Τάφοι στην Αγία Γη και ο τάφος του αγίου Λαζάρου

Ετικέτες

Αγία Γη, Αδιαβινή, Ανάσταση, Βηθανία, Ιερουσαλήμ, Λάζαρος, Μαριαμνή, Παλαιστίνη, Χριστός

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης κάνει εκτενή αναφορά στο φίλο του Χριστού Λάζαρο και στην ανάστασή του. Με αφορμή τη σχετική βιβλική διήγηση (Ιω. 11:38-47) θα δούμε κάποια στοιχεία από τη μορφολογία των τάφων της εποχής του Χριστού.

Ο Λάζαρος με τις αδελφές του ζούσαν στη Βηθανία ένα χωριό που βρισκόταν περίπου δεκαπέντε στάδια (τρία χιλιόμετρα) ανατολικά από την πόλη της Ιερουσαλήμ (Ιω. 11:18). Είναι γνωστά όσα προηγήθηκαν της αναστάσεως του Λαζάρου για το λόγο αυτό θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στα όσα διαδραματίσθηκαν έξω από το χωριό στον τόπο όπου γινόταν οι ταφές.

Το πρώτο στοιχείο που μας δίνει ο ευαγγ. Ιωάννης είναι ο τύπος του ταφικού μνημείου του αγίου Λαζάρου: «ἦν δὲ σπήλαιον«. Επρόκειτο για μνημείο με σπηλαιώδη μορφή. Από μία πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι κατά την έποχη του Χριστού υπήρχε μία ευρεία ποικιλία μνημείων στην Αγία Γη.

Ας δούμε κάποιους τύπους:

Σε αυτόν παρατηρούμε ότι υπάρχουν τρεις πύλες που περιβάλονται από κτιστές αψίδες και αυλή με πέτρινους τοίχους δεξιά και αριστερά για να συγκρατείται το χώμα. Στο εσωτερικό του συγκεκριμένου τάφου υπάρχουν λίθινες σαρκοφάγοι. ένα τόσο μεγάλο και φροντισμένο μνημείο ήταν τόπος ταφής πολλών ανθρώπων.

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι οι Εβραίοι δεν επέτρεπαν την εκταφή, καθώς τη θεωρούσαν ως βεβήλωση για το νεκρό, συνέλεγαν όμως τα οστά και τα τοποθετούσαν σε λίθινα ή πήλινα οστεοφυλάκια. Κατά συνέπεια, οι χώροι ταφής των μεγάλων οικογενειών ήταν ευρύχωροι με πολλές θέσεις απόθεσης νεκρού, όπως διακρίνουμε στην επόμενη φωτογραφία.

Ένας άλλος τύπος ήταν σκαμμένος στην πέτρα με κίονες στην πρόσοψη, όπως ο λεγόμενος τάφος του Ζαχαρία, φωτογραφία του οποίου ακολουθεί:

Οι τάφοι που αναφέραμε ήδη ανήκαν σε ευκατάστατες οικογένειες, οι οποίοες είχαν τη δυνατότητα να κατασκευάσουν και να σηντηρήσουν μνημείο τέτοιου μεγέθους.

Οι περισσότεροι Ιουδαίοι δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα και έθαβαν τους νεκρούς τους σε απλούστευρες καταστευές.

Ο σπηλαιώδης τάφος που εικονίζεται στην επόμενη φωτογραφία είναι από την πρώϊμη εποχή του χαλκού (από το 3.000 π.Χ.).

Είναι πολύ απλούστερος από τους άλλους. Ουσιαστικά είναι μία σπηλιά με απλή διαμόρφωση της εισόδου της. Χρήση παρόμοιων μνημείων συναντάται και στην Παλαιστίνη του 1ου μ.Χ. αιώνα.

Από τη σημείωση του ευαγγ. Ιωάννη «ἦν δὲ σπήλαιον» οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο τάφος του αγίου Λαζάρου πρέπει να έμοιαζε με αυτόν.

Πράγματι οι φωτογραφίες που ακολουθούν από το μνημείο που θεωρείται ως ο τάφος του Λαζάρου δείχνουν ότι είναι κάπως έτσι.

Το μνημείο στη σημερινή του μορφή έχει αρκετό βάθος και για να φθάσεις στο χώρο που βρίσκεται η κρύπτη θα πρέπει να κατέλθεις αρκετά σκαλοπάτια.

Ο τάφος του Λαζάρου βρίσκεται στο βάθος του μνημείου και έχει τη μορφή ταφικού δωματίου. Ο χώρος της σπηλιάς έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να δεχτεί το νεκρό σώμα.

Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ο τρόπος με τον οποίο έκλειναν οι τάφοι. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχαν λίθινες θύρες.

Ένας άλλος τύπος θύρας ήταν αυτός που εικονίζεται αμέσως μετά. Επρόκειτο για μία πέτρα σκαλισμένη στο περίγραμμα της θύρας του μνημείου από τη μία μεριά και φαρδύτερη από την άλλη. Εφάρμοζε όπως μερικά πώματα σε μπουκάλια.

Στην περίπτωση του Λαζάρου, αν δεχθούμε ότι το μνημείο που σήμερα θεωρείται ο τάφος του μάλλον ήταν κάτι τέτοιο (αν ήταν στην έξοδο του τάφου) ή μία πλάκα (αν ήταν στην οροφή του ταφικού θαλάμου). Ο Χριστός, κατά τον άγιο Ιωάννη είπε «ἄρατε τὸν λίθον» (Ιω. 11:39). Μία καλή μετάφραση θα ήταν «σηκώστε την πέτρα» αλλά θα μπορούσε να αποδωθεί και «απομακρύνετε την πέτρα» ή «βγάλτε την πέτρα». Στην πρώτη περίπτωση θα ήταν δυνατό να άναφέρεται στο λίθο της οροφής του ταφικού θαλάμου, ο οποίος θα ήταν οριζόντιος, στις άλλες περιπτώσεις είτε στο λίθο της εισόδου είτε στον λίθο που έκλεινε τον ταφικό θάλαμο.

Ο τρίτος τρόπος με τον οποίο έκλειναν τα ταφικά μνημεία φαίνεται ότι δεν ταιριάζει στην περίπτωση του αγίου Λαζάρου, αλλά στον τάφο του Χριστού.

Το μνημείο ήταν σκαμμένο σε βράχο και το έκλεινε μια κυλινδρική πέτρα, η οποία έπρεπε να κυλίσει για να αποκαλύψει το άνοιγμα του μνημείου. Ο ευαγγ. Ιωάννης και στην περίπτωση του τάφου του Χριστού χρησιμοποιεί το ρήμα «αἴρω». Ο λίθος ήταν «ἠρμένος ἐκ τοῦ μνημείου» (Ιω. 20:1). Οι άλλοι ευαγγελιστές όμως αναφέρονται σε κυλινδρικό λίθο ό οποίος έπρεπε να κυλιθεί.

Ματθαίου 27:60 «προσκυλίσας λίθον μέγαν» κατά την ταφή.

Ματθαίου 28:2 «ἀπεκύλισεν τὸν λίθον» ο άγγελος.

Μάρκου 15:46 «προσεκύλισεν λίθον» κατά την ταφή.

Μάρκου 16:2 «τὶς ἀποκυλίσει ἡμῖν τὸν λίθον;» αναρωτιούνται οι Μυροφόρες.

Μάρκου 16:3 «θεωροῦσιν ὅτι ἀποκεκύλισται ὁ λίθος» τελικά.

Λουκά 24:2 «εὖρον τὸν λίθον ἀποκεκυλισμένον ἀπὸ τοῦ μνημείου» οι Μυροφόρες.

Από τα παραπάνω χωρία πρέπει να θεωρήσουμε βέβαιο ότι ο τάφος του Χριστού είχε καλυμμένη την είσοδό του από κυλινδρικό λίθο.

 

Στις προηγούμενες φωτογραφίες φαίνεται πως ακριβώς λειτουργούσε το σύστημα. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη δεύτερη, υπήρχε λαξευμένος οδηγός ό οποίος βοηθούσε να μην πέσει ο κυλινδρικός λίθος. Η φωτογραφία αυτή προέρχεται από τον τάφο της βασιλικής οικογένειας της Αδιαβηνής και βρίσκεται έξω από την Ιερουσαλήμ. Η οικογένεια αυτή, ηγεμόνες ενός μικρού βασιλείου, βορειοανατολικά από την Αγία Γη, προσηλυτίσθηκε στον ιουδαϊσμό.

Παρόμοιας μορφής ήταν και ο τάφος της απογόνου των Ασμοναίων βασίλισσας Μαριαμνής, αγαπημένης συζύγου του Ηρώδη, ο οποίος τελικά τη δολοφόνησε.

Καλή Μεγάλη Εβδομάδα!

Κως, 23 Απριλίου 1933, Κυριακή του Θωμά, εορτή του Αγίου Γεωργίου 8:05 π.μ.

Ετικέτες

80 χρόνια, σεισμός 1933, τζαμί Λόζιας, Ιταλοί, Κως, Πλάτανος Ιπποκράτη, Χαντάκα, αρχαιολογικός χώρος, καταστροφές

 Σήμερα μία σημαντική επέτειος – ημέρα μνήμης για το νησί της Κω, μάλλον πέρασε απαρατήρητη. Το πρωί συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από το σεισμό των 6,6 ρίχτερ, από το πρωινό που το χτύπημα του Εγκέλαδου ισοπέδωσε την πόλη της Κω επιφέροντας σε αυτή φοβερές ζημιές και αλλάζοντας την εικόνα του για πάντα.

Τα θύματα πολλά. 178 οι νεκροί και εκατοντάδες οι τραυματίες. Πληγωμένα βαρύτατα τα περισσότερα μνημεία του νησιού, χιλιάδες οι άστεγοι, μία ευκαιρία για την ιταλική διοίκηση για να στήσει μία νέα πόλη εκ νέου, αλλά και να αποκαλύψει τα μνημεία που σήμερα θαυμάζουμε και επισκεπτόμαστε.

Τα όρια της συνοικίας της Χώρας προσδιορίζονταν από τις μεσαιωνικές οχυρώσεις και όλη η πόλη είχε οικοδομηθεί «εντός των τειχών». Στην παλιά πόλη εκτός από  κατοικίες και πλήθος καταστημάτων υπήρχαν και αρκετά εκκλησάκια, ο μεγάλος Ναός του Αγίου Νικολάου, το τζαμί της Λότζιας και ο ιστορικός Πλάτανος του Ιπποκράτη.

Το επίπεδο του αρχαιολογικού χώρου που βρίσκεται βόρεια από την οδό Ιπποκράτους, την παλαιά τάφρο του Κάστρου («Χαντάκα»), είναι αρκετά μέτρα κάτω από το επίπεδο της σημερινής και της τότε πόλης, λόγῳ των ανασκαφών.

Ας αφήσουμε όμως τις φωτογραφίες που έχει δημοσιεύσει ο Διευθυντής του «Ιπποκρατείου» Λυκείου Κω κ. Αλέκος Μαρκόγλου στο Λεύκωμά του με τίτλο «Κωακό Πανόραμα, 1900-1948» (1992) να μας δώσουν την εικόνα της καταστροφής που ακολούθησε τον πρώτο σεισμό, αλλά και τις μετασεισμικές δονήσεις. Ο κ. Αλ. Μαρκόγλου, γνωστός για την αγάπη του στην ιστορία και διακεκριμένος συλλέκτης, με πολλή προθυμία και χαρά συνήνεσε σε αίτημά μας για χρήση τους σε σχετική ανάρτηση.

Άποψη της κατεστραμμένης πόλης από το Επαρχείο (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)Ο Άγιος Νικόλαος από τα δυτικά. Στο αριστερό άκρο της φωτογραφίας διακρίνεται το καμπαναριό του ρωμαιοκαθολικού ναού Agnus Dei, του σημερινού παρεκκλησίου του Ευαγγελισμού. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)

Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου από τη βορινή πλευρά. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Το ιερό του Αγίου Νικολάου. Στο αριστερό άκρο της φωτογραφίας διακρίνεται το κτήριο της Παλαιάς Μητροπολιτικής Οικίας όπου σήμερα στεγάζεται το Εκκλησιαστικό Μουσείο της Ιεράς Μητροπόλεως (Συλλογή Ν. Τουφεξή)Το εσωτερικό του προσεισμικού Αγίου Νικολάου. Μεγάλο μέρος της οροφής έχει κατερρεύσει. Μέσα στον ναό σκοτώθηκε ο Ιωάννης Σταματίου Γαμβρέλλης. (Από το αρχείο Δ΄ Εφορείας Βυζ. Αρχ. Δωδ/σου) Ο ναός του Αγίου Νικολάου με την Παλαιά Μητροπολιτική Οικία φωτογραφημένα από την ταράτσα του «Ιπποκρατείου» Λυκείου Κω. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)

Άποψη της κατεστραμμένης πόλης. Στο βάθος διακρίνεται το σημερινό Επαρχείο με την παλαιά κωνική απόληξη του πύργου, τον οποίο κατεδάφισε ο De Vecchi,  ενώ μπροστά του διακρίνεται ο τρούλος του Αγίου Γεωργίου. (Από το αρχείο Δ΄ Εφορείας Βυζ. Αρχ. Δωδ/σου) Άποψη της κατεστραμμένης πόλης. Επάνω δεξιά διακρίνεται ο ναός του Αγίου Νικολάου χωρίς τον θόλο, πιο αριστερά το καμπαναριό του Agnus Dei και το ξενοδοχείο Gelsomino (Ακταίο). (Από το αρχείο Δ΄ Εφορείας Βυζ. Αρχ. Δωδ/σου)

Η συνοικία της Άσπας. Διακρίνεται ο τρούλος της Αγίας Παρασκευής και δύο τζαμιά. (Συλλογή Ν. Τουφεξή)

Ο κατεστραμμένος δρόμος των καταστημάτων. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)Ο δρόμος των καταστημάτων από το λιμάνι. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)

Καραμπινιέροι περιφέρονται στην πόλη για να αποτρέψουν λεηλασίες. (Από το αρχείο Δ΄ Εφορείας Βυζ. Αρχ. Δωδ/σου)Άποψη της κατεστραμμένης πόλης. Διακρίνεται η Αγία Παρασκευή και δύο τζαμιά. (Συλλογή Αντ. Μαΐλλη) Άποψη από την παραλία. Διακρίνονται: το «Ιπποκράτειο» Λύκειο, το σημερινό 7ο Δημοτικό, το Agnus Dei, ο θόλος του ναού της Παναγίας Γοργοεπηκόου και (δεξιά) το ιερό του Αγίου Γεωργίου Αρρεναγωγείου (Παλαιός Μητροπολιτικός Ναός). (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)

Ρωμαιοκαθολικοί ιερείς στα ερείπια. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)Σκηνές των σεισμοπαθών. (Συλλογή Αντ. Μαΐλλη) Σπίτια στην παραλία. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Τα δρομάκια της Χώρας. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Το Καζίνο μετά το σεισμό. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Τα ερείπια του κτηρίου που στέγαζε την ιταλική Τράπεζα Banco di Sicilia στο λιμάνι. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)

Οι φωτογραφίες που ακολουθούν μας προσφέρθηκαν γι’ αυτό το αφιέρωμα από τον κ. Αλ. Μαρκόγλου, τον οποίο ευχαριστούμε ιδιαίτερα.

Ιταλοί στρατιώτες καθαρίζουν τα ερείπια. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Ιταλοί στρατιώτες καθαρίζουν τα ερείπια. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)Ιταλοί στρατιώτες καθαρίζουν τα ερείπια. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Το τζαμί της Λότζιας από τα νότια. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)Η κατεστραμμένη πόλη. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Τα ερείπια του κτηρίου που στέγαζε την ιταλική Τράπεζα Banco di Sicilia στο λιμάνι. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου) Στα ερείπια κτηρίου. (Συλλογή Αλ. Μαρκόγλου)

«Χύνει αίμα αυτός που αποστερεί το μισθό του εργάτη»

Ετικέτες

φράουλες, Αγία Γραφή, Μανωλάδα, Παλαιά Διαθήκη, απ. Ιάκωβος, απ. Παύλος, αίμα, αδικία, εργάτης, μισθός

«Ἐκχέων αἷμα ὁ ἀποστερῶν μισθὸν μισθίου»

(Σοφία Σειρὰχ 34:22)

 Με αφορμή το πρόσφατο έγκλημα της Μανωλάδας θέλησα να παρουσιάσω λίγες σχετικές σκέψεις με αφετηρία το λόγο της Αγίας Γραφής.

Το πρώτο χωρίο που πέρασε από το μυαλό μου ήταν το «οὐ φιμώσεις βοῦν ἀλοῶντα» του Δευτερονομίου (25:4) παρά το ότι εκ πρώτης όψεως το χωρίο μοιάζει κάπως άσχετο. Τι δουλειά έχουν οι εργάτες που υφίστανται τη βία των εργοδοτών και των επιστατών με τα βόδια που αλωνίζουν;

Απάντηση μάς προσφέρει ο απ. Παύλος όταν χρησιμοποιεί το χωρίο αυτό στην Α΄ Κορινθίους (9:9) και ξεκαθαρίζει ότι όταν ο Θεός με το νόμο Του αναφέρεται στα ζώα που αλωνίζουν το ενδιαφέρον του νόμου δεν εστιάζει σε αυτά, αλλά ότι αυτή η μεταφορά τον βοηθά να δηλώσει ότι δεν πρέπει να στερούμε από τον εργάτη το μισθό του. Ο απόστολος συνεχίζει τη σκέψη του στον επόμενο στίχο χρησιμοποιώντας μία αναφορά από το βιβλίο της Σοφίας Σειράχ (6:19), όπου γράφεται ότι αυτός που εργάζεται το κάνει με την ελπίδα ότι θα ζήσει από τον κόπο του. Λέει, λοιπόν, η Παλαιά Διαθήκη: «ὡς ὁ ἀροτριῶν καὶ ὁ σπείρων πρόσελθε αὐτῇ καὶ ἀνάμενε τοὺς ἀγαθοὺς καρποὺς αὐτῆς ἐν γὰρ ἐργασίᾳ αὐτῆς ὀλίγον κοπιάσεις καὶ ταχὺ φάγεσαι τῶν γενημάτων αὐτῆς».

Πολύ όμορφα όλα αυτά αλλά άραγε εμάς μας ενδιαφέρουν;

Τα εγκληματικά περιστατικά της Μανωλάδας, τα οποία, πρέπει να το σημειώσουμε, δεν είναι τα πρώτα ανάλογα, μας πείθουν για το αντίθετο. Δεν μας ενδιαφέρουν καθώς αποφασίσαμε να παρακάμψουμε το λόγο του Θεού και να εφαρμόσουμε το δικό μας: το νόμο του κέρδους και της αδικίας.

Θα μου πείτε «ποιος χρειάζεται το νόμο του Θεού όταν υπάρχει ο νόμος του κράτους;»

Εδώ ακριβώς βρίσκεται το λεπτό σημείο για τις ελαστικές, έως ξεχειλωμένες, συνειδήσεις όλων μας. Ο νόμος του κράτους μπορεί να υπάρχει αλλά η τήρησή του, δυστυχώς ή ευτυχώς, μάλλον επαφίεται στο φιλότιμο όχι μόνο των εργοδοτών, αλλά και των αρμοδίων υπηρεσιών. Σε αυτό, λοιπόν, το σημείο πρέπει να αντιμετωπίσουμε την αδυναμία της χριστιανικής (είναι άραγε;) πατρίδας μας. Το κράτος δεν μπορεί και δεν θέλει να εφαρμόσει το νόμο που καταστρατηγούν οι πολίτες.

Το αποτέλεσμα; Μιλούν τα όπλα.

Από μια πρόχειρη αναζήτηση κάποιων βιβλικών χωρίων σχετικά με το θέμα της αποστέρησης του μισθού του εργάτη βρέθηκα μπροστά σε μία σειρά ξεκάθαρων χωρίων από τα οποία θα σχολιάσω μόνο ένα.

Στην επιστολή του αγίου Ιακώβου ιδιαίτερα στο 5 κεφάλαιό της, από τον πρώτο μέχρι τον έκτο στίχο υπάρχει μία ολοκάθαρη τοποθέτηση απέναντι στους πλουσίους, οι οποίοι με τις πράξεις τους αποστερούν το μισθό των εργατών. Τι να πρωτοαναφέρουμε: την προειδοποίηση για τα επερχόμενα δεινά σε αυτούς που αδικούν; Την αναφορά στη σαπίλα που κυριεύει τον πλούτο, τα αγαθά και τα ρούχα τους; Το σχόλιο ότι το χρυσάφι και το ασήμι των πλουσίων θα αποτελέσει την αιτία της καταδίκης τους; Τη διαπίστωση ότι η κραυγή των στερημένων από το μισθό τους εργατών θα φθάσει μέχρι τα αυτιά του Θεού;

Η διδασκαλία της Εκκλησίας για την κοινωνική αδικία είναι ξεκάθαρη και σαφής χωρίς περιστροφές και υπεκφυγές. Η άγνοια και η αδιαφορία προς αυτή μας οδηγεί σε εγκλήματα όπως αυτό που συμβαίνει στη Μανωλάδα. Ένα έγκλημα που δεν έχει να κάνει μόνο με τους πρόσφατους πυροβολισμούς, αλλά κυρίως με την ανοχή όλων αυτών που γνωρίζουν και σιωπούν, όλων αυτών που βλέπουν και κλείνουν τα μάτια, όλων αυτών που μαθαίνουν για την αδικία και δεν ξέρουν τι γίνεται, όλων αυτών που πλουτίζουν έμμεσα ή άμεσα από την αποστέρηση των μισθών των εργατών και απολαμβάνουν τα κέρδη τους.

Δυστυχώς, όμως ευθύνη βαρύνει και εμάς που ενώ ακούγαμε τι συνέβαινε καταναλώναμε φθηνές φράουλες. Βαρύνει και όλους εμάς που πλέον μάθαμε χωρίς μισόλογα τι συμβαίνει και θα συνεχίσουμε να τις απολαμβάνουμε στο πιάτο, στα γλυκά και στα τραπέζια μας.

Οι πυροβολισμοί των επιστατών στους απλήρωτους εργάτες είναι η αναπόφευκτη συνέχεια ενός εγκλήματος. «Ἐκχέων αἷμα ὁ ἀποστερὼν μισθὸν μισθίου» λέει η Σοφία Σειράχ λειτουργώντας προφητικά.

Ναι! Αυτός που στερεί το μισθό του εργάτη χύνει αίμα. Το ωραίο είναι ότι η Αγία Γραφή το χρησιμοποιεί μεταφορικά, ως σχήμα λόγου για να τονίσει πόσο φοβερή είναι η κοινωνική αδικία.

Εμείς για μία ακόμη φορά κατορθώσαμε να ξεπεράσουμε τη φαντασία και να μετατρέψουμε το σχήμα λόγου σε πράξη:

Για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ιδιοποιούμαστε το μισθό του εργάτη χύσαμε και, μάλλον, θα ξαναχύσουμε αίμα!

«Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ»

Ετικέτες

προς Εβραίους, Γρατσέας, Γένεσις, Γαλίτης, Μίρκο Τομάσοβιτς, Μελχισεδέκ, Χριστός, απ. Παύλος, ιεροσύνη

Το αποστολικό ανάγνωσμα της Γʹ Κυριακής των Νηστειών, της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως, ολοκληρώνεται με το χωρίο της προς Εβραίους επιστολής που χρησιμοποιήσαμε στον τίτλο αυτού του σημειώματός μας (Εβρ. 5:6).

Η φράση αυτή προέρχεται από τον 4^ο στίχο του 109^ου Ψαλμού, ο οποίος λέει τα εξής: «ὤμοσεν Κύριος καὶ οὐ μεταμεληθήσεται σὺ εἶ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ».

Ο Μελχισεδέκ, ο οποίος στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται για πρώτη φορά στο βιβλίο της Γενέσεως, στους στίχους 17 μέχρι 20 του 14^ου κεφαλαίου, ήταν ιερέας της πόλεως Σαλήμ. Η πόλη αυτή που το όνομά της σημαίνει «ειρήνη» είναι η Ιερουσαλήμ και ο Μελχισεδέκ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο ιερέας της, με την έννοια αυτού που υπηρετεί το Θεό, αλλά ταυτόχρονα φροντίζει και διαφυλάττει το πολύτιμο αγαθό της ειρήνης.

Ο Μελχισεδέκ ως πρόσωπο παραμένει αρκετά σκοτεινό και μάλλον απροσδιόριστο ως προς την καταγωγή του. Περνά από τα κείμενα ως διάττων αστέρας αφήνοντας, όμως, έντονη τη σφραγίδα του, καθώς, ήδη από την αρχαιότητα είχε συσχετιστεί με το Χριστό.

Το όνομα Μελχισεδέκ σημαίνει «ο βασιλιάς μου είναι δίκαιος» ή όπως το μεταγράφει ο απ. Παύλος στην προς Εβραίους «βασιλεὺς δικαιοσύνης» και «βασιλεὺς εἰρήνης». Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο βασιλιάς με τον οποίο σχετίζεται το όνομά του είναι ο Θεός που αποκαλύπτεται σε όλους μας μέσα από την Παλαιά Διαθήκη, ο Δημιουργός του κόσμου, καθώς στο Γεν. 14:18 σημειώνεται ότι ήταν ιερέας του Θεού του Υψίστου, χαρακτηρισμός που αποδίδεται από την Αγία Γραφή στον αληθινό Θεό (π.χ. Μρκ. 5:7, Λκ 1:32, 35, 6:35, Πρ 7:48, 16:17).

Ο Μελχισεδέκ αναφέρεται σε μεγάλο αριθμό κειμένων. Σύμφωνα με τον κ. Μόσχο Γκουτσιούδη υπάρχουν, εν συντομίᾳ, οι εξής αναφορές:

Μίας αιρετικής ομάδας, αυτής των Μελχισεδεκιανών

Στα γνωστικά κείμενα.

Στα χειρόγραφα του Κουμράν, όπου έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη σωτηρία.

Στην πατερική γραμματεία, όπου είναι τύπος του Χριστού και η προσφορά του κατανοείται ως θυσία.

Στα λειτουργικά κείμενα της Ρώμης.

Στη ραβινική γραμματεία.

Στην απόκρυφη γραμματεία.

Στον Φίλωνα και στον Ιώσηπο.

Στην Καινή Διαθήκη.

Αναμφίβολα πρόκειται για μία μυστηριώδη προσωπικότητα, την οποία κάνει ακόμη πιο μυστηριώδη η αναφορά της προς Εβραίους ότι είναι «ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλόγητος» και μάλιστα «μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν μήτε ζωῆς τέλος ἔχων». Αυτή η παράδοξη αναφορά τον συνδέει άμεσα με το Χριστό, καθώς Αυτός είναι, κατά κυριολεξία, ο μόνος ο οποίος συγκεντρώνει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά:

απάτωρ ως άνθρωπος,

αμήτωρ ως Θεός,

αγενεαλόγητος με την έννοια ότι, όπως δεν κατέχουμε τη γενεαλογία του Μελχισεδέκ, κατ᾿ ανάλογο τρόπο δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι γνωρίζουμε τη «γενεαλογία» δηλαδή τον τρόπο υπάρξεώς του Υιού και Λόγου του Θεού,

χωρίς αρχή και τέλος, ως Θεός.

Κατ’ επέκταση ο Ιησούς Χριστός «μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεκὲς» χωρίς η ιερωσύνη του να παρέλθει ή να φθαρεί ποτέ. Ο συγγραφέας της προς Εβραίους τον αντιμετωπίζει με μεγάλο σεβασμό και τον κατανοεί, όπως και η κατοπινή πατερική γραμματεία, ως τυπολογική παρουσίαση/προτύπωση του Χριστού στην Παλαιά Διαθήκη.

Μάλιστα, η (αρχ-)ιερωσύνη που κατέχει ο Χριστός συνδυάζεται με αυτή του ιερέα της Σαλήμ και θεωρείται ότι υπάρχει εις τον αιώνα ακολουθώντας την ίδια τάξη. Αναμφίβολα η αναφορά αυτή είναι από τις πλέον τιμητικές για άνθρωπο και εξηγεί τη συνήθεια των αγιογράφων να αγιογραφούν τον Μελχισεδέκ στο σκευοφυλάκιο, δηλαδή στο χώρο που, κατά την παράδοση ενδυόταν τα άμφιά του ο ιερέας (ή ο αρχιερέας), και σήμερα, καθώς δεν υπάρχει πλέον σκευοφυλάκιο, στα νότια της Αγίας Τράπεζας, σε μία κόγχη που βρίσκεται διαμετρικά με την πρόθεση, όπου πάλι υπάρχει χώρος για την ένδυση των κληρικών. Αυτή η εικόνα θύμιζε και θυμίζει στους κληρικούς το βάρος της ιερωσύνης που φέρουν στους ώμους τους.

Κλείνοντας το παρόν σημείωμα επιβάλλεται να αναφέρουμε τη σημαντικότατη για τη μελέτη των σχετικών με τον Μελχισεδέκ θεμάτων διδακτορική διατριβή του Μίρκο Τομάσοβιτς με τίτλο «Ο Μελχισεδέκ και το μυστήριο της ιερωσύνης του Ιησού Χριστού» (εισηγητής του θέματος ο Ομότιμος καθ. της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεώργιος Γαλίτης), καθώς και τις αναφορές του Γιώργου Γρατσέα στο υπόμνημά στην προς Εβραίους επιστολή και σε σχετικά άρθρα του.

Εξελληνισμός της Παλαιστίνης κατά την εποχή του Χριστού

Ετικέτες

Ιερουσαλήμ, Πάνειον Όρος, Συρία, επιγραφές, εβραϊκή γλώσσα, ελληνική γλώσσα, οστεοφυλάκια

Ἀπὸ τὸ 200 π.Χ. ἔτος κατὰ τὸ ὁποῖο ἡ Παλαιστίνη, μετὰ τὴ μάχη στὸ Πάνειον Ὄρος ἀνάμεσα στοὺς Σελευκίδες καὶ στοὺς Πτολεμαίους, προσαρτήθηκε στὸ κράτος τῶν Σελευκιδῶν τῆς Συρίας, επιγόνων τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, παρατηρεῖται μία ἐντονώτατη ἀλληλεπίδραση ἀνάμεσα στὸν ἑλληνισμὸ καὶ στὸν ἰουδαϊσμό.

Μία ἀπὸ τὶς συνέπειες αὐτῆς τῆς ἀλληλεπίδρασης ἦταν οἱ ἑλληνιστὲς Ἰουδαῖοι, οἱ ὁποῖοι ἂν καὶ εἶχαν ἀνατραφεῖ μὲ τὶς ἐπιταγὲς τοῦ μωσαϊκοῦ Νόμου εἶχαν ἐνσωματώσει σὲ αὐτὸν πλῆθος ξένων, κυρίως ἑλληνικῶν στοιχείων. Ὁ βαθμὸς ἐξελληνισμοῦ τοῦ ἰουδαϊσμοῦ ἦταν σημαντικός, ἤδη ἀπὸ τὴν προμακκαβαϊκὴ περίοδο καὶ παρὰ τὶς προσπάθειες τῶν Μακκαβαίων δὲν ἀνακόπηκε οὔτε ἀπὸ τὴν ἐπανάστασή τους καὶ ἔπειτα.

Οἱ ἑλληνοϊουδαϊκὲς σχέσεις κατὰ τὸν 2^ο π.Χ. αἰῶνα ἀποτελοῦν παράδειγμα ἔντονης ἀλληλεπιδράσεως πολιτισμῶν. Στὴν πραγματικότητα αὐτὴ ἡ μείξη δὲν ἐμφανίσθηκε ξαφνικά, οὔτε ξεκίνησε ἀπὸ τὴν κατάκτηση τῆς γῆς τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τὸ Μ. Ἀλέξανδρο. Εἶχε προηγηθεῖ μακρὰ προπαρασκευὴ μέσῳ τοῦ ἐμπορίου καὶ τῶν μισθοφόρων, οἱ ὁποῖοι στὴν πλειοψηφία τους ἦταν Ἕλληνες.

Μὲ τὴν ἔναρξη τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς τὰ σημάδια τῆς ἐπιδράσεως πύκνωσαν καὶ ἔγιναν σαφέστερα ὁρατά. Τὸ πρῶτο καὶ ἰδαίτερα σημαντικὸ σημεῖο ἦταν ὁ ἐμπλουτισμὸς τῆς ἑβραϊκῆς γλώσσας μὲ πλῆθος ἑλληνικῶν λέξεων. Ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα εἰσχώρησε ἰδιαίτερα βαθιὰ στὶς ἀνώτερες κοινωνικὰ καὶ οἰκονομικὰ πληθυσμιακὲς ὁμάδες καὶ ἀπὸ τὸ μέσο τοῦ 3^ου π.Χ. αἰῶνα ἐξαπλώθηκε σὲ εὐρύτερα στρώματα. Ἡ ταλμουδικὴ γραμματεία περιέχει περισσότερες ἀπὸ 2.500-3.000 ἑλληνικὲς λέξεις, ἐνῶ ἀκόμη καὶ ἀρχιερεῖς ἔφεραν ἑλληνικὰ ὀνόματα (Ἰάσων, Μενέλαος, Ὀνίας).

Χαρακτηριστικὰ τῆς ἔκτασης τοῦ ἐξελληνισμοῦ τῆς Παλαιστίνης εἶναι τὰ στοιχεῖα ποὺ μᾶς παρέχει ἡ μελέτη τῶν ἐπιγραφῶν ποὺ ἡ ἀρχαιολογικὴ σκαπάνη ἀπεκάλυψε στὰ ὀστεοφυλάκια τῆς Ἰερουσαλήμ. Ἡ συνήθεια τῆς ἀποθέσεως τῶν ὀστῶν σὲ πήλινα ἢ λίθινα ὀστεοφυλάκια προέρχεται ἀπὸ τοὺς φαρισαϊκοὺς κύκλους, οἱ ὁποῖοι ἀνέμεναν ἐνσώματη ἀνάσταση, σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς Σαδδουκαίους, καὶ γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ διατηροῦσαν τὰ κατάλοιπα τοῦ σώματος γιὰ τὴ στιγμὴ τῆς ἐγέρσεως.

Φαίνεται ὅτι ὀστεοφυλάκια ἄρχισαν νὰ χρησιμοποιοῦνται ἀπὸ τὸ 20-15 π.Χ.. Πολὺ ἐνδιαφέρον ὑλικὸ ἀπὸ 897 ὀστεοφυλάκια περιλαμβάνει τὸ ἔργο τοῦ L.Y. Rahmani A Catalogue of Jewish Ossuaries in the Collections of the State of Israel, τὸ ὁποῖο ἐκδόθηκε τὸ στὴν Ἰερουσαλὴμ ἀπὸ τὴν Ἀρχαιολογικὴ Ὑπηρεσία τοῦ Ἰσραήλ. Ἀπὸ τὸ σύνολο τῶν 897 ὀστεοφυλακίων ποὺ μελετήθηκαν τὰ 233 εἶναι ἐνεπίγραφα καὶ προέρχονται ἀπὸ τὴν περίοδο ἀνάμεσα στὸ θάνατο τοῦ Ἡρώδη (4 π.Χ.) καὶ στὴν καταστροφὴ τῆς Ἰερουσαλὴμ ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους (70 μ.Χ.). Ἀπὸ αὐτὰ τὰ 143 ἔχουν ἰουδαϊκὲς ἐπιγραφές, τὰ 73 ἑλληνικές, 14 ἢ 15 εἶναι δίγλωσσα, τὰ 2 λατινικὲς καὶ 1 ἀπὸ τὴν Παλμύρα.

Δηλαδὴ ποσοστὸ 38% τοῦ συνόλου ἔφερε ἑλληνικὴ ἢ δίγλωσση ἐπιγραφή. Ἀντιστοίχως, ἀπὸ τὰ 147 ὀνόματα ποὺ καταγράφονται τὰ 53 εἶναι ἑλληνικά, 80 ἑβραϊκὰ καὶ 7 λατινικά.

Τὸ 1989 ἀνακαλύφθηκαν στὴν κοιλάδα Κιδρὼν 23 ὀστεοφυλάκια, τὰ ὁποῖα ἐκδόθηκαν τὸ 1996 ἀπὸ τοὺς G. Avni καὶ Z. Greenhut σὲ τόμο μὲ τίτλο The Akeldama Tombs: Three Burial caves in the Kidron Valley. Ἀπὸ αὐτὰ τὰ 13 ἔχουν ἑλληνικὲς ἐπιγραφές, τὰ 5 ἑβραϊκὲς καὶ τὰ 5 εἶναι δίγλωσσα. Τὰ ποσοστὰ σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση εἶναι 56% ἑλληνικές, 22% ἑβραϊκὲς καὶ 22% δίγλωσσες ἐπιγραφές. Ἄρα τὸ 78% περιεῖχε ἑλληνικὲς καὶ μόνο τὸ 22% ἀποκλειστικὰ ἑβραϊκές.

Ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ὅταν στὴν Ἰερουσαλήμ, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε τὸ κέντρο τοῦ ἰουδαϊσμοῦ ὑπῆρχε τέτοιας ἔκτασης ἐπίδραση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ἡ ἐπίδρασή του στὶς κοινότητες τῆς διασπορᾶς ἦταν ἰδιαίτερα ἔντονη. Ἡ λατρεία καὶ ἡ προσευχὴ στὶς συναγωγὲς αὐτῶν τῶν κοινοτήτων γινόταν παράλληλα στὴν ἑλληνικὴ καὶ τὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα. Κατὰ τὸν 1^ο π.Χ. αἰῶνα ὁ ραββὶ Γαμαλιὴλ εἶχε 500 μαθητὲς τῆς ἑλληνικῆς σοφίας καὶ 500 τῆς Τορά. Αὐτὸ δείχνει τὴν ἀδιαμφισβήτητη ἐπίδραση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καὶ ἀποδοχὴ αὐτῆς τῆς καταστάσεως ἀπὸ προσωπικότητες ἐγνωσμένου κύρους, ὅπως ὁ Γαμαλιήλ. Παρ’ ὅλα αὐτὰ οἱ Ἰουδαῖοι δὲν ἀπώλεσαν τὴν ἐθνική τους συνείδηση καὶ τὴν ἀντίστοιχη πολιτιστική τους ταυτότητα.

Ὑπάρχουν πολλὰ παραδείγματα ποὺ παρουσιάζουν τὴν ἐκταση τοῦ ἐξελληνισμοῦ τῆς Παλαιστίνης κατὰ τὴν ἑλληνιστικὴ ἐποχή. Ἕνα ἀπὸ αὐτὰ εἶναι τὸ ἀκόλουθο:

Κατὰ τὸ ἔτος 175 π.Χ. ὁ ἀρχιερέας Ἰάσων ἵδρυσε «γυμνάσιο» στὴν Ἰερουσαλήμ, σὲ περιοχὴ πλησίον τοῦ Ναοῦ. Τὸ «γυμνάσιο» ἦταν ἕνας πολύπλευρος θεσμός, ὁ ὁποῖος περιελάμβανε τὴν καλλιέργεια τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ (γλώσσα, διανόηση, ἄθληση, τέχνη, ἤθη) καὶ τὴν προώθησή του σὲ περιοχὲς ποὺ δὲν εἶχε ἐξαπλωθεῖ. Ἡ ἵδρυση «γυμνασίου» ἀποτελοῦσε δήλωση τῆς ἐπιθυμίας μίας πόλεως νὰ χαρακτηριστεῖ ἑλληνική. Στὴν Ἰερουσαλήμ, κατὰ τὸ Β´ Μακκαβαίων, ὄχι ἁπλῶς οἰκοδομήθηκε «γυμνάσιο», ἀλλὰ ἡ θέση του ἦταν δίπλα στὸ Ναό, σὲ τέτοιο σημεῖο ποὺ ἡ ἀκάθαρτη ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς πρακτικὲς περιοχὴ δὲν μποροῦσε νὰ ἀπομονωθεῖ, ἀλλὰ ἐπηρέαζε καὶ τὸ πλάτωμα τοῦ Ναοῦ. Τὸ Β´ Μακκαβαίων, θέλοντας νὰ δείξει τὴν ἔσχατη ἀλλοτρίωση ποὺ εἶχε ἐπέλθει, σημειώνει τὰ ἑξῆς: «μηκέτι περὶ τὰς τοῦ θυσιαστηρίου λειτουργίας προθύμους εἶναι τοὺς ἱερεῖς ἀλλὰ τοῦ μὲν νεὼ καταφρονοῦντες καὶ τῶν θυσιῶν ἀμελοῦντες ἔσπευδον μετέχειν τῆς ἐν παλαίστρῃ παρανόμου χορηγίας μετὰ τὴν τοῦ δίσκου πρόσκλησιν» (4:14). Ὁ ἴδιος ὁ ἀρχιερέας Ἰάσων πῆρε ἄδεια ἀπὸ τὸν Ἀντίοχο Δ´ νὰ ἐπανιδρύσει τὴν Ἰερουσαλὴμ ὡς ἑλληνικὴ «πόλιν». Αὐτὸ σήμαινε ὅτι πολλὰ θὰ ἄλλαζαν. Μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες ἀλλαγὲς ἦταν ὅτι ἡ ἐκπαίδευση τῶν νέων δὲν θὰ βασιζόταν πλέον στὴν ἐκμάθηση τοῦ Νόμου, ἀλλὰ θὰ ἀκολουθοῦσε τὰ πρότυπα τῆς Ἑλλάδας.

Τὰ χρόνια ποὺ ἀκολούθησαν τὴ μακκαβαϊκὴ ἐπανάσταση ἔγινε σοβαρὴ προσπάθεια νὰ ἀλλάξουν αὐτὲς οἱ συνήθειες, χωρὶς ὅμως ποτὲ νὰ ἐξαλειφθοῦν πλήρως.