ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ: «Μιά μολυβιά χαρᾶς»

Ετικέτες

Άγιος Ιωσήφ Ησυχαστής, Άγιος Πορφύριος, χαρά, Γιώργος Μπάρλας, Γιώργος Πατρώνος, Εκδόσεις Γρηγόρη, Καινή Διαθήκη, Μια μολυβιά χαράς, Το όνομα του Ρόδου

Μία ἀπό τίς πλέον βασικές, κυρίαρχες θά ἔλεγα, ἔννοιες τῆς χριστιανικῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἔννοια τῆς χαρᾶς. Ἡ ἔννοια αὐτή σέ διάφορες μορφές παρουσιάζεται στήν Καινή Διαθήκη καί δίνει τό πραγματικό στίγμα τί ἀκριβῶς σημαίνει πνευματική ζωή. Παρά ταῦτα, τολμῶ νά πῶ, δέν ἔχει τύχει τῆς προβολῆς πού τῆς ἀξίζει, οὔτε ἔχει ἀξιοποιηθεῖ ποιμαντικά ὅσο πρέπει, ἀναλογικά μέ τή σημαντικότατη θέση της.

Τό μόνο θεολογικό ἔργο πού, ὅσο γνωρίζω, ὑπάρχει γιά τήν ἔννοια τῆς χαρᾶς στήν Καινή (ἔχει εἰδικές ἀναφορές καί στήν Παλαιά) Διαθήκη εἶναι τό πρό τεσσαρακονταετίας περίπου μικρό βιβλίο τοῦ Γιώργου Πατρώνου, Ὁμ. Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καί Ἄρχοντος Διδασκάλου τοῦ Εὐαγγελίου τῆς Μ.τ.Χ.Ἐ., ἑνός δασκάλου πού ὅπου ἐργάστηκε διδασκαλικά ἤ ποιμαντικά ἤ ἱεραποστολικά τό ἔκανε μέ τή χαρά στήν καρδιά του μέ τίτλο «Η χαρά στήν Καινή Διαθήκη». Μάλιστα, στό διαδίκτυο ἀναπαράγονται κομμάτια ἀπό αὐτό τό βιβλίο, γιά νά ἀναφερθοῦν στό καίριο τοῦτο θέμα.

Ἔμμεση, ἀλλά ἰδιαιτέρως σημαντική, ἀναφορά γιά νά καταλάβουμε τή λειτουργία τοῦ θέματος «χαρά» στόν δυτικό κόσμο, ἔγινε μέ τό ἐντυπωσιακό καί πολυεπίπεδο μυθιστόρημα τοῦ Οὐμπέρτο Ἔκο «Τό ὄνομα τοῦ ρόδου», στό ὁποῖο μέ πολύ τέχνη, εἶναι ἀλήθεια, παρουσιάζεται ἀπό τόν συγγραφέα τό πρόβλημα τῆς χαρᾶς (μέ ἀφετηρία τῆς συζήτησης τό ἄν ἐπιτρέπεται τό γέλιο) στή χριστιανική ζωή, τό ὁποῖο τελικά εἶναι ἡ ἀφορμή γιά μία σειρά δολοφονιῶν ἀπό κάποιον βενεδικτίνο μοναχό, πού τρέμει μήπως, γιά νά τό πῶ ἁπλά, οἱ γύρω του ἀρχίσουν νά γελοῦν καί νά χαίρονται.

Ἀπό τήν ἄλλη ὁ Ὕμνος τῆς Ἑνωμένης Εὐρώπης εἶναι ἡ πασίγνωστη «Ὠδή στή Χαρά» τοῦ Λούντβιχ βάν Μπετόβεν, γεγονός πού ὑπογραμμίζει τήν ἀνάγκη ὅλων μας γιά τήν παρουσία τῆς χαρᾶς στή ζωή καί στήν κοινωνία μας.

Μέ αὐτές τίς σκέψεις ξεκίνησα τό νέο βιβλίο τοῦ Γιώργου Μπάρλα, Θεολόγου-Φιλολόγου καί ἐμπειρότατου Παραγωγοῦ στόν Ραδιοφωνικό Σταθμό Πειραϊκή Ἐκκλησία, πού ἐτέθη σέ κυκλοφορία πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες ἀπό τίς Ἐκδόσεις Γρηγόρη καί φέρει τόν τίτλο «Μιά Μολυβιά Χαρᾶς».

Ὁ συγγραφέας μέ ἀφορμή παλαιότερες ὁμιλίες πού εἶχε κάνει σέ διάφορες ἐνορίες τοῦ Πειραιᾶ μᾶς παρουσιάζει τήν ἔννοια τῆς χαρᾶς μέσα ἀπό μία λιτή καί περιεκτική θεολογική ὀπτική, ἡ ὁποία κατορθώνει νά τήν σκιαγραφήσει μέ τόν καλύτερο τρόπο.

Ἀφετηρία του εἶναι τό ἔργο καί ἡ ζωή τοῦ ἁγίου Πορφυρίου, κατά κύριο λόγο, καί δευτερευόντως τοῦ ἁγίου Ἰωσήφ τοῦ Ἡσυχαστῆ. Μάλιστα, γιά νά εἴμαστε ἀκριβέστεροι, οἰκοδομεῖ τό κείμενό του βάσει τῶν ἀναφορῶν τοῦ ἁγίου Πορφυρίου, ὁ ὁποῖος, τολμῶ νά πῶ, κάνει μία πλήρη καί ξεκάθαρα πρακτική θεολογία τῆς χαρᾶς, καί χρησιμοποιεῖ κείμενα τοῦ ἁγίου Ἰωσήφ, ὁ ὁποῖος εἶχε μία πιό αὐστηρή προσέγγιση στή χριστιανική ζωή γιά νά μᾶς δείξει ὅτι ὅπου ὑπάρχει ἁγιότητα, δέν εἶναι δυνατόν νά λείπει ἡ χαρά.

Κι αὐτό εἶναι ἀπολύτως ἀληθές! Ζώντας σέ ἕναν κόσμο πού μιλᾶ γιά τή χριστιανική ζωή καί τόν χριστιανισμό ὡς ἕναν ἀπό τούς πυλῶνες τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ καί ἐνῶ συνεχῶς διαβάζουμε κείμενα καί ἀκοῦμε λόγια πού ὑπερασπίζονται τόν Χριστό (ἤ τουλάχιστον νομίζουν ὅτι τό κάνουν) μέ μία ἔνταση, μία σκληρότητα, μία προσπάθεια ἐπιβολῆς, ἀπό τά ὁποῖα νιώθεις ὅτι λείπει παντελῶς ἡ αἴσθηση τῆς χαρᾶς εὔκολα ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ χαρά εἶναι ἡ λυδία λίθος γιά νά ξεχωρίσουμε ποιά εἶναι ὄντως μέσα στό πνεῦμα καί στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί ποιά, ἄν καί διατείνονται τό ἀντίθετο, ὄχι.

Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ἡ χαρά εἶναι ὁ πρῶτος καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Γαλ. 5:22) καί ἐπάνω σέ αὐτή οἰκοδομεῖται ἡ ὀρθόδοξη πνευματικότητα. Ὁ Γιῶργος Μπάρλας στό βιβλίο του κατορθώνει μέσα ἀπό τά κείμενα τοῦ ἁγίου Πορφυρίου, ἀλλά καί μέ μία σειρά ἀπό ἀναφορές σέ κείμενα Πατέρων, συγχρόνων θεολόγων, φιλοσόφων, στοχαστῶν, λογοτεχνῶν, νά δείξει τό ζητούμενο: ὅτι πνευματική ζωή δίχως χαρά δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει.

Ὅπως σημειώνει «δέν μποροῦμε νά ζήσουμε χωρίς τή χαρά». Ἡ ζωή μας μέσα στήν Ἐκκλησία εἶναι ζωή χαρᾶς. Εἶναι κατάντια γιά τόν κόσμο μας πού νομίζει ὅτι τηρώντας κανόνες ἠθικῆς καί ὑπακούοντας σέ συγκεκριμένους κώδικες κοινωνικῆς συμπεριφορᾶς ζεῖ κατά τό πνεῦμα τοῦ εὐαγγελίου.

Βέβαια, ὀφείλουμε νά ὁμολογήσουμε ὅτι εἶναι εὐκολώτερο νά ἀκολουθεῖς σαφεῖς κανόνες παρά νά ζεῖς στά ὅρια, χωρίς καμμία βεβαιότητα γιά τήν ὀρθότητα τῆς πνευματικῆς σου πορείας. Κι ἐδῶ βρίσκεται ἕνα ἀπό τά παράδοξα τῆς χριστιανικῆς ζωῆς: προχωρᾶς πνευματικά, μέ ἀγῶνα, κόπους καί προσπάθεια, μέ ἐπιτυχίες καί ἀποτυχίες, μέ συμμετοχή στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά δέν μπορεῖς νά γνωρίζεις ὅτι βαδίζεις ὀρθά, παρά μόνο ἐάν νιώθεις στή ζωή σου τήν πολυπόθητη χαρά. Κανένας ἄλλος καρπός τῆς ἄσκησης καί τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνα δέν εἶναι ἀσφαλέστερος ὁδοδείκτης.

Δυστυχῶς, καί εἶναι ἀπό τά σημεῖα πού πολύ ὡραία θίγει ὁ συγγραφέας, συχνά, συχνότατα, τό σκυθρωπό πρόσωπο, ἡ θλιμμένη ὄψη, ἡ κατήφεια προβάλλονται καί θεωροῦνται ἐνδείξεις πνευματικότητας καί ἁγιότητας βίου. Οὐδέν ἀναληθέστερο τούτου!

Αὐτή ἡ στάση κυριάρχησε καί, σέ μεγάλο βαθμό, κυριαρχεῖ στόν χριστιανισμό –καί στήν πατρίδα μας– καί δίνει μία ἐντελῶς διεστραμμένη εἰκόνα του. Δέν πρέπει νά εἶναι κάποιος πολύ ἔμπειρος στά κοινωνικά ζητήματα γιά νά καταλάβει ὅτι αὐτή ἡ ψευδής, ἐντελῶς μή χριστιανική, εἰκόνα εὐθύνεται, σέ ἔναν βαθμό, γιά τήν ἀποχριστιανοποίηση τῆς Εὐρώπης καί τῆς πατρίδας μας. Κανόνες καί γκρίνια ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά βρεῖ σέ πολλούς χώρους! Χαρά, πραγματική χαρά, ὅμως;

Ἕνας χριστιανισμός πού δέν προσφέρει χαρά δέν σώζει! Ἡ χαρά εἶναι ὁ πρῶτος καρπός τοῦ Πνεύματος· ἐπιτρέπεται νά τόν βγάλουμε ἀπό τή ζωή μας;

Εἴμαστε εὐτυχεῖς πού ἔχουμε σύγχρονα παραδείγματα ὅπως τοῦ ἁγίου Πορφυρίου καί ὄχι μόνο αὐτοῦ (π.χ. τοῦ ἁγίου Ἰακώβου τῆς Εὐβοίας, τοῦ π. Εὐμενίου Σαριδάκη) πού ὄχι μόνο ζοῦσαν τήν εὐαγγελική χαρά, ἀλλά, ἠθελημένα ἤ ἀθέλητα, τό ἔδειχναν: τά πρόσωπά τους ἔλαμπαν, γελοῦσαν ὁλόκληροι. Τό πέρασμά τους ἀπό τόν κόσμο μας μᾶς πείθει (ὅσο αὐτό εἶναι δυνατό) ὅτι ὁ χριστιανός εἶναι χαρούμενος.

Κι ἐδῶ φτάνουμε στό ἑπόμενο σημεῖο πού μᾶς ἄρεσε ἀπό τό βιβλίο τοῦ Γιώργου Μπάρλα: ἡ σχέση μέ τόν Θεό, δέν εἶναι μία σχέση μεταξύ φίλων, μεταξύ συνεργατῶν, μεταξύ προϊσταμένου καί ὑφισταμένου, ἀφεντικοῦ καί ὑπαλλήλου. Εἶναι σχέση μεταξύ γονέων καί παιδιῶν· μεταξύ ἐρωτευμένων. Μία σχέση πού προσφέρει δυνατές συγκινήσεις, πού προσφέρει χαρά· πολλή χαρά!

Τί ἐννοοῦμε μέ τή λέξη χαρά; Τί ἔρχεται στόν νοῦ μας μόλις τήν ἀκούσουμε;

Ἡ ἀπάντηση σαφῶς εἶναι διαφορετική γιά τόν καθένα, ἀλλά, ὅπως σχολιάζει καί ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου, πόσοι μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι στόν νοῦ μας δέν ἦρθε κάτι καί ὄχι κάποιος; Μήπως τό πρότυπό μας δέν εἶναι ὁ Χριστός ἀλλά ὀ ἄφρων πλούσιος;

Μελετώντας τήν ὀρθόδοξη παράδοση εἶναι πολύ εὔκολο νά διαπιστώσουμε ὅτι ἡ ἔννοια τῆς χαρᾶς δέν συνδέεται μέ εὔκολη ζωή, μέ καλοπέραση, μέ ἀγαθά, μέ ἠδονές (πνευματικές ἤ ὑλικές). Οἱ ἄγιοι ἔφθασαν στή χαρά ἀντιμετωπίζοντας καί πόνο καί προβλήματα καί ἀδικίες καί κακοπάθεια καί ἀρρώστιες καί βάσανα καί ἀπογοητεύσεις. Σέ ὅλο αὐτό τό πλέγμα τῶν σχέσεων καί τῶν καταστάσεων βρῆκαν τή χαρά διότι ἀναζητοῦσαν Κάποιον καί ὄχι κάτι, διότι ἀναζητοῦσαν τόν Χριστό καί ποθοῦσαν τήν ἀγάπη Του!

Μεστό βιβλίο, σύγχρονη ρέουσα γλῶσσα, λιτό καί στιβαρό ὕφος. Ὁ Γιῶργος Μπάρλας ξέρει νά χειρίζεται τόν λόγο μέ ἁπλότητα καί σαφήνεια. Δέν πάσχει ἀπό διλήμματα ἀρχαιοπάθειας στόν λόγο, ὅπως πολλοί «πνευματικοί» καί ἐκκλησιαστικοί ἄνθρωποι.

Τό συγκεκριμένο βιβλίο ἀναμφίβολα, καλύπτει ἕνα κενό. Δέν μιλᾶς εὔκολα γιά τή χαρά, τήν πραγματική χαρά, σέ μία ἐποχή πού πιό εὔκολα μιλᾶς γιά πράγματα πού δίνουν –εἶναι ἄραγε ἔτσι;– χαρά. Δέν γράφεις εὔκολα γιά τή χαρά καί τόν πόνο στήν ἐποχή πού θέλουμε νά κλείνουμε τά μάτια καί στά δύο.

Ἡ χαρά, ὅμως, ὅπως ὑπάρχει στήν παράδοσή μας καί στό βιβλίο εἶναι παροῦσα! Δέν μποροῦμε νά τήν παραμερίσουμε! Τήν ἔφερε στόν κόσμο μας ὁ Χριστός μέ τό κήρυγμα καί τή ζωή Του, μέ τό ἀναστάσιμο «Χαίρετε!» στίς Μυροφόρες καί θά μείνει!

Θά μείνει γιατί τή χρειαζόμαστε! Θά μείνει γιατί τήν ἔχουμε ἀνάγκη καί θέλουμε νά μᾶς μιλοῦν καί νά γράφουν γι᾿ αὐτή. Θέλουμε νά τήν βάλουμε στή ζωή μας!