνατό, η ναρκωτική ουσία ως «οἶνος μετὰ χολῆς μεμιγμένος» ή ως «ἐσμυρνισμένος οἶνος».

3. Το όξος, που Του προσφέρεται λίγο πριν από το τέλος, χαρακτηρίζεται μόνο έτσι, χωρίς κανέναν άλλο προσδιορισμό.

4. Ο Χριστός αρνήθηκε να πιεί τον «ἐσμυρνισμένον οἶνον». Αυτό διαπιστώνεται εύκολα και από τη δυνατότητα που είχε να ομιλεί πάνω στο σταυρό και, μάλιστα, να απευθύνεται στους παρακειμένους και να τους δίνει οδηγίες (Παναγία και άγ. Ιωάννη), αλλά και από όλους τους λόγους που απηύθυνε επάνω από το σταυρό.

5. Το ίδιο το χωρίο 19:30 του ευαγγ. Ιωάννη, το οποίο προσάγεται ως επιχείρημα υπέρ της απόψεως ότι ο Χριστός ναρκώθηκε επάνω στο σταυρό, δηλώνει ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί, καθώς ο Χριστός λέγει το «τετέλεσται», έχοντας συνείδηση του τι συνέβαινε, ενώ ο ναρκωμένος δεν γνωρίζει πότε ακριβώς θα χάσει τις αισθήσεις του, και στη συνέχεια γέρνει το κεφάλι παραδίδοντας το πνεύμα.

6. Οι δύο ευαγγελιστές αναφέρουν την αρχική άρνηση και οι τέσσερεις τον σπόγγο με το όξος. Σε περίπτωση που επρόκειτο για προσπάθεια νάρκωσης του Χριστού, βρίσκω ότι θα ήταν πιο λογικό να παραλειφθεί το περιστατικό με το όξος και όχι να προβάλλεται και από τους τέσσερεις ευαγγελιστές.

 Β. Αν και η σταύρωση ήταν ένας τρόπος εκτέλεσης που ολοκληρωνόταν μετά πολλές ώρες ή μετά από μέρες με το θάνατο του καταδίκου από ασφυξία, ο Χριστός πέθανε πολύ σύντομα.

Πράγματι ο Χριστός πέθανε μετά από τρεις περίπου ώρες στο σταυρό. Η παραμονή Του επάνω στο σταυρό προτού παραδώσει το πνεύμα, ήταν από ώρας 6ης έως ώρας 9ης, δηλαδή από τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 3 το απόγευμα (Μτθ. 27:45, Μρκ. 15:33, Λκ. 23:44).

flagrum

Εύλογο είναι να αναρωτηθούμε γιατί ο Χριστός πέθανε τόσο γρήγορα επάνω στο σταυρό. Πρώτα από όλα ο Χριστός δεν ήταν κάποιος σκληροτράχηλος στρατιώτης ή ληστής ή δούλος. Η αντοχή Του ήταν περιορισμένη. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το τελευταίο εικοσιτετράωρο ήταν ιδιαίτερα δύσκολο γι’ Αυτόν. Αμέσως μετά το Μυστικό Δείπνο, έχουμε την μετάβαση στο όρος των Ελαιών την προσευχή και τη σύλληψη. Οι συνθήκες της συλλήψεως ήταν σκληρές, καθώς ο κατάδικος προπηλακιζόνταν με σκαιότητα. Πέρασε όλο το βράδυ άυπνος, συρόμενος από κριτήριο σε κριτήριο. Οι μετακινήσεις του εκείνο το βράδυ, μέσα στην Αγία Πόλη, ήταν 5-6 χιλιόμετρα, τα οποία διήνυσε συρόμενος και δερόμενος.

Η μαστίγωση είχε απίστευτη σκληρότητα. Διαβάσαμε σε κάποιο κείμενο στο διαδίκτυο, ότι η μαστίγωση ήταν μία τυπική διαδικασία για τους Ιουδαίους και εκτελούνταν από ιερέα με 39 κτυπήματα. Πράγματι υπάρχει και αυτή η μαστίγωση που εφαρμόστηκε στον απ. Παύλο και διασώζεται στην καθομιλουμένη μας γλώσσα με τη φράση «έλαβε τεσσαράκοντα παρά μία». Είναι ξεκάθαρο ότι η μαστίγωση που προηγήθηκε της σταυρώσεως δεν ανήκε σε αυτή την κατηγορία. Τη διατάζει ο Πιλάτος και την εκτελούν οι στρατιώτες του ρωμαϊκού στρατού. Ας δούμε τις σχετικές αναφορές:

α) «τότε οἱ στρατιῶται τοῦ ἡγεμόνος παραλαβόντες τὸς Ἰησοῦν εἰς τὸ πραιτώριον συνήγαγον ἐπ’ αὐτὸν ὅλην τὴν σπείραν» (Μτθ. 27:27).

β) «ὁ δὲ Πιλᾶτος . . . παρέδωκεν τὸν Ἰησοῦν φραγγελώσας ἵνα σταυρωθῇ. Οἱ δὲ στρατιῶται ἀπήγαγον αὐτὸν ἔσω τῆς αὐλῆς, ὅ ἐστιν πραιτώριον, καὶ συγκαλοῦσιν ὅλην τὴν σπεῖραν» (Μρκ. 15:15-16).

γ) «ἐξουθενήσας δὲ αὐτὸν ὁ Ἡρώδης σὺν τοῖς στρατεύμασιν αὐτοῦ καὶ ἐμπαίξας περιβαλὼν ἐσθῆτα λαμπρὰν ἀνέπεμψεν αὐτὸν τῷ Πιλάτῳ» (Λκ. 23:11).

δ) «τότε οὗν ἔλαβεν ὁ Πιλᾶτος τὸν Ἰησοῦν καὶ ἐμαστίγωσεν» (Ιω. 19:1).

Με τη βοήθεια των παραπάνω αναφορών μπορούμε να προχωρήσουμε στις εξής διαπιστώσεις:

1. Η μαστίγωση δεν έγινε από τους Ιουδαίους ιερείς.

2. Στις τρεις περιπτώσεις την αναθέτει ο Πιλάτος στους στρατιώτες του και στη μία την αναλαμβάνουν οι στρατιώτες του Ηρώδη Αντίπα, ο οποίος ήταν υποτελής βασιλιάς της Ρώμης.

3. Δεν έγινε με τάξη, αλλά ο Χριστός παραδόθηκε σαν παιχνίδι στα χέρια των στρατιωτών, οι οποίοι έπεσαν όλοι επάνω Του. «Συνήγαγον ἐπ’ αὐτὸν ὅλην τὴν σπείραν» όπως παρατηρούν οι ευαγγελιστές. Αυτό σημαίνει ότι τον παρέλαβε ένας λόχος στρατιωτών και μόνο όταν όλοι αυτοί κουράστηκαν από τη «διασκέδαση» τον επέστρεψαν στον Πιλάτο.

4. Δεν επρόκειτο για απλή μαστίγωση, αλλά «συμπληρώθηκε» από ειρωνείες, κτυπήματα με καλάμι, χρήση του ακάνθινου στεφανιού.

5. Το όργανο της μαστίγωσης ήταν το «φραγγέλιο». Ας μην πηγαίνει ο νους μας σε ένα ραβδί ή σε ένα σχοινί με το οποίο χτυπούσαν τον κρατούμενο. Πρόκειται για ένα όργανο από πολλά πλεγμένα κομμάτια δέρματος, στην άκρη των οποίων ήταν προσαρμοσμένα μεταλλικά αντικείμενα (σφαιρίδια, κομμάτια μετάλλου, λεπίδες) ή οστάρια. Κατά τη χρήση το «φραγγέλιο» ξέσκιζε τον μαστιγούμενο, μέχρι του σημείου που φαίνονταν τα οστά του.

16flag

Αυτές οι διαπιστώσεις μας οδοηγούν στα εξής συμπεράσματα σχετικά με το αν ήταν δυνατό ο Χριστός να πεθάνει τόσο σύντομα επάνω στο σταυρό:

1) Η μαστίγωση και το ακάνθινο στεφάνι πρέπει να Του είχαν προκαλέσει φοβερή απώλεια αίματος.

2) Τελικά, δεν μπόρεσε να σηκώσει το σταυρό και αναγκάστηκαν, ακόμη και οι εκτελεστές της σταύρωσης, να το παραδεχθούν και να αναθέσουν αυτό το καθήκον στον Σίμωνα από την Κυρήνη παρά την πρακτική να μεταφέρει ο κατάδικος το σταυρό στον τόπο της εκτέλεσης.

3) Δεν μαρτυρείται μαστίγωση για τους άλλους σταυρωμένους, οι οποίοι θα είχαν περάσει το προηγούμενο βράδυ στη φυλακή περιμένοντας το τέλος.

Είναι προφανές, καθώς ο θάνατος στο σταυρό προκαλούνταν από ασφυξία, ότι ο Χριστός, όταν προσηλώθηκε στο σταυρό δεν θα είχε πλέον τη δύναμη να αγωνιστεί να στηριχθεί στα πόδια Του. Αντιθέτως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ακόμη και αυτές οι τρεις ώρες, μάλλον πρέπει να θεωρηθούν πολλές.

 Γ. Δεν Του έσπασαν τα πόδια για να μπορέσουν να τον επαναφέρουν αργότερα χωρίς να έχει κάποιο πρόβλημα.

Μετά το θάνατο του Χριστού στο σταυρό, καθώς οι ώρες περνούσαν και πλησίαζε το Σάββατο, το οποίο θα εμολύνετο από τα νεκρά σώματα σε κοινή θέα, οι ευσεβείς Ιουδαίοι ζήτησαν να κατεβούν τα σώματα από τους σταυρούς. Για το λόγο αυτό οι στρατιώτες ανέλαβαν να ελέγξουν την κατάσταση των τριών σταυρωθέντων. Στους μεν δύο που εμφανῶς ζοῦσαν έσπασαν τα πόδια για να επιταχύνουν το θάνατο, ενώ στην περίπτωση του Χριστού, ο οποίος φαινόταν ήδη νεκρός, χρειάζονταν να βεβαιωθούν. Το καθήκον αυτό ανέλαβε ένας από τους στρατιώτες, ο οποίος καταφέροντας ένα ισχυρό πλήγμα στο πλευρό του Χριστού δεν είδε κάποια αντίδραση από τον ίδιο, αλλά μόνο υγρό, το οποίο είχε συγκεντρωθεί στους πνεύμονες και στη θωρακική κοιλότητα και μετά το χτύπημα της λόγχης χύθηκε στο έδαφος. Αν το πλήγμα του στρατιώτη δεν ήταν ισχυρό, αλλά απλό τσίμπημα, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, δε θα είχε προκαλέσει την εκροή του υγρού και ο αυτόπτης μάρτυρας Ιωάννης δεν θα μπορούσε να παραθέσει τη μαρτυρία του (19:34-35).

Επιπλέον, δεν πρέπει να λησμονούμε, ότι ο θάνατος του Χριστού αναφέρθηκε στον Πιλάτο, στα πλαίσια επίσημης ενημέρωσης, από έμπειρους στρατιώτες, οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να βεβαιώσουν ψευδώς, ένα θάνατο ο οποίος δεν είχε συμβεί. Στο απόσπασμα δεν μετείχε μόνο ο στρατιώτης που λόγχισε το Χριστό, ο οποίος κατά τη θεωρία κάποιων συμμετείχε στη συνομωσία, αλλά και άλλοι στρατιώτες, πιθανότατα με αξιωματικό επικεφαλής, οι οποίοι έπρεπε όλοι να είναι ενήμεροι για να μπορούν να συγκαλύψουν την περίπτωση του να είναι ο ένας από τους σταυρωμένους απλώς αναίσθητος και όχι νεκρός.

H Σταύρωση. Άγιος Γεώργιος στην A. Σύμη Hρακλείου, έργο του Mανουήλ Φωκά (1453)

Αντιλαμβανόμαστε ότι όλα αυτά δεν ήταν δυνατό να συμβούν. Για λίγους θανάτους από την αρχαιότητα μπορούμε να είμαστε τόσο βέβαιοι όσο για το θάνατο του Ιησού. Εξάλλου για ποιο λόγο κάποιοι θα μπορούσαν να σχεδιάσουν αυτή την απάτη; Μήπως αυτά που έζησαν οι χριστιανοί μετά την Ανάσταση ήταν ζηλευτά και ευχάριστα; Το αντίθετο! Διωγμοί, φυλακίσεις, μαρτύριο, θάνατος. Θα ήταν δυνατό όλα αυτά να στηριχθούν επάνω σε μία απάτη;

Υπάρχουν πολλά ακόμη που θα μπορούσαμε να πούμε σχετικά για τη σταύρωση, όπως για μαρτυρίες μη χριστιανών συγγραφέων, οι οποίοι αναφέρουν το σκοτάδι που ξαφνικά απλώθηκε στη γη. Πέρα από αυτά, όμως, είναι ξεκάθαρο ότι η μαρτυρία των ευαγγελίων δείχνει ότι ο Χριστός ετελειώθη επάνω στο σταυρό χωρίς καμία αμφιβολία. Εξάλλου αυτό που ενδιαφέρει κυρίως, σε μία τέτοιου είδους ανάρτηση, είναι να δώσουμε κάποια εναύσματα για να δούμε το Πάθος μέσα από μία οπτική η οποία σεβόμενη την παράδοση της Εκκλησίας μάς βοηθά να κατανοήσουμε τη σκληρότητα της σταύρωσης και τη σημασία της θυσίας του Χριστού για τη σωτηρία μας.

Καλή Ανάσταση!

Τάφοι στην Αγία Γη και ο τάφος του αγίου Λαζάρου

27 Σάββατο Απρ. 2013

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 2 Σχόλια

Ετικέτες

Αγία Γη, Αδιαβινή, Ανάσταση, Βηθανία, Ιερουσαλήμ, Λάζαρος, Μαριαμνή, Παλαιστίνη, Χριστός

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης κάνει εκτενή αναφορά στο φίλο του Χριστού Λάζαρο και στην ανάστασή του. Με αφορμή τη σχετική βιβλική διήγηση (Ιω. 11:38-47) θα δούμε κάποια στοιχεία από τη μορφολογία των τάφων της εποχής του Χριστού.

palaistin+

Ο Λάζαρος με τις αδελφές του ζούσαν στη Βηθανία ένα χωριό που βρισκόταν περίπου δεκαπέντε στάδια (τρία χιλιόμετρα) ανατολικά από την πόλη της Ιερουσαλήμ (Ιω. 11:18). Είναι γνωστά όσα προηγήθηκαν της αναστάσεως του Λαζάρου για το λόγο αυτό θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στα όσα διαδραματίσθηκαν έξω από το χωριό στον τόπο όπου γινόταν οι ταφές.

Το πρώτο στοιχείο που μας δίνει ο ευαγγ. Ιωάννης είναι ο τύπος του ταφικού μνημείου του αγίου Λαζάρου: «ἦν δὲ σπήλαιον«. Επρόκειτο για μνημείο με σπηλαιώδη μορφή. Από μία πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι κατά την έποχη του Χριστού υπήρχε μία ευρεία ποικιλία μνημείων στην Αγία Γη.

Ας δούμε κάποιους τύπους:

Entrance of the Cave of Coffins, in the Bet Shearim National Park (Israel)

Σε αυτόν παρατηρούμε ότι υπάρχουν τρεις πύλες που περιβάλονται από κτιστές αψίδες και αυλή με πέτρινους τοίχους δεξιά και αριστερά για να συγκρατείται το χώμα. Στο εσωτερικό του συγκεκριμένου τάφου υπάρχουν λίθινες σαρκοφάγοι. ένα τόσο μεγάλο και φροντισμένο μνημείο ήταν τόπος ταφής πολλών ανθρώπων.

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι οι Εβραίοι δεν επέτρεπαν την εκταφή, καθώς τη θεωρούσαν ως βεβήλωση για το νεκρό, συνέλεγαν όμως τα οστά και τα τοποθετούσαν σε λίθινα ή πήλινα οστεοφυλάκια. Κατά συνέπεια, οι χώροι ταφής των μεγάλων οικογενειών ήταν ευρύχωροι με πολλές θέσεις απόθεσης νεκρού, όπως διακρίνουμε στην επόμενη φωτογραφία.

Sanhedrin-Tombs1

Ένας άλλος τύπος ήταν σκαμμένος στην πέτρα με κίονες στην πρόσοψη, όπως ο λεγόμενος τάφος του Ζαχαρία, φωτογραφία του οποίου ακολουθεί:

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Οι τάφοι που αναφέραμε ήδη ανήκαν σε ευκατάστατες οικογένειες, οι οποίοες είχαν τη δυνατότητα να κατασκευάσουν και να σηντηρήσουν μνημείο τέτοιου μεγέθους.

Οι περισσότεροι Ιουδαίοι δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα και έθαβαν τους νεκρούς τους σε απλούστευρες καταστευές.

Ο σπηλαιώδης τάφος που εικονίζεται στην επόμενη φωτογραφία είναι από την πρώϊμη εποχή του χαλκού (από το 3.000 π.Χ.).Bab-edh-Dhra-Early-Bronze-shaft-tomb-tb061604960-bibleplaces

Είναι πολύ απλούστερος από τους άλλους. Ουσιαστικά είναι μία σπηλιά με απλή διαμόρφωση της εισόδου της. Χρήση παρόμοιων μνημείων συναντάται και στην Παλαιστίνη του 1ου μ.Χ. αιώνα.

Από τη σημείωση του ευαγγ. Ιωάννη «ἦν δὲ σπήλαιον» οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο τάφος του αγίου Λαζάρου πρέπει να έμοιαζε με αυτόν.

Πράγματι οι φωτογραφίες που ακολουθούν από το μνημείο που θεωρείται ως ο τάφος του Λαζάρου δείχνουν ότι είναι κάπως έτσι.

Lazarus-Tomb

1893

2426206030086358056fisfdt_fs

Το μνημείο στη σημερινή του μορφή έχει αρκετό βάθος και για να φθάσεις στο χώρο που βρίσκεται η κρύπτη θα πρέπει να κατέλθεις αρκετά σκαλοπάτια.

40365-p OLYMPUS DIGITAL CAMERA Lazarus1a+stair+down33 Lazarus1b+stair+up33 Lazarus2+chamber33

Ο τάφος του Λαζάρου βρίσκεται στο βάθος του μνημείου και έχει τη μορφή ταφικού δωματίου. Ο χώρος της σπηλιάς έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να δεχτεί το νεκρό σώμα.

Lazarus3+tomb33

Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ο τρόπος με τον οποίο έκλειναν οι τάφοι. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχαν λίθινες θύρες.

6112579-ancient-jewish-tomb-in-beit-shearim-israel 6112581-ancient-jewish-tomb-in-beit-shearim-israel

Ένας άλλος τύπος θύρας ήταν αυτός που εικονίζεται αμέσως μετά. Επρόκειτο για μία πέτρα σκαλισμένη στο περίγραμμα της θύρας του μνημείου από τη μία μεριά και φαρδύτερη από την άλλη. Εφάρμοζε όπως μερικά πώματα σε μπουκάλια.

33461cbbbea9b8b6432bdceb62eb7a8a

Στην περίπτωση του Λαζάρου, αν δεχθούμε ότι το μνημείο που σήμερα θεωρείται ο τάφος του μάλλον ήταν κάτι τέτοιο (αν ήταν στην έξοδο του τάφου) ή μία πλάκα (αν ήταν στην οροφή του ταφικού θαλάμου). Ο Χριστός, κατά τον άγιο Ιωάννη είπε «ἄρατε τὸν λίθον» (Ιω. 11:39). Μία καλή μετάφραση θα ήταν «σηκώστε την πέτρα» αλλά θα μπορούσε να αποδωθεί και «απομακρύνετε την πέτρα» ή «βγάλτε την πέτρα». Στην πρώτη περίπτωση θα ήταν δυνατό να άναφέρεται στο λίθο της οροφής του ταφικού θαλάμου, ο οποίος θα ήταν οριζόντιος, στις άλλες περιπτώσεις είτε στο λίθο της εισόδου είτε στον λίθο που έκλεινε τον ταφικό θάλαμο.

Ο τρίτος τρόπος με τον οποίο έκλειναν τα ταφικά μνημεία φαίνεται ότι δεν ταιριάζει στην περίπτωση του αγίου Λαζάρου, αλλά στον τάφο του Χριστού.

Το μνημείο ήταν σκαμμένο σε βράχο και το έκλεινε μια κυλινδρική πέτρα, η οποία έπρεπε να κυλίσει για να αποκαλύψει το άνοιγμα του μνημείου. Ο ευαγγ. Ιωάννης και στην περίπτωση του τάφου του Χριστού χρησιμοποιεί το ρήμα «αἴρω». Ο λίθος ήταν «ἠρμένος ἐκ τοῦ μνημείου» (Ιω. 20:1). Οι άλλοι ευαγγελιστές όμως αναφέρονται σε κυλινδρικό λίθο ό οποίος έπρεπε να κυλιθεί.

Ματθαίου 27:60 «προσκυλίσας λίθον μέγαν» κατά την ταφή.

Ματθαίου 28:2 «ἀπεκύλισεν τὸν λίθον» ο άγγελος.

Μάρκου 15:46 «προσεκύλισεν λίθον» κατά την ταφή.

Μάρκου 16:2 «τὶς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον;» αναρωτιούνται οι Μυροφόρες.

Μάρκου 16:3 «θεωροῦσιν ὅτι ἀποκεκύλισται ὁ λίθος» τελικά.

Λουκά 24:2 «εὖρον τὸν λίθον ἀποκεκυλισμένον ἀπὸ τοῦ μνημείου» οι Μυροφόρες.

Από τα παραπάνω χωρία πρέπει να θεωρήσουμε βέβαιο ότι ο τάφος του Χριστού είχε καλυμμένη την είσοδό του από κυλινδρικό λίθο.

 empty_tomb21 3828370323_43250b3303_o

Στις προηγούμενες φωτογραφίες φαίνεται πως ακριβώς λειτουργούσε το σύστημα. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη δεύτερη, υπήρχε λαξευμένος οδηγός ό οποίος βοηθούσε να μην πέσει ο κυλινδρικός λίθος. Η φωτογραφία αυτή προέρχεται από τον τάφο της βασιλικής οικογένειας της Αδιαβηνής και βρίσκεται έξω από την Ιερουσαλήμ. Η οικογένεια αυτή, ηγεμόνες ενός μικρού βασιλείου, βορειοανατολικά από την Αγία Γη, προσηλυτίσθηκε στον ιουδαϊσμό.

Παρόμοιας μορφής ήταν και ο τάφος της απογόνου των Ασμοναίων βασίλισσας Μαριαμνής, αγαπημένης συζύγου του Ηρώδη, ο οποίος τελικά τη δολοφόνησε.

mariamnetomb_upper_hinnom_valley_jerusalem_c1900_Library_Congress

Καλή Μεγάλη Εβδομάδα!

Πόσα ήταν τα νήπια;

29 Σάββατο Δεκ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 1 σχόλιο

Ετικέτες

σφαγή, Ηρώδης, νήπια

Μέσα στην φύση του ανθρώπου είναι η επιθυμία να λύσει τις απορίες του.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να τοποθετηθεί και η συζήτηση για τον αριθμό των νηπίων που σφαγιάσθηκαν στη Βηθλεέμ από τον Ηρώδη μετά τη γέννηση του Χριστού.

Μελετώντας την πατερική παράδοση θα εντοπίσουμε αρκετές αναφορές στο γεγονός, χωρίς καμία αναφορά στον αριθμό των αθώων θυμάτων.

 Ο αριθμός 14.000, φαίνεται ότι εισχώρησε σε κάποια κατοπινή στιγμή, χωρίς όμως να ενσωματωθεί ποτέ πλήρως ούτε στα συναξάρια. Για παράδειγμα το Μέγα Ωρολόγιο σε έκδοση της Αποστολικής Διακονίας τοποθετεί τον αριθμό αυτό ανάμεσα σε παρενθέσεις.

Η σύγχρονη βιβλική έρευνα καταλήγει σε ένα πολύ μικρότερο νούμερο βασισμένη στον υπολογισμό του αριθμού των παιδιών που ήταν δυνατό να μεγαλώνουν στη Βηθλεέμ και στα περίχωρά της. Ίσως γύρω στα 30 με 40.

Στους Αγίους Τόπους δείχνονται στους προσκυνητές οι τάφοι των νηπίων, οι οποίοι, ούτε κατά προσέγγιση δεν πλησιάζουν τον αριθμό των 14.000.

2912_Sfagi_Nipion

Πόσα ήταν τελικά τα νήπια;

Προφανώς δεν γνωρίζουμε.

Ο κίνδυνος σε αυτή τη συζήτηση είναι να εστιάσουμε στον (μικρό ή μεγάλο) αριθμό και να χάσουμε την ουσία του προβλήματος που πρέπει να εντοπιστεί στο ότι ο Ηρώδης στηριγμένος σε έναν παράλογο και εγωιστικό φόβο μήπως χάσει το θρόνο του θυσίασε αθώους.

Αν στη Βηθλεέμ υπήρχαν λίγα παιδάκια το έγκλημα θα ήταν μικρότερο; Οι μανάδες τους θα τα θρηνούσαν λιγότερο;

Οι Πατέρες εστιάζουν στο γεγονός καθεαυτό και όχι στις (τεχνικές) «λεπτομέρειες». Τους ενδιέφερε ο πόνος που προκάλεσε η κακία και όχι πόσα παιδάκια έπεσαν «θερισμένα σαν σιτάρι», όπως λέει το κοντάκιο της εορτής.

Το περιστατικό της σφαγής των νηπίων δεν καταγράφεται σε άλλη πηγή της εποχής, παρά μόνο στον ευαγγελιστή Ματθαίο, αλλά είναι απόλυτα ταιριαστό με τις μαρτυρίες άλλων πηγών σχετικά με τον χαρακτήρα του Ηρώδη, ο οποίος δεν δίστασε να σκοτώσει πολλές από τις συζύγους του -μεταξύ αυτών και τη μόνη που φαίνεται ότι αγάπησε, τη Μαριαμνή- αλλά και αρκετά από τα παιδιά του, για να μην του πάρουν το θρόνο.

Το έγκλημα αυτό, όπως και όλα τα άλλα που διέπραξε ο Ηρώδης, είναι έτσι ή αλλιώς ασύλληπτο από το μέσο άνθρωπο: η διατήρηση του θρόνου, απέναντι σε μία αόριστη απειλή, για τον Ηρώδη ζυγίζει περισσότερο από τη ζωή ενός, δύο, τριών, τεσσάρων . . . παιδιών, ακόμη και αν αυτά είναι τα δικά του.

Αυτό που ο θολωμένος και διεστραμμένος νους του βασιλιά δεν μπόρεσε να συλλάβει είναι ότι με το έγκλημά του θεμελίωνε στη θυσία των αθώων βρεφών, τα οποία τιμώνται ως άγιοι, την Εκκλησία των μαρτύρων, οι οποίοι την πότισαν και την ποτίζουν με το αίμα τους.

Duccio di Buoninsegna, Η σφαγή των νηπίων, 1308-1311

Σημασία, λοιπόν, δεν έχει ο αριθμός, αλλά το ότι έστω και ένα παιδάκι σφαγιάστηκε, θύμα του ανθρώπινου εγωισμού. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η Εκκλησία δίνει μεγάλη αξία στον έναν άνθρωπο, στο εκατοστό πρόβατο, στον ένα αμαρτωλό που μετανοεί. Μήπως άλλωστε γνωρίζουμε πόσοι είναι οι άγιοι; Πόσοι είναι οι μάρτυρες; Οι νεομάρτυρες; Μας αρκεί το ότι όταν τέθηκε το ερώτημα Χριστός ή όχι εκείνοι επέλεξαν το Χριστό.

Χρόνια Πολλά!

ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΕΛΙΚΑ;

23 Κυριακή Σεπτ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 1 σχόλιο

Ετικέτες

Ορθόδοξη Εκκλησία, Χριστός, αγ. Μαρία Μαγδαληνή, αμαρτωλή, ευαγγέλια, Karen King

Με την αφορμή της έκδοσης από την Karen King του γνωστικού παπύρου του 4ου αιώνα στον οποίο ο Ιησούς παρουσιάζεται να λέει τη φράση «η σύζυγός μου . . . » επανήλθε στο προσκήνιο η αγ. Μαρία η Μαγδαληνή, η οποία από τη δυτική παράδοση συγχέεται με τη μετανοημένη αμαρτωλή που με πολύ ταπείνωση και αγάπη άλειψε τα πόδια του Χριστού με μύρο και τα σκούπισε με τα μαλλιά της.

Σε κάποια δημοσιεύματα, μάλιστα, τονίζεται ότι είναι μία παραμελημένη μορφή, την οποία η Εκκλησία παραγκώνισε προς χάριν των ανδρών αποστόλων και αφήνεται να εννοηθεί ότι κάποτε πρέπει, επιτέλους, να αποκατασταθεί.

 

Τι από όλα αυτά είναι αλήθεια;

 

Σε αυτή την ανάρτηση θα θέλαμε να επαναλάβουμε σύντομα αυτό που εύκολα διαπιστώνει κάποιος διαβάζοντας τις σχετικές ευαγγελικές διηγήσεις:

1) Ήταν ασθενής, δαιμονισμένη, και ο Χριστός την θεράπευσε. Το ευαγγέλιο του Λουκά κάνει τη σχετική αναφορά στο κεφ. 8 και στους στίχους 1-3. Λίγο πριν (Λουκά 7:36-50) έχει αναφερθεί στο περιστατικό που συνέβη στο σπίτι του Φαρισαίου Σίμωνα, όπου, μία γυναίκα, της οποίας δεν γνωρίζουμε το όνομα, του άλειψε τα πόδια με μύρο και τα σκούπισε με τα μαλλιά της κλαίγοντας. Τα δύο περιστατικά δεν συνδέονται.

Η αναφορά στην κατοχή της αγ. Μαρίας από δαιμόνια δεν την μειώνει δεν την αδικεί, δεν την παραμερίζει, αντιθέτως, η θεραπεία της από το Χριστό την παρουσιάζει να έχει δεχθεί την χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Πώς το γνωρίζουμε αυτό;

Στην Ορθόδοξη παράδοση η Μαρία από την πόλη Μάγδαλα είναι αγία, δηλαδή έχει πετύχει την κατά χάρη ένωσή της με το Θεό. Μεγαλύτερη τιμή από αυτή δεν υπάρχει.

Στην υμνογραφία της Εκκλησίας παρουσιάζεται ως απόστολος, όπως ακριβώς γίνεται και στα ευαγγέλια. Μάλιστα στη συνάντησή της με τον αναστημένο Χριστό αναφέρεται ένα από τα γνωστότερα τροπάρια της Εκκλησίας το αναστάσιμο απολυτίκιο του ήχου πλαγίου του δευτέρου.

2) Ήταν μία από τις πιστότερες ακολούθους του Χριστού. Σε όλες τις βιβλικές αναφορές τοποθετείται πρώτη από όλες τις γυναίκες. Μόνο σε μία τοποθετείται δεύτερη, στο ευαγγέλιο του ευαγγ. Ιωάννη κεφ. 19 στ. 25. Σε αυτή την αναφορά πρώτη είναι η Παναγία και η εξαδέλφη της Μαρία του Κλωπά και έπειτα η αγ. Μαρία η Μαγδαληνή («εἰστήκεισαν δὲ παρὰ τῷ σταυρῷ τοῦ Ἰησοῦ ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ ἡ ἀδελφὴ τῆς μητρὸς αὐτοῦ, Μαρία ἡ τοῦ Κλωπᾶ καὶ Μαρία ἡ Μαγδαληνή»).

3) Και οι τέσσερις ευαγγελιστές την αναφέρουν ως μάρτυρα της αναστάσεως (στα χωρία Ματθαίου 28:1-10, Μάρκου 16:1-8, Λουκά 23:55-24:11, Ιωάννη 20:1-18) και οι δύο (Μάρκος και Ιωάννης) ως απόστολο των αποστόλων, οι οποίοι μάλιστα, δεν την εμπιστεύονται αμέσως αλλά είναι δύσπιστοι, μέχρι που η επίσκεψη στο -κενό πλέον- μνήμα τους πείθει.

4) Δεν έχουμε πληροφορίες για την ηλικία της ή τη ζωή της μέχρι τη στιγμή της θεραπείας της από το Χριστό. Μόνο ότι καταγόταν από μία πόλη της Γαλιλαίας, η οποία βρισκόταν δυτικά από τη Γενισαρέτ και ονομαζόταν Μάγδαλα (στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως «Πύργος»). Ίσως το ότι αναφέρεται πάντα πρώτη στο όμιλο των γυναικών μαθητών να σημαίνει ότι ήταν η πιο ηλικιωμένη από αυτές και απολάμβανε κάποια τιμή για αυτό το λόγο.

 

Από το τέλος του 6ου μ.Χ. αιώνα ο πάπας Γρηγόριος Αʹ ο Διάλογος σε ένα ποιμαντικό κείμενο που απευθύνεται προς τους ιερείς του (το κείμενο υπάρχει στα λατινικά στη Λατινική Πατρολογία του J.-P. Migne, τόμος 76 στήλη 1239) φαίνεται να συγχέει τρεις γυναίκες (την αμαρτωλή που άλειψε τα πόδια του Χριστού με μύρο, την αδελφή του Λαζάρου Μαρία που, ως έκφραση της ευγνωμοσύνης της προς τον Κύριο έκανε το ίδιο και την θεραπευμένη δαιμονισμένη Μαρία (Μαγδαληνή) του ευαγγ. Λουκά). Από το σημείο αυτό και έπειτα η παρανόηση καθιερώθηκε στο δυτικό κόσμο και διαιωνίσθηκε μέχρι τις μέρες μας, χωρίς όμως να γίνει αποδεκτή από την ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία τιμούσε και τιμά την Μαρία Μαγδαληνή ως Αγία, Ισαπόστολο και μαθήτρια του Χριστού.

 

Αν η Εκκλησία ήθελε να αλλοιώσει τη μορφή της Μαρίας από τα Μάγδαλα δεν θα την παρουσίαζε ως Απόστολο και Αγία. Δεν θα την τιμούσε με κάθε τρόπο και ιδιαίτερα την ημέρα της μνήμης της στις 22 Ιουλίου. Δεν θα προσέφερε το λείψανό της, το οποίο βρίσκεται στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας θερμό και ευωδιάζον, για προσκύνηση. Δεν θα αναφερόταν σε αυτή μέσα από τα ευαγγέλια.

Από τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού η Αγία Μαρία έγινε αποδεκτή ως μαθήτρια και ακόλουθος του Χριστού. Ως μάρτυρας της αναστάσεως, ως η πρώτη που είδε τον αναστημένο Χριστό. Ως αυτή που έφερε το αναστάσιμο μήνυμα τους απιστούντες αποστόλους.

Τι άλλο χρειάζεται για να την τιμήσουμε και εμείς και να της αποδώσουμε το σεβασμό που της αξίζει;

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΠΥΡΟΥ ΤΗΣ KAREN KING ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΕΣ;

22 Σάββατο Σεπτ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 1 σχόλιο

Ετικέτες

πηγή, σύζυγος του Ιησού, Ιησούς, ιστορική αξιοπιστία, μαρτυρίες, Karen King

Προκαλεί εντύπωση το ότι η ίδια η καθηγήτρια του Harvard κ. Karen King, η οποία εκδίδει τον πάπυρο για τον οποίο γίνεται πολύς λόγος στις μέρες μας δηλώνει ότι «το υλικό που έχουμε μας παρέχει μη αξιόπιστες ιστορικά πληροφορίες για να συζητήσουμε θέματα που σχετίζονται με το αν ο Χριστός ήταν έγγαμος ή όχι. Η σχετική φράση της Karen King είναι η ακόλουθη: «The material discussed below [στο άρθρο] provides no reliable historical information for that discussion».

Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;

Οι λόγοι που εκμηδενίζουν την ιστορική αξιοπιστία της πληροφορίας του συγκεκριμένου παπύρου για τη σύζυγο του Ιησού είναι πολλοί. Ας δούμε με κάθε συντομία κάποιους από αυτούς.

 

1) Το μέγεθος του σπαράγματος δεν μας επιτρέπει να είμαστε σίγουροι για το τι ακριβώς λέει. Οι λέξεις που σώζονται είναι τόσο λίγες που μόνο αποσπασματική εικόνα έχουμε σχετικά με τα λόγια του Ιησού. Παραδείγματος χάριν η φράση «Ο Ιησούς είπε: «Η γυναίκα μου . . .»» θα μπορούσε να αποτελεί μέρος ενός παραδείγματος εκ μέρος του ομιλητή προς την ομήγυρη και να μην αναφέρεται στο πρόσωπό του. Για να το καταλάβουμε αρκεί να σκεφθούμε πόσες φορές κάθε μέρα βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση κάποιου άλλου για να εξηγήσουμε ή να παρουσιάσουμε κάτι. Ίσως κάτι τέτοιο να καταγράφουν και οι γνωστικοί συγγραφείς του κειμένου.

 

2) Η προέλευση του κειμένου, από κάποια γνωστική ομάδα, δεν υποδηλώνει επαφή με τη γνήσια αποστολική παράδοση της Εκκλησίας. Κατά την εποχή που εξετάζουμε κυκλοφορούσαν πάρα πολλά κείμενα που αναφέρονταν σε πρόσωπα και πράγματα του χριστιανικού χώρου χωρίς στην πραγματικότητα να έχουν κάποια σχέση με αυτόν. Στην Αίγυπτο, παραδείγματος χάριν, είχαν πλησιάσει το χριστιανισμό διάφορες γνωστικές ομάδες, οι οποίες προσπαθούσαν να συνδυάσουν τη «γνώση» με τη χριστιανική διδασκαλία. Το αποτέλεσμα ήταν μία παρεφθαρμένη μορφή του χριστιανισμού, η οποία όχι μόνο ήταν άσχετη με την πραγματικότητα, αλλά τον παρουσίαζε αντεστραμμένο και πλήρως αλλοιωμένο.

 

3) Η χρονική απόσταση του κειμένου που εξετάζουμε από την εποχή του Χριστού είναι πολύ μεγάλη. Πρώτα πρώτα ο συγκεκριμένος πάπυρος τοποθετείται στον τέταρτο αιώνα απέχοντας από τα γεγονότα 250 με 350 χρόνια. Ακόμη και αν δεχθούμε ότι έχει αντιγραφεί από παλαιότερο κείμενο του τέλους του δευτέρου αιώνα, όπως υποστηρίζει η συγγραφέας, η χρονική απόσταση και αυτού του κειμένου από τα γεγονότα πλησιάζει, αν δεν ξεπερνά, τα 150 χρόνια. Για να καταλάβουμε τη δυσκολία να χρησιμοποιήσουμε το συγκεκριμένο κείμενο ως ιστορική πηγή για το Χριστό αρκεί να σκεφτούμε ότι είναι σαν να προσπαθούμε να γράψουμε την ιστορία κάποιου ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης χωρίς να έχουμε κάποια πηγή, αλλά βασισμένοι σε κάτι που κάπου, κάποτε ακούσαμε. Αν βάλουμε στο στόμα κάποιου ήρωα μία φράση, η οποία δεν έχει καταγραφεί κάπου αλλά προέρχεται από εμάς αυτό δεν αποτελεί πηγή ή ιστορική μαρτυρία αλλά προϊόν της φαντασίας μας και, όπως πολύ σωστα δηλώνει η κ. King, δείχνει τι πιστεύουμε εμείς για κάποιο πρόσωπο ή γεγονός και όχι την ιστορική αλήθεια για αυτό το πρόσωπο ή το γεγονός.

Στο σημείο αυτό δεν είναι άκαιρο να διευκρινίσουμε ότι πρωταρχικό ρόλο στην ιστορική έρευνα παίζουν οι πηγές και όχι τα βοηθήματα, στα οποία έχουμε επεξεργασία των πηγών. Τι είναι όμως πηγή; Πηγή είναι κάθε άμεση μαρτυρία για μία ιστορική μορφή, ένα γεγονός, μία απόφαση, μία συνθήκη. Πηγή μπορεί να είναι ένα κείμενο, μία επιγραφή, ένα αρχαιολογικό εύρημα, ένα αντικείμενο, το οποίο συνεισφέρει στην ανακάλυψη, στην αποκατάσταση και αποσαφήνιση της ιστορικής αλήθειας. Η πηγή πρέπει να είναι σύγχρονη των γεγονότων και να σχετίζεται με τα πρόσωπα. Σε διαφορετική περίπτωση ή έχει μειωμένη αξία ή δεν θεωρείται πηγή.

Ο πάπυρος της Karen King έχει μηδενική αξία ως μαρτυρία για το Χριστό, καθώς δεν πληρεί καμία από τις αναγκαίες προύποθέσεις για να θεωρηθεί ιστορική πηγή. Αντιθέτως, η μαρτυρία των τεσσάρων κανονικών ευαγγελίων, τα οποία έχουν γραφεί από αυτόπτες μάρτυρες του Χριστού ή από μαθητές των αποστόλων και σχετίζονται στενά χρονικά με την εποχή που έζησε επάνω στη γη είναι ισχυρότατη και πλήρως αξιόπιστη ως ιστορική μαρτυρία.

 

4) Σύμφωνα με την καθηγ. Karen King και τους άλλους επιστήμονες που το εξέτασαν το πρωτότυπο του κειμένου που σώζεται στον συγκεκριμένο πάπυρο ήταν γραμμένο στην ελληνική γλώσσα και μετά από περίπου 150 με 200 χρόνια μεταφράστηκε στα κοπτικά. Η διαφορά της αρχικής γλώσσας του κειμένου από την γλώσσα στην οποία το έχουμε σήμερα μειώνει και άλλο την ιστορική του αξιοπιστία. Είναι πολύ πιθανό είτε κατά την αντιγραφή είτε κατά τη μετάφραση να παρεισέφρυσε κάποιο λάθος, το οποίο να οδηγεί στη φράση που συζητούμε και η οποία δεν μαρτυρείται σε καμία πηγή.

ΤΙ ΝΕΟ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Ο ΠΑΠΥΡΟΣ ΠΟΥ ΕΞΕΔΩΣΕ Η KAREN KING;

22 Σάββατο Σεπτ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 2 Σχόλια

Ετικέτες

πάπυρος, Ιησούς, αγ. Μαρία Μαγδαληνή, γνωστικές ομάδες, γνωστικισμός, Karen King

Παραμερίζοντας το δημοσιογραφικό θόρυβο που ξέσπασε με αφορμή την ανακοίνωση της έκδοσης του παπύρου από την Karen King θα πρέπει να εντοπίσουμε τι προσφέρει στην επιστημονική έρευνα.

Αναπόφευκτα πρέπει να αναρωτηθούμε αν η συγκεκριμένη ανακοίνωση αφορά όλους μας ή μόνο τους ειδικούς επιστήμονες που ασχολούνται με την μελέτη της πρώιμης εκκλησιαστικής ιστορίας και πιο συγκεκριμένα της ιστορίας των γνωστικών ομάδων της Αιγύπτου.

Ο τρόπος με τον οποίο προβλήθηκε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης το περιεχόμενό του και ιδιαίτερα η αναφορά στη σύζυγο του Ιησού οδηγεί σε συγχύσεις και ανακριβείς συνειρμούς.

 

Η θέση της Karen King, όπως προκύπτει από το προσχέδιο του κειμένου της που πρόκειται να δημοσιευθεί στο τεύχος του Ιανουαρίου 2013 στο επιστημονικό περιοδικό Harvard Theological Review (106:1), είναι σαφής και ξεκάθαρη: «το υλικό που έχουμε παρέχει μη αξιόπιστες πληροφορίες» για τη συζήτηση σχετικά με το αν ο Χριστός ήταν έγγαμος.

Σε άλλο σημείο, η συγγραφέας υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει ούτε μία μαρτυρία που να δηλώνει ότι ο Χριστός ήταν έγγαμος ή ότι σε αυτή την περίπτωση σύζυγός του ήταν η αγ. Μαρία Μαγδαληνή. Μάλιστα, τονίζει ότι στις πλέον αξιόπιστες μαρτυρίες, η Μαρία από την πόλη Μάγδαλα (=Πύργος), παρουσιάζεται ως μία από τις στενές μαθήτριες του Κυρίου.

 

Τι προσφέρει, λοιπόν, το καινούριο κείμενο; είναι σημαντικό ή όχι;

 

Αν ξεπεράσουμε τις αμφισβητήσεις σχετικά με τη γνησιότητά του και, μαζί με την Karen King, την θεωρήσουμε δεδομένη θα πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην επιστημονική συνεισφορά του συγκεκριμένου παπύρου όχι στη διαμόρφωση της εικόνας που έχουμε για το Χριστό, αλλά στη διαπίστωση, ότι κατά τον τέταρτο μ.Χ. αιώνα υπήρχαν γνωστικές ομάδες οι οποίες στα κείμενα που αποδέχονταν έκαναν λόγο για «γάμο» του Χριστού.

Ένα πρόβλημα που προκύπτει από αυτή την παραδοχή είναι αν η επίμαχη φράση του 4ου στίχου (recto) «Ο Ιησούς τους είπε: «η γυναίκα μου . . . [ » πρέπει να εκληφθεί κατά κυριολεξία ή όχι.

Η μελέτη της ιστορίας του γνωστικισμού και της σχετικής γραμματείας έχει να μας παρουσιάσει αναφορές, οι οποίες αν εκληφθούν κατά γράμμα υπονοούν στενές σχέσεις (φιλικές ή ερωτικές) ανάμεσα στους πρωταγωνιστές, αλλά αν εκληφθούν μεταφορικά λαμβάνουν πνευματικό περιεχόμενο. Έτσι είναι πιθανό σε κείμενα γνωστικών ομάδων να βρούμε αναφορές που αν προσεγγιστούν με τον τρόπο που τις χρησιμοποιούμε σήμερα προκαλούν πολλά ερωτηματικά, καθώς φαίνεται να εννοούν ανάρμοστες σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας των μαθητών του Χριστού. Αν όμως ενταχθούν στο πλαίσιο των σχέσεων και των αντιλήψεων της εποχής που γέννησε τα κείμενα αυτά μπορούν να γίνουν απολύτως κατανοητές χωρίς κανένα πρόβλημα.

Φανταστείτε την έκπληξη που θα δοκιμάσει ο ιστορικός του μέλλοντος όταν εντοπίσει στα αρχεία του χώρου κοινωνικής δικτύωσης (facebook) «οικογενειακές» σχέσεις (μητέρα, αδελφός, ξάδελφος, κόρη, σύζυγος κτλ.) οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα, αλλά προσπαθούν να αποδώσουν περισσότερο ή λιγότερο στενές φιλικές σχέσεις.

Φανταστείτε την έκπληξή του όταν π.χ. διαπιστώσει ότι κάποιος έχει δεκάδες αδέλφια όλα με διαφορετικά επίθετα, γονείς και παιδιά συνομήλικούς του.

 

Στην περίπτωση των διαφόρων γνωστικών ομάδων πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και το ενδεχόμενο κάποιες από αυτές να υιοθετούν ακραίες ασκητικές και άλλες ελευθεριάζουσες αντιλήψεις για τις σχέσεις των δύο φύλων και, ειδικώτερα για το γάμο. Αυτή η διάσταση στις απόψεις κάνει δυσχερέστερη την προσπάθεια να κατανοήσουμε το κείμενο στην εποχή και στο ιστορικό του πλαίσιο.

 

Μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση της Karen King είναι ότι φράσεις για ανταλλαγή ασπασμών των μαθητών μεταξύ τους και με το Χριστό ή για σύζυγο του Κυρίου ή για ασπασμούς που έδινε ο Χριστός σε κάποια γυναίκα μπορεί να σχετίζονται με τη συνήθεια των πρώτων, αλλά και των σημερινών, χριστιανών να ασπάζεται ο ένας τον άλλο ως ένδειξη αγάπης, σεβασμού πνευματικής συγγένειας λόγῳ κοινής πίστης χωρίς να υποκρύπτεται καμία υπόνοια σαρκικών σχέσεων μεταξύ τους.

 

Η εκτίμηση της Karen King ότι η ζήλια των μαθητών (όπως παρουσιάζεται π.χ. στο λεγόμενο ευαγγέλιο του Φιλίππου) υπονοεί σωματικό φιλί με ερωτική διάθεση δεν μας βρίσκει σύμφωνους, καθώς η ζήλια θα μπορούσε να είναι εντονώτερη σε επίπεδο πνευματικών σχέσεων. Αν π.χ. κάποιοι πίστευαν ότι παραγκωνίζονται από άτομα εκτός του κύκλου τους.

 

Το νέο, λοιπόν, δεν είναι η διαπίστωση ότι ο Κύριος είχε σύζυγο. Αντιθέτως είναι σαφές ότι το συγκεκριμένο κείμενο για πολλούς λόγους που θα δούμε σε κατοπινή ανάρτησή μας δεν μπορεί να μας οδηγήσει σε παρόμοιο συμπέρασμα.

Το νέο είναι η διαπίστωση ότι κάποιοι γνωστικοί χρησιμοποιούσαν το συγκεκριμένο λεξιλόγιο και είναι  ευθύνη την σύγχρονης φιλολογικής και ιστορικής έρευνας να τοποθετήσει τις λέξεις στο ορθό τους πλαίσιο.

Η συμβολή του παπύρου της Karen King στην προσπάθεια των επιστημόνων είναι σημαντική καθώς η έκδοσή του προσφέρει νέα στοιχεία βοηθώντας τους ειδικούς ερευνητές να προσθέσουν μερικές ψηφίδες στο ψηφιδωτό των γνωστικών αντιλήψεων της εποχής, να συμπληρώσουν κάποιο άλλο γνωστικό κείμενο, να βελτιώσουν τη γνώση που έχουμε για την κοπτική γλώσσα και τη σαχιδική διάλεκτο, να εντοπίσουν σχέσεις ανάμεσα στις διάφορες γνωστικές ομάδες και πολλά άλλα που λίγο ένδιαφέρουν το ευρύ κοινό.

Ο ΙΗΣΟΥΣ ΕΙΠΕ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΟΥ . . . (ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΠΑΠΥΡΟΥ)

21 Παρασκευή Σεπτ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 3 Σχόλια

Ετικέτες

σαχιδική διάλεκτος, Η γυναίκα μου, Ιησούς, κοπτικοί πάπυροι, Karen King

Συνεχίζουμε την παρουσίαση του παπύρου με τη παράθεση κάποιων στοιχείων σχετικά με την προέλευσή του και μία προσπάθειά μας να μεταφράσουμε στα ελληνικά το αγγλικό κείμενο της Karen King.

Στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν την προέλευση του σπαράγματος που παρουσιάζουν, η Karen King και οι συνεργάτες της κάνουν διάφορες υποθέσεις για την αρχική του χρήση. Υπέθεσαν ότι αρχικά ήταν φυλακτό (πιθανότητα την οποία απέρριψαν), ενώ κάποιοι πρότειναν μήπως προέρχεται κάποιο ταφικό μνημείο, καθώς οι αιγυπτιακοί τάφοι αποτελούν σημαντική πηγή παπύρων, αν και συνήθως είναι σε καλύτερη κατάσταση.

Η έρευνα σχετικά με την αυθεντικότητα του σπαράγματος συνεχίζεται και η ομάδα της Karen King εντοπίζει σημεία στο κείμενο όπου το μελάνι υποδηλώνει ότι πρόκειται για αρχαίο χειρόγραφο και όχι για σύγχρονη απάτη (σύγχρονη γραφή πάνω σε παλαιό άγραφο τεμάχιο παπύρου).

Η γλώσσα του κειμένου είναι η κοπτική και πιο συγκεκριμένα μία διάλεκτός της η σαχιδική. Η διαπίστωση αυτή μας δίνει μία γεωγραφική ένδειξη για την περιοχή προέλευσης του κειμένου, καθώς η σαχιδική ομιλούνταν στις νότιες περιοχές της Αιγύπτου και μάλιστα θεωρείται η πρώτη αιγυπτιακή διάλεκτος στην οποία μεταφράστηκαν τα ελληνικά κείμενα.

Συνεκτιμώντας άλλα γνωστικά κείμενα που σώζονται η Karen King υποθέτει ότι το πρωτότυπο ήταν ελληνικό και είχε γραφεί κατά το δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα στην Αίγυπτο, τη Συρία ή ακόμη και τη Ρώμη, καθώς στην τελευταία είχαν βρεθεί οπαδοί του Βαλεντίνου και ο Τατιανός, ο οποίος είναι γνωστός από την προσπάθειά του να συρράψει τα τέσσερα ευαγγελικά κείμενα σε ένα, το Διατεσσάρων.

 

Καθώς το απόσπασμα είναι πολύ μικρό και δεν γνωρίζουμε τον τίτλο του δεν μπορούμε να το συνδέσουμε με κάποιο από τα γνωστικά κείμενα που είναι γνωστά σε εμάς ώστε να έχουμε πληρέστερη εικόνα για την προέλευσή του και τις αντιλήψεις της ομάδας που το δημιούργησε.

 

Ακολουθεί η μεταγραφή του παπύρου στα κοπτικά και μία δική μας προσπάθεια να το μεταφράσουμε στα ελληνικά βάσει του αγγλικού κειμένου που παραθέτει η Karen King στο άρθρο της στο περιοδικό Harvard Theological Review (106:1).

 Η μπροστινή όψη:Η οπίσθια όψη:

 

Η μετάφραση του κειμένου από τα αγγλικά στα ελληνικά:

 Η μπροστινή όψη του παπύρου:

1 ] “not [to] me. My mother gave to me li[fe…”

       όχι [σε] μένα. Η μητέρα μου έδωσε σε μένα ζωή . . .»

2 ] The disciples said to Jesus, “.[

     Οι μαθητές είπαν στον Ιησού, «

3 ] deny. Mary is worthy of it [            Or alternatively: Mary is n[ot] worthy of it.

     αρνούμαι/αρνηθείς. Η Μαρία είναι άξιά του  Ή εναλλακτικά : Η Μαρία δεν είναι άξιά του

4 ]……” Jesus said to them, “My wife . . .[

               Ο Ιησούς τους είπε: «η γυναίκα μου . . . [

5 ]… she will be able to be my disciple . . [

         θα μπορεί να είναι μαθήτριά μου . . . [

6 ] Let wicked people swell up … [

     Αφήστε τους κακούς ανθρώπους να φουσκώνουν [

7] As for me, I dwell with her in order to . [

     Όσο για μένα κατοικώ μαζί της προκειμένου να . . . [

8] an image [

     μία εικόνα [

 

Η οπίσθια όψη του παπύρου:

1 ] my moth[er

      η μητέ[ρα μου

2 ] three [

     τρία [

3 ] … [

 4 ] forth which … [

      προς τα οποία . . . [

            Σε επόμενη ανάρτηση θα προσφέρουμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτή την ανακάλυψη, η οποία προσήλκυσε το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο διεθνή χώρο.

Ο Ιησούς είπε: «Η γυναίκα μου . . .»

19 Τετάρτη Σεπτ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 3 Σχόλια

Ετικέτες

Harvard, πάπυρος, Αγία Μαρία Μαγδαληνή, Ιησούς, γυναίκα του Ιησού, κοπτικά, Karen King

(Με αφορμή το κοπτικό χειρόγραφο που εξέδωσε η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Harvard κ. Karen King)

Στο τεύχος του Ιανουαρίου 2013 του έγκριτου θεολογικού περιοδικού «Harvard Theological Review» (τεύχος 106:1) πρόκειται να δημοσιευθεί η μελέτη της καθηγήτριας της πρώιμης Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Harvard, Karen King. Αναζητώντας στο διαδίκτυο εντοπίσαμε μία προδημοσίευση του προαναφερθέντος άρθρου με τίτλο «“Jesus said to them, ‘My wife . . .’” A New Coptic Gospel Papyrus».

Ήδη στα ηλεκτρονικά και τα έντυπα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν εμφανιστεί πολλές αναφορές σε αυτό, καθώς το θέμα του προκαλεί το ένδιαφέρον του κοινού.

Η Karen King εκδίδει ένα μέχρι σήμερα άγνωστο σπάραγμα παπύρου γραμμένο στα αρχαία κοπτικά και μάλιστα στη σαχιδική διάλεκτο, με διαστάσεις λίγων εκατοστών (4 επί 8 cm), το οποίο σε κάποιο σημείο περιλαμβάνει τη φράση «ο Ιησούς τούς είπε, η γυναίκα μου . . . ». Αυτή και μόνο η φράση, όπως προ ετών είχε συμβεί με την έκδοση του ψευδεπίγραφου κειμένου με τον τίτλο «Το Ευαγγέλιο του Ιούδα», είναι ικανή να προκαλέσει έντονο ενδιαφέρον ενός κοινού, το οποίο είναι εντελώς άσχετο με έννοιες όπως γνωστικισμός, απόκρυφα, ψευδεπίγραφα, ιστορία πρώιμου χριστιανισμού, έκδοση κειμένων, ανακαλύψεις γνωστικών χειρογράφων, φιλοσοφικά και θεολογικά ρεύματα και τάσεις των πρώτων χριστιανικών αιώνων και ανταποκρίνεται σε μία δημοσιογραφική προσέγγιση του θέματος, η οποία οδηγεί σε επικίνδυνες απλουστεύσεις.

Ο πάπυρος, που χρονολογείται από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ., περιλαμβάνει έναν διάλογο στον οποίο ο Ιησούς αναφέρεται στη σύζυγό του και σύμφωνα με την King πρέπει να είναι μετάφραση στα κοπτικά ενός κειμένου που γράφτηκε στα ελληνικά τον δεύτερο μ.Χ. αιώνα.

Για να αντιληφθούμε την έννοια της απλούστευσης και του κινδύνου να ασχοληθεί κάποιος με αντικείμενο που δεν γνωρίζει αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στις δημοσιεύσεις του διεθνούς τύπου, όπου, αν και στο σπάραγμα δεν γίνεται καμία αναφορά, ήδη έχει προστεθεί δίπλα στο κείμενο του παπύρου και το υποτιθέμενο όνομα της συζύγου του Κυρίου, την οποία, πέρα από κάθε επιστημονική δεοντολογία, ταυτίζουν με την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή.

 

Ας δούμε όμως κάποια σημεία από το άρθρο της Karen King:

1) Η συγγραφέας ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για το μοναδικό αρχαίο κείμενο που θεωρεί ότι ο Χριστός ήταν παντρεμένος.

2) Τονίζει ότι δεν μας παρέχει αξιόπιστη μαρτυρία ότι όντως ο Χριστός ήταν έγγαμος λόγῳ της μεγάλης χρονικής απόστασης του σπαράγματος από τα γεγονότα (4ος αι. μ.Χ.) και της πιθανής σύνθεσης του αρχικού κειμένου μόλις στο δεύτερο μισό του δευτέρου αιώνα.

3) Σημειώνει ότι η μόνη ασφαλής μαρτυρία που μας παρέχει είναι ότι κάποιοι χριστιανοί των πρώτων αιώνων πίστευαν ότι ο Χριστός ήταν παντρεμένος.

4) Ομολογεί ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα για την ιστορία ευρέσεως και την προέλευση του συγκεκριμένου παπύρου.

5) Η γνησιότητά του αμφισβητείται από αρκετούς από τους ειδικούς που το εξέτασαν, ενώ κανείς, ούτε καν η συγγραφέας του άρθρου δεν μπορεί να μας διαβεβαιώσει ότι η αυθεντικότητά του είναι πέρα από κάθε αμφισβήτηση.

Όλες αυτές οι παρατηρήσεις κάνουν πολύ λιγότερο αξιόπιστο το κείμενο που υπάρχει στο απόσπασμα και οδηγούν στο αβίαστο συμπέρασμα ότι το θέμα αφορά κάποιους ειδικούς της ιστορίας του γνωστικισμού.

 

Μετά από αυτές τις πρώτες εισαγωγικές αναφορές, σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την ανάγνωση του άρθρου της Karen King σε επόμενη δημοσίευσή μας, προσπαθώντας να παρακάμψουμε το κομμάτι του δημοσιογραφικού εντυπωσιασμού και να τοποθετήσουμε την έκδοση του σημαντικού -αν είναι γνήσιο- αυτού ευρήματος στην ορθή επιστημονική του βάση.

Αρχή της Ινδίκτου

01 Σάββατο Σεπτ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 1 σχόλιο

Ετικέτες

1η Σεπτεμβρίου, Ίνδικτος

Καλή χρονιά! Καλό Μήνα!

Κατά την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το εκκλησιαστικό και το οικονομικό έτος άρχιζαν την 1η Σεπτεμβρίου.

Βέβαια, παλαιότερα τη Ρωμαϊκή περίοδο υπήρχαν άλλες αντίστοιχες ημερομηνίες, όπως ο Απρίλιος ή ο Οκτώβριος. Κατά τους μήνες αυτούς ξεκινούσαν από τη Ρώμη οι αξιωματούχοι (ανθύπατοι, λεγάτοι κτλ.) για να εγκατασταθούν στις επαρχίες τους και να ασκήσουν το έργο τους, το οποίο είχε ετήσια διάρκεια.

Η «Ίνδικτος» ήταν η δεκαπενταετής περίοδος από απογραφή σε απογραφή. Δηλαδή, τα φορολογικά και δημογραφικά δεδομένα της Αυτοκρατορίας ανανεώνονταν κάθε δεκαπέντε χρόνια, ώστε να είναι επικαιροποιημένα και, κατά το δυνατόν, ακριβή. Το σύστημα αυτό ξεκίνησε από τον Οκταβιανό Αύγουστο (31 π.Χ.-14 μ.Χ.).

Σήμερα η 1η Σεπτεμβρίου εορτάζεται εκκλησιαστικά ως αρχή του έτους και στην υμνολογία της ημέρας υπάρχει πλήθος σχετικών αναφορών.

Είναι μία ημερομηνία, η οποία έχει πνευματικό χαρακτήρα με την έννοια ότι πολλοί από εμάς καθώς επιστρέφουμε από τις διακοπές και ξεκινάμε το χειμερινό αγώνα αναπροσαρμόζουμε, περισσότερο ή λιγότερο ανανεωμένοι, τους πνευματικούς μας στόχους. Νέοι στόχοι, νέες προσπάθειες, νέα όρεξη, νέες ελπίδες.

Μάλιστα, για την Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ιδιαίτερη σημασία η προσπάθεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου να αναδείξει την ημέρα αυτή ως την ημέρα του σεβασμού προς το περιβάλλον. Η σχέση μας με τον γύρω μας κόσμο δεν μπορεί παρά να λαμβάνει πάντοτε μία πνευματική διάσταση: η Κτίση είναι δημιούργημα του Θεού και δώρο Του προς τον άνθρωπο.

Ευθύνη και υποχρέωσή μας να την σεβόμαστε, να την προστατεύουμε και να την αξιοποιούμε χωρίς να την καταστρέφουμε.

Ο σεβασμός προς τη φύση είναι η ξεκάθαρη στάση της Εκκλησίας απέναντι στο περιβάλλον. Για το λόγο αυτό ο σεβασμός στο περιβάλλον δεν περιορίζεται σε κάτι που το μαθαίνεις, αλλά είναι κάτι που το ζεις μέσα στα πλαίσια του πνευματικού αγώνα, της προσπάθειας για τη θέωση.

Επιγραμματικά θα μπορούσαμε να κλείσουμε λέγοντας ότι ο κατ’ εξοχήν οικολόγος είναι ο Άγιος.

Καλή Χρονιά!

Λήγει η νηστεία μετά την «πρώτη Ανάσταση»;

14 Σάββατο Απρ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία, Μεγάλο Σάββατο, Πάσχα, ανάστα ο Θεός, δάφνες, νηστεία

Σε όλες τις γιορτές η νηστεία λήγει με τη Θεία Λειτουργία της ημέρας της εορτής. Το ίδιο συμβαίνει και με τη νηστεία του Πάσχα.

Τα πράγματα όμως είναι λίγο πιο σύνθετα, καθώς το Μεγάλο Σάββατο το πρωί τελείται στους Ναούς μας η λεγόμενη «πρώτη Ανάσταση» και πολλοί νομίζουν ότι πλέον έληξε η νηστεία. Ο ιερέας με πολλή χαρά πετά φύλλα δάφνης στο Ναό, ενώ ταυτόχρονα χτυπούν τάλαντα και τα στασίδια, κινούν τους πολυέλεους, εκφράζοντας την μεγάλη χαρά για την επερχόμενη Ανάσταση. Η σχετική φράση «ανάστα ο Θεός κρίνων την γην» αποτελεί μία πρόσκληση προς τον νεκρό Κύριο να αναστηθεί και να αποδώσει δικαιοσύνη. Η προσμονή εκφράζεται και μέσα από το γενικότερο κλίμα της ακολουθίας, από τα χαρμόσυνα άμφια των ιερέων και τα αναγνώσματα που στρέφουν την προσοχή μας σε αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει.

 

Στην πραγματικότητα το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου τελείται ο Εσπερινός της Κυριακής του Πάσχα. Ακολουθώντας την μετάθεση και των άλλων ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδας (κάθε απόγευμα τελείται ο όρθρος της επομένης ημέρας) το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής τελείται ο όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου. Το επόμενο πρωί, έχουμε την ακολουθία του Εσπερινού του Πάσχα, η οποία ενώνεται με τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Εκτός από τα τροπάρια της ημέρας διαβάζονται αναγνώσματα από την Παλαιά Διαθήκη (αρχή του βιβλίου της Γενέσεως, ο Ιωνάς στο κήτος, ο Ύμνος των Τριών Παίδων) που σχετίζονται με την ημέρα.

Η νυκτερινή ακολουθία αποτελείται από την ακολουθία της Αναστάσεως, τον όρθρο της Κυριακής του Πάσχα και την αναστάσιμη Θεία Λειτουργία του αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου. Με την τέλεσή της λήγει και η μακρά περίοδος της νηστείας. Μάλιστα, με ειδική ευχή ευλογούνται αυγά και τυρί και προσφέρονται ως ευλογία στους πιστούς. Στα μοναστήρια το Πασχαλινό τραπέζι ακολουθεί αμέσως μετά τη Θεία Λειτουργία, ως η φυσική προέκτασή της.

 

Το Μεγάλο Σάββατο είναι το μόνο Σάββατο όλου του έτους κατά το οποίο τηρούμε αυστηρή άλαδη νηστεία, καθώς ο Χριστός, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας βρίσκεται στον Άδη. Επίσης, η νηστεία δεν λήγει με το «Χριστός Ανέστη» της δωδεκάτης νυκτερινής, καθώς η Ανάσταση στη συνείδηση της Εκκλησίας συνδέεται με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

 

Η πρωϊνή ακολουθία με το χαρμόσυνο «ανάστα ο Θεός κρίνων την γην» αποτελεί το προανάκρουσμα της Ανάστασης και όχι την ίδια την Ανάσταση, η οποία θα ακολουθήσει το βράδυ οπότε θα λήξει και η νηστεία.

 

Καλή Ανάσταση!

Πότε έγινε η Σταύρωση του Κυρίου;

14 Σάββατο Απρ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 3 Σχόλια

Ετικέτες

14η Νισάν, πασχαλινό δείπνο, σταύρωση, σέδερ, Αμνός, Ανάσταση, Ευαγγελιστές, Ιωάννης, Λουκάς, Μάρκος, Ματθαίος, Πανάγιος Τάφος, Πεσάχ, Συνοπτικοί, Χριστός

Μελετώντας τις ευαγγελικές περικοπές που σχετίζονται με το γεγονός του Μυστικού Δείπνου και της Σταυρώσεως διαπιστώνουμε ότι κατά τους Συνοπτικούς το βραδινὸ γεύμα της Πέμπτης ήταν το πασχαλινό γεύμα (π.χ. Ματθαίου 26:17-19, Μάρκου 14:12-16, Λουκά 22:7-13), ενώ κατά τον ευαγγελιστή Ιωάννη το πρωί της Παρασκευής, που πήγαν τον Ιησού μπροστά στον Πιλάτο οι ευσεβείς Ιουδαίοι δεν μπήκαν στον περίβολο του Πραιτωρίου για να μην μολυνθούν, αλλά να μπορέσουν να φάγουν το πασχαλινό γεύμα (Ιωάννη 18:28).

Κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες λύσεις σχετικά με το ποια μέρα έγιναν αυτά τα δύο γεγονότα, οι οποίες ξεκινούν από την Τετάρτη 12 Νισάν. Η επίλυση του προβλήματος είναι δύσκολη, καθώς τα αστρονομικά δεδομένα δεν έχουν παραδοθεί με μεγάλη ακρίβεια. Παραδείγματος χάριν για να ορισθεί η αρχή ενός νέου σεληνιακού μήνα έπρεπε να γίνει ορατή η νέα σελήνη. Αν όμως υπήρχε συννεφιά ήταν πιθανό να χαθεί η μέρα και η έναρξη να μετατεθεί την επομένη. Ας δούμε όμως πρώτα πως γιόρταζαν το Πάσχα οι Ιουδαίοι.

Η εορτή γιορτάσθηκε για πρώτη φορά την παραμονή της φυγής τους από την Αίγυπτο. Η ανάμνηση αυτού του γεγονότος παραμένει ισχυρή στον σχετικό εορτασμό μέχρι σήμερα. Το εβραϊκό Πάσχα διαρκεί 8 ημέρες. Λέγεται και γιορτή των αζύμων, γιατί όλες τις ημέρες που διαρκούσε δεν έτρωγαν ψωμί που είχε φουσκώσει με μαγιά ή προζύμη. Μάλιστα, πριν την έναρξη της εορτής έκαιγαν όποια περισεύματα τέτοιων συστατικών υπήρχαν σε κάθε σπίτι. Το άζυμο ψωμί, το οποίο στα εβραϊκά λέγεται «ματσά» μοιάζει με κράκερς και μπορεί να παρασκευαστεί είτε στο σπίτι είτε να αγοραστεί έτοιμο.

Η πρώτη ημέρα της εορτής είναι πάντα η 14η του μηνός Νισάν. Καθώς χρησιμοποιείται το σεληνιακό ημερολόγιο, η ημερομηνία της εορτής μετακινείται. Μάλιστα για να διορθώσουν κάπως το πρόβλημα αυτό και να διατηρείται η γιορτή πάντα μέσα στην άνοιξη, κάθε τρία χρόνια παρεμβάλλουν έναν ακόμη μήνα και καλύπτουν την διαφορά που έχει δημιουργηθεί σε σχέση με το ηλιακό ημερολόγιο. Έτσι η 14η Νισάν πέφτει ανάμεσα στα μέσα Μαρτίου και στα μέσα Απριλίου.

 

Το πασχαλινό δείπνο («σέδερ») περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) ψητό αρνί, πικρά χόρτα (βρασμένα), τα οποία θυμίζουν τα πικρά χρόνια της σκλαβιάς, ψητό αυγό που συμβολίζει τη γονιμότητα και φυσικά το ειδικό κόκκινο κρασί που αποτελεί και το κεντρικό σημείο του εορτασμού. Το Πάσχα παραμένει και σήμερα μία οικογενειακή εορτή και το τελετουργικό κατευθύνει ο πατέρας της οικογένειας.

Στην φωτογραφία που ακολουθεί βλέπουμε το ειδικό πιάτο στο οποίο είναι τοποθετημένες οι τροφές κατά την τάξη (κάτω από κάθε τροφή υπάρχει σχετική επιγραφή). Στο κέντρο διακρίνουμε την εβραϊκή επιγραφή «πεσάχ» (= Πάσχα) που παραπέμπει στον εβραϊκό πασχαλινό εορτασμό.

 

Στις 10 του μηνός Νισάν αγοράζουν τον πασχαλινό αμνό και τον σφαγιάζουν (ειδικοί σφαγείς, οι οποίοι ακολουθούν τις οδηγίες του Νόμου) νωρίς το απόγευμα της 13ης Νισάν. Το πασχαλινό δείπνο ακολουθεί είτε το βράδυ της 14ης είτε το βράδυ της 15ης του μηνός.

 

Το έτος που έγινε η Σταύρωση του Κυρίου η 14η Νισάν έπεσε Παρασκευή. Φαίνεται ότι οι τρεις συνοπτικοί ευαγγελιστές, ο Ματθαίος, ο Μάρκος και ο Λουκάς, χρησιμοποιούν έναν ελαφρώς διαφορετικό τρόπο υπολογισμού του χρόνου από τον ευαγγ. Ιωάννη. Ο παραδοσιακός τρόπος ήταν από το απόγευμα της μίας ημέρας μέχρι το απόγευμα της άλλης. Αυτόν τον τρόπο χρησιμοποιεί ο ευαγγελιστής Ιωάννης. Οι άλλοι τρεις ευαγγελιστές φαίνεται ότι υπολογίζουν από την ανατολή του ήλιου μέχρι την επόμενη ανατολή. Με αυτόν τον τρόπο φαίνεται ότι υπολόγιζε τις ημέρες και ο όμιλος του Χριστού και των μαθητών (έχει υποστηριχθεί ότι αυτό το σύστημα κυριαρχούσε στη Γαλιλαία που ήταν ο τόπος όπου κυρίως έδρασε ο Χριστός). Μεγάλο σχετικό ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές στην επίσκεψη των μυροφόρων στον τάφο του Χριστού. Από αυτές φαίνεται γι’ αυτές η ημέρα άλλαζε με την ανατολή της επομένης. Διαφορετικά θα είχαν επισκεφθεί τον τάφο αργά το απόγευμα του Σαββάτου, όταν θα είχε λήξει η αργία της ημέρας. Αντιθέτως, μόλις άρχισε να χαράζει και έληξε η αργία, οι γυναίκες έσπευσαν στο μνήμα για να ολοκληρώσουν τη διαδικασία της ταφής, κατά τα ιουδαϊκά έθιμα και να εκφράσουν το σεβασμό και την αγάπη τους προς το νεκρό.

 

Γνωρίζοντας ότι η 14η Νισάν τη χρονιά που σταυρώθηκε ο Χριστός έπεσε ημέρα Παρασκευή, μπορούμε να υπολογίσουμε ακριβώς την ημερομηνία που συνέβη το γεγονός. Η 14η Νισάν, κατά την περίοδο που ο Πιλάτος ήταν έπαρχος της Ιουδαίας (26-36 μ.Χ.) έπεσε ημέρα Παρασκευή τρεις φορές: 14 Απριλίου του 27, 7 Απριλίου του 30 και 3 Απριλίου του έτους 33. Από αυτές, κατ᾿ εκτίμηση, μάλλον πρέπει να επιλέξουμε την 7η Απριλίου του 30. Συνεπώς η Ανάσταση έγινε κατά τη νύχτα 8ης προς 9η Απριλίου του έτους 30. Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι οι Ιουδαίοι υπολόγιζαν τον χρόνο μετρώντας και τμήματα του χρόνου ακόμη και αν αυτά δεν είχαν ολοκληρωθεί. Στην περίπτωση του Χριστού η Παρασκευή μετράται ως η πρώτη ημέρα, παρά το γεγονός ότι έμεινε στον τάφο μόνο ένα μέρος της, το Σάββατο είναι ούτως ή άλλως ολόκληρο (δεύτερη ημέρα) και η Κυριακή, παρα τό ότι η Ανάσταση έγινε λίγες ώρες μετά την έναρξή της, προσμετράται ως η τρίτη ημέρα.

 

Ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος σε ομιλίες του στο ευαγγέλιο του ευαγγελιστή Ιωάννη, σημειώνει ότι ο Χριστός με τους μαθητές Του γιόρτασαν το Πάσχα μία ημέρα πριν από την εορτή των Ιουδαίων (δηλαδή το απόγευμα της 13ης Νισάν), κρατώντας τη δική Του σφαγή για ανήμερα το Πάσχα (14η Νισάν). Με αυτή την θεολογική ερμηνεία ξεπερνιέται το πρόβλημα του ποια σχέση με τον ιουδαϊκό εορτασμό είχε η θυσία του Χριστού. Το πασχαλινό σφάγιο είναι πλέον ο ίδιος ο Κύριος. Αυτή τη σύνδεση υιοθετεί και ο απ. Παύλος στην Αʹ προς Κορινθίους επιστολή του (κεφ. 5 στίχος 7) λέγοντας ότι το Πάσχα, αντί για άλλον αμνό, θυσιάσθηκε ο ίδιος ο Χριστός.

 

Κλείνοντας το σημείωμα αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε ότι όσο ενδιαφέρουσες και αν είναι οι λεπτομέρειες για τη συνολική κατανόηση των γεγονότων της τελευταίας εβδομάδας του Χριστού και ο προσδιορισμός της ακριβούς ημερομηνίας της σταυρώσεως, η προσοχή μας δεν πρέπει να εστιάσει στα στοιχεία αυτά, αλλά στο ίδιο το γεγονός της σταυρώσεως και της σημασίας του για το ανθρώπινο γένος. Το γεγονός αυτό σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί κομβικό σημείο της ανθρώπινης ιστορίας, καθώς, σε συνδυασμό με την Ανάσταση που το ακολούθησε, μας ελευθέρωσε από τα δεσμά του θανάτου και μας οδήγησε στη σωτηρία.

 

Καλή Ανάσταση!

Γνωρίζουμε ποια ήταν «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή» ;

11 Τετάρτη Απρ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

Αγία Μαρία Μαγδαληνή, Κασσιανή, Λουκάς, Μ. Τετάρτη, Μάρθα, Μαρία, Τροπάριο της Κασσιανής, αμαρτωλή, ευαγγέλιο, μύρο

Το απόγευμα της Μεγάλης Τρίτης ψάλλεται στους ορθόδοξους ναούς το τροπάριο της Κασσιανής. Πρόκειται για μία ποιητική απόδοση του περιστατικού που περιγράφεται στα ευαγγέλια και έχει να κάνει με την αμαρτωλή γυναίκα, η οποία έδειξε τη μετάνοιά της πλένοντας τα πόδια του Χριστού με πολύτιμο μύρο και σκουπίζοντάς τα με τα μαλλιά της.

 

Η πράξη της γυναίκας αυτής έχει ιδιαίτερη σημασία για δύο κυρίως λόγους:

1. Προετοίμασε το Χριστό για την ταφή, καθώς οι Ιουδαίοι συνήθιζαν να αλείφουν τα σώματα των νεκρών τους με ένα μείγμα ρυτίνης και αρωμάτων.

 

2. Η ένταση της σκηνής δείχνει πόσο μεγάλη ήταν η μετάνοιά της.

 

Η ιδιαιτερότητα της πράξης οδήγησε σε συνειρμούς άσχετους με την πραγματικότητα με αποτέλεσμα να πλεχθούν διάφοροι μύθοι σχετικά με την ταυτότητα της γυναίκας και τη σχέση της με το Χριστό.

 Από τη Δυτική Χριστιανοσύνη ξεκίνησε η ταύτιση της με την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή, αν και δεν υπάρχει καμία σχετική μαρτυρία, ούτε στα ευαγγέλια ούτε στην κατοπινή παράδοση. Η ταύτιση αυτή οφείλεται σε σύγχυση δύο διαφορετικών προσώπων που αναφέρονται σε δύο διαφορετικές ευαγγελικές περικοπές στο ευαγγέλιο του Λουκά. Στο 7ο κεφάλαιο αναφέρεται το περιστατικό με την αμαρτωλή γυναίκα, η οποία έπλυνε τα πόδια του Χριστού με μύρο, δάκρυα και στα σκούπισε με τα μαλλιά της. Στο επόμενο κεφάλαιο, το 8ο, γίνεται αναφορά στις γυναίκες που ακολουθούσαν το Χριστό κατά τις περιπλανήσεις του στη γη του Ισραήλ. Ανάμεσά τους μνημονεύεται και η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή, η οποία, κατά το παρελθόν, είχε θεραπευθεί από το Χριστό, καθώς ήταν δαιμονισμένη.

 

Αμέσως μετά την έγερση του Λαζάρου οι οικείοι του παρέθεσαν ευχαριστήριο γεύμα στο Χριστό και τους αποστόλους. Κατά τη διάρκειά του, ενώ η Μάρθα προσπαθούσε να φροντίσει το πλήθος των συνδαιτυμόνων, η Μαρία έκανε αυτό που κανονικά θα έκαναν οι δούλοι της οικογένειας: έπλυνε τα πόδια του καλεσμένου τους. Εκφράζοντας την υπερβάλλουσα ευγνωμοσύνη της αντί για νερό έχυσε μύρο και αντί για πετσέτα χρησιμοποίησε τα μαλλιά της.

Το περιστατικό αυτό που περιγράφεται από τον ευαγγελιστή Ιωάννη (12:1-8) δεν είναι το ίδιο με αυτό στο οποίο πρωταγωνίστησε η αμαρτωλή γυναίκα και στο οποίο αναφέρεται η υμνογραφία του όρθρου της Μ. Τετάρτης.

Η αδελφή του Λαζάρου εξέφραζε την ευγνωμοσύνη της, ενώ η αμαρτωλή την μετάνοιά της.

 

Η Αγία Κασσιανή ήταν μία πολύ μορφωμένη βυζαντινή αρχοντοπούλα, η οποία κάποια στιγμή έγινε μοναχή και μεταξύ άλλων ασχολήθηκε με τη συγγραφή ύμνων. Το πιο διάσημο έργο της είναι το τροπάριο αυτό, το οποίο είναι γνωστό με το όνομά της. Σε αυτό περιγράφεται το περιστατικό των ευαγγελίων και γίνεται μία σημαντική θεολογική εμβάθυνση για το πρόβλημα της αμαρτίας και τη σημασία της μετάνοιας. Μάλιστα, η αμαρτία συνδέεται ευθέως, όχι με ηθικού τύπου αιτίες, αλλά με το γεγονός της Πτώσης και της διακοπής της κοινωνίας με το Θεό.

 

Συνεπώς ούτε η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή ούτε η Μαρία η αδελφή του Λαζάρου ούτε η ποιήτρια Αγία Κασσιανή είναι «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή».

Το όνομα αυτής της γυναίκας είναι άγνωστο σε εμάς, καθώς τα ευαγγέλια διαιωνίζουν και τιμούν την πράξη και τη μετάνοιά της, αλλά δεν διασώζουν το όνομά της. Η ανώνυμη για εμάς γυναίκα αποτελεί ισχυρότατο παράδειγμα αλλαγής τρόπου σκέψεως και ζωής για όλους μας.

Ίσως, μάλιστα, η μετάνοιά της να είναι το κριτήριο για τη δική μας μετάνοια όταν βρεθούμε μπροστά στο θρόνο του Θεού κατά την ώρα της κρίσεως.

 Καλή υπόλοιπη Μεγάλη Εβδομάδα

Πρέπει να αποδίδουμε φόρους στον Καίσαρα;

10 Τρίτη Απρ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

φόροι, φαρισαίοι, Αυγουστος, Ηρωδιανοί, Καίσαρας, Μεγάλη Δευτέρα, Τιβέριος, Χριστός, γραμματείς, κήνσος, νόμισμα

Το απόγευμα της Μεγάλης Δευτέρας ψάλλεται στους Ναούς μας ο Όρθρος της Μεγάλης Τρίτης. Στην ευαγγελική περικοπή κυριαρχούν οι ερωτήσεις-προκλήσεις των Ιουδαίων προς τον Χριστό.

Οι ερωτήσεις αυτές είναι διατυπωμένες με τέτοιον τρόπο, ώστε αν δεν τις προσεγγίσεις από διαφορετική οπτική γωνία από αυτόν που τις θέτει θα βρεθείς μπλεγμένος, κάτι που επεδίωκαν για το Χριστό: να τον φέρουν σε δύσκολη θέση, ώστε να αναγκαστεί να επιλέξει την απάντηση που εξυπηρετούσε είτε αυτούς που την έθεταν είτε τους αντιπάλους τους. Το αποτέλεσμα θα ήταν, όμως, ότι και στις δύο περιπτώσεις θα είχαν τη δυνατότητα να τον κατηγορήσουν ότι κινούνταν έξω από τα όρια του νόμου, ότι υποστήριζε μία πολιτική ομάδα, ότι ήταν φίλος των Ρωμαίων και διάφορα άλλα.

 

Η πρώτη σχετική ερώτηση προέρχεται από τους Ηρωδιανούς, μία ομάδα υποστήριξης της δυναστείας του Ηρώδη. Τότε στην Ιουδαία την εξουσία την κατείχαν οι Ρωμαίοι, αλλά στην Γαλιλαία και στην Περαία, όπως και στην Βατταναία και την Τραχωνίτιδα χώρα, ηγεμόνευαν, με την ανοχή των Ρωμαίων, απόγονοί του Ηρώδη του Μεγάλου.

 

Η ερώτηση αφορά το αν πρέπει οι Ιουδαίοι, και μάλιστα οι ευσεβείς τηρητές του νόμου, να πληρώνουν φόρους στον Καίσαρα, καθώς η μη απόδοση φόρων εθεωρείτο πράξη αντίστασης. Έτσι ο Χριστός με την απάντησή Του θα χαρακτηριζόταν είτε προδότης του Νόμου είτε επαναστάτης απέναντι στους Ρωμαίους και τους ντόπιους υπηρέτες τους.

 

Στο σημείο αυτό διαφαίνεται η νέα, διαφορετική στάση του Χριστού απέναντι στο θέμα που του θέτουν. Προχωρά, θα λέγαμε, χρησιμοποιώντας μια πιο σύγχρονη γλώσσα, σε διαχωρισμό Εκκλησίας – Πολιτείας. Τη συγκεκριμένη στάση Του την υπαγορεύει η επιθυμία να απαγκιστρωθούν οι Ιουδαίοι από τις αγκυλώσεις στις οποίες τους είχε οδηγήσει η επιφανειακή και γι’ αυτό εσφαλμένη προσέγγιση του Νόμου από τους γραμματείς, τους φαρισαίους και τους νομικούς.

Ο Χριστός αλλάζοντας οπτική γωνία ανανεώνει τη σχέση μας με το Νόμο. Πλέον, δεν ισχύει το «είτε το ένα είτε το άλλο», αλλά και τα δύο με προσοχή και σύνεση. Η επιλογή της απόδοσης των φόρων δεν σημαίνει άρνηση του νόμου. Μάλιστα, και στο παρελθόν οι Ιουδαίοι είχαν τηρήσει ανάλογη στάση (π.χ. οι αρχιερείς υποδέχθηκαν τον Μ. Αλέξανδρο με τιμές παρά το γεγονός ότι ήταν κατακτητής). Αντιθέτως, μας βοηθά να οριοθετήσουμε τις εξουσίες.

 

Επιπλέον, το νόμισμα του κήνσου, που έδειξαν στον Ιησού απεικόνιζε τον Καίσαρα, πιθανότατα τον Τιβέριο, κάτι που για τους ευσεβείς Ιουδαίους ήταν απαράδεκτο. Οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει στην Παλαιστίνη νομίσματα από την εποχή του Τιβερίου (έγινε αυτοκράτορας το 14 μ.Χ. και πέθανε σε ηλικία 79 ετών το 37 μ.Χ.), τα οποία απεικονίζουν τη μορφή του. Το νόμισμα που εικονίζεται παρακάτω είναι ασημένιο δηνάριο της εποχής του Τιβερίου. Η επιγραφή στα λατινικά είναι η εξής: «AUGUSTUSTI[BERIUS] CAESARDIVIAUG[USTI] F[ILIUS]». Με τις απαραίτητες συμπληρώσεις των ειδικών διαβάζουμε: «Αύγουστος Τιβέριος Καίσαρας του θεϊκού Αυγούστου Υιός».

 

Με τη στάση του ο Χριστός δείχνει που πρέπει να εστιάζουμε και να επικεντρώνουμε την προσοχή μας: σημασία έχει η ουσιαστική τήρηση του Νόμου και αυτήν μπορεί να την πετύχει κάποιος ακόμη και αν αποδώσει τους οφειλόμενους φόρους στον Καίσαρα, ο οποίος εξέφραζε και εκφράζει κάθε μορφή εξουσίας.

Η προσέγγιση του Χριστού δεν είναι διχαστική, αλλά ενωτική. Δεν κατακερματίζει την κοινωνία, αλλά την συνέχει. Δεν διασπά τον άνθρωπο, αλλά τον αναδεικνύει σε πρόσωπο.

Πάντοτε η προσέγγιση του Χριστού ανανεώνει τη στάση μας απέναντι σε θεσμούς, καταστάσεις, πρόσωπα. Αυτή η διαφορετική στάση είναι ένα από τα πολύ όμορφα και δυναμικά νέα στοιχεία που έφερε στη ζωή μας. Στις επόμενες ημέρες, εξάλλου, θα Τον δούμε να το κάνει συχνότατα και με μεγάλη επιτυχία.

Η στάση Του αυτή είναι αυθεντική, ουσιαστική, σέβεται τον πλησίον και μπορεί να μας οδηγήσει στον Παράδεισο.

                                                               Καλή υπόλοιπη Μεγάλη Εβδομάδα

ΜΙΚΡΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

27 Δευτέρα Φεβ. 2012

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ 3 Σχόλια

Ετικέτες

ΑΛΑΔΟ, ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ, Ακάθιστος Ύμνος, ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ, Μεγάλη Εβδομάδα, ΝΗΣΤΗΣΙΜΑ ΦΑΓΗΤΑ, ενάτη, μοναστήρι, νηστεία

ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ: Μια περίοδος του έτους κατά την οποία νηστεύουμε. Αποτελείται από δύο περιόδους νηστείας. Η πρώτη έχει έξι εβδομάδες (6 επί 7 ημέρες) και η δεύτερη είναι η Μεγάλη Εβδομάδα. Κατά τη διάρκειά της η νηστεία είναι αρκετά αυστηρή.

ΑΛΑΔΟ ΓΕΥΜΑ: Συνήθως Τετάρτη και Παρασκευή τρώμε φαγητό, χωρίς προσθήκη λαδιού. Πολλοί τρώνε λάδι μόνο τα Σαββατοκύριακα.

ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ ΜΕΓΑ: Ακολουθία της Εκκλησίας, η οποίας διαβάζεται στα μοναστήρια μετά το δείπνο. Πολλοί χριστιανοί την διαβάζουν πριν από τον βραδινό ύπνο. Κατά την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής διαβάζεται κάθε απόγευμα και στους ενοριακούς Ναούς.

ΑΡΤΥΣΙΜΕΣ ΤΡΟΦΕΣ: Τροφές που δεν επιτρέπονται κατά την περίοδο της νηστείας. Βασικά πρόκειται για το κρέας και όλα τα γαλακτοκομικά. Εκτός από εξαιρέσεις και το ψάρι.

ΕΝΑΤΗ: Η έκφραση είναι «κάνω ενάτη». Σε πολλά μοναστήρια, κατά την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής παρατίθεται τράπεζα μόνο μία φορά την ημέρα, μετά τις τρεις το απόγευμα. Κατά το βυζαντινό τρόπο μέτρησης των ωρών η πρώτη ώρα της ημέρας ξεκινά με την ανατολή του ήλιου. Συνεπώς η ενάτη είναι γύρω στις τρεις το απόγευμα.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ: Γιορτή ιδιαίτερης σημασίας για της Εκκλησία και την υπόθεση της σωτηρίας του ανθρώπου. Όποια μέρα και αν πέσει τελείται Θ. Ευχαριστία και τρώγεται ψάρι.

ΚΑΤΑΛΥΣΙΣ ΙΧΘΥΟΣ: Σε εξαιρετικές περιπτώσεις επιβάλλεται να φάμε ψάρι ακόμη και αν είναι Τετάρτη ή Παρασκευή (π.χ. της Μεταμορφώσεως, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, των Εισοδίων). Κατά την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής ψάρι τρώγεται του Ευαγγελισμού και των Βαΐων.

ΚΑΤΑΛΥΣΙΣ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΥ: Σε όλη τη διάρκεια του έτους κάποιες ημέρες που η Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη κάποιου πολύ μεγάλου αγίου επιτρέπεται να φάει ο πιστός φαγητό με λάδι και να πιει κρασί ώστε να στηριχθεί.

ΚΟΥΦΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ: Η εβδομάδα που προηγείται της Μεγάλης. Κατά τη διάρκειά της δεν έχουμε κάποια ακολουθία εκτός από το Μεγάλο Απόδειπνο.

ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ: Μια κούκλα φτιαγμένη από ζυμάρι. Έχει επτά πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της νηστείας. Δεν έχει στόμα (γιατί νηστεύουμε και αποφεύγουμε τις άσκοπες συζητήσεις), τα χέρια σταυρωμένα σε στάση προσευχής.

ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ: Η εβδομάδα που λήγει το Μ. Σάββατο. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει αυστηρή νηστεία και ακολουθίες πρωί και βράδυ.

ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ: Ένα εντυπωσιακό ποιητικό έργο του Αγ. Ανδρέου επισκόπου Κρήτης. Αποτελείται από εκατοντάδες τροπάρια, που αναφέρονται σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, από την Πτώση και έπειτα. Μεταξύ πολλών άλλων αναφέρεται και στην μετάνοια. Ψάλλεται το απόγευμα της Τετάρτης πριν από τον Ακάθιστο Ύμνο.

ΝΗΣΤΕΙΑ: Ετυμολογικά σημαίνει δεν τρώγω (νή+εσθίω). Πρακτικά δεν πρόκειται για μία περίοδο τέλειας ασιτίας, αλλά για μία περίοδο κατά την οποία περιορίζουμε την ποσότητα και την ποικιλία των γευμάτων μας, ώστε να στρέψουμε την προσοχή μας στην προσευχή και τη μετάνοια.

ΝΗΣΤΗΣΙΜΕΣ ΤΡΟΦΕΣ: Όσπρια, θαλασσινά, φρούτα, λαχανικά, σοκολάτα υγείας, σόγια, λαδερά, μέλι, μαρμελάδα, ζυμαρικά, χαλβάς, ταχίνι, ξηροί καρποί, ψωμί, φρυγανιές, παξιμάδι.

ΞΗΡΟΦΑΓΙΑ: Ημέρα κατά την οποία δεν τρώμε λάδι.

ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ: Ορθότερα αποκαλείται Θ. Λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. Λόγῳ του πένθιμου χαρακτήρα της περιόδου της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής δεν τελείται το αναστάσιμο μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας τις καθημερινές. Έτσι, προαγιάζεται Άγιος Άρτος κατά την κυριακάτικη Θ. Λειτουργία, φυλάσσεται σε ειδικό σκεύος και προσφέρεται στους πιστούς κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.

ΤΡΙΩΔΙΟ: Βιβλίο της Εκκλησίας, το οποίο περιέχει τις ακολουθίες της περιόδου από τον εσπερινό του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι το Μεγάλο Σάββατο.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ: Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου συνδυασμένη και Απόδειπνο. Ψάλλεται κατά τις Παρασκευές της νηστείας. Ξεκινά από την Παρασκευή μετά την Καθαρά Δευτέρα. Τις τέσσερεις πρώτες Παρασκευές διαβάζεται τμηματικά ο Ακάθιστος Ύμνος, ενώ την πέμπτη ολόκληρος.

Ποια η αλήθεια για τους Μάγους;

26 Δευτέρα Δεκ. 2011

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

σιθιανών, τρεις μάγους, Βατικανού, Δώρα των Μάγων, ευαγγελιστής Ματθαίος, ευαγγελικές παραδόσεις

Σε διαδικτυακό άρθρο διαβάσαμε για κάποιο σπάνιο αρχαίο έγγραφο που βρίσκονταν στην κατοχή του Βατικανού εδώ και 250 χρόνια το οποίο, κατά το συντάκτη του κειμένου, ανατρέπει τις μέχρι τούδε γνώσεις «για τους τρεις μάγους που προσκύνησαν τον Χριστό ακολουθώντας το άστρο της Βηθλεέμ». Το έγγραφο  χρονολογείται στις αρχές του 8ου αιώνα, το αποκαλούν «Η Αποκάλυψη των Μάγων» και είναι γραμμένο στην αρχαία Συριακή διάλεκτο.

Τα γραφόμενα στο άρθρο μας οδηγούν στις εξής παρατηρήσεις:

1. Το έγγραφο, κατά το άρθρο, προέρχεται από τον 8ο αιώνα. Απέχει από τους Μάγους 700 περίπου χρόνια.

2. Από τα γραφόμενα δεν φαίνεται διασώζει κάποια εκκλησιαστική παράδοση, αλλά κάποιους απόκρυφους, κατοπινούς θρύλους. Κατά συνέπεια δεν μπορούμε να του αποδώσουμε αξιοπιστία. Είναι σαν να προσπαθεί κάποιος από εμάς να γράψει από το μυαλό του, χωρίς να έχει ακούσει κάτι θετικό, αλλά μόνο θρύλους και δευτερεύουσες αφηγήσεις σχετικά, την ιστορία της πρώτης άλωσης της Κωνσταντινουπόλεως. Ποια αξιοπιστία θα είχε αυτή η αφήγηση απέναντι σε μία σύγχρονη αφήγηση των γεγονότων;

Φυσικά καμία.

3. Από τα γραφόμενα διαπιστώνουμε εύκολα ότι πρόκειται για κείμενο που προέρχεται από κάποιο γνωστικό παρακλάδι ίσως μίας ομάδας «σιθιανών», οι οποίοι, κατά πάσα πιθανότητα, θα τον θεωρούσαν πνευματικό πρόγονό τους. το κείμενο αυτό περιέχει και άλλα στοιχεία για αυτή τη γνωστική αίρεση και ανήκει στην πολύ συνηθισμένη ομάδα των «αποκαλύψεων» που κυκλοφορούσαν ανάμεσα στις ομάδες αυτές.

4. Είναι αλήθεια ότι δεν γνωρίζουμε πόσοι ήταν οι Μάγοι (=σοφοί). Τον αριθμό τρία τον συμπεραίνουμε από τον αριθμό των δώρων. Παρομοίως, δεν γνωρίζουμε τα ονόματά τους, τα οποία ανήκουν σε κατοπινές, και όχι ευαγγελικές παραδόσεις.

5. Επίσης πουθενά δεν αναφέρεται ότι προέρχονταν από την Περσία. Ο ευαγγελιστής Ματθαίος προσδιορίζει την προέλευσή τους «εξ ανατολών» χωρίς να αναφέρει τίποτα άλλο.

6. Η ευαγγελική αναφορά, προέρχεται από το περιβάλλον του Χριστού, πιθανότατα από την Παναγία. Δεν πρέπει να λησμονούμε εξάλλου ότι στην αγιορείτικη μονή του Αγίου Παύλου διατηρούνται μέχρι σήμερα τα Δώρα των Μάγων.

Χρόνια πολλά!

Το αστέρι των Μάγων: φυσικό φαινόμενο ή κάτι διαφορετικό;

26 Δευτέρα Δεκ. 2011

Posted by Αθανάσιος Μουστάκης in Απαντήσεις σε απορίες

≈ Σχολιάστε

Ετικέτες

σύνοδος τριών πλανητών, σημάδια, αστέρι, ερμηνεία

Με τίτλο «Άστρο των Χριστουγέννων: ποια η εξήγηση του φαινομένου» εντοπίσαμε μία ενδιαφέρουσα αναφορά στο θαυμαστό φαινόμενο του άστρου που οδήγησε τους σοφούς της ανατολής στα πόδια του μικρού Χριστού.

Στο κείμενο αυτό αναφέρονται κάποιες απόψεις που κατά το παρελθόν προβλήθηκαν ως αιτιολογήσεις του σχετικού φαινομένου. Μπορούμε να προσφέρουμε και κάποιες άλλες πιθανότητες όπως η σύνοδος τριών πλανητών και η «ηλεκτρική καταιγίδα».

Στην πραγματικότητα δεν φαίνεται να ευδοκιμούν οι προσπάθειες για επιστημονική ερμηνεία του φαινομένου, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν πρόκειται για ένα ακόμη «φυσικό» φαινόμενο, αλλά για κάτι άλλο.

Τι ήταν αυτό;

Στον παράδεισο ο άνθρωπος επικοινωνούσε άριστα με το Θεό μέχρι τη στιγμή της Πτώσεως όταν χάθηκε αυτή η επικοινωνία, διακόπηκε αυτή η σχέση και ο άνθρωπος ξέχασε το Θεό του, τον οποίο μέχρι τότε αγαπούσε.

Κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας ο Θεός προσπαθώντας να βοηθήσει τους ανθρώπους να Τον γνωρίσουν και να Τον αγαπήσουν πάλι αυτοπαρουσιάζεται στην ανθρώπινη ιστορία με διάφορους τρόπους δίνοντας σημάδια της παρουσίας Του.

Αυτά τα σημάδια, που απλά αποκαλούμε θαύματα, είναι άκτιστα και όχι φυσικά φαινόμενα. Ο Θεός επικοινωνεί με τον κόσμο με τη βοήθεια των Ακτίστων Ενεργειών Του, οι οποιές θαυμαστά διαχέονται στην ιστορία και την αγιάζουν.

Τέτοια σημεία ήταν η εμφάνιση στο Μωυσή με τη μορφή της φλεγομένης, αλλά μη καιομένης βάτου, της στήλης πυρός που οδηγούσε τους Ισραηλίτες στην έρημο, των δέκα πληγών, της φωνής που ακούστηκε στη Βάπτιση, του σεισμού και του σκότους της Σταυρώσεως, της λάμψεως της Μεταμορφώσεως, των πυρίνων γλωσσών της Πεντηκοστής και άλλων πολλών.

Τέτοιο σημάδι ήταν και το αστέρι των Χριστουγέννων. Κατά συνέπεια δεν μπορεί να ερμηνευθεί επιστημονικά. Πολλές υποθέσεις έχουν διατυπωθεί, και θα διατυπωθούν στο μέλλον, άλλα η ερμηνεία του χρειάζεται διαφορετικό οπλισμό. Απαιτεί πίστη, ταπείνωση και αγάπη στην καρδιά. απαιτεί ψυχή δεκτική στα σημάδια της παρουσίας του Θεού. Τέτοιες ψυχές, κατά τα φαινόμενα είχαν οι Μάγοι. Για το λόγο αυτό αξιώθηκαν να δουν το αστέρι, το οποίο τους οδήγησε στον γεννηθέντα Θεό.

Συνεπώς δεν τίθεται καν θέμα για το αν συμβαδίζουν η επιστημονική και η εκκλησιαστική προσέγγιση: Κινούνται σε δύο διαφορετικά πεδία. Έχουν διαφορετικούς στόχους και φυσικά θα οδηγηθούν σε διαφορετικά αποτελέσματα.

Χρόνια πολλά.

Πληκτρολογήστε το email σας για να ακολουθήσετε αυτό το ιστολόγιο και να λαμβάνετε ειδοποιήσεις για νέες δημοσιεύσεις μέσω email.

Προστεθείτε στους 76 εγγεγραμμένους.
Follow Θεολογικά και άλλα τινά on WordPress.com

Kατηγορίες

  • Απαντήσεις σε απορίες (19)
  • Αναδημοσιεύσεις (8)
  • Βυζαντινή μουσική (1)
  • Βίντεο μικρά (1)
  • Βιβλία (21)
  • Δυτικός κόσμος και θρησκευτικές συγκρούσεις (5)
  • Διάφορα (20)
  • Ειδήσεις (37)
  • Εικόνες (2)
  • Θεολογικά Σχόλια (68)
  • Καινή Διαθήκη (15)
  • Μουσική (2)
  • Προσωπογραφίες (9)
  • Σχόλια στην επικαιρότητα (25)
  • Φωτογραφίες (3)

ΑΡΧΕΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ

  • Ιουλίου 2022 (2)
  • Ιουνίου 2022 (1)
  • Μαΐου 2022 (1)
  • Αύγουστος 2021 (1)
  • Ιουνίου 2021 (2)
  • Μαΐου 2021 (1)
  • Δεκέμβριος 2020 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2020 (1)
  • Ιουνίου 2020 (1)
  • Απρίλιος 2020 (2)
  • Μαρτίου 2020 (1)
  • Φεβρουαρίου 2020 (1)
  • Μαρτίου 2019 (2)
  • Δεκέμβριος 2018 (1)
  • Νοέμβριος 2018 (1)
  • Οκτώβριος 2018 (3)
  • Σεπτεμβρίου 2018 (3)
  • Αύγουστος 2018 (1)
  • Ιουλίου 2018 (1)
  • Μαΐου 2018 (1)
  • Φεβρουαρίου 2018 (1)
  • Δεκέμβριος 2017 (1)
  • Ιουνίου 2017 (3)
  • Μαΐου 2017 (3)
  • Απρίλιος 2017 (3)
  • Μαρτίου 2017 (1)
  • Ιανουαρίου 2017 (1)
  • Δεκέμβριος 2016 (1)
  • Νοέμβριος 2016 (1)
  • Οκτώβριος 2016 (1)
  • Ιουλίου 2016 (2)
  • Ιουνίου 2016 (2)
  • Μαΐου 2016 (1)
  • Απρίλιος 2016 (2)
  • Μαρτίου 2016 (2)
  • Φεβρουαρίου 2016 (1)
  • Ιανουαρίου 2016 (2)
  • Δεκέμβριος 2015 (1)
  • Οκτώβριος 2015 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2015 (1)
  • Αύγουστος 2015 (2)
  • Ιουλίου 2015 (3)
  • Μαΐου 2015 (2)
  • Μαρτίου 2015 (2)
  • Φεβρουαρίου 2015 (2)
  • Ιανουαρίου 2015 (1)
  • Δεκέμβριος 2014 (2)
  • Οκτώβριος 2014 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2014 (2)
  • Ιουλίου 2014 (2)
  • Ιουνίου 2014 (1)
  • Μαΐου 2014 (3)
  • Απρίλιος 2014 (9)
  • Μαρτίου 2014 (4)
  • Φεβρουαρίου 2014 (2)
  • Ιανουαρίου 2014 (4)
  • Νοέμβριος 2013 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2013 (1)
  • Αύγουστος 2013 (2)
  • Ιουλίου 2013 (3)
  • Ιουνίου 2013 (4)
  • Μαΐου 2013 (11)
  • Απρίλιος 2013 (5)
  • Μαρτίου 2013 (2)
  • Φεβρουαρίου 2013 (2)
  • Ιανουαρίου 2013 (9)
  • Δεκέμβριος 2012 (4)
  • Νοέμβριος 2012 (8)
  • Οκτώβριος 2012 (8)
  • Σεπτεμβρίου 2012 (10)
  • Αύγουστος 2012 (2)
  • Ιουλίου 2012 (1)
  • Μαΐου 2012 (5)
  • Απρίλιος 2012 (11)
  • Μαρτίου 2012 (4)
  • Φεβρουαρίου 2012 (7)
  • Ιανουαρίου 2012 (9)
  • Δεκέμβριος 2011 (17)

Δημοφιλή άρθρα και σελίδες

  • Η ομιλία του κ. Χρήστου Γαμβρέλλη για τους Τρεις Ιεράρχες
    Η ομιλία του κ. Χρήστου Γαμβρέλλη για τους Τρεις Ιεράρχες
  • ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
    ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
  • Η ομιλία της Κέλλυ Αλεξανδρίδη για τους Τρεις Ιεράρχες
    Η ομιλία της Κέλλυ Αλεξανδρίδη για τους Τρεις Ιεράρχες
  • "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
    "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
  • Ἡ ἐτυμολογία τοῦ ὀνόματος «χριστιανοί».
    Ἡ ἐτυμολογία τοῦ ὀνόματος «χριστιανοί».

Ετικέτες

"εκ του μη όντος" "ημέρα Κυρίου" 1η Σεπτεμβρίου 2ο Γυμνασίο Πρέβεζας 5 Μαΐου 7η Μαρτίου 7ο δημοτικό Σχολείο Κω 10η Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών 11 Σεπτεμβρίου 1857 14η Νισάν 25 Μαρτίου 26η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων 28 Μαρτίου 2009 28η Οκτωβρίου 1940 80 ΑΔΤΕ 80 χρόνια 95 Θέσεις 1821 AIDS Antonio Scurati Arkansas brand copy Covid-19 De Vecchi El Greco Eλλάδα Fra Angelico Giotto Harvard Jean Daniélou Karen King Lobatschewski Maritina Max Weber Mountain Meadows Pinturicchio posthuman Rebranding Greece Richard Dawkins Rieman Terry Eagleton The Lost Gospel transhuman Utah Xρήστος Γιανναράς Xρεοκοπία Xριστούγεννα Άγ. Νικόλαος Κω Άγαβος Άγιο Πνεύμα Άγιο Φως Άγιοι Τόποι Άγιον Όρος Άγιος Βασίλειος Άγιος Γεώργιος Αρρεναγωγείου Κω Άγιος Γεώργιος Νέας Αλικαρνασσού Άγιος Ιάκωβος αδελφόθεος Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος Άγιος Ιωσήφ Ησυχαστής Άγιος Κοσμάς Αιτωλός Άγιος Νεκτάριος Άγιος Νικόλαος Άγιος Πέτρος Καστάνια Μεσσηνιακής Μάνης Άγιος Παΐσιος Άγιος Πορφύριος Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως Άννα Καραμπεσίνη Άννα Κομνηνή Άννα Κωστάκου Μαρίνη Άρειος Άρειος Πάγος Άσμα Ασμάτων Έκθεση Ζωγραφικής Έκθεση μαθητών Ίνδικτος Ίσαυροι Όρος Αμώμων Όσιος εφραίμ Α' Ἰωάννου Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ΑΛΑΔΟ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ Αβδιού Αβραάμ Αγία Άννα Αγία Γη Αγία Γραφή Αγία Μαρία Μαγδαληνή Αγία Μαρίνα Ιλισίων Αγία Παρασκευή Κω Αγία Σοφία Κιέβου Αγία και Μεγάλη Σύνοδος Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή Αγιασμός των Υδάτων Αγιογραφία Αδάμ Αδιαβινή Αθ. Μουστάκης Αθήνα Αθανάσιος Μαρτίνος Αθανάσιος και Μαρίνα Μαρτίνου Αικατερίνη των Μεδίκων Ακάθιστος Ύμνος Αλέκος Μαρκόγλου Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Αλέξιος Κομνηνός Αλεξάνδρεια Αμνός Ανάληψη Ανάσταση Ανάσταση του Λαζάρου Αναπαυσάς Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία Ανασταση Αντιόχεια Αντώνης Γιαννακόπουλος Αποκάλυψη Αποκριά Αποστολική Εποχή Αποστολική Σύνοδος Αρμός Αρσένιος Σκηνούρης Αρχιεπίσκοπος Γεράσιμος Αρχιεπίσκοπος Ζαχαρίας Ασινέθ Αστική Εταιρεία Ιπποκράτης Αστική Εταιρεία Ιπποκράτης στην Κω Ασφενδιού Κω Αυγουστος Αυτοκεφαλία Βίβλος Βαπτιστήριο Βαραχίας Βαρθολομαίος Σαμαράς Βασίλειος Γοντικάκης Βασίλειος ο Κρης Βασιλική Κράββα Βασιλική Χρυσανθοπούλου Βατικανού Βηθανία Βησθαϊδά Βιοηθική Βιττεμβέργη Βουλή Γάιος Πομπήιος Μάγνος Γένεσις Γέροντας Αλύπιος: Απαντήσεις σε προβληματισμούς Γαλάτας Γαλίτης Γαλατία Γαριζίν Γεβγκένι Ζαμιάτιν Γενέθλιο Προδρόμου Γερμανία Γεωργία Τσιάπα Γεωργία Τσιάπα-Σιφναίου Γεώργιος Θανόπουλος Γεώργιος Πατρώνος Γεώργιος Σακέλλης Γιαννιτσά Γιώργος Κίσσας Γιώργος Μουστάκης Γιώργος Μπάρλας Γιώργος Πατρώνος Γκασπάρ ντε Κολινί Γλώσσα Καινής Διαθήκης Γνώθι σαυτόν Γρατσέας Γρατσέας Γεώργιος Γρηγόριος 13ος Γρηγόριος Ζ΄ Δάσκαλος και μαθητής Δαβίδ Δαβιδόπουλος Ανδρέας Δαμασκός Δαρείος Δεκαπενταύγουστος Δημ. Γερούκαλης Δημ. Μπεκριδάκης Δημήτριος Κ. Γερούκαλης Δημητριάδος Δημιουργός Δημᾶς Διακονία Διατεσσάρων Διορθόδοξη Συνάντηση στην Κω Διοτρεφής Δοκίμιο γιά τό μυστήριο τῆς ἱστορίας Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Δορκάς Δωδεκάνησα Δώρα των Μάγων Εδώμ Εθνική γιορτή Εις Άδου Κάθοδος Εις γην Χαναάν Εκδόσεις "Επτάλοφος" Εκδόσεις Αρμός Εκδόσεις Γρηγόρη Εκδόσεις Πόλις Εκκλησία Εκκλησία της Κω Ελένη Ζαρίφη Ελεφαντίνη Ελεύθερη διάχυση της πληροφορίας Ελλάδα Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού Εμείς Επέτειος Ενσωμάτωσης Επίσκοποι Κω Επανάσταση Επιστολές Επιστολή Ιακώβου Επτάνησος Εργαστήριο Αγιογραφίας Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου. Ερρίκος Δ΄ Ερρίκος της Ναβάρρας Εσερινός Τυρινής Εσπερινός Εσπερινός της Αγάπης Ευαγγελισμός Ευαγγελισμός της Θεοτόκου Ευαγγελιστές Ευρώπη Ζαχαρίας Γιαννακάς Ζιμπάμπουε Ζεραφείμ Ζωοδόχος Πήγη Ηγούμενος Ιβήρων Ναθαναήλ Ηγούμενος Σταυρονικήτα Τύχων Η γυναίκα μου Ηλίας Ηλιακός Λύχνος Η μάσκα της ψευδαίσθησης Ημέρα της Γυναίκας Η περί Θεού Αυταπάτη Ηρωδιανοί Ηρώδης Θέματα Βιοηθικής Θεία Ευχαριστία Θεία Λειτουργία Θεολογία της Εικόνας Θεολογική Σχολή Θεολογική Σχολή Χάλκης Θεοτόκος Θεοφάνεια Θεοφάνεια 2014 Θεοφάνης ο Κρης Θερμοπυλών Ιωάννης Θεσσαλονίκη Θεός Θωμάς Ιωαννίδης Ιερά Μητρόπολη Κώου και Νισύρου Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Ιερουσαλήμ Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Μακρονήσου Ιησούς Ιούδας Ιπποκράτειο Λύκειο Κω Ιρλανδία Ισραήλ Ιστορία Ιστορία της Σωτηρίας Ιταλοί Ιω. Πλεξίδας Ιωάννης Ιωάννης Καλβίνος Ιωάννης Πλεξίδας Ιωάννης Τοπαλίδης Ιωαννίτες Ιππότες Ιωνάς Ιωσήφ Ιόππη ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ Κάλυμνος Κάρεν Κινγκ Κάρολος 9ος Κάστρο Νεραντζιάς Κίεβο Καίσαρας Καινή Διαθήκη Καινὴ Διαθήκη Καλιγούλας Κασσιανή Καστανιώτης Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού Κεφαλονιά Κλαύδιος Κοίμηση της Θεοτόκου Κολοσσές Κομοτηνή Κονδύλης Κουκουσός Κρήτη Κριτής Κυρήνιος Κυριακή προ της Χριστού Γεννήσεως Κυριακή της Απόκρεω Κυριακή της Ορθοδοξίας Κυριακή των Βαΐων Κωνσταντίνειος δωρεά Κωνσταντίνος Καραϊσαρίδης Κωνσταντινούπολη Κως Κόλαση Κόμανα Κύρος Κώου και Νισύρου Κώου και Νισύρου Ναθαναήλ Κῶς Λάζαρος Λαμπροβδομάδα Λαοδικεία Λατρεία Λειτουργούσα εσχατολογία Λινοπότι Λογική Λουκάς Λουκάς Λελόβας Λούης Κίτσος Λυκαβητός Λόγος Μ. Πέμπτη Μ. Παρασκευή Μ. Τετάρτη ΜΙΕΤ Μάρθα Μάρκελλος Πιράρ Μάρκος Μέγα Σάββατο Μέγα Συνέδριο Μέγας Αθανάσιος Μέγας Κωνσταντίνος Μίρκο Τομάσοβιτς Μακρόνησος Μανωλάδα Μαρία Μαρία Σκιαδαρέση Μαργαρίτα Χαντζιάρα Μαργαρίτα των Βαλουά Μαριαμνή Μαρτίνος Λούθηρος Μαστιχάρι Ματζικέρτ Ματθίλδη της Κανόσα Ματθαίος Μεγάλη Δευτέρα Μεγάλη Εβδομάδα Μεγάλη Πέμπτη Μεγάλο Σάββατο Μεγάλος Κανόνας Μελέτιος Αϊβαζίδης Μελίφρων Μελχισεδέκ Μεσίας Χριστός Μεσσίας Μη Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης Μητροπολίτης Κώου καί Νισύρου κ. Ναθαναήλ Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου Ναθαναήλ Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Μητροπολιτικός Ναός Κω Μητσιάς Μια μολυβιά χαράς Μικρά Ασία Μικρασιατικός Ελληνισμός Μιχάλης Ν. Τριανταφύλλου Μνημειοτεχνική ΕΠΕ Μονή αγίου Ιωάννου του Θεολόγου Μονή των Καστριανών Μοναχός Μορμόνοι Μυροφόρες Μυστικός Δείπνος Μωσαϊκός Νόμος Μόσχας Κύριλλος Μύρα της Λυκίας ΝΗΣΤΗΣΙΜΑ ΦΑΓΗΤΑ Νέα Μάκρη Νέρων Νίσυρος Ναθαναήλ Ναός Ζοροβάβελ Ναός Ηρώδη Ναός Σολομώντα Ναός της Αναστάσεως Ναός του Ηρώδη Νικηφόρος Βρεττάκος Νύχτα του αγίου Βαρθολομαίου Οικουμενικό Πατριαρχείο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος Οι ψυχοσεξουαλικές αλλαγές στην εφηβεία Ο κενός τάφος Ολοκλήρωμα Ομιλία Τριών Ιεραρχών Ορθόδοξη Εκκλησία Οσία Μελώ Ουκρανία Οἰκολογικός λόγος Οἰκουμενικό Πατριαρχείο Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος Π. Οικονομίδης Πάνειον Όρος Πάσχα Πάτμος Πίστη και Επανάσταση Πίτα συλλόγου Παλαιά Αλικαρνασσός Παλαιά Διαθήκη Παλαιοχριστιανική Βασιλική Παλαιστίνη Παλαιό Πυλί Πανάγιος Τάφος Παναγία Παναγία Καστριανών Παναγία Καστριανῶν Παναγία Σπηλιανή Παναγιώτης Καποδίστριας Πανεπιστήμιο Κρήτης Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Παννυχίς Ἀναστάσεως Πανσέληνος Παπαχαρτοφύλης Παράδεισος Παρασκευή της Λαμπρής Πατάκης Πατερική Γραμματεία Πατρίδες Μικράς Ασίας Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος Πατριαρχείο Μόσχας Πατρώνος Γιώργος Παύλος Πεντηκοστή Περί εγκλημάτων και ποινών Πεσάχ Πετρούμι Πιλάτος Πιτυούντας Πλάτανος Ιπποκράτη Πνευματική Εστία Πνευματική Εστία Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου Πνύκα Πράξεις Πράξεις Αποστόλων Προτεσταντισμός Πρωτομαγιά Πσράδεισος Πτώση Πυλί Πυλί Φασσού Ριζάρειος Ρωμαιοκαθολική εκκλησία Ρωμανός Δ΄ Διογένης Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία Ρώμη Σάββατο του Λαζάρου Σάρρα Σαμάρεια Σαμαρείτισσα Σαρακοστή Σαύλος Σεβ. Μητρ. Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Σεμπάστιαν Μπάρυ Σιλβέστρος Α΄ Σμύρνη Σολομών Σπορέως Σπύρος Βρυώνης Σταυρός Σταύρος Παπασταύρου Σταύρωση Στρειδάς Στρόβιλο Συνέδριο Συνθήκη της Βεστφαλίας Συνοπτικοί Συρία Σωτ. Γουνελάς Σύλλογος Μικρασιατών Κω "Ο Ηρόδοτος" Σύρου Δωρόθεος Τάκιτος Τίμιος Σταυρός Ταρσός της Κιλικίας Τιβέριος Τοπαλίδης Γιάννης Το όνομα του Ρόδου Τούρκοι Τρεις Ιεράρχες Τριακονταετής Πόλεμος Τριων Ιεραρχών Τριώδιο Τριών Ιεραρχών Τροπάριο της Κασσιανής Τσάμικος Τσεζάρε Μπεκαρία Τσινόρεμα Σταυρούλα Υπαπαντή Υπεραγία Θεοτόκος Φίλων Φαινόμενα και Διοσημεία Φιλήμων Φιλήμων Φωτόπουλος Φλάβιος Ἰώσηπος Φώτα Φῆστος Χάβρα Κως Χάλκινο γένος Χαντάκα Χατζηβαυίδ Χούντα Χρήστος Γαμβρέλλης Χριστίνα Καλογήρου Χριστίνα Μιχαλοπούλου Χριστιανισμός Χριστιανοί Χριστούγεννα Χριστός Χριστός ανέστη Χρυσή Τσιούρη Ωσηε άγ. Ευόδιος άγ. Ιγνάτιος άγ. Ιωάννης άγ. Νικόλαος πόλεως Κω άγ. Στέφανος άγ. απ. Ανδρέας άγαλμα Αγίου Νικολάου Κως άγιος άγιος Γρηγόριος Νύσσης άγιος Ιωάννης Κυνηγός άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος άγιος Μάρτυρας Βασιλίσκος άγιος Νικόλαος Πλανάς άγιος Σάββας άγνοια του πλησίον άσκηση άχρονος έδοξε καμοί έθιμα έθιμο του Λαζάρου στην Κω έλεγχος ποιμένων α-νόητο αίμα αγ. Μαρία Μαγδαληνή αγάπη αγία Κυριακή αγία Ταβιθά αγαπάτε αλλήλους αδαμικό πλέγμα αδικία αθεΐα ακτημοσύνη αλήθεια του ευαγγελίου αλβανικό έπος αλλαγή αλληγορία αλληγορική ερμηνεία αλληλεγγύη αλλοτρίωση αμαρτία αμαρτωλή ανάστα ο Θεός ανάσταση του Χριστού αναγκαιότητα ανακαίνιση ανθρωπική αρχή ανθρωπολογία του κακού. ανθρωπότητα ανθρώπινα δικαιώματα αντιμετώπιση απ. Ιάκωβος απ. Πέτρος απ. Παύλος απ. Σίλας απ. Σιλουανός απ. Τιμόθεος απελευθέρωση απλότητα απόκρυφα απόστολοι απόστολος Πέτρος απόστολος Παύλος αριθμός νηπίων αριστοτελικό σύμπαν αρχή της Ινδήκτου αρχαιολογικός χώρος αρχιεπίσκοπος αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ασθένεια αστέρι βάπτιση βίντεο βασίλειο Ιούδα βασίλειο Ισραήλ γέννησις τοῦ Σωτῆρος γένος γνωστικές ομάδες γνωστικισμός γραμματείς γυναίκα του Ιησού γυναίκες δάσκαλος δάφνες δέκα λεπροί δανεισμός διάλογος διαθρησκειακός διάλογος διαφημιστής διεπαφή δικαιοδοσίες διώκτες διώκτης δολοφονία δούλος δυσκολίες δωδεκάθεο δύο Πακιστανοί δώρα εβραϊκή γλώσσα εγκαίνια εγωϊσμός εικονομάχοι εικόνα εικόνα της Αναστάσεως εικόνες εκδήλωση εκδόσεις Λογείον εκκλησιαστικό γεγονός εκλογές εκπαίδευση εκπρόσωποι ελευθερία ελεύθερος ελληνική γλώσσα ελληνιστική κοινή ελληνοϊταλικός πόλεμος ελπίδα εμπειρία του Λόγου της Ζωής ενάτη ενθρόνιση ενορία εντροπία ενότητα Εκκλησίας εξ Ιουδαίων εξ εθνών εξορία εξουσία επίσκοπος επαγγελίες επείνασα επιγραφές επιτάφιος εργάτης εργασία ερμηνεία ερχόμενος ο Κύριος ευαγγ. Ματθαίος ευαγγέλια ευαγγέλιο ευαγγέλιο Κρίσεως ευαγγέλιο του Λουκά ευαγγελικές παραδόσεις ευαγγελιστής Ματθαίος ευκλείδεια γεωμετρία ευρωεκλογές εύα εὐαγγ. Λουκᾶς εὐαγγ. Ματθαῖος εὐαγγελιστές ζωή ζωή στην αποστολικη εποχή ηθική ημέρα προσευχής για το περιβάλλον η προδοσία θάνατος θαυματουργικής θαύμα θεολογία θεολόγος θρήσκος θρησκεία θρησκείες θρησκειοποίηση της Εκκλήσιας θρησκειοποιημένο ιεραποστολή ιεροσύνη ιθαγένεια ιουδαϊσμος ιουδαϊσμός ιπποτοκρατία ιστορική αξιοπιστία κάλλος κήνσος κήρυγμα καινή κτίση καπιταλιστικό σύστημα κατήχηση καταπίεση καταστροφές καταστροφή του περιβάλλοντος κατηχητική σχολή κβαντικό κενό κβαντομηχανική κενός τάφος κιβώριο κοινωνία κοπιμισμός κοπτικά κοπτικοί πάπυροι κορωνοϊός κρίση κριτική κόσμος λαός λειτουργική εσχατολογία λειτουργικός χρόνος λειτουργικός χώρος λιθοβολήσουν λύτρωση μέλλον μήνυμα μαθητές μαθητής μαρτυρία μαρτυρίες μαρτύριο μετάνθρωπος μετάνοια μετάσταση μετάφραση στα γερμανικά μετακινήσεις στην αρχαιότητα μετανάστες μεῖνον μεθ᾿ ἡμῶν μη ευκλείδεια γεωμετρία μισθός μοναστήρι μυροφόρες μύρο νήπια νερό νηστεία νομοτέλεια νόμισμα ξένος ο ιερός νιπτἠρ οικολόγος οικονομία οικουμενικότητα ομιλία ορθόδοξη ανθρωπολογία ορθόδοξη παράδοση ορλοφικά οροθετικοί οσίου Ισαάκ Σύρου Ασκητικοί Λόγοι οστεοφυλάκια οἱ τῆς ὁδοῦ οἱ ἐπικαλούμενοι τό ὄνομα π. Νικήτας πάπυρος πίστη πανδημία πανηγύρια παραμονή Πρωτοχρονιάς παραχαράξεις παρελθόν παρόν πασχαλινό δείπνο πατρίδα πειθαρχία περιτομή περιφορά πηγή πλησίον πλούτος πραότητα προοίμιο ευαγγελίου προς Εβραίους προστασία της φύσης προσωκρατικοί προφήτες προφήτης προφήτης Ζαχαρίας προφήτης Ιωήλ προφητεία πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή πρόσφυγες από τη Συρία πρόσωπο πρόφήτες πρώτη Ἐκκλησία πυρκαγιές στην αρχαιότητα ρατσισμός σέδερ σαχιδική διάλεκτος σεβασμός στη φύση σεισμός 1933 σημάδια σιθιανών σταυροειδές βαπτιστήριο σταύρωση στολισμένα συγγραφείς Καινής Διαθήκης συλλογή υπογραφών συναισθήματα μαθητῶν μετά τήν Ἀνάσταση συσσίτιο σφαγή σχέσεις σχέση σχολείο σωτηρία σωφρονισμός σύζυγος σύζυγος του Ιησού σύνθρονο σύνοδος τριών πλανητών τάφος τέσσερα εὐαγγέλια ταπείνωση ταυτότητα τεχνολογία και επιστήμη τζαμί Λόζιας τοκογλυφία τολμήσας του Σπορέως τουρκοκρατία τρίκλιτη βασιλική τρεις μάγους τυφλός φανατισμός φαρισαίοι φθορά φιλανθρωπία φράουλες φρέαρ Ιακώβ φραγγέλιο φυλακές φόβος του άλλου φόροι χαρά χειροτονία χρόνος ψυχολογία όσιος Χριστόδουλος ἀνασταση ἀπόστολοι ἅγιος Ἰωάννης Θεολόγος Ἀγρίππας Ἀκαδημία Θεολογικῶν Σπουδῶν Βόλου Ἀνάσταση Ἀνανίας Ἀνανίας καί Σαπφείρα Ἀντιόχεια Ἀπόστολος Βαρνάβας Ἀπόστολος Παῦλος Ἀρσένιος Σκηνούριος Ἅγιοι Πάντες Ἅγιος Σιλουανός Ἅγιος Σωφρόνιος ἐγωισμός ἔθνος Ἐκδοτική Δημητριάδος Ἐκκλησία Ἐλπιδοφόρος Λαμπρυνιάδης Ἐνότητα Ἰερουσαλήμ Ἰωάννης Μᾶρκος Ἰωάννης Σαββάκης Ἰωσήφ ὁ Μνήστωρ ὄνομα Χριστιανοί Ὀκταβιανός Αὔγουστος Ὅσιος Χριστόδουλος Ὑπαπαντή τοῦ Κυρίου

Ιστολόγια που παρακολουθώ

  • OODE
  • athanasiosroukalis
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου
  • Dikonima
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन
  • παπα Καλλίνικος

Στατιστικά

  • 211.874 hits
Ιανουαρίου 2023
Κ Δ Τ Τ Π Π Σ
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031  
« Ιολ.    

1. Κειμενα μου

  • 1. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
  • 2. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

2. Υλικο για το μαθημα των Θρησκευτικων

  • Εννοιολογικοί Χάρτες
  • Σχεδιαγράμματα για την Α΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Β΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Γ΄ Λυκείου

3. Κειμενα διαφορα

  • ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΡΟΥΚΑΛΗ-ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ "ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ"

4. Βιβλια

  • Αγίου Νεκταρίου, Το Γνῶθι Σαὐτὸν
  • Βιργκίλ Γκεοργκίου, Ο Δερμάτινος Χιτώνας
  • Γιώργου Μπάρλα, Φύλακας του αδελφού μου
  • Καλαντζάκη Σταύρου, Ετυμολογία και Θεολογική Ερμηνεία Βιβλικών Ονομάτων βάσει Ιερών Ονομαστικών
  • Μετάνθρωπος. Ζώντας σ' έναν ψηφιακό κόσμο
  • Πρόσωπον προς Πρόσωπον
  • Σοφίας Χατζή, Μουτότο 2, Περιπέτεια στη Σαβάνα

Blogroll

  • Learn WordPress.com

Επιστημονικα ιστολογια

  • ARCHAEOLOGY IN PROCESS
  • Evangelical Textual Criticism
  • Βίβλος και Οικουμένη
  • Ιστολόγιο βιβλικών σπουδών / Biblical Studies Blog
  • Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
  • The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library

Ειδησεις απο την Κω

  • Aegeanews
  • Νήσος Κως
  • Το Βήμα της Κω
  • Kosnwes24
  • Kosvoice

Ιστότοποι Πατριαρχείων και Μητροπόλεων

  • 1. Oικουμενικόν Πατριαρχείον
  • 2. Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου

Ιστοτοποι που παρακολουθω

  • Άρτος Ζωής-Δελτίο Βιβλικών Μελετών
  • Αντίφωνο
  • Ελληνικός ιστοχώρος για τον Kierkegaard
  • Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
  • Νυχθημερόν
  • Πεμπτουσία
  • Στον ίσκιο του Ήσκιου
  • Natura Zante, συν κεφάλαια θεολογίας του περιβάλλοντος

Ιστολογια που παρακολουθω

  • 1ο ΓΕΛ ΚΩ "Ιπποκράτειο"
  • Anglo-Saxon & Celtic Orthodoxy
  • Eleni Zarifi's blog
  • Exprotestant
  • Άγ. Αθανάσιος Πλατανίου Κω
  • Ακολουθείν
  • Ανάμεσα στους τοίχους
  • Ανα-γινώσκειν
  • Γεωδίφης
  • Δάνεισε τα μετάξια στον άνεμο
  • Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο!
  • ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ
  • Θεολογικό Αναλόγιο
  • Θεολογικές Καταθέσεις…
  • Ι. Μ. Προφήτου Ηλιού Θήρας
  • Ιδιωτική Οδός
  • Κατηχητής
  • Νέα Πνευματική Αντίδραση
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή του Μπουσούγκιου στην Ουγκάντα
  • Προσκυνητής
  • ΠΛΑΤΥ-ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
  • ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ
  • Πέρα από το άτομο
  • Συν-οδοιπορία
  • Τρίχες κατσαρές
  • Τάχα και στέλεχος
  • Το τάλαντο
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου
  • Φως Φαναρίου
  • MYSTAGOGY The Weblog Of John Sanidopoulos
  • Oxford University Press's Academic Insights for the World
  • sntoumanis' blog

Ιστολογια στα οποια ειμαι μελοσ

  • Αέναη Επανάσταση
  • Εκπαιδευτικές και θεολογικές αταξίες
  • Ο Ήχος του Ανέμου
  • Πρωτοβουλία Χριστιανών κατά του Εθνοφυλετισμού, Νεοφασισμού, Νεοναζισμού
  • Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη

1. Κειμενα μου

  • 1. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
  • 2. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Προστεθείτε στους 76 εγγεγραμμένους.

Οι κατηγορίες μας

Αναδημοσιεύσεις Απαντήσεις σε απορίες Βίντεο μικρά Βιβλία Βυζαντινή μουσική Διάφορα Δυτικός κόσμος και θρησκευτικές συγκρούσεις Ειδήσεις Εικόνες Θεολογικά Σχόλια Καινή Διαθήκη Μουσική Προσωπογραφίες Σχόλια στην επικαιρότητα Φωτογραφίες

Αναζητηση

Προσφατα Αρθρα

  • Γεώργιος Ἀντ. Γαλίτης: Μία ζωή ἐμπνευσμένη ἀπό τόν ἀρχηγό καί τελειωτή τῆς πίστεώς μας
  • Δύο διαφορετικές ἔννοιες: «Ἔθνος» καί «Γένος»
  • Πολυπολιτισμικότητα; Βεβαίως! Ἄς διδαχθοῦμε, ὅμως, ἀπό τό παράδειγμα τῆς Σμύρνης
  • Μυροφόρες: οἱ πρῶτοι Ἀπόστολοι
  • ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π. ΠΑΤΡΩΝΟΣ (24 Φεβρουαρίου 1935 – 15 Αὐγούστου 2021): Διακονώντας διά βίου τόν Λόγο
  • Τά βάσανα Πάντων τῶν Ἁγίων κι ἐμεῖς ἀπέναντι στήν πανδημία
  • Πεντηκοστή: «πάντες ὁμοῦ ἐπί τό αὐτό»
  • Γιά τήν ὥρα ἐνάρξεως τῆς Παννυχίδος τῆς Ἀναστάσεως
  • Χριστούγεννα: «τό πλήρωμα τοῦ χρόνου»
  • Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ
  • ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ: «Μιά μολυβιά χαρᾶς»
  • Παλαιά Διαθήκη: θέλει γνώση καί σύνεση ἡ προσέγγισή της!
  • Μεγάλη Ἑβδομάδα: μιά προκλητική πρόσκληση
  • 28 Μαρτίου 2009-28 Μαρτίου 2020: με Ελπίδα για το αύριο
  • Παρουσίαση τοῦ βιβλίου τῆς Μαργαρίτας Χαντζιάρα «Ἡ μάσκα τῆς Ψευδαίσθησης»
  • Μητροπολίτης Ναθαναήλ: δέκα χρόνια ὑπηρετώντας τήν κατήχηση στήν Κῶ καί στή Νίσυρο
  • Νηστεία: τί ἀκριβῶς ἐπιδιώκουμε μέ αὐτή;
  • ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ: Ἡ ἑορτὴ τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (4ο μέρος) Ἀποστολική Ἐκκλησία: ἦταν ὅλα ἰδανικά;
  • Υπάρχει εκκλησιαστική ενότητα δίχως οικουμενική συνείδηση;
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (3ο μέρος) Ἡ Ἐκκλησία τότε (… καί ὄχι σήμερα)
  • Παρουσίαση από τον Αλέκο Μαρκόγλου του βιβλίου τού Μιχαήλ Ν. Τριανταφύλλου «ΠΑΛΑΙΑ ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΣ»
  • Ὁ Λαός τῆς Οὐκρανίας καί τό Αὐτοκέφαλο, μέ ἀναφορά στή Δωδεκάνησο
  • Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο – Πατριαρχεῖο Μόσχας: Ποῦ βρίσκεται ἡ δύναμη τελικά;
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (2ο μέρος) Πόσο ἄλλαξε ἡ καθημερινότητα ἀπό τότε …
  • Μετάνθρωπος: ζώντας σ᾿ έναν ψηφιακό κόσμο
  • Ζώντας στήν ἀποστολική ἐποχή (1ο μέρος) Λίγες σκέψεις γιά εἰσαγωγή…
  • Ναοδομία: τά πρῶτα βήματα, μέ ἀναφορά στήν Κῶ
  • Μέρα γιορτῆς στό Παλαιό Πυλί τῆς Κῶ
  • «Έτσι έγινε η γέννηση του Ιησού Χριστού»

Αρχειο

  • Ιουλίου 2022 (2)
  • Ιουνίου 2022 (1)
  • Μαΐου 2022 (1)
  • Αύγουστος 2021 (1)
  • Ιουνίου 2021 (2)
  • Μαΐου 2021 (1)
  • Δεκέμβριος 2020 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2020 (1)
  • Ιουνίου 2020 (1)
  • Απρίλιος 2020 (2)
  • Μαρτίου 2020 (1)
  • Φεβρουαρίου 2020 (1)
  • Μαρτίου 2019 (2)
  • Δεκέμβριος 2018 (1)
  • Νοέμβριος 2018 (1)
  • Οκτώβριος 2018 (3)
  • Σεπτεμβρίου 2018 (3)
  • Αύγουστος 2018 (1)
  • Ιουλίου 2018 (1)
  • Μαΐου 2018 (1)
  • Φεβρουαρίου 2018 (1)
  • Δεκέμβριος 2017 (1)
  • Ιουνίου 2017 (3)
  • Μαΐου 2017 (3)
  • Απρίλιος 2017 (3)
  • Μαρτίου 2017 (1)
  • Ιανουαρίου 2017 (1)
  • Δεκέμβριος 2016 (1)
  • Νοέμβριος 2016 (1)
  • Οκτώβριος 2016 (1)
  • Ιουλίου 2016 (2)
  • Ιουνίου 2016 (2)
  • Μαΐου 2016 (1)
  • Απρίλιος 2016 (2)
  • Μαρτίου 2016 (2)
  • Φεβρουαρίου 2016 (1)
  • Ιανουαρίου 2016 (2)
  • Δεκέμβριος 2015 (1)
  • Οκτώβριος 2015 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2015 (1)
  • Αύγουστος 2015 (2)
  • Ιουλίου 2015 (3)
  • Μαΐου 2015 (2)
  • Μαρτίου 2015 (2)
  • Φεβρουαρίου 2015 (2)
  • Ιανουαρίου 2015 (1)
  • Δεκέμβριος 2014 (2)
  • Οκτώβριος 2014 (2)
  • Σεπτεμβρίου 2014 (2)
  • Ιουλίου 2014 (2)
  • Ιουνίου 2014 (1)
  • Μαΐου 2014 (3)
  • Απρίλιος 2014 (9)
  • Μαρτίου 2014 (4)
  • Φεβρουαρίου 2014 (2)
  • Ιανουαρίου 2014 (4)
  • Νοέμβριος 2013 (1)
  • Σεπτεμβρίου 2013 (1)
  • Αύγουστος 2013 (2)
  • Ιουλίου 2013 (3)
  • Ιουνίου 2013 (4)
  • Μαΐου 2013 (11)
  • Απρίλιος 2013 (5)
  • Μαρτίου 2013 (2)
  • Φεβρουαρίου 2013 (2)
  • Ιανουαρίου 2013 (9)
  • Δεκέμβριος 2012 (4)
  • Νοέμβριος 2012 (8)
  • Οκτώβριος 2012 (8)
  • Σεπτεμβρίου 2012 (10)
  • Αύγουστος 2012 (2)
  • Ιουλίου 2012 (1)
  • Μαΐου 2012 (5)
  • Απρίλιος 2012 (11)
  • Μαρτίου 2012 (4)
  • Φεβρουαρίου 2012 (7)
  • Ιανουαρίου 2012 (9)
  • Δεκέμβριος 2011 (17)

Δημοφιλή άρθρα & σελίδες

  • Η ομιλία του κ. Χρήστου Γαμβρέλλη για τους Τρεις Ιεράρχες
    Η ομιλία του κ. Χρήστου Γαμβρέλλη για τους Τρεις Ιεράρχες
  • ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
    ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩ
  • Η ομιλία της Κέλλυ Αλεξανδρίδη για τους Τρεις Ιεράρχες
    Η ομιλία της Κέλλυ Αλεξανδρίδη για τους Τρεις Ιεράρχες
  • "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
    "Οὐκ ἔστιν ὧδε, ἀλλ' ἠγέρθη" (η εικόνα της Αναστάσεως)
  • Ἡ ἐτυμολογία τοῦ ὀνόματος «χριστιανοί».
    Ἡ ἐτυμολογία τοῦ ὀνόματος «χριστιανοί».

Ημερολογιο

Ιανουαρίου 2023
Κ Δ Τ Τ Π Π Σ
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
293031  
« Ιολ.    

Κατηγοριες

  • Απαντήσεις σε απορίες (19)
  • Αναδημοσιεύσεις (8)
  • Βυζαντινή μουσική (1)
  • Βίντεο μικρά (1)
  • Βιβλία (21)
  • Δυτικός κόσμος και θρησκευτικές συγκρούσεις (5)
  • Διάφορα (20)
  • Ειδήσεις (37)
  • Εικόνες (2)
  • Θεολογικά Σχόλια (68)
  • Καινή Διαθήκη (15)
  • Μουσική (2)
  • Προσωπογραφίες (9)
  • Σχόλια στην επικαιρότητα (25)
  • Φωτογραφίες (3)

1. Κειμενα μου

  • 1. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η διδακτορική μου διατριβή. Υποστηρίχθηκε το 2011 και εξεδόθη το 2020 ως ΚΑ΄ τόμος του περιοδικού «ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ»
  • 2. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου με μερικές σκέψεις για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου εκκλησίας

2. Υλικο για το μαθημα των Θρησκευτικων

  • Εννοιολογικοί Χάρτες Εννοιολογικοί Χάρτες για το μάθημα των Θρησκευτικών
  • Σχεδιαγράμματα για την Α΄ Λυκείου Σχεδιαγράμματα για το μάθημα των θρησκευτικών της Α΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Β΄ Λυκείου Σχεδιαγράμματα για το μάθημα των θρησκευτικών της Β΄ Λυκείου
  • Σχεδιαγράμματα για την Γ΄ Λυκείου Σχεδιαγράμματα για το μάθημα των θρησκευτικών της Γ΄ Λυκείου

3. Κειμενα διαφορα

  • ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΡΟΥΚΑΛΗ-ΑΣΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ "ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ"

4. Βιβλια

  • Αγίου Νεκταρίου, Το Γνῶθι Σαὐτὸν Ένα βιβλίο με πολλά κείμενα αυτογνωσίας γραμμένα από τον άγιο Νεκτάριο, για πρώτη φορά σε νεοελληνική απόδοση.
  • Βιργκίλ Γκεοργκίου, Ο Δερμάτινος Χιτώνας Από τις εκδόσεις Ακρίτας το έργο του μεγάλου Ρουμάνου συγγραφέα Βιργκίλ Γκεοργκίου Ὁ δερμάτινος χιτώνας». Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίσης
  • Γιώργου Μπάρλα, Φύλακας του αδελφού μου Ενδιαφέροντα άρθρα, ομιλίες και σκέψεις από το θεολόγο-φιλόλογο και παραγωγό ραδιοφωνικών εκπομπών Γ. Μπάρλα. Σύγχρονος λόγος με άποψη. Ευα
  • Καλαντζάκη Σταύρου, Ετυμολογία και Θεολογική Ερμηνεία Βιβλικών Ονομάτων βάσει Ιερών Ονομαστικών Από τα Ανάλεκτα Βλατάδων, αρ. 44.
  • Μετάνθρωπος. Ζώντας σ' έναν ψηφιακό κόσμο Επιτρέπεται να δημιουργήσουμε νέους «ισχυρότερους» και «ικανότερους» ανθρώπους; Ανθρώπους της διεπαφής (interface) με τον ηλεκτρονικό υπολογι
  • Πρόσωπον προς Πρόσωπον Ο καρπός ενός διαδικτυακού διαλόγου και δύο εκδηλώσεων στην Αθήνα και στην Κω.
  • Σοφίας Χατζή, Μουτότο 2, Περιπέτεια στη Σαβάνα

Blogroll

  • Learn WordPress.com

Επιστημονικα ιστολογια

  • ARCHAEOLOGY IN PROCESS Ένα ιστολόγιο με πολύ ενδιαφέρον βιβλικό αρχαιολογικό υλικό.
  • Evangelical Textual Criticism Από το 2005, με αναφορές σε θέματα που σχετίζονται με κριτική του βιβλικού κειμένου, ενώ αρκετές αναρτήσεις του ασχολούνται με παρουσιάσεις β
  • Βίβλος και Οικουμένη Το πολύ ενδιαφέρον ιστολόγιο του καθ. της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Μιλτιάδη Κωνσταντίνου.
  • Ιστολόγιο βιβλικών σπουδών / Biblical Studies Blog Νέα, σχόλια, νέες δημοσιεύσεις και πολλά άλλα για τις Βιβλικές Σπουδές από την Αικ. Τσαλαμπούνη.
  • Μιλτιάδης Κωνσταντίνου Η προσωπική σελίδα του καθ. της Παλαιάς Διαθήκης και της Εβραϊκής Γλώσσας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, Μιλτιάδη Κωνσταντίνου.
  • The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library Η Αρχαιολογική υπηρεσία του Ισραήλ παρουσιάζει υλικό από τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας σε ψηφιοποιημένη μορφή.

Ειδησεις απο την Κω

  • Aegeanews Για να μαθαίνουμε ειδήσεις από την Κω.
  • Νήσος Κως Ειδήσεις από την Κω. Ενημερωμένος και πάντα φρέσκος ιστότοπος.
  • Το Βήμα της Κω Η ιστοσελίδα μιας ιδιαίτερα επιτυχημένης εφημερίδας, με μακρά ιστορία στην Κω.
  • Kosnwes24 Για να μαθαίνουμε ειδήσεις από την Κω.
  • Kosvoice Για να μαθαίνουμε ειδήσεις από την Κω.

Ιστότοποι Πατριαρχείων και Μητροπόλεων

  • 1. Oικουμενικόν Πατριαρχείον Ο επίσημος ιστότοπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου με πολύ ενημερωτικό και ιστορικό υλικό.
  • 2. Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Ο ιστότοπος της Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου με ενημερωτικό, θεολογικό και ιστορικό υλικό για τα δύο νησιά.

Ιστοτοποι που παρακολουθω

  • Άρτος Ζωής-Δελτίο Βιβλικών Μελετών Ο ιστότοπος του δραστήριου εκδοτικά Ιδρύματος και του μοναδικού ελληνικού Βιβλικού επιστημονικού περιοδικού.
  • Αντίφωνο Απίστευτος πλούτος άρθρων για θεολογικά και όχι μόνο θέματα.
  • Ελληνικός ιστοχώρος για τον Kierkegaard Ένας ενδιαφέρον χώρος για τον μεγάλο Δανό θεολόγο και φιλόσοφο Ζαίρεν Κίερκεγκωρ, από έναν από τους λίγους Έλληνες που έχουν ασχοληθεί με τ
  • Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
  • Νυχθημερόν Πλούσιο θεολογικό, πολιτιστικό και επιστημονικό υλικό από τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια.
  • Πεμπτουσία Ο ιστότοπος Πεμπτουσία με πολύ θεολογικό, πολιτιστικό και κοινωνικό υλικό.
  • Στον ίσκιο του Ήσκιου Πλούσιο σε ύλη ηλεκτρονικό περιοδικό από τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια.
  • Natura Zante, συν κεφάλαια θεολογίας του περιβάλλοντος Πολλές και ωραίες φωτογραφίες από τον π. Παναγιώτη Καποδίστρια.

Ιστολογια που παρακολουθω

  • 1ο ΓΕΛ ΚΩ "Ιπποκράτειο" Το ιστολόγιο του 1ου ΓΕΛ Κω “Ιπποκράτειο”.
  • Anglo-Saxon & Celtic Orthodoxy Ενδιαφέρον υλικό για την Ορθοδοξία στα Βρετανικά Νησιά.
  • Eleni Zarifi's blog Μία προσπάθεια από τη Θεολόγο Ελένη Ζαρίφη με πολλά σχόλια.
  • Exprotestant Ένα ιστολόγιο με ενδιαφέρουσες αναρτήσεις.
  • Άγ. Αθανάσιος Πλατανίου Κω Το ιστολόγιο του Ιερού Ναού Αγ. Αθανασίου Κω με πολύ υλικό και συνεχή φροντίδα.
  • Ακολουθείν Ο π. Γεώργιος Δορμπαράκης μας ενημερώνει και μας κατηχεί αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, την υμνολογία της Εκκλησίας.
  • Ανάμεσα στους τοίχους
  • Ανα-γινώσκειν Το ιστολόγιο του Γιώργου Βλαντή μέσα από το οποίο σχολιάζει την επικαιρότητα, καταθέτει τη θεολογική του συνεισφορά και μας μεταφέρει ειδή
  • Γεωδίφης
  • Δάνεισε τα μετάξια στον άνεμο Από τον φίλο, συνάδελφο και συνοποιπόρο Γιάννη Τοπαλίδη.
  • Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο!
  • ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ Ιστολόγιο με πολύ εκπαιδευτικό υλικό.
  • Θεολογικό Αναλόγιο Το blog του θεολόγου-φιλολόγου Δημήτρη Λυκούδη.
  • Θεολογικές Καταθέσεις… Το ιστολόγιο της Μαρίας Διακογιώργη με πολλές δραστηριότητες για παιδιά και όχι μόνο.
  • Ι. Μ. Προφήτου Ηλιού Θήρας Το ιστολόγιο της Ιεράς Μονής του Προφήτη Ηλία που βρίσκεται στη Σαντορίνη.
  • Ιδιωτική Οδός Το ιστολόγιο του Παναγιώτη Ανδριόπουλου.
  • Κατηχητής Πλούσιο κατηχητικό υλικό.
  • Νέα Πνευματική Αντίδραση Ένα ιστολόγιο με ενδιαφέρουσες αναρτήσεις.
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή του Μπουσούγκιου στην Ουγκάντα Νέα, γενικά θεματά και ειδήσεις από την Ορθόδοξη ιεραποστολή στην Ουγκάντα.
  • Προσκυνητής Ο π. Γεώργιος μας προσφέρει πολλές ενδιαφέρουσες αναρτήσεις, μεταξύ πολλών άλλων και με πλήθος νεοφανών αγίων και μαρτύρων.
  • ΠΛΑΤΥ-ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ Από τον αγαπητό φίλο Βασ. Δημ. Γεωργιόπουλο με πλούσια ενημερωτική ύλη και ποικίλα θέματα.
  • ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ Ένα καινούριο ιστολόγιο από τον Ελευθέριο Χρυσοχόο με ενδιαφέρουσες αναρτήσεις και ειδήσεις.
  • Πέρα από το άτομο Ιστολόγιο με πολύ πλούσιο υλικό και τίτλο εμπνευσμένο από βιβλίο του Θ.Ι.Ζιάκα.
  • Συν-οδοιπορία Το ιστολόγιο του Ιερού Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς. Ένα ιδιαίτερα φροντισμένο ιστολόγιο με πολλές καλές δημοσιεύσεις και βίντεο που συχν
  • Τρίχες κατσαρές Από την Ανθή Γεωργιάδη. Αναρτήσεις με άποψη.
  • Τάχα και στέλεχος Το ιστολόγιο του Παναγιώτη Ζαρίφη με ενδιαφέροντα σχόλια της σύγχρονης πραγματικότητας γραμμένα με άποψη και χιούμορ.
  • Το τάλαντο Ιστολόγιο με πλούσιο υλικό σχετικό με ορθόδοξα θέματα.
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου Ένα πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο, τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα, ιστολόγιο: Για την ιστορία του μεσαίωνα και όχι μόνο!
  • Φως Φαναρίου Για το Φανάρι και τον κόσμο του. Ενημερωμένο και αξιόπιστο. Yπεύθυνος σελίδας: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος
  • MYSTAGOGY The Weblog Of John Sanidopoulos This weblog offers insights and analysis on various matters of life and thought from a 21st century Orthodox Christian perspective, among other things. Some things may disturb you, and some things may enlighten you; all things are meant to provoke ones th
  • Oxford University Press's Academic Insights for the World Το ιστολόγιο των εκδόσεων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
  • sntoumanis' blog Ενδιαφέρουσες αναφορές σε ποικίλα θέματα που έχουν σχέση με την εκπαίδευση από τον φιλόλογο Σέργιο Ντουμάνη.

Ιστολογια στα οποια ειμαι μελοσ

  • Αέναη Επανάσταση Ένα πλουσιότατο και άκρως ενημερωμένο ιστολόγιο από την Σοφία Ντρέκου. Αναπτύσσονται και παρουσιάζονται πολλά θέματα από την ορθόδοξη παρ
  • Εκπαιδευτικές και θεολογικές αταξίες Ένα ιστολόγιο από το θεολόγο Γιάννη Ασημακόπουλο με ενδιαφέροντα κείμενα άποψης και πολλά άλλα.
  • Ο Ήχος του Ανέμου Παρακολουθήστε, το φρέσκο ιστολόγιο της Εύης Βουλγαράκη!
  • Πρωτοβουλία Χριστιανών κατά του Εθνοφυλετισμού, Νεοφασισμού, Νεοναζισμού Το ιστολόγιο της Πρωτοβουλίας, στο οποίο υπάρχουν ενδιαφέρουσες αναρτήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία.
  • Σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη Το ιστολόγιο της Λέσχης Ανάγνωσης του 1ου ΓΕΛ Κω «Ιπποκράτειο»

Δημοφιλή κλικ

  • ennoia.gr
  • theol.uoa.gr/tomeis-kai-p…
  • amoustakis.files.wordpres…

Blogs I Follow

  • OODE
  • athanasiosroukalis
  • Το Ιστολόγιο του Ρογήρου
  • Dikonima
  • Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन
  • παπα Καλλίνικος

Οι πιο συνηθισμενες ετικετες μου

25 Μαρτίου Karen King Αγία Μαρία Μαγδαληνή Αλέκος Μαρκόγλου Ανάσταση Αντιόχεια Αποστολική Εποχή Αποστολική Σύνοδος Γεώργιος Πατρώνος Γιώργος Πατρώνος Εις Άδου Κάθοδος Εκκλησία Ηρώδης Θεός Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου Ιερουσαλήμ Ιησούς Καινή Διαθήκη Κως Κῶς Λουκάς Μεγάλη Εβδομάδα Μεσίας Χριστός Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου Ναθαναήλ Μητροπολίτης Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος Ουκρανία Πάσχα Παλαιά Διαθήκη Παλαιό Πυλί Παναγία Παράδεισος Πεντηκοστή Πνευματική Εστία Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου Προτεσταντισμός Σεβ. Μητρ. Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ Συρία Τριων Ιεραρχών Χριστούγεννα Χριστός άγιος αγάπη απ. Πέτρος απ. Παύλος απόστολος Παύλος εικόνα εκκλησιαστικό γεγονός ελπίδα επιτάφιος ευαγγέλια ευαγγέλιο θρησκεία ιουδαϊσμός κενός τάφος κρίση λειτουργικός χρόνος μήνυμα μαρτύριο μετάνοια νήπια νηστεία ορθόδοξη παράδοση πίστη πρώτη Ἐκκλησία σταύρωση σωτηρία φθορά χαρά χρόνος όσιος Χριστόδουλος Ἀνάσταση Ἀντιόχεια Ἀπόστολος Παῦλος Ἰερουσαλήμ ὄνομα Χριστιανοί

Εορτολογιο

Εορτολόγιο

Blog Stats

  • 211.874 hits

Δημιουργήστε ένα δωρεάν ιστότοπο ή ιστολόγιο στο WordPress.com.

OODE

athanasiosroukalis

Just another WordPress.com site

Το Ιστολόγιο του Ρογήρου

για την ιστορία του Μεσαίωνα και όχι μόνο

Dikonima

Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन

πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη... ( Ματθ, 28:19)

παπα Καλλίνικος

Οι σελίδες του παπα-Καλλίνικου

OODE

athanasiosroukalis

Just another WordPress.com site

Το Ιστολόγιο του Ρογήρου

για την ιστορία του Μεσαίωνα και όχι μόνο

Dikonima

Ορθόδοξη Ιεραποστολή -Orthodox Mission -Mission Οrthodoxe - Misión Ortodoxa - Missão Ortodoxa - Missione Ortodossa - православная миссия- Misiunea Ortodoxă- 东正教使命 - रूढ़िवादी मिशन

πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη... ( Ματθ, 28:19)

παπα Καλλίνικος

Οι σελίδες του παπα-Καλλίνικου

Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use.
To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy
  • Follow Ακολουθείτε
    • Θεολογικά και άλλα τινά
    • Μαζί με 76 ακόμα followers
    • Already have a WordPress.com account? Log in now.
    • Θεολογικά και άλλα τινά
    • Προσαρμογή
    • Follow Ακολουθείτε
    • Δημιουργία λογαριασμού
    • Σύνδεση
    • Αναφορά περιεχομένου
    • View site in Reader
    • Manage subscriptions
    • Σύμπτυξη μπάρας
 

Φόρτωση σχόλιων...